Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
6 articles on this Page
Yr Eisteddfod Genedlaethol,…
Yr Eisteddfod Genedlaethol, 1881. Y GWEDDILLTARIANOL ETO. Y mae hwn yn aros fyth yn ddrewiant yn ffroenau y wlad. Cynaliwyd cyfarfod o'r pwyllgor yn Temperance Hall Merthyr, dydd Iau, y 18fed cyfisol, i benderfynu pa gwrs gymerid o barthed i'r gweddill yn llaw Mr. Merchant, y trysorydd, Banc Cenedlaethol Cymru, Pontypridd. Yn absenoldeb yr Uwch-gwnstabl, etholwyd Mr. D. Davies, Glebeland, i lywyddu. Agorodd fusnes y cyfarfod trwy ddatgan ei ofid gwirioneddoIfod y pwyllgor wedi cael ei orfodi, trwy weithred un neu ddau o'i aelodau, i'r cwrs y cyfeirid ato yn y cylch- lythyr yn galw y cyfarfod. Ond yn gy- maint a bod aelodau y pwyllgor yn dal mai hwynt-hwy oedd perchengion. yr arian a gedwid gan Mr. Merchant, nid oedd gan- ddynt ddim i wneyd ond gwasgu am eu hawliau trwy rym cyfraith. Darllenodd yr ysgrifenydd lythyr oddiwrth Mr. J. Ed- wards Price, cyfreithiwr, Pontypridd, yn yr hwn y dywedai fbd Mr. Merchant yn barod i osod yr achos o flaen Mr. B. T. Williams, Q.C., neu Mr. Gwilym Williams, a darllenwyd copi o lythyr arall oddiwrth yr un at Mr. D. Williams, Taff Vale Brewery, yn nghyd ag ateb Mr. Williams iddo yntau. Mr. John Jones a sylwai nad oedd y pwyllgor yn addef hawl Mr. Mer- chant na neb arall i gwestiynu eumeddian- iaeth o'r arian a gedwid gan y trysorydd. Cynygiai ef fod y llythyrau i orwedd ar y bwrdd. Eiliwyd hyn gan Mr. E. P. OBiddle, a chariwyd ef yn unfrydol. Fe gy- mygiwyd gan Mr. John S. Jones, ac eiliwyd gan Mr. John Forrester, "Fod yr ymddir- iedolwyr, Mri. G. C. James, D. Williams, T. J. Webster, a John Jones, trwy hynyma, yn cael eu hawdurdodi i suddo y, gweddill yn nwylaw y trysorydd mewn rhyw fudd- soddiad da, fel ag i ddwyn y Hog goreu ellir gael, yn unol a'r penderfyniad 24ain o Chwefror, 1881." Cynygiwyd gan Mr. H. W. Southey, ac eiliwyd gan Mr. John Lewis, "Fod Mr. Merchant, trwy hyn, yn cael ei droi o'i swydd o drysorydd, a bod iddo gael ei gyfarwyddo i dalu gweddill yn -ei ddwylaw i'r ymddiriedolwyr, sef Mri. G. C. James, D. Williams, T. J. Webster, a John Jones." Cynygiwyd gan Mr. -Joseph Williams, ac eiliwyd gan Mr. W. Thomas, "Fod yr ymddiriedolwyr, Mri. •G. C. James, D. Williams, T. J. Webster, a John Jones, i gael eu hawdurdodi, os dygwydd Mr. Merchant wrthod talu y .gweddill yn ei law, i gymeryd y gweithred- iadau cyfreithiol i'w orfodi i wneyd hyny." Cynygiwyd gan Mr. E. P. Biddle, ac eiliodd Mr. J. Watkins, Fod copi o'r pen- derfyniadau a basiwyd heddyw i gael ei ddanfon, y nos hono, gyda'r Post, i Mr. Merchant." Terfynwyd y gweithrediadau trwy dalu diolch i'r cadeirydd.
[No title]
THE attention of Ladies is called to RECKITT'S JPARIS BLUE, which has been, since its introduc- tion, quite unsurpassed as a Laundry Blue. It ndw commands the largest sale in the world, wing its success to its brilliancy of colour and delicacy of tint. It can be obtained from all Grocers, Oilmen, &c. 2183 (g) NERVOUS AND PHYSICAL DEBILITY —A gentleman, having tried in vain every advertised remedy, has discovered a simple means of self-cure. He will be happy to forward the particulars to any sufferer on receipt of a stamped and directed envelope.-Address Mr. J. T. SEWELL, CBrook Villa, Hammersmith, London. 2624 DARLLENWCH.— AT BAWB SYDD YN DYODD. EF onniwRTH gyfeiliornadau ac annoethineb ieuenctyd, gwendid gewynaidd, colliad dynol- iaeth, &c., mi a ddanfonaf gynghor meddygol a'ch gwellha chwi, YN DDIDAL. Darganfydd- wyd y feddyginiaeth odiaeth hon gan genadwr yn Neheubarth America. Gyrwch envelope hunan- jgyfeiriedig at REV. JOSEPH T. INMAN, Station D, New York City, U. S. A. 2616
llarwolaeflj.
