Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
8 articles on this Page
MASNACH YR HAIARN A'R GLO.
MASNACH YR HAIARN A'R GLO. ER fod y fasnach haiarn Americanaidd, yn ddios, wedi colli y bywiogrwydd oedd ynddi vn weladwy yn y blynyddoedd 1880 a 1881, y mae, er hyny, gryn lawer o waith a masnach. yn cael eudwyn yn mlaen mewn defnyddiau rheilffyrdd. Yn Philadelphia, mae prisoedd rheiliau dur yn weddol sefydl- og, er y rhaid cyhoeddi y farchnad yn hynod dawel. Ond beth bynag a all fod sefyllfa bresenol masnach yr haiarn yn yr Unol Dalaethau, nis gall fod amheuaeth yn mherthynas i'r tulaethal1 mwyaf gorllewin- ol eu bod yn gwneyd cynydd mawr a rhy- feddol. Pan y dywedwn "y talaethau gor- llewinoi," rhaid i ni gynwys y talaethau de-orlle-srinol a gogledd-orllewinol,-mewn gwirionedd, yr oil o'r rhaoau newyddion o'r Weriniaeth fawr. Mae y cynydd arutbr-. ol sydd wedi cymeryd lie yn y rhanau cry- bwylledig yn dangos yn amlwg y bydd galwad am reilffyrdd, ac am hyny y bydd cais rhyfeddol am haiarn rheilffyrdd yn yr Unol Dalaethau yn ystod y pump neu y chwech mlynedd nesaf. Mae y moddion cynyddol o gynyrch y mae y melinau rowlio Americanaidd yn awr yn feddianu yn debyg o dueddu i wneyd llesianau y rheilffyrdd yno yn fwy annibynol na chynt am gyf- lenwadau o reiliau o'n gwlad ni; ond mae arwynebedd y Weriniaeth fawr American- aidd mor helaethfawr, fel y mae cludiad defnyddiau rheilffyrdd yn unig o Bennsyl- vania neu Ohio i'w ystyried fel set-off, i ryw helaethder, i'r aufanteision ag y mae rheiliau ein gwlad ni yn llafario o danynt oherwydd y diffyn dollau a arosodir arnynt wrth fyned i mewn i'r porthladdoedd Amer- icanaidd. Dichon eto y gellir dangos a phrofi y gellir anfon rheiliau ein gwlad ni i bwyntiau neillduol, y fath ag yw San Fran- cisco, Pugent Sound, neu Galveston, mor rhad ag y gellir anfon rheiliau American- 0 aidd, neu hytrach yn rhataqh, Bydd i ym- drafodaeth y pum' mlynedd nesaf bender- fynu a all hyn gymeryd lie. Os gellir, bydd galwadau eto am ein rheiliau mewn manau neillduol o'r Unol Dalaethau os na ellir, rhaid i'n meistri haiarn, am unwaith yn ychwaneg, roddi eu hunain i fyny i gael eu troi allan o'r farchnad Americanaidd, yn debyg i'r hyn a wnaethpwyd a hwynt yn y blynyddoedd 1877 a 1878. Trwy SIR FYNWY, y mae cryn fywiogrwydd, a dyfalweh mawr yn yr allanforiadau o lo, haiarn, a dur o Gasnewydd, prif borthladd y sir. Trwy y gweitbfeydd, mae yr adroddion yn weddol dda, a'r gweithio yn weddol gyson, ond an- hawdd yw penderfynu dim yn gywir am y dyfodol. Tua Rhymni, mae masnach yn ymadnewyddu oddi wrth yr hyn y mae wedi bod yr wythnosau a aethant heibio, yn benaf yn masnach y rheiliau dur. Mae melinau y cyfryw yn gweithio amser llawn drwy yr wythnos ddiweddaf, a rhoddir ar ddeall fod archebion gweddol mewn Haw. Owell amser hefyd ar y glo ager, a dim lleihad yn y glo tai, ond nid oes yn yr un ohonynt yr un cyfnewidiad yn y prisoedd. Yn MERTHYR TYDFIL, fel y dywedai ein hysbysydd, y mae argoel- ion sicr bron y bydd i dir gael ei dori yn Nghyfarthfa yn mis Gorphenaf. Trwy yr adran, mae masnach y glo a'r haiarn yn cadw i fyny yr un nodweddiad. Clywir yehydig o achwyniad yn nghylch y glo. Hytrach yn farwaidd y mae yr haiarn, ac y mae methiantau difrifol mewn cysylltiad a'r alcan yn siroedd Morganwg a Mynwy wedi gwneyd pethau i edrych yn waeth. Yn Nowlais, mae gweithio bywiog ar reiliau •dur. ,Tn adran ABERTAWE, mae y gweithfeydd dur yn Nglandwr a Phontarddulais yn weddol dda am archeb- ion, yn benaf am symiau bychain o nodwedd amrywiaethol, fel y mae y gweithio yn weddol fywiog, ond y prisoedd yn isel. Ya yr adran hon, nid oes gwelliant yn y ceis- iadau Americanaidd. Mae y gweithfeydd alcan yn parhau yn yr unrhyw sefyllfa isel ag y mae wedi bod er's rhai misoedd, ac nid oes modd codi y prisoedd. Mae gwneuthur- iad patent fuel yn cynyddu. Yr oedd yr allforiadau o lo yma yr wythnos ddiweddaf yn 21,175 o dunelli; patent fuel, 7,200 o dunelli; priddfeini, 664 o dunelli; haiarn, 82 o dunelli; a golosglo, 58 o dunelli. Yma yn STGHAERDYDD, mid oes genym yr un newydd neillduol i'w adrodd am fasnach y glo. Tua 39,000 o dunelli o lo yn llai wedi ei allforionalr wythnos flaenorol, ond eithriad oedd yr wythnos hono. Allforiwyd, yr wythnos ddiweddaf, 106,215 o dunelli o lo, 5,132 o dunelli o batent fuel, 1,678 o dunelli o haiarn a dur, a 70 o dunelli o olosglo. Gwaith tra chyson drwy holl weithfeydd glo yr adran. 0 adranoedd ereill y mae yr haiarn a'r dur, y rhan fwyaf, yn dyfod yma. GOHEBYDD MASNACHOL. Caerdydd, Mai 22, 1882.
