Y Gwladgarwr

DEALLIR nad yw Mr. Gladstone yn cymeryd golwg ffafriol parthed y Weinidogaeth Fasnachol gynygiedig. Y DYDD o'r blaen, aeth bachgen ieuainc i ffair yn mlwyf Llanedi.' Wedi cyrhaedd y lie y cynelid y ffair, y peth cyntaf a swniodd ar ei glustiau oedd llais crynedig. Hen \vr a'i wallt jn wyn oedd yno yn canu baledau. Synodd y bachgen gymaint, a dywedodd wrth yr hen wr, Gafiwn feddwl ei bod yn llawn bryd i chwi roddi fynu y pethau masweddol yna, a dechreu canu hymnaa." ATHROFA'R BEIRDD.—Yn awr yn barod, pris swllt, trwy y post Is. lc., ATHROFA'K BEIBDD. Pob archebion i'w danfon at y cyhoeddwr— TFOGPNIGZIM KEKS, Ystalyfera, Swansea Valley. 2637

COLEG Y GWEITHIWR. GAN AP CORWYNT & Co. Nos Wener, Mawrth 10fed. Huw Ffradach, Esmwyth cwsg cawl erfin," medd hen ddiareb, ond nid esmwyth cwsg cawl coron a gorsedd, fel y prawf yr ymosodiadau mynych a wneir ar bersonau sydd mewn awdurdod. Nid oes blynyddau lawer er pan dorwyd y dyn da Abraham Lincoln i lawr gan ergyd o lawddryll y brad- lofrudd Booth. Cynygiwyd, fel y gwyddoch, at fywyd hen emprwr oedranus Germani flynyddau yn ol, a drylliwyd ef yn enbyd, ond y mae wedi gorfyw yr ymgais hono hyd heddyw. Gwnawd cynygion hefyd at fywyd Napoleon III gan Orsini ac ereill, ac yn eu mysg Garfield, a dyna emprwr y Rwsians yn syrthio yn aberth i gynllwynwaith y brad- lofruddion ac yn ddiweddaf oil, dyma ryw heglyw, neu gerpyn carpiog, yn saethu at yr hen wraig Mrs. Victoria, ond, yn ffodus ni niweidiwyd blewyn o wallt ei phen. Vulcan Fardd.—Gan nad pa deyrnasiadau a fydd eto yn Mhrydain Fawr, y mae un ffaith yn sicr, sef na fydd rhyw lawer ohonynt yn fwy enwog na theyrnasiad Victoria. Yn ei hamser hi y daeth y rheilffyrdd, y pellebyr, a'r agerlongau a llawer o ddyfeisiau ereill rhy faith i'w hadrodd ac er cymaint y draul sydd i'w chynal hi a'i theulu, y mae yn rhaid cydnabod ei bod wedi ac yn bod yn Frenines dda, a chyda'r goreu, os nad y goreu, fu erioed yn eistedd ar orsedd Prydain. Meddylier am yr hen Frenines hono, Bess, yn tori pen Mary Queen of Scots, am y rheswm ei bod yn jealous ohoni, gan fod Mary yn lanach menyw na hi. Pwy fentre wneyd y fath beth y dyddiau hyn ? Fe godai gwladwyr dyngarol Prydain, ac fe aent i Windsor yn un gang, i daflu Bess i'r heol neu'r domen. Wel, yr oedd yn ddrwg genyf fi, ac yn ddrwg gan fwyafrif mawr y wlad, fod yr 'hen whiligogan o ddyn hwnw wedi pwyntio ei bistol at ein Brenines ond, drwy drugaredd, fe syrthiodd y fwled i'r llawr heb wneyd niwed i neb. Ceiniog a dimai oedd gan y pegor yn ei logell, ac y mae yn debyg mai y cynhyrfiad penaf a'i cymhellodd i wneyd y weithred oedd er mwyn cael tipyn o fara a chaws ar draul y wlad. Y mae yr hen wraig, fodd bynag, wedi dyfod drwy y fusnes yn dda iawn, ac nid effeithiodd fawr neu ddim ar ei nerves. Caffed hir oes eto i wisgo'r goron. Heddyw y mae Mr. Gladstone, a bechgyn ereill o'r T, o Barliament, yn myned i'w gweled, i gyflwyno anerchiad iddi oddiwrth y ddau Dy,. i'w llongyfarch am ei diangfa. Samson.