llarwolaeflj. HARRIS.—Tarawyd Rhymni & dyrnod many. olaeth eto. Nos Saboth diweddaf, Mai 14eg, o gylch haner awr wedi wyth o'r gloch, bu farw y wraig ofalus a rhinweddol, a'r fam dyner ac an- wyl, Mrs. Mary Harris, priod Mr. Henry Harris, 79, Forge-street, Rhymni. Y mae ei phriod galarus yn nai i'r diweddar ffraethbert Barch. Evan Harris, Merthyr ei dad, y diweddar Mr. David Harris, adeiladydd, Rhymni, yn pregethu, j a'r un modd ei frawd, y Parch. William Harris, Trefecca. Yr oedd hi, o du ei mam, yn perthyn i deulu y Kirkhouses, un o ba rai a briododd y Ferch o'r Seer." Yr oeddent o wreiddyn Ys- gotaidd, ac y maent yn bobl barchus yn awr yn ardaloedd Merthyr, Caerdydd, &c. Ymunodd mewn priodas yn Awst, 1844, a bu iddynt nifer o blant, -yr henaf yn bresenol yn Portsmouth, America, sef Henry Jones Harris, yr hwn sydd yn gerddor gwych a thalentog, a bu efe a'i briod yn trigianu yn Rwsia am dalm o amser. Y mae dau fab arall iddi yn America hefyd, sef David a William, y rhai a fordwyasant yno y llynedd, a bu eu colli o Fynwy yn achos o flinder iddi. Y mae dau yn Rhymni yn awr, sef Evan a Bed- lington. Bu iddi ddwy ferch-yr henaf, Wini- fred Jane, priod y Parch. D. C. Harris (Caer- onwy), a'r ieuengaf, Mary Anne, yr hon sydd yn ferch ieuanc addawol » llawn o dalent. Cafodd y ddwy gynghorion ac esiamplau da gan eu mam. Yr oedd ei phresenoldeb yn llon'd y ty bob am. ser. Gweinyddodd yn garedig iawn ganoedd o weithiau arweinidogion aphregethwyr ei henwad ei hun, sef y Methodistiaid Calfinaidd, yn ogys- tal ag eiddo enwadau ereill. Yr oedd ganddi galon fawr, agored, ac orlawn hyd yr yrnyl o wir garedigrwydd Cristionogol. Caiff egiwys Brynhyfryd golled drom ar ei hoi. Oyfoded Duw wragedd ereill, lawn o sel dros urddas yr achos goreu, yn ei lie hi yno. Bu yn Eglwys Dduw er yn blentyn. Yr oedd yn gwybod yr Ysgrythyr Lan er yn foreu, yn Mhethlehem, Pontlottyn. Ganwyd hi Rhag. 4, 1824; felly, yr oedd dros 57 mlwydd oed. Yr oedd ei thad, y Parch. Morgan Jones, o Lansamlet, a anwyd Rhag. 13, 1785, ynwr o gyfrifoldeb yn ei ddydd. Yr oedd ei mam yn wir foneddiges natur gan- wyd hi Gorph. 25, 1790, a bu farw yn Llwyn- celyn, Merthyr, Awst 21, 1879. Eihenw oedd Jane, ac yr oedd yn ferch i Bedlington Kirk- house, Ysw. Cafodd gwrthddrych ein cofiant gystudd caled iawn. Cafodd anwyd trwm yn ymyl y Sketty, Abertawe, ar adeg ymweliad Tywysog a Thywysoges Cymru a'r lie. Cwynai fyth ar ol hyny. Yr oedd yr afu yn ddrwg, ac achos ei marwolaeth, yn ol barn ei meddyg, T. Hall Redwood, Ysw., M.D., Rhymni, oedd y cardiac dropsy (dwfrglwyf y galon). Dywedai wrth ei mab-yn nghyfraith, Caeronwy, ychydig amser cyn ei marw, ei bod yn caru Iesu Grist yn fawr iawn. Os collir fi," meddai, fe'm collir â'm pwys ar Iesu Grist." Nis gall hyny byth ddygwydd. Ynganai yr emyn hwnw un boreu pan oedd yn galed arni-y wawr yn tori yn y dwyrain,— Ni phery ddim yn hir 'Mo'r ddu, dymhestlog nos; Ni threfnwyd amser maith I neb i gario'r groes; Mae'r hyfryd wawr sy'n tori draw Yn dweyd fod boreu braf gerllaw." Nos Sal cyn y diweddaf, daeth ei holaf awr, ac