COLEG Y GWEITHIWR.
HEN gyfeillion ydynt y rhai gorea. Arferai I y Brenin Iago alw am ei hen esgidiau-hwynt- :hwy oeddynt yr esmwythaf i'w draed. t COLEG Y GWEITHIWR. GAN Ap CORWYNT & Co. Nos Wener, Mai 19eg. Euw Ffradach. — Y mae eyflawnwyr y eigyddwaith hwnw yn Phoenix Park at large o hyd, ac nid oes fawr argoel y daw y filein- iaid i'r ddalfa. Y mae fel pe byddai pawb wedi penderfynu can eu llygaid a'u clustiau. rhag gweled na chlywed dim am danynt. Y mae yn resyn meddwl fod gang o ruffians yn alluog i gyflawni y fath fwysfilwaith mewn pare cynoeddus liw goleu, a llwyddo i ddianc heb ddyfod i afael cyfiawnder Os nad yw police Dublin o werth, paham na chyrchid yno detectives goreu'r deyrnas i geisio trackio allan y chwiwgwn ? Wel, yn enw pob synwyr a moesoldeb, gobeithiwyf nad aiff mis Mai allan cyn y d'ont i afael swyddogion cynawnder. Ap Gorwynt. — Digon tebyg fod rhyw garlibwns o ddynion yn meddwl a chredu nad ydym ni, wýr y Coleg yma, fawr o beth, ac nad ydym yn cael cyfrinachau y byd mawr gwareiddiedig ond y maent yn camsynied. Yr ydym ni yn derbyn peth anferth o newyddion a secrets o bob man, ond Did ydym yn datguddio'r cyfan i'r byd. Fe ddaeth i ni yma, yr wythnos hon, lythyr oddiwrth Mr. Alfred Thomas, maer Caer- dydd, ar bwnc y coleg newydd y mae Caerdydd ac Abertawe yn ymryson am dano, yn pghyd a chopi o femrwn oddiwrth Gorfforaeth tref Caerdydd, yr hwn sydd i gael y 11 ei ddanfon i Iarll Spencer, yn nodi allan fanteision a hawliau Caerdydd rhagor na Abertawe fel lie i'r coleg. Rhaid addef fod bechgyn Caerdydd wedi gweithio yn rhagorol, ac y mae rhestr eu tanysgrifiadau wedi cyrhaedd y swm anrhydeddus o 31,590p. 8s., o'r hon y cyrranodd Ardalydd Bute ddeng mil, a Chorfforiaeth Caerdydd ddeng mil arall, mewn tir at wasanaeth y coleg. Ar ddalen gyntaf y memrwn, ceir map destlus, ac yn hwnw amcanir profi fod poblogaeth Caerdydd a'r wlad o gwmpas, o fewri cylch o 20 milltir, yn 474,536 tra nad yw poblog- aeth Abertawe, a chylch o 20 milltir, yn ddim ond 291,787. Dywedir hefyd fod poblogaeth yr haner dwyreiniol o Ddeheudir Cymru yn cyflym gynyddu, ac yn awr yn yn 788,398; tra y mae poblogaeth haner gorllewiuol y Deheudir yn aros yn sefydlog, ac yn ddim mwy na 302,227. Y mae yn y memrwn hefyd amryw daflenau buddiol er profi fod Caerdydd yn dref fwy pwysig nag Abertawe, a nodir fod allforion Caerdydd mewn glo yn y flwyddyn 1881 yn 5,496,442 tunell, yr hyn oedd yn fwy nag un porhladd arall yn y deyrnas. Y nesaf ati oedd New- castle, gyda'i hallforion o lo yn 4,244,368 tunell. Nid oedd allforion Abertawe mewn glo, y llynedd ddiweddaf, ond 771,482 tunell. Yn y ffordd yna y mae bechgyn Caerdydd yn ceisio'i seiffro hi, a diau eu bod yn credu fod eu case yn gryf iawn. Beth yw eich barn chwi, rai ohonoch 1 Agrippa.—Wn i ddim pa gysylltiad sydd rhwng hyn a hyn o dunelli o lo llong- lwythedig dros donau Neifion a choleg i ddysgu'r classics a'r gwyddonau. Y mae yn ddiddadl, fel man canolog i Ddeheudir Cymru, mai Abertawe bia'r dydd, ac heblaw hyny, y mae sir Benfro yn argoeli d'od yn boblog iawn oherwydd porthladd ardderchog Aberdaugleddyf. Pwy wyr na fydd ar lanau cyfleus Milford Haven second Liverpool cyn pen can' mlynedd! Sicr ydyw nad yw cyfleusderau morawl yr haven hon yn ail i unrhyw borthladd yn y byd. Felly, pe dygwyddai i dref o 500,000 o drigolion dd'od i fodolaeth ar lan y Milford Haven, go an- nghyfleus fyddai i'r eyfryw ddanfon eu hefrydwyr i gwr pellaf Morganwg, sef Caerdydd. Vulcan