-Addewais, wythnos i heno, roddi i chwi ryw gymaint o hanes y brenin mawr (?) hwnw, Nebuchodonogor. Yr oedd yn fawr mewn awdurdod, ond yn fychan mewn llawer o deithi meddyliol. Yu y naw- fed flwyddyn o deyrnasiad Zedeciah (yr hwn oedd frenin olaf Judah), dechreuodd Nebu- chodnosor warchae ar Jerusalem, a hyny yn y gauaf, yn y flwyddyn o oed y byd 3860, ar y ddegfed dydd o'r ddegfed mis Tebeth, yr hyn sydd yn cyfateb i'r 27ain o Ragfyr, ac y mae yr Iuddewon yn cadw y diwrnod hwnw hyd heddyw fel dydd o ympryd. Parhaodd y gwarchae hyd yr lleg flwyddyn o deyrnas- iad y brenin a nodwyd, ac ar y 9fed dydd o'r pedwerydd Thamus (yr hwn sydd yn cyfateb i'r 10fed dydd o Orphenaf), cymerwyd y ddinas, a gorfu i Zedeciah ffoi. Ar y 7fed dydd o'r pumed mis Ab, anfonwyd Nebu- zaradan, prif gadlywydd y fyddin, gan Nebu- chodnosor i Judea, lie y dinystriodd ac y llosgodd dai ac adeiladau dinas Jerusalem ar y 10fed dydd o'r pumed mis Ab, sef y 9fed o Awst, yn ol ein hamser ni. Yr oedd hyn ar y dydd Saboth ac ar y dydd hwnw, rhodd- wyd y deml ar d&n. Cymerodd hyn le 606 mlynedd C.C., ac ar yr adeg hono, yr oedd 390 mlynedd wedi eu gorphen o flwyddyn gyntaf teyrnasiad Jereboam, brenin Israel, yr hwn a osododd i fyny y lloi aur, gan beri iddynt gael eu haddoli. Canys ar derfyn y blynyddau hyn, yn ol proffwyd- oliaeth Ezekiel, byddai cosb ar bobl Judah am bechodau Jereboam. Yn yr un modd, o ddiwedd y drydedd flwyddyn ar ddeg o deyrnasiad Josiah, pan ddechreuodd Jere- miah broffwydo hyd y flwyddyn hon, yn mha un y cludwyd plant Israel yn gaeth i Babilon, y rhifir deugain mlynedd, yr hyn a elwir gan Ezekiel yn ddyddiau anwiredd Judah. Er diogelu ei fywyd, ffodd Zedeciah i Jericho, 12 milltir o Jerusalem. Ar y gwastadedd gerllaw Jericho, daliwyd ef gan dywysogion y Oaldeaid, a chymerwyd ef i Riblah at Nebu- chodonosor, tua 68 milltir oddiyno. 0 Riblah, ar ol i'r Ymerawdwr Nebuchodonosor achosi i'w blant oil gael eu Iladd o flaen ei wyneb, ac wedi tynu allan ei d'dau lygad, arweiniwyd ef yn gaeth i Babilon, tua 600 milltir oddiyno, lie y bu farw mewn cyflwr truenus iawn. Felly, yr oedd teithiau Zedeciah brenin Judah, yn 680 milltir. Cymaint a hyna heno. Doed rhywun a newid ymadrodd. Ap Corwynt.-Adnabyddir ein cynulliad wythnosol dan yr enw Coleg," ac felly, y mae yn ddyledswydd arnom i ddysgu ac addysgu ein gilydd. Efallai nad yw pawb ohonoch yn gwybod faint yw pellder y lloer o'r ddaear. Wel, fe ddywed Humboldt, yr athronydd enwog, ei bod yn 207,200 o filltir- oedd daearyddol o'r ddaear, a chyflawna ei thaith o gylch y cyfryw mewn 27 diwrnod, 7 awr, 43', 11", 5 ac y mae ei thryfesur yn 1,816 milltir, neu tua'r bedwaredd ran o dryfesur y ddaear, ac nid yw ei phwysau ond