hunodd yn dawel a'i phwys ar fypwes ei han- wylyd. Claddwyd hi ar ddydd Iau, Mai 18fed. Yr oedd iddi angladd fawr a gwir barchus. Gweinyddwyd yn y ty gan y Parch. Aaron Davies (M. C.), Pontlottyn, ac yn Eglwys Rhym- ni a'r fynwent, gan y Parch. Canon.. Evans, yn effeithiol i'r pen. Rhoddodd yr offeiriad parchus ganiatad (heb 48 awr o rybudd) i Mr. Davies i ddweyd ychydig eiriau pwrpasol a gweddio ar lan y bedd, a chanodd y dorf yr emyn anwyl hwnw,- Ymado wnaf a'r babell 'Rwy'n trigo ynddi'n awr," &c. Yna, ymwasgarodd y dorf o alarwyr, gan adael Mair," yr hon a ddewisodd y rhan dda," yn ei gwely pridd, tawel, a blodan Mai o'i chylch yn gwenu yn llygad yr haul. Heddwch i'w llwch i orphwys hyd nes chwytha'r archangel yn udgorn Duw y boreu olaf.—Alpha. [Dymunir ar i newyddiaduron America godi yr uchod.] ■
[No title]
YN y "Royal Academy of Arts," y tymor hwn arddangosir darlun o'n cydwladwr, Mr. Osborne Morgan, gan Mr. Edgar Hanley. ENW y llyfr a ysgrifenwyd gan y llofrudd Guiteau, ar ol ei euogfarnu, yw Y Gwirionedd a'r Symudiad," Wrth y symudiad," symud yr Arlywydd Garfield o'r byd hwn i'r byd tragwyddol a olyga, ac amcana gyfiawnhau ei anfadwaith. Cynwysa y llyfr nifer mawr o lythyrau cydymdeimladol, gwirioneddol neu ffugiol, ac un oddiwrth ddynes ieuanc o New York. Dywed os bydd i bob moddion fethu sicrhau gwaredigaeth iddo, Apeliaf yn hyf ac yn bersonol at yr Arlywydd fy hunan." Dywed y rhai a ddarllenasant y llyfr ei fod yn sarhad ar synwyr cyffredin. ADOLYGiAD.—"Nyni yw'r meibion cerddgar" —cydgan i leisiau gwrywaidd (T.T.B.B.), gan G. Gwent.—Mae'r cydgan hwn yn llawn o'r elfen hono sydd mor naturiol i'r awdwr, sef gallu rhyfeddol i greu melodion, a hyny heb fyned yn rhy anhawdd. Dyna gamp nas gall y cyffredin mo'i gyrhaedd. Gwneir y cyfansoddiad i fyny o ryw bump o symudiadau, yn nghyd 9,g ail-ganu {repeat) o rai ohonynt, ar eiriau tlws a hoenus iawn ac ar eiriau o fath y rhai hyn, yr oedd braidd yn anmhosibl i awdwr Yr Haf," Y Gwanwyn," ac amryw ereill o'r un natur, gadw rhag y "tra la la;" felly yn y gydgan yma. Chwareu teg i'r hen frawd, mae'n gofalu fod digon o fywyd, a'r bywyd hwnw yn enill gwres, nes y mae'r canwr yn teimlo ei fod yn cael ei gario gan y melodion hapus sydd yn arwain i fyny i'r tra la la." Geiriau Cymreig a Seisnig, Cyhoeddedig gan Mr. D. Jenkins, Mus. Bac.- "Cydgan y Bugeiliaid," gan D. Jenkins, Mus. Bac. Testyn hapus iawn. Pwy na theimla ysbryd canu wrth seinio'r enw ? Y geiriau gan Anthropos; y Saesonaeg gan E. W. Pai-ry. Agora yn dawel a mawreddog mewn largho movement. Yr ail symudiad yn hoenus ac ysgafn—dymuniad y bugail am gael byw a bod gyda'i braidd ar lethrau'r mynyddoed 1. Y tryd- ydd symudiad yn ddesgrifiadol—y bugail yn casglu ei braidd yn ddeadelloedd yn nghyd. Y pedwerydd symudiad -uno mewn bugeilgan. Mae y darn yn bedwerydd i'r awdwr yn y cyfeir- iad hwn, ac ni phetruswn ddywedyd fod y darn hwn yn gyfuwch ag un o'r rhai blaenorol, os nad yn rhagori yn ei felodionflowing. I'w chael gan yr awdwr, pob nodiant ar wahan, am y prisoedd arferol.
CRYNODEB SENEDDOL.