Fardd. — Ie, ac fel man mwy swynol a deniadol, y mae yn well genyf fi Abertawe o'r haner. Yr wyf fi wedi bod yn byw yn y ddwy dref, ac felly, yn gwybod y gwahaniaeth sydd rhyngddynt. Nis gellwch gael two yn y mor yn Nghaerdydd heb fyned i Benarth, a chwi wyddoch mai garw ddigon yw traeth sydd yno cerig mawrion yn cyfarch eich traed yn mhob cyfeiriad, nes i chwi fyned allan i ddigon o ddyfnder i fynwes Dafydd Jones. Ond ewch i Abertawe, a chewch yno sand melfedaidd dan eich traed, gwastadlyfn fel bwrdd huliedig. Dyna fi wedi dweyd gair neu ddau o fy meddwl ar ragoriaethau Abertawe ar Gaerdydd. Cofiwch, nid wyf fi yn pleidio Abertawe am ei bod yn fwy cyfleus i mi. Na, byddai arnaf lai o arian i dalu am fyned i Gaerdydd o'r lie yr wyf fi yn byw nag i Abertawe felly, gwelir mai dadleu ydwyf fi dros y daioni a'r lies cyffredinol, ac nid rhyw blaid na phersonau. Samson.-Er fy mod i yn myned dipyn ar fy oedran, ryfeddwn i fawr pan ddaw'r coleg newydd yn ffaith na fynaf fi ambell i wers yno trwy redeg i lawr brydnawn neu ddau yn yr wythnos, os gallaf gael y gwersi hyny am bris gweddol resymol. Y mae dynion yn blaban eu bod yn rhy hen i ddysgu ar ol myned yn mlaen ychydig flynyddau. Cam- syniad bob scilffyn ohono. Nid oes rhy hen i fod. Y mae yn wir fod y cof, i raddau, yn pylu mewn henaint, ond yr wyf fi yn priodoli llawer o hyny i libyndod a diofalwch. Onid oes genym engreifftiau o ddynion clyfer, a'u pwerau yn ddianmhariad yn mlaen i'r pedwar u iin a'r pedwar ugain a deg 1 Cofier am Arglwydd Brougham. Dyna Mr. Gladstone yn 72 ond pwy faidd haeru nad yw ei allu- oedd mor finiog, trqiddlym, a nerthol ag erioed 1 Traddododd un o'r areithiau mwyaf llosgawl, yr wythnos hon, ag a ddarllenais erioed. Yr oedd rhyw aelod Torïaidd bitw bach wedi bod yn pigo tipyn ar ei ysbryd, ond dyma Gladstone yn gollwng am ei draws e' fel thousand of bricks, ac fe roddes olchfa I banas iddo, nes iddo orfod tynu ei gynffon ato fel corgi. Ond yr wyf yn cpwydro i rywle. Y coleg yn Abertawe neu Gaerdydd oedd y )wnc dan sylw. Wel, mae'n debyg, mai bechgyn y Llywodraeth sydd i setlo'r mater ielly, ni gawn glywed rhyw bendraw cyn tiir. Ap Corwynt.—Myfi a welais mewn papyr heddyw fod program rhai o Wyddelod America i ladd Mr. Gladstone a Mr. Forster. Yr wyf yn credu ei bod yn well i'r gethern uffernol fod yn llonydd o hyn allan. Y mae y Llew Prydeinig wedi ei gynhyrfu i waelod- ion ei ysbrydoedd ac os yw Pat wedi cael goddefgarweh a thrugaredd oddiar ei law, nid rhyw lawer o hyny a ga mwyach, yr heglyn diymddiried fel ag ydyw. 0, mi roeddwn i wedi addaw hefyd am roddi i chwi rywfaint o ha,nes trosiad yr Iwerddon dan Lywodraeth y wlad hon. Ond, bellach, y mae yn myned yn rhy hwyr heno. Mi ofalaf am hyny erbyn wythnos i heno. Rhaid gorphen heno gyda gair bach yn bersonol. Bydd yn llawen genych ddeall fod y boneddwr dringol, diwyd, a siriol, Mr. J. Jones Jenkins, A.S., dros fwrdeisdrefi Caerfyrddin, a diweddar faer Abertawe, wedi derbyn yr anrhydedd o farchog o ddwylaw ei Mawrhydi yr wythnos hon. Aeth larll Granville, Syr W. Harcourt, ac ereill gyda Mr. Jenkins at y Frenines i Windsor, ac yr oedd yno un arall, sef bonedd- wr Ysgotaidd, yn cael yr un anrhydedd. Dyma fel y mae ffawd yn gwenu ar rai pobl. Y mae Mr. Jenkins wedi dringo i fyny o fod yn fachgenyn yn gweithio yn y weithfa alcan i fod heddyw yn Syr J. J. Jenkins, M.P. Dyna hi, fechgyn. Wadwch yn mlaen. Y mae bryn llwyddiant o'n blaen i gyd, dim ond ei ddringo. Good night.