one fifty-fourth o eiddo y ddaear. Fod goleu y lloer yn alluog i gynyrchu gwres sydd yn ddarganfyddiad a berthyn i Melloni, ac yr oedd hyny yn un o ddarganfyddiadau rhy- feddaf y ganrif hon. Mewn diffyg cyflawn ar y lleuad, anaml y diflana ei harwynebedd yn hollol; ond bu felly, meddai Kepler, ar y I 9fed o Ragfyr, 1601, ac yn ddiweddarach na J hyny, ar y lOfed o Fehefin, 1816, fel na ellid 1 ei gweled o Lundain trwy gynorthwy yspien- ddrychau. Dywed Helvelins, mewn diffyg cyflawn ar y lleuad ar y 25ain o Ebrill, fod y ffurfafen wedi ei gorchuddio gan ser dysglaer, ond nas gellid gweled y lloer o gwbl. Yn mysg y mynyddau a fesurwyd yn y lleuad, y mae yno 39 yn uwch na Mont Blanc (16.944 troedfedd), a chwech yn uwch na 19,000 troedfedd. Dywedai Galileo mai'r mynydd uwchaf sydd yn y lleuad yw un tua phedair milltir o uchder, er, yr wyf yn cofio i mi ddarllen, flynyddau yn ol, mewn hen lyfr, fod yno fynydd tuag 20 milltir o uchder, neu gymaint bedair gwaith a'r mynydd uchaf ar ein daear ni Agrippa.—Tipyn yn gyffredinol, cyn tori fyny. Beth am Eisteddfod Dewi Sant 1 Wel, ni ddaeth gwyr Aberdar, nac un aber arall, allan y tro hwn i bleidio yr Eisteddfod ond y mae, yn ddiau, i'r bonglereiddiwch fu yn nglyn ag Eisteddfod Alban Elfed etfeithio cryn lawer ar Eisteddfod Dewi Sant. Deu- wch chwi a Poole's Diorama neu Zealandia i 'Berdar, a chewch weled y lie wadi ei gramrnio; ond am rywbeth cenedlaethol a Chymru-garol, how fati nid rhyw Uwer ddaw i'r maes i'w bleidio. Un peth sydd yn gysurus-y mae y pwyllgor yn alluog i dalu pob ceiniog o'r draul heb fyned a'r het at ddrws neb.

Haner Awr Ofnadwy. YSTORI SWYDDOG ItfDIAIDD. 4C YR wyf wedi bod mewn cryn lawer o hel- yntion yn ystod fy mywyd," ebe y Cadben Clurtney, "ae nid am ddim y mae fy nghy£- eillion yn fy ngalw yn 'naw bywyd.' Cefais ergydion drwof ddwywaith drosodd yn ystod y gwrthryfel. Dymchwelwyd fi o'r cwch yn Madras-road, a bu raid i mi nofio i'r Ian gyda'm dillad, a chwpl o forgwn wrth fy nhraed. Cymerwyd fi yn garcharor gan lwyth a breswyliai yn mryniau Himalaya, a gwaredwyd fi o'u dwylaw trwy i'n dwylaw ni wneyd ymosodiad ar fy nghaethiwyr yn y nos, tua thair awr cyn yr amser a apwyntiwyd i mi gael fy rhostio yn fyw. Gorfu i mi redeg i fyny i goeden oddiar ffordd elephant cynddeir- iog ac fel pe buasai hyny ddim yn ddigon, tynwyd y goeden i lawr o'r gwraidd, a minau arni. Do yr wyf wedi cael rhai diangfäau cyfyng, yn sipr ddigon ond y cyfyngaf ohon- ynt oil, a'r un y teimlwn leiaf o awydd i fyned drwyddi eto, fyddai y gyntaf yn mron ohon- ynt a dyma fel y dygwyddodd Pan aethum yma gyntaf, nid oeddwn ond rhyw laslanc ac wrth gwrs, fel y gweddill, yr oedd yn rhaid i mi fyned a threio byw yn India yn debyg fel yr oeddwn wedi gwneyd gartref, gan annghofio fod arferion Seisnig a phoethder yr haul yn annghytuno a'u gilydd. Felly, ni byddai