CRYNODEB SENEDDOL. Dydd Mawrth, Mai 16eg, cymerodd yr Arglwydd Ganghellydd ei sedd am chwarter wedi pedwar o'r gioch. Archesgob Caer- grawnt a gynygiai ail-ddarlleniad Ysgrif Carchariad am gyndynrwydd, a mynegai ei bod yn ffrwyth ymgynghoriad cyfarfod o esgobion y ddwy dalaeth mewn perthynas i garchariad hir clerigwr o gymeriad difrycheu- lyd, trwy gyndynrwydd yn tarddu oddiar ar- gyhoeddiad cydwybodol. Rhaid i'r gyfraith, wrth gwrs, beidio a chael ei goddef i gael ei herio, a'r casgliad y daethai yr esgobion iddo oedd pa un a ydoedd yn bosibl, gydag ystyr- iaeth ddyladwy, i'r gyfraith gymeryd rhyw fesurau er symud y scandal oedd wedi cyfodi. Meddylid y gallai clerigwr wedi ei garcharu dan yr amgylchiadau yn mha rai yr ydoedd Mr. Green i gael ei ryddhau ar awdurdod y barnwr, a chynghorasid hwy mai y ffordd oreu i gyrhaedd yr amcan hwnw ydoedd dwyn ysgrif i mewn i Dy yr Arglwyddi, i aliuugi archesgob y dalaeth i apelio at y llys, er cael rhyddid clerigwr carcharedig am gyn- dynrwydd. Arglwydd Oranmore a Browne a gynygiai fod yr ysgrif i gael ei darllen yr ail waith chwe' mis i'r diwrnod hwnw. Nis gallai efe weled fod Mr. Green mewn sefyllfa wahan- ol i unrhyw berson arall lleyg neu eglwysig, yr hwn fyddai yn trin y gyfraith gyda dirmyg. Os rhoddai Mr. Green i fyny yr enillion a dderbyniai, ar y telerau y daliai pob clerigwr o eglwys Loegr ei fywioliaeth, gallai ar unwaith gael ei ryddhau, a gwneyd yr hyn a fynai yn ol ei gydwybod. Archesgob York a addefai fod Mr. Green yn ddyn cyndyn, ond myntumiai ef nad oedd tir dros ei gadw yn y carchar am amser anneffiniol, a'r oil a wnai yr ysgrif hon oedd darbodi er ail-ystyriaeth gan y barnwr o'i dystiolaeth yn yr achos. larll Cairns ni ddeallai paham nad oedd y mater wedi cael delio ag ef yn y dull cynygiedig gan yr ysgrif y flwyddyn ddiweddaf, yr hon a ddarbodai fod clerigwr wedi ei garcharu am gyndynrwydd, i gael, heb ymyriad unrhyw drydydd parti, ei ryddhau ar derfyn chwech mis ac o'i ran ef, ni fyddai ganddo wrth- wynebiad i fyrhau y cyfnod i dri mis. Ar ol ychydig eiriau gan yr Arglwydd Ganghellydd, Ardalydd Salisbury, ac esgob Llundain, dar- llenwyd yr ysgrif yr ail waith. larll Fortescue a alwai sylw at y driniaeth a gawsai y Salvation Army mewn gwahanol ranau o'r wlad, a chynygiai am gopi o r adroddiad awdurdodedig a ddichon fodoli o'r gweithrediadau yn achos y Frenines yn erbyn ynadon sir Southampton yn Llys Maine y Frenines. Yr oedd amryw ymosodiadau ysgeler wedi bod ar y corff hynod hwnw o bobl, ond nid oedd aelodau y Salvation Army mewn un achos wedi ymosod ar neu wrth- sefyll eu hymosodwyr. Arglwydd Coleridge a ddywedai fod gan bob Sais hawl i fyned oddeutn ei fusnes a chyflawni iawnderaa eyfreithiol dan nawdd y gyfraith, a thybiai ef fod cerdded mewn gorymdaith hyd yn nod gyda cherddoriaeth a chanu emynau ynddi ei hun yn weithred gyfreithlon. O'r tu arall, gallai y weithred fwyaf diniwed gael ei gwneyd gydag amgylchiadau cylchynol, y rhai nid yn unig a gyfiawnhaent, ond a orfod- ent yr awdurdodau Ileol i orchymyn nad oedd i gael ei wneyd, rhag y byddai hyny i arwain i doriad yr heddwch. Unrhyw un a fyddai yn para, ar ol rhybudd, i wneyd yr hyn, yn marn yr awdurdodau Ileol, allai aflonyddu yr heddwch, a osodai ei hun yn agored i gosb ond gofynai reswm cryf i'w argyhoeddi ef fod personau a ymddygent fel y Salvation Army 'e 'wa" yn haeddol o gael eu cosbi â chaledwaith. Archesgob Canterbury a ddywedai nad oedd amheuaeth fodllawer iawn o ddiffyg chwaeth, os nad addolgarwch, yn ngweithrediadau y bobl hyn, ond yn sicr, ag edrych ar y ffaith fod yn y wlad hon dyrfaoedd anferth