Bwriad i Lofruddio Mr. Forster…
Bwriad i Lofruddio Mr. Forster a Mr. Gladstone. Papyr o'r America o'r enw Evening News, Mai 17eg, a haera yn ei gclofnau fod y bradlofruddiaethau yn yr Iwerddon wedi eu deor a'u cynllunio yn America gan gangen eithafol y chwyldrowyr Gwyddelig. Y bwriad gwreiddiol oedd llofruddio Mr. Gladstone, Mr. Forster, a Mr. Burke. Darparesid yr ysgrif yn awdurdodi y bradlofruddiaethau mewn cyfarfod arbenig o'r cynghor gweithiol, lie yr oedd yn bresenol Wyddelod o Canada a'r Unol Dalaethau. Ar ol i'r dynion a ddewiswyd i gyflawni y weithred gyrhaedd Lloegr, hysbyswyd hwy fod dedfryd marwol- aeth ar Mr. Gladstone wedi ei thynu yn ol. Yr un papyr a haera yn mhellach y diangai Arglwydd F. Cavendish, oni bai yr amgylch- iad yn Ballina, a'r ffaith ei fod yn nghwmni Mr. Burke. Dywed yr un papyr fod y bradlofruddwyr yn awr ar eu ffordd i'r Unol Dalaethau, lIe y dysgwyl eu cyfeillion y diangant rhag cael eu dal. Os yw eu cyfeill- ion yn dysgwyl hyny, y mae calon fawr y byd gwareiddiedig a Christionogol yn curo ac yn dyheu gan awydd a phryder am weled cigyddion bwystfilaidd Phoenix Park wedi dyfod i afael cyfiawnder.
Damweiniau Angeuol yn Treberbert.
Damweiniau Angeuol yn Treberbert. Cynaliodd Mr. T. Williams, is-grwner, drengholiad, dydd Gwener, yn y Railway Bar, Treherbert, ar gorff bachgen o'r enw Gwilym Davies, 17 mlwydd oed, yr hwn a gyfarfu a'i angeu yn Nglofa Lady Margaret, dydd Mercher. Ymddengys tod y trancedig yn haulier dan y ddaear, ac wedi bod wrth y gwaith hwnw am dair neu bedair blynedd, ac ar y dydd dan sylw, ei feistr yn sylwi ei fod yn hir ar ei siwrnau, a aeth i chwilio am dano. Mewn talcen cafodd geffyl yn sefyll wrth y tram, a thu blaen y tram yr oedd y trancedig a/i ben wedi ei lethu rhwng y glo yn y tram a'r nenfwd. Pan ryddhawyd ef o'r sefyllfa hono, syrthiodd y llanc i'r ddaear, a chafwyd ei fod yn hollol farw. Galwyd yr overman, Mr. T. Williams, yr hwn a ddywedai nad oedd y nen yn rhy isel. Yr oedd yn bum' troed- fedd a thair modfedd yn y man iselaf. Credai i ben y trancedig gael ei ddal gan ddrws cynfas oedd newydd basio trwyddo. Yr oedd digon o le iddo gerdded wrth ochr y tram. Mr. Curnew, y manager, a ddywedai fod y mater wedi ei hysbysu i is-arolygydd y mwngloddiau, yr hwn a ymwelodd a'r lofa dydd Gwener, ond nid aeth i lawr i'r pwll. Dedfryd, Marwolaeth ddamweiniol." Yn yr un lie, cynaliodd Mr. Williams yr ymch wiliad gohiriedig i angeu Richard Jones, 29 oed, hitcher-gynorthwy-ydd yn Nglofa Fernhill, Treherbert. Dywedid ei fod, ar yr 2il o Fai, wrth ei waith yn cynorthwyo yr hitcher yn ngwaelod y pwll, yr hitcher un ochr yn gwthio y trams Ilawn, a'r trancedig yr ochr arall yn tynu ymaith y rhai gweigion, pan syrthiodd i lawr y pwll, gan daro ar ben y cerbyd a ddeuai i lawr ar y pryd, a chan dasgu ymaith, tarawodd y trancedig ar ei fraich a'i goesau nes eu tori. Cymerwyd ef adref, ac ar y 3ydd, torwyd un o'i freichiau ac un goes ond ar y 4ydd, bu farw. Dych- welwyd y ddedfryd o Farwolaeth ddam- weiniol."