yn un rhyfeddod os canfydd- wn fy hun yn gorwedd ar fy nghefn gyda math o dwymyn sydd yn bur gyffredin ar y rhan uchaf o'r Ganges a thynodd fi i lawr gymaint, fel na allwn braidd godi fy Haw i'm genau, ac ni allwn siarad ond trwy sisial. Dygwyddodd fod yn dymor afiachus, fel nas gallai y meddyg fforddio llawer o amser i edrych ar fy ol i, a gallwch feddwl nad oedd llawer o wragedd wedi eu dysgu i ofalu am y cleifion mewn rhyw bentref bychan yn Bengal. Mewn gwirionedd, nis gwn pa foad y buasvra yn dyfod yn mlaen o gwbl oni b'ai am un o fy ngweision-Sikh ieuanc o'r Punjaub, yr hwn oedd tua'r un oed a mi. Yr oedd yn un o'r bechgyn ieuane mwyaf bywiog a welais braidd un amser, ac mor ddewr a llew. 11 Nid wyf yn gwybod pa un ai am fy mod wedi achub ei fywyd unwaith, pan yr oeddem gyda'n gilydd yn hela dywalgi, neu am nad oeddwn un amser yn ei gymeryd yo ysgafn, a'i regu, fel yr oedd ei feistri ereill, fel y mae yn fwyaf eywilydd iddynt, wedi arfer gwneyd, yr oedd yn fy hoffi mor fawr ond yr oeddwn yn credu nad oedd dim na buasai Golab yn barod i'w wneyd droswyf fi. Ac yn wir, efe a waaeth rywbeth (fel y cewoh wybod yn fuan), na fuasai ond ychydig iawn yn ei wneyd yn ei Ie. Gan fy mod wedi myned mor ddiymad- ferth, ac heb fod yn alluog i alw allan, yr oeddwn wedi arfer cael Golab i eistedd yn fy ystafell hyd nes y cysgwn, ae yna dyfod yn ol y peth cyntaf yn, y boreu i edrych pa fodd yr oeddwn yn dyfod yn mlaen. Yr oedd y eyfaill ffyddlawn hwn yn awyddus am gael eistedd gyda mi trwy y nos ond, wrth gwrs, nid oeddwn yn myned i ganiatau hyny, er, fel y trodd pethau allan, y buasai yn well i mi pe buaswn wedi gadael iddo. Wei, un noswaith, yr oeddwn wedi syrth- io i gwsg, fel arfer, a chefais frenddwyd bur ryfedd hefyd. Breuddwydiais fod Golab wedi dyfod i'r ystafell, a'i fod wedi symud ei law ar draws fy nwyfron, ac yna wedi ei gwasgu yn galed arnaf; a mwyaf yr oeddwn i yn galw arno i symud, gwasgai yntau hyny trymach, fel nas gallwn ei goddef yn hwy, a deffroais. Yr oedd fy mreuddwyd wedi myned, ond yr oedd y teimlad o ddirwasgiad yn parhau ac yr oedd wedi dyfod oddiwrth waeth hunllef nag a welwyd erioed mewn breuddwyd, oble- gyd yno, wedi ymdorchi yn daclus ar fy nwy- fron, yn cysgu yn drwm, yr oedd un o'r nadr- oedd mwyaf gwenwynig yn India. 0 11 Am foment, yr oeddwn wedi troi mor ddi- fywyd a chareg, ac yr oedd yn' ffodus i mi fy mod felly, canys pe buaswn yn eyffroi y fath greadures, buasai ar ben arnaf at unwaith. Fel yr oedd, yr oedd fy nheimlad o fraw a chasineb wrth weled fy hun yn ddinerth o dan lywodraeth y fath greadures hyll a budr, yr hwn a allai fy nharaw yn farw ar unrhyw foment, fel y dymunais, am yr ychydig fynyd- au cyntaf, am iddi wneyd hyny, a chael dar- fod SL hi. Ond aeth hyny heibio yn mhen yehydig fynydau, ac yna dechreuais feddwl- os gallweh feddwi y gallasai unrhyw ddyn