nad oedd gweinidogaethau rheolaidd yr egl wys yn alluog i'w cyrhaedd yn foddhaol, nis gallai yr eglwys deimlo ei hun yn gyfiawnedig i osod ei hun yn erbyn y eyfryw symudiad. Tynwyd y cynygiad yn ol. Dywedodd Iarll Granville fod ei Mawrhydi wedi cael ei chynghori gan y Prif-weinidog i roddi blwydd-dal o 400p. y flwyddyn i Miss Burke. Awd ris yn mlaen ag amryw fan ysgrifau. Yn NHY Y CYFFREDIN, dydd Mawrth, cymerodd y Llefarydd y gadair yn fuan wedi dau o'r gloch. Bu hwn yn ddydd cynhyrfus iawn yn y Ty Isaf. Gofynodd Syr H. Fletcher a fyddai gan y Prif-weinidog ryw wrthwynebiad i roddi dyddiadau a manylion y llythyrau yn gosod y Llywodraeth mewn meddiant o olygiadau yr aelodau a garcharesid yn Kilmainham. Syr S. Northcote a ddywedai fod yn ddrwg ganddo gyfryngu, ond ewyllysiai osod cwestiwn, o ba un yr oedd wedi rhoddi rhybudd dirgelaiddd i'r Prif- weinidog, canys yr oedd yn eglur nas gallai y mater hwn gael ei adael yn y sefyllfa yr ydoedd y noson flaenorol. Dymunai ofyn os oedd gan y Llywodraeth unrhyw hysbys- rwydd pellach i'w roddi o barthed i'r gweith- rediadau hyn, ac hefyd gyda golwg ar bedwar o bwyntiau o nodwedd arbenig. Yn gyntaf Pa un, yn ychwanegol at y llythyrau a ddarllenasid neithiwr, yr oedd unrhyw ohebiaethau ereill, uniongyrchol neu an- uniongyrchol, wedi bod rhwng unrhyw aelod o'r Llywodraeth a Mr. Parnell o barthed ei ryddhad ? Yn ail: Pa un a ydoedd y gohebiaethau a wnawd wedi eu cyfeirio at y Llywodraeth fel cyfangorff, neu at y diweddar Brif-ysgrifenydd yn neillduol ? Yn drydydd Pa un a ydoedd unrhyw aelod o'r Llywodr- aeth wedi cael ymddyddan personol & Mr. Parnell cyn ei ryddhad ? Yn bedwerydd Pa un a ydoedd rhyddhad Michael Davitt yn ddarbodedig yn y gohebiaethau hyn ] Mr. Gladstone a ddywedai y gwnai ateb y cwestiynau neillduol a roddwyd, ac unrhyw rai ereill y rhai allai ateb heb droseddu dyledawydd, neu heb fod yn euog o'r hyn, dan amgylchiadau presenol, a wnai ystyried yn gyfeiliornad pwysig, sef myned i fewn yn ddiangen i ymddyddan nad oedd yn ffafriol i weithrediad heddwch, cyfraith, a threfn yn yr Iwerddon. (Clywch, clywch, achwerthin- iad). Nid oedd hwn yn fater o chwerthin, ac yr oedd yn ddrwg ganddo weled aelod an- rhydeddus yn ei ystyried felly. (Clywch, clywch). Ond ni fwriadai efe wirfoddoli unrhyw fynegiad ar y pwnc, canys yr ydoedd ef o'r farn, tra yn adolygu yr hyn oedd wedi cymeryd lie, ac yn enwedig yr ymddyddan neithiwr, ei bod yn ymddangos iddo ef fod rhyw ran o'r gweithrediadau heb fod yu ffafriol, ond yn.nodedig anffafriol i wqinydd- iad dyledswydd y Llywodraeth .yn yr Iwerddon. (Clywch, clywch). Efallai y goddefid iddo ddweyd nad oedd boneddwyr anrhydeddus yn ymddangos fel yn amgyffred yn hollol y safle a gymerasid gan y Llywodr- aeth. (Cymeradwyaeth wawdlyd). Yna, gwnai efe ymdrechu cynorthwyo eu ham- gyffredion. Nid oedd dim yn ngolwg y Llywodraeth yn fwy syml, nis gallai dim fod yn fwy eglur na'r cwestiwn oedd ganddynt i'w ystyried o barthed i ryddhad y tri aelodau carcharedig, yn nghyd a'r ymchwiliad dilynol i'w hachosion, yr hyn a gymerwyd yn nglyn a hwy. Yn marn y Llywodraeth, nid oedd gan y ewestiwn hwn un cysylltiad a phwnc yr ol ddyledion, nac a rhyddhad Michael Davitt. Yr oedd yn syml yn gwestiwn o ddyledswydd, o dan lythyren ac ysbryd cyfraith o awdurdod eithriadol. Eu dyledswydd ydoedd gofyn pa un a ydoedd yn rhagolygol dybiaeth resymol o ymddygiad y boneddion hyny i aflonyddu ar gyfraith a threfn ae os nad oedd gan y Llywodraeth y dybiaeth hono, eu dyledswydd ydoedd, heb edrych i'r de na'r aswy, agor drysau y carchar i'r boneddigion hyny. (Cymeradwyaeth). Yna, gan