[No title]
Y mae gan y QUININE BITTERS un cymer- adwyaeth anarferol, sef bod meddygon o bob gradd yn cydnabod heffeithiaa trwy eu rhoddi i'w cleif- on (patients), pan yn fynych y methaut gyda'u cyfferi meddyginiaethol eu hunain. Gwelir man- ylion ar dudalen arall o'r papyr hwn. L. 163 ENAUiT A PHELENI HOLLOWAY.Diffyg Anadl, Ceg-wichiad, ac Anwydon.—Y mae miloedd o dystiolaethau wrth Ltw a brof.mt fod gallu yn y meMyginiaethau hyn i we.la my ^o if a, dechreuad y dtriodedigaeth, a lioil aahwyidarau y ddwyfron, yr ysgyfaint, a'r mynedfe/dd awyr. Ond ei rwbio ar y ddwyfron a'r c-fa, treiddia yr Enaint hwn y chwys-dyllau nes y cerir ef yo uniongyrch- ol i'r ysgyfaint, He y diddyma neu y gyr allan, pan ddeua i gyffyrdcl iacl a'r gronfa o waed cylch- redol, yr anmhureddau hyny sydi yn achosi darfodedigaeth, mygodfa, dolur y gwddf, treuliad yr ysgyfaint. a doluriau cyffelyb. Ar ymddangos lad yr arwyddion bygythiol cyntaf, dyiid cynesu cefn a dwyfron y claf a heli twym, eu sychu .t llian cwrs, ac yna rhwbio i fewn yn dda Enaint Holloway. Ond gwneyd hyny. fe rwystrir ac jrchfygir y doluriau erybwylledig.
ARMY! ARMY!! ARMY!!! <
i ARMY! ARMY!! ARMY! < MR. GOL.Y mae rhyw dwrw anarferol wedi bod yma, yn Llanelli, yn ddiweddar, gan rai poblach ag sydd, erbyn hyn, yn eithaf adnabyddus genym. Ni chawsid cy- j maint a dau air ganddynt heb fod un ohonynt yn Army a phe b'ai pawb yn gwrando a chredu yr hyn a lefarasid y pryd hwnw, diau y tybient y byddai pob darllawdy a thafarn wedi eu dadfeilio, a masnach y gwirodydd wedi marw o newyn er's dyddiau hir. Ond er eymaint yr ergydio sydd wedi bod arni gan bobl wamal a dibrofiad, y mae yn dal yn ddi- gryn ac am hyny, y mje yr Army voice wedi gostwng ei gyweirnod, a thuedd wyllt y bobl wedi lleddfu llawer. Gellid gyda llawer o briodoldeb a gwirionedd ysrifenli ar dalcen lluaws o sefydliadau cyffelyb, i'r rhai yr ud- genir cymaint yn eu cylch y dyddiau hyn, ar ddydd eu genedigaeth ac yn nhymor eu mab- andod, byddant farw o wendid," oherwydd y mae lluaws mawr ohonynt fel y gronfa ddwfr yna yn yr haf pan fyddo y gwlaw yn disgyn yn ffrydiau breision ac ami, y mae y gronfa yn llanw hyd yr ymylon ond pan atalia y gwlawogydd, y mae y gronfa o angen- rheidrwydd yn sychu i fyny, a hyny am nad oes cynaliaeth yn dyfod i fewn. Felly, yn wir, y mae hi wedi bod gyda llawer iawn o'r armies yma trwy'r blynyddoedd pan fyddo rhyw lanw brysiog am dymor byr, y mae yn canlyn ansicrwydd ac arafweh yn wastad. Mwy yn cilio nag yn ymuno felly, y sefydl- iad yn colli ei fri a'i fodolaeth, ac yn syrthio yn dawel i gol diddymdra. Y mae ein gwein- idogion ni, y dyddiau presenol, yn gweithio yn egniol gyda'r Mudiad Glas ond ai am ddim, tybed? Nid wyf yn credu, oherwydd os gofynir iddynt draddodi rhyw fath o ddar- lith er cael ceiniog o arian at achos teilwng, gofynant ddeg-ar-ugain genych Drachefn, os gwnant bregethu mewn cyfarfod blyn- yddol, gofynant o cldwy bunt a chweigain i dair punt, ac ar yr un pryd yn derbyn tal cyson o bymtheg punt y mis! Hawdd yw dywedyd I lawr ag ef," os na wna niweidio dim a.rnaf fi na'm teulu Beth, tybed, yw barn y dosbarth hwn am ivreiddyn pob drwg ? Beth fydd ffurf eu gwynebau hirion pan dry y Barnwr, yn nydd y farn, i dudalen yr ariangarweh ? Yr hwn a balla mewn,un peth sydd euog o'r cwbl oil, medd y gair. Felly, nid yw bod yn lwyr-ymwrthodwr ond un peth. Gan hyny, dylent gofio y geilw Duw hwy i'r farn" i roddi cyfrif am eu trachwant arianol, yr hwn bechod sydd mor erchyll yn ei olwg ef ag unrhyw un a fedr dyn gyflawni. GOHEBYDD. B GERDDOROL EIS-