oedd yn y fath sefyllfa feddwl-pa un a allwn ddisgyn ar ryw gynllun i ddianc. Ar y de- chreu, meddyliaia am daraw y gwydryn oedd yn fy ymyl, gan ddysgwyl y buasai Golab yn dyfod i mewn, yr hwn oedd yn gorwedd ar fat mewn penty agored bron gyferbyn. Ond cof- iais wedi hyny y byddai unrhyw swn a ellid ei glywed ganddo ef yn sicr o ddeffroi y neidr hefyd felly, rhoddais y bwriad hwnw heibio. Meddyliais wedi hyny am droi drosodd yn li bur sydyn, fel y gallwn guro y neidr ymaith ond gwyddwn, mor wan ag yr oeddwn, y byddai ynsicr o ddyfod ataf eilwaith cyn y gallwn ddianc felly, rhoddais y meddwl yna i fyny hefyd. Meddyliais am ddau neu dri o bethau ereill-ond yr wyf wedi annghofio yn llwyr yn awr pa beth oeddynt-ond ni wnai yr un ohonynt y tro. Dangosai fy oriawr, yr hon oedd yn agos i'm gwely, nad oedd ond ychydig wedi tri, pan mai pedwar oedd yr awr gyntaf yr oedd Golab yn debyg o droi i fyny. Agos i awr i orwedd yno, gydag angeu yn sylldremu yn fy ngwyneb yr holl amser Teimlwu fod fy nerth yn rhy wan i'w ddal yn hir heb gy- nhyrfu, a gwyddwn pa beth a ddygwyddai y pryd hyny. Trois yn bur sal a phensyfrdan- llyd; ac yr oedd ticiadan fy oriawr fel yn mesur yr ychydig fynydau oedd genyf i fyw, yn debyg i fel pe buasai fy nghlustiau yn cael eu pigo gan bin. Ar unwaith, ymddangosai cysgod yn dis- gyn dros fy ngwyneb, a gwelais Golab yn ym- lusgo i mewn, mor ddystaw a thorch o fwg. Yr oedd yn ddigon goleu, erbyn hyn, i weled pobpeth yn yr ystafell, ac un olwg a ddywed- odd iddo yr holl ystori, er, wrth edrych ar ei wyneb, y buasech yn meddwl nad oedd wedi sylwi ar y neidr o gwbl. Mewn moment, yr oedd wedi ymlusgo ar hyd yr ystafell fel cath, ac wedi agor drws cage fy aderyn hoff, yr hwn a safai ar yr ochr bellaf. Yr oedd yr aderyn wedi arfer cael ei gadw gymaint yn ei gell, fel, pan y teimlodd ei fod yn dechreu ymsymud, ac yn cael ei hun yn rhydd, nis gwyddai pa beth i wneyd, gan neidio yn ol ac yn mlaen ar hyd yr ystafell, a phyncio yn uchel. Y mynyd hwnw, teimlais y sarff yn ymsymud, ac ymddangosai ei phen dys- glaer rhyngwyf a'r goleu gyda hisiad chwerw. Yn union yr adeg hono, pelydrodd fllachiad dysglaer ar fy llygaid, a disgynodd rhywbeth ar draws fy ochr fel rhaff-dorch ac yna, clywais lais Golab yn dweyd, yn bur ddi- gyffro,- I Dewrder, meistr, y mae yn farw Yr oedd y cyfaill dewr wedi tynu allan ei gleddyf, a'r mynyd yr ymgododd y sarff, tor- odd ei phen ag un tarawiad Dywedai Golab, wedi hyny, ei fod wedi deffroi yn gynt nag arfer y boreu hwnw, a meddyliai y buasai yn llawn cystal iddo ddyfod i'm gweled, ac i edrych a oedd arnaf eisieu rhywbeth, heb fawr o feddwl fod fy mywyd yn gorphwys ar hyny. A phan edrychais ar fy oriawr, a gweled fod yr holl symudiadau hyn wedi eu cario allan mewn haner awr, teimlais ei fod mor anhawdd credu ag y byddwch chwithau, hwyrach, i gredu yr ystori."