gyfeirio ei hun i ateb y cwestiwn neillduol a roddasid iddo— yn gyntaf, pa un a ydoedd unrhyw aelod arall o'r Llywodraeth wedi gohebu yn union- gyrchol neu anuniongyrchol a Mr. Parnell- nid oedd efe yn barod i addef ei fod wedi cael gohebiaeth uniongyrchol nac anunion- gyrchol. Ystyriai y brawddegiad yn fwy cywir pe y rhedai, wedi derbyn hysbys- rwydd." Ond gan basio hwnw heibio fel cwestiwn geiriol syml, yr oedd ganddo i ddweyd ei fod wedi hysbysu, y nos flaen- orol, gan yr aelod anrhydeddus dros Clare, ddarfod iddo gael ymddyddanion, un neu ychwaneg, ac ni wyddai pa un a oeddynt yn ohebiaethau ysgrifenedig ai peidio ar y mater a Llywydd Bwrdd Masnach. (Llefau o Na, na," a "Ie"). Y r oedd yr aelod anrhydeddus dros Clare wedi darllen llythyr, ac felly, yr oedd annghrediniaeth yr aelod dros Chatham yn eithafol. (Chwerthin). Y cwestiwn nesaf ydoedd pa un a oedd y gohebiaethau hyn wedi eu gwneyd yn hysbys i'r Llywodraeth fel corff neu i'r Ysgrifenydd Gwyddelig, ac i hyny nid oedd ganddo ond dweyd na fu y cyfryw ohebiaethau; ac o ganlyniad, braidd y gellid ateb y cwestiwn hwnw. Yn sicr, nid oedd ganddo ef fwy o wybodaeth yn y mater nag oedd yn wahanol i'r hyn oedd gan ei gyd-aelodau yn y Gynghorfa, a dyna oedd yr achos gyda Llywydd Bwrdd Masnach a'r diweddar Brif-ysgrifenydd (Mr. Forster). Gyda golwg ar y cwestiwn o ymddyddan personol a. Mr. Parnell, yr oedd ganddo i ddweyd nad oedd, trwy wybod iddo ef. Yna, pa un a oedd rhyddhad Michael Davitt wedi ei ddarbodi, fel y mynegasid amryw weithiau, ni fu hyny dan ystyriaeth y Llyw- odraeth, oddigerth yr hyn a gredent yn rhagolygol fuasai bwriad yr aelodau rhydd- edig felly, nid oedd iddo ef ddweyd nad oedd y cyfryw ddarbodaeth er rhyddhad Michael Davitt. Ar ol cryn siarad, cododd Mr. A. Balfour (C., Hertford), a dywedai, mewn trefn i roddi i'r Llywodraeth y cyfle i wneyd egluriadau pellach, cynygiai efe ohiriad y Ty, canys dim ond trwy wasgiad parhaus y gallent gael datguddiadau o bryd i bryd o'r hyn yn sylweddol a gymerodd le cyn llwyr chwyldroad gwladweiniaeth y Llywodr- aeth a fynegasid i Dy synedig. Meddyliai ef y dylid cymeryd rhyw sylw o fynegiadau anarferol y Llywodraeth, y rhai, er y gallent fod yn eiryddol gywir, oeddynt yn sylweddol annghywir a chamarweiniol. Yr oedd y cwrs a gymerasid gan y Llywodraeth mewn ymohebu a. dynion oeddynt wedi eu trochi, fel yr addefent, mewn teyrnfradwriaeth, yn un o waradwydd, ac a ddiraddiai y Llywodr- aeth mewn dull heb un rag-eaiampl mewn hanesyddiaeth. Yr oedd yr hyn a gymerodd le yn ei adgofio ef o fynegiad gan un o gymeriadau Moliere, nad oedd wedi gwerthu rhywbeth penodol, ond wedi ei roddi i rywun, yr hwn yn gyfnewid am hyny oedd wedi rhoddi rhyw arian iddo. Yn yr achos hwn, nid oedd y Llywodraeth wedi gwneyd bargen; yr oeddynt yn syml wedi rhoddi i'r tri aelod rywbeth a ddymunent yn fawr yn gyfnewid am yr hyn oedd arnynt ei fawr eisieu eu hunain—cynorthwy i gario mesur Rhyddfrydol o ddiwygiad. Mr. Gladstone, yr hwn a dderbyniwyd gyda chymeradwyaeth gweinidogaethol uchel, a ddywedai :—Nis gallaf lai na llongyfarch y boneddwr anrhydeddus ar yr uchelder i ba un y mae, o'r diwedd, wedi dirwyn ei wroldeb Seneddol, ac ymdrechaf yn gyntaf i ddelio a'r rhan fwyaf deallus a rhesymegol o'i araeth. Gan ddechreu gyda chyfeiriad arabol a chudd at Moliere, dywed fod cynghrair sylweddol rhwng y Llywodraeth a'r aelod anrhydeddus dros Cork. (Cymeradwyaeth yr Wrthblaid), ac nid oes ganddo y petrusder lleiaf mewn rhoddi yn rhinweddol y celwydd i gorff o foneddigion, y rhai sydd a chystal kawl i gael eu credu a'r aelod anrhydeddus ei hun, a'r rhai sydd