EIRNIADAETH GERDDOROL EISTEDDFOD…
TEDDFOD PONTYBEREM, LLUN Y PASG. MR. GOL., Cofus genych i mi wneyd sylwadau mewn perthynaa &'r feirniadaeth uchod mewn rhifyn blaenorol o'r GWLAD- GARWR, dan yr ystyriaeth y buasai y beirniad yn gwneyd math o eglurhad ar y pethau oeddynt yn ymddangos yn dywyll i mi ac amryw ereill y perthynent iddynt; ond eawsom ein siomi yn hyny o beth tan rwan. Rhag i neb dybied fy mod yn achwyn yn ddiachos, neu o dan ddylanwad ryw ddrwg- demlad creuedig gan result y gystadleuaeth, gyda'ch hynawsedd, Mr. Gol., ceisiaf osod gerbron yr hyn bethau a barodd i mi farnu fod sail i'm cais at y beirniad. Fel y nodais o'r blaen, yr oedd cor plant Pontyberem wedi dyblu ei gyflymder cych- wynol, a hyny dim ond o ddechreu y corawd allan, ac fel y gallasem yn naturiol ddysgwyl, pan fyddo pob un yn myned fel am y cyntaf, yn hollol ddibris o bob rheol a threfn, a thrwy hyny golli y melody allasent feddianu, nes oedd y llithriad dros y rhan yma o'r darn, heb os nac oni b'ai, yn galw am gerydd oddi- wrth y beirniad, yr hyn fuasai yu llawer mwy o fendith i arweinwyr y cor na rhoddi y wobr iddynt, yr hon, heb yr un petrusder, nad oedd yn perthyn iddynt o gwbl. Prawf o hyny yw fod yr un corau wedi bod yn cys- tadlu ar yr un darn y dydd Gwener blaen- orol, pryd y cafodd y cor dan sylw yr aw- grymiadau ceryddol dyladwy gan y beirniad hwnw, a gwnaethant ddefnydd priodol ohonynt. Yr oedd eu hoi, i raddau, ar y canu dydd Llun. Cymerasant i fyny yr ar- ddull a gawsant gan eu cydymgeiswyr yn Nghapel Seion yn bur dda, a dweyd y lleiaf, ac nis gall neb feio y plant am iddynt syrthio yn ol tua'r diwedd i'r dull yr hir ymarferwyd hwy ynddo ond nid oedd fod y plant wedi gwneyd cryn gynydd mewn can lleied o amser yn cyfiawnhau dim ar y beirniad am beidio eu cyhuddo am na fuasent wedi gwneyd cynydd digonol i ateb eu cydymgeiswyr. Parthed y gystadleuaeth ar y brif don, gellir dywedyd fod sylwadau y beirniaid ar gystadleuaeth y trio yn ei wneyd yn hunan- gondemniol. Dywedodd y pryd hwnw mai y prif gamp i gystadleuwr oedd gweithio allan yr oil a gawsai ar y copi, yn enwedig gofalu am y p.s, pp.s, fs, a'r if.s, ac yr oeddem yn ei gredu yn hollol. Ond y dirgelwch yw, piham na fuasai yr un rhinweddau yn cael yr un pwys arnynt ar gystadleuaeth y prif ddarn ? Mewn gair, darfu i'r cor buddugol (?) anwybyddu Gwilym Gwent a'i garacters ar Yr Afonig," a chan i'r beirniad ei gymera- dwyo, gwnaeth yntau eu hanwybyddu yn yr un modd Ni af i fanylu arnynt yn bresenol, gan fod y tipyn trafodaeth hwn, i raddau, yn an- nyddorol i fwyafrif mawr eich darllenwyr ond credwyf fod y gystadleuaeth hon, a'r lluoedd cyffelyb iddi sydd yn cael eu cynal y dyddiau hyn, yn gwneyd mwy o niwed i'n cerddoriaeth nag o les. Mewn cymydogaeth fel Pontyberem, sydd mor llwm o bersonau galluog—gwirioneddol felly, mewn cerddor- iaeth, nid yw cystadleuaeth gerddorol, gyda rhyw Lilipwtiad ffritaidd o feirniad, yn ddim amgen na dall yn tywys deillion." Beirn- idaeth heb nag addysg nag eglurder ynddi, (lelus bod hebddi; ond y mae colli gwobr a hael beirniadaeth dda yn fwy o enill na. hael gwobr heb un sicrwydd paham yr ydym, rn ei chael amgen ereill o'n cydgystadleuwyr. Gwelais ar dudalenau y GWLADGARWR er's rchydig yn ol gynllun o eiddo rhywun, yr Lwn pe y'i gweithid allan, fuasai yn ein gosod newn mantais i gael gwasanaeth dynion uasent yn debyg o adael rhywbeth ar eu lolau y gallasem gnoi em cul arno, ac hyd y iawn rywbeth tebyg, neu ryw gyffroad mas- lachol, yn y cwm, gobaith gwan sydd am Sisteddfodau llewyrchus ar lanau y Gwen- !ra,eth.'— Vr eiddoch, DYSGYKL.