wedi gwynu yn ngwas- anaeth eu gwlad.' Yr wyf yn ei deimlo ddim ond mater ysgafn, can belled ag y mae a fyno a'n cymeriad a'n henw da, fod y cyhuddiadau byrbwyll hyn yn cael eu hyrddio atynt o'r cyfryw gyfeiriad. (Oymeradwyaeth Gweinidogaethol). Can belled ag nad yw araeth yr aelod anrhydeddus yn freuddwyd disail, wedi ei galw i fyny gan nerth nwyd plaid, ar y sail fwyaf gwag a distadl, cynwysa o leiaf yr un mynegiad hwn, oblegyd fod ya Moliere ddyn yr hwn, wedi gwerthu nwyddau a derbyn y pris, a broffesai ei fod yn gwneyd anrheg o'r nwyddau, a derbyniai anrheg mewn canlyniad, a bod safle y Llywodraeth yn gyfatebol i'r dyn. (Cymeradwyaeth yr Wrthbhid). Y mae yn dda genyf weled fod y boneddwr anrhydeddus (diweddar weinidog y Goron), yn gwybod cymaint am fywyd politicaidd, fel y meddylia yn ddoeth a synwyrol, fel ag i'w drin yn y dull y gwna. Y mae yr aelod anrhydeddus dros Hertford yn myned yn mlaen i brofi ei bwynt yn y ffordd hon, ac yr wyf yn golygu ei ddwyn at faenprawf ffaith. Dywed mai sylwedd y cynghrair oedd hyn. Yr oedd yr aelod anrhydeddus dros Cork hefyd i gael deddfwriaeth gyda golwg ar ol-ddyledion yn yr Iwerddon, ac yr oedd yr hyn oedd y Llywodraeth i gael gan yr aelod dros Cork yn ddeuplyg, heddwch yn yr Iwerddon, a chefnogaeth Seneddol, a gwyddid hyn oil yn mlaenllaw. A ydoedd hyna yn fynegiad teg o gyhuddiad y boneddwr anrhydeddus ? (Mr. Balfour ac aelodau ereill, "Oh!"). Mr. Gladstone Y mae hwna yn fynegiad teg. Y na, syr, yr wyf yn dweyd nad oes un gair o wir ynddo o'r dechreu i'r diwedd. (Cymer- adwyaeth). Yr wyf yn dweyd, syr, na wyddai yr aelod anrhydeddus dros Cork, can belled ag y g\vyr y Llywodraeth, ddim erioed ei fod i gael ei ryddhau hyd nes y rhyddha- wyd ef, ac yr wyf yn herio y rhai hyny sydd yn teimlo gyda yr aelod anrhydeddus dros Hertford, yn cynwys diweddar weinidog y Goron, i ddwyn trychionyn o dystiolaeth i ddadbrofi yr hyn a ddywedais. Yna, aeth Mr. Gladstone yn mlaen; ac mewn un o'r areithiau mwyaf llosgawl, dymchwelodd osodiadau yr aelod dros Hertford. Siaradodd amryw ereill a gohiriwyd y Ty. Dydd Mercher, yn NHY Y CYFFREDIN", cymerodd y Llefarydd y gadair am 12.15. Cynygiodd Syr H. Bruce ail-ddarlleniad Ysgrif Symudiad y Tlodion (Iwerddon), ond gwrthwynebwyd hi a phan ranwyd y Ty" I cafwyd dros yr ail-ddarlleniad, 91; yn erbyn, 172 mwyrif, 81. Bu man bethau ereill dan sylw, yn nghyd 4 Mesur Hawlysgrifau, a. gohiriodd y Ty 14 mynyd i chwech o'r gloch. Yn NHY Y CYFFREDIN, dydd Iau, cymer- odd y Llefarydd y gadair am bedwar o'r gloch. Yn gyntaf oU, cyflwynwyd yno amryw o ddeisebau o Gasnewydd, Caerdydd, yn erbyn masnach yr opium, ac agor amgueddfeydd ar y Saboth. 0 barthed i brif-ffyrdd Deheudir Cymru, Is-iarll Emlya a ofynai i Ganghellydd y Trysorlys pa un a allai, heb fyned i fanylion, fynegu i'r Ty pa un a ydoedd unrhyw gyfran o'r dreth gynyddol gynygiedig ar gerbydau i gael ei gymhwyso i gadw prif-ffyrdd yn Neheudir Cymru. Mr. Dodson a ddywedai fod ei wir anrhydeddus gyfaill wedi ceiso ganddo ef ateb y cwestiwn. Gyda golwg ar unrhyw ohebiaeth, yr oedd ei wir anrhydeddus gyfaill dan gam-argyhoeddiad pan fynegodd, mewn atebiad i gwestiwn blaenorol, fod gohebiaeth ar y mater. Mewn atebiad i'r cwestiwn, nis gallai ond dweyd hyn, fod achos Deheudir Cymru yn arbenig, ac yn gofyn ystyriaeth arbenig. Rhoddodd Is-iarll Emlyn rybudd y byddai iddo eto alw sylw y Ty at y mater. Bu y bradlofruddiaethau diweddar, Act y Tugel, gosodiad i lawr droseddau yn yr Iwerddon, busnes y Ty, a gwyliau y Sulgwyn, dan sylw ac yn ddiweddaf, ysgrif er atal troseddau yn yr Iwerddon, ar yr hon y bu cryn siarad. Yn NHY YR ARGLWYDDI, dydd Gwener, gofynwyd cwestiwn i Arglwydd Carlingford gan Arglwydd Oranmore a Browne o barthed i'r ymohebiaeth a charharorion Kilmainham, yr hwn a atebwyd. Gwnaeth Arglwydd Norton gynyg o barthed i Code Addysg, ond ar ol sylwadau gan arglwyddi ereill, galwodd ei gynyg yn ol. Yn NHY Y CYFFREDIN, yr un dydd, ba cyflwr ein haiarn-longau dan sylw, ol-renti yn yr Iwerddon, yn nghyd a'r cynhyrfwyr Gwyddelig ac yna dywedodd Mr. Gladstone, mewn atebiad i ddau ofyniad oddiwrth Mri. Onslow a Balfour, ei bod yn rhy fuan yn bresenol i ddweyd pa un a fydd gwyliau y Sulgwyn neu beidio. Daeth Ysgrif Ataliad Troseddau yn yr Iwerddon dan sylw. Agor- wyd y ddadl arno gan Mr. Sexton (H. R., Sligo), yr hwn a wrthwynebai y mesur yn gryf. Dywedai ei fod yn fater adfydus o fyfyrdod, ar ol 700 mlynedd o uwchafiaeth Prydeinig, a mwy na 80 mlynedd o lywod- raethiad Seneddol anranedig, fod y Llywod- raeth yn cael eu hunain yn y cyflwr cywilydd- us o gael eu gyrn i fyned at orfodogaeth, ac ataliad rhyddid mewn trefn i beri i'r bobl Wyddelig ufuddhau i'r gyfraith. Beiai efe yn fawr weinyddiaeth Mr. Forster yn yr Iwerddon. Mr. Gladstone a obeiihiai y caniateid i'r ddadl derfynu ar y dydd hwnw, a bwriadai efe wasgu i lawr ei sylwadau i'r cylch lleiaf. Achwynai fod y ddadl wedi ei chyfyngu i feirniadaeth ar fanylion y mesur yr hyn ddylid gadw i'r pwyllgor. Addefid fod y gyfundrefn reithwrol yn Iwerddon wedi ei chamddefnyddio. Ya ddiau, yn Lloegr yr oedd dedfrydau yn achlysurol wedi eu rhoddi yn groes i'r dystiolaeth, ond nid byth ond pan y dysgwylid cyrhaedd rhyw amcan cyhoeddus. Yn Iwerddon, yr oedd y ffaith yn hollol wrthgyferbyniol, ac nid oedd methiant y gyfundrefn reithwrol mewn achos- ion tirol yn gyfryw ag y gellid gwneyd un diheurawd drostynt. Ar hyn, dyma rybudd i'r Ty Isaf i fyned i'r Ty Uchaf i glywed y cydsyniad breninol i wahanol ysgrifau. Ar ddychweliad y Llefarydd, aeth Mr. Gladstone yn mlaen a'i sylwadau. Gan gyfeirio at hawliadMr. Sexton am gyfiawnder yn hytrach na chymod, addefai briodoldeb hyny, ond dywedai y byddai raid iddo fod yn gyfiawnder 9 i bob dosbarth gyda'u gilydd. Nid oedd ganddo ef un dymuniad i drin yr ysgrif mewn.
DARWINIAETH.
111 gylch gwymp y ddynoliaeth. Y mae maes ymchwiliad heddyw yn dra rhydd, a cha gWyddoniaeth gryn lawer o gymhorth i fyned yn mlaen a'i gwaith. Cyfsiliornad dyeithr mewn pobl grefyddol yw ystyried y j Beibl yn unig t'aes gwirionedd, ac araf iawn y deuant i gydnabod y gwirionedd amlwg ¡ fod Duw yn gweithredu mewn Natur, pan nad yw ond ysgrifenu am y gweithrediadau I yn y Beibl, yn ol crediniaeth duwinyddion eu hunain; ac, er hyn oil, edrychir gyda j drwgdybiaeth ar dystiolaeth ffeithiau an- ianol. Y mae taflu amheuaeth ar wiredd Natur yn gymaint trosedd yn erbyn Daw a gwadu cynwys y Beibl. Bu amser pan y credid fod anian yn faes castiau y diafol- cyfrifid dyheuadau y corff fel cynhyrfiadau «i ddrwg anian-ae yr oedd pobpeth materol a chnawdol yn gaeth i gondemniad. Ond daeth tro ar bethau; agorwyd cyfrolau ereill a ysgrifenwyd ac a ysgrifenir gan 11 r3 Dduw—cyfrol gorweeh seryddeg, eyfrol ddyddorol daeareg, a chyfrolau llysieuaeth ac anifeiliaeth, lie y ceir gweithrediadau y Goruchaf yn hir cyn dechreu ysgrifenu ar dudalenau y Beibl; ysbrydoliaeth wedi cadw yr hen hanes am greadigaeth y byd ar dudalenau v creigiau yn llawer llwyrach a helaethach nag y'i ceir yn mhenodau cyntaf awdwr Genesis. Onid llyfr Duw yw y ddaear ? Gan hyny, oni ddylid darllen a myfvrio holl lyfrau Duw, er mwyn cryn- hoad helaeth o'i feddyliau a'i weithred- iadau? Gyda hyn o ragymadrodd, awn yn mlaen. FOSSIL.