YSTRAD RHONDDA.
YSTRAD RHONDDA. TAFLWYD amryw o drigolion y lie uchod i ofid Doreu dydd Iau diweddaf, trwy hysbysrwydd o klarganfyddiad corff dyn ar waelod pwll (flue) y -J-elli. Y mae yr amgylchiad yn llawn o ddirgel- ivch, gan na wyddh sut nag yn mha gyflwr yr jedd pan y syrthiodd. Y farn gyffredin yw ei fod vn feddw, a'i fod wedi myned i edrych am le i ?ysgu, ac iddo gamsynied ei lwybr. Y mae dyfn- :ler y pwll tua 330 o latheni. Dylai yr arngylch- iad fod yn wers bwy&ig i'r rhai hyny sydd yn hoffi bywyd o'r fa,th, a clylai y meistri at at y cyfryw i idyfod at y ffwrnesi. Gallent drwy hyny fod yn foddion i achub llawer bywyd, i foesoli cym- ileithas, a lleihau go fid llawer mam a thad. Gall- on edrych ar ddamweiniau o'r natur hyn, a dweyd y lleiaf, naw o bob deg ohonynt, fel effeithiau y rliodydd meddwol. Awd a'r corff i'r Greenfield Hotel, lie yr erys hyd adeg y trengholiad. Ni wyddis i sicrwydd pwy ydyw. Nid oedd dim yn ei lo^ell ond blwch dybaco, a'r ddwy lythyren "J. J." arno. Lliw ei wallt sydd oleu, ac ym- ddangosa fel pe byddai tua 30 mlwydd oed. Yn un boreu, yr oedd cwrnwl du yn aros uwch- ben y gymydogaeth oherwydd y newydd fod plentyn byehan pedair blwydd oed ar goH. Coll- odd ei ffordd wrth geisio myned adref o'r ysgol ddyddiol y diwrnod blaenorol. Fodd bynag, tuag haner dydd, cafwyd ar ddeall ei fod yn ddiogel yn Nhrealaw, ac fod cyfaill caredig o'r enw John Jones wedi rhoddi llety cysurus iddo. Bendith y Nef fo arno.— Ystradjab. HIRWAIN A'R CYLCHOEDD. YR ACHos ANNIBYNOL.—Fel y mae yn hysbys i ddarllenwyr y GWLADGARWR er's amser hir, bellach, y mae split wedi eymeryd Ile yn yr eglwys Annibynol yn y lie hwn ond er mor chwithig oedd gweled crefyddwyr yn ymranu oddiwrth eu gilydd mewn Hid a malais, y mae yn dda genyf Z, allu hysbysu fod pethau yn gwastadhau yn raddol yn ein plith. Nid peth annymunol ydoedd gweled, y dydd o'r blaen, dau ddyn cyfrifol, pa rai oedd- ynt wedi bod yn elynion i'w gilydd, yn ysgwyd dwylaw, mewn capel, o flaen ymgynulliad mawr o bobl! Hefyd, Saboth neu ddau yn ol, talodd y boneddwr penaf sydd genym yn y lie hwn ymwel- iad a'i fam-eglwys, a chafodd ei bod yn iach a. chysurus, a phobpeth mewn cysylltiad a hi yn myned yn mlaen yn hwylus a llewyrchus, ac fel ar- wyd 1 o'i deimlad da tuag ati, darfu iddo gyfranu 10s. tuag at yr achos yn y casgliad oedd yn dyg- wydd bod ar y pryd. Felly, fe welwch fod y mawrion yn dechreu dyfod at eu gilydd. BYDDIN Y RHUBAN GLAS.—Y mae y symudiad gogoneddus hwn, sydd yn ymledu dros ein gwlad yn gyffredinol, yn cael sylw dyladwy yn Hirwain hefyd. Cynelir cyfarfodydd yma bob wythnos, yn mha rai y siaredir gan weinidogion yr ardal, a boneddigion ereill, a da genyf allu dweyd fod eu hareithiau galluog ac hywadl yn gwneyd lies mawr yn ein plith. Y mae canoedd o bobl wedi ardystio eisoes o dan y faner las, ac yn eu mysg rhai o'r meddwon gwaethaf. Da oedd genyf weled, yn ystod y Sabothau diweddaf, rai o'r dynion diwyg- iedig hyn yn presenoli eu hunain yn nhy Dduw, ac yn gwrando yn astud ar y Gair yn cael ei draethu uwch eu penau. Duw o'i ras a'u cadwo yn ddyn- ion sobr hyd y bedd. Y CANTORION.—Y mae yma ddosbarth arall sydd ag angen diwygiad yn eu plith, sef y cantor- ion. Mae digofaint ac eiddigedd yn parhau i fodoli rhyngddynt a'u gilydd o hyd, er fod y ddau gor undebol, pa rai a fuont yn foddion, yn benaf, i greu y teimladau annymunol hyn, wedi suddo i ebargofiant. Fodd bynag, fel un o'r cyfryw ag sydd wedi bod yn cario'r arfau gelyn- iaethus ar ei ysgwyddau, yr wyf wedi penderfynu eu taflu i lawr, a da genyf wybod fod yma amryw ereill wedi dyfod i'r un penderfyniad a mi. Wel, yr ydwyf wedi bod yn siarad ag amryw o'n har- weinwyr cerddorol am gynllun tebyg i hwn, sef galw pwyllgor yn cynrychioli y gwahanol gapeli yn nghyd, er tynu i fyny reolau i weitnredu wrthynt, mewn trefn i gael cymanfa gerddorol o'r holl enwadau, o Rhigos, Penderyn, a Hirwain. Gan mai nyni sydd wedi bod yn achos i bethau fyned o'u lie yn y cychwyn, gadewch i ni godi fel un gwr eto, gan wneyd ymdrech ddewr i symud yr iau anesmwyth hon oddiar ein gwarau Yr wyf fi yn penderfynu chwythu'r udgorn, gan obeithio y bydd i holl gantorion yr ardal glywed y chwyth- iad cyntaf! Yr wyf yn' beiddio demandio y brodyr canlynol i'r gild —Mri. Thos. Richards (manager), R. H. Morris (peirianydd), W. E. Davies (Bethel), Dl. Roderick, Jenkin Lewis (Ramoth), J. Edwards (Soar), W. Edmunds, J. Davies, W. Davies (traffic-manager), a llu ereill nas gallwn eu henwi yn awr. Wel, ati yn union, fel y gallwn gael cymanfa ardderchog cyn diwedd yr haf bresenol.—Alamo Cynlais. „, TREALAW. CYMANFA GERDDOROL DOSBARTH CANOL RHON- DDA. —Dydd Llun, Mai ISfed, cynaliodd Method- istiaid Calfinaidd y dosbarth uchod eu cymanfa gerddorol eleni yn Seion, Trealaw. Ein harwein- ydd cerddorol am y dydd oedd Mr. D. T. Prosser (Eos Cynlais), Treorci. Wrth yr offerynau yr oedd Master J. Llewellyn a Miss Bessie Price, Penygraig. Dechreuwyd y cyfarfod boreuol gan y Parch. Thos. Davies, Treorci. Cymerwyd y gadair gan y Parch. Abraham Roberts, Heolfach. Wedi cael anerchiad agoriadol ganddo ef, galwodd yr arweinydd at ei waith. Canwyd y tonau can- lynol allan o Swn y Juwbili Unwaith am byth." "Mi bwysaf ar yr Iesn," Nac ildia i demtasiwn," "iesu o Nazareth," "Dwfr y bywyd," Pan ddel Efe," Yr Eden sydd fry," ac "Hapusawr." Yr oedd y cyfarfod hwn wedi ei neillduo i'r plant yn unig, ac yr oedd yn dda genym eu gweled wedi dyfod yn nghyd mor gryno, ac yn canu mor swynol a melodaidd. Caf- wyd yn y cyfarfod hwn gyweirnod hyfryd i waith y dydd. Teimlem fod y gerddoriaeth yn bur, a'r dylanwad cydfynedol yn nawseiddiol a threiddgar iawn. Cafwyd anerchiad toddedig gan Mr. Thos. Williams, Dowlais, a therfynwyd y cyfarfod trwy weddi gan y llywydd. Dechreuwyd y cyfarfod clau o'r gloch gan y Parch. Rhys Morgan, Llwyn- pia. Yn absenoldeb Gwilym Williams, Ysw., Miskin Manor, llywyddwyd gan y Parch, Thos. Davies, Treorci. Cafwyd ganddo ychydig sylw- adau rhagarweiniol pwrpasol, ac yna canwyd y darnau canlynolAngels' Hymn," Croes- hoeliad," Bethesda," Wyddgrug," Salm-dOn, Cenwch i'r Arglwydd ganiad newydd," Siloah,"