Eisteddfod Jerusalem, Resolven. Cynaliwyd yr Eisteddfod uchod, dydd Llun, y 6ed cyfisol. Llywyddwyd gan James Lewis Thomas, Ysw., sef mab y goruchwynwr enwog Wm. Thomas, Ysw., Brynawel, Aberdar. Yr arweinydd oedd J. Salathiel, Ysw., goruchwyl- iwr, Resolven, a beirniad yr oil oedd Eos Hafod. Dechreuwyd y cyfarfod dan o'r gloch trwy gael araeth wir bwrpasol gan y llywydd, yr hwn a grybwyllodd fod cerddoriaeth yn cael sylw arbenig yn bresenol, a hyny hyd yn nod gan y teulu breninol. Cafodd ei sylwadau effaith dda ar y gwrandawyr. Wedi anerchiad cynwysfawr gan Mr. Salathiel, datganwyd "Duw gadwo'r Frenines" gan y gynulleidfa. Mr. Thomas ddymunodd am hyn, ac oherwydd yr ymgais a wnawd yn ddiweddar i gymeryd ymaith ei bywyd, sef y Frenines, cymerodd y sylw yn neilldaol o dda. Adrodd "Mor lion ydym ni;" tair yn cystadlu goreu, Miss M. R. Jones. Datganu yr unawd Gwroniaid gwlad y gân;" chwech yn cystadlu; goreu, D. Duncan, Resolven. Cystadleuodd tri ar yr araeth ar Ddyledswydd trigolion Resolven i gefnogi Daniel J. Evans, "Siop yr oen," fel masnachydd, yn ngwyneb ei fod wedi colli ei iechyd;" rhanwyd y wobr rhwng M. Reed a D. Duncan. 'Datganu "Y Fwyalchen;' tair yn cystadlu; goreu, Miss .Jones, Llwyncoedwr. Barnwyd Dewi Glau Dulais yn oreu ar y "Gân goffawdwriaethol i'r diweddar Mr. Thomas Hopkins, Resolven;" derbyniwyd naw o gyfansoddiau. Daeth chwech ymgeisydd yn mlaen i ddatganu Calon wladgar ydyw calon dyn;" barnwyd D. Duncan yn oreu. Derbyniwyd deg "Par of woolen cuffs;" barnwyd eiddo Ellen Hughes yn oreu. Mrs. Rees, Blaen. nant-yr-hebog, a feirniadodd y cuffs. G. Reed oedd y goreu ar adrodd Yr afon cystadleu- odd pedwar. Canu Nid wyf ond cludydd arfau un c6r yn cystadlu a chafodd y wobr, sef cdr Jerusalem, Resolven. Cychwynwyd y cyfarfod hwyrol trwy gael araeth gan y llywydd. Dilynwyd hyn trwy gael can gan y beirniad. Adrodd y "Tren;" cystadIeuodd pump goreu, G. Reed. Datganu Merch y Melinydd;" cystadleuodd pump, a barnwyd Miss Stephens yn oreu. Daeth dau ymgeisydd yn mlaen i areithio Ar y cynllun neu y cyn- llUniau goreu i ddileu dyled y capel." Dywed- odd y beirniad fod y ddau ymgeisydd wedi gwneyd awgrymiadau buddiol, ond barnodd fod Moses Reed wedi gosod allan y gwahanol gynlluniau gyda mwy o fedrusrwydd, ac iddo ef, mewn canlyniad, y dyfarnwyd y wobr. Datganu "Diniweidrwydd" gan ddynion dros haner cant oed cystadleuodd tri, ond y gorea oedd Wm. Harris. Y gair a echolwyd oedd Cofia f'enaid cyn it dreulio." Darllen unrhyw ddarn ar y pryd; cystadleuodd pump goreu, W. Hopkins, Resolven. Ac yr oedd yn y wlad hono" (deuawd); cystadleuodd dan barti; dyfarnwyd y wobr i D. Duncan a'i gyfaill. Adrodd "Excursion traincystadleuodd chwech; gcreu, D. Evans, Resolven. Unawd Ymson Joseph yn y carchar;" daeth pedwar ymgeisydd yn mlaen; goreu, T. Davies. Ateb wyth o ofyn- iadau ar Hanes Paul;" barnwyd Lewis Evans yn oreu allan o bump. Unawd "Cymru dewr;" cystadleaodd deuddeg; ihmwyd y wobr rhwng D. Jenkins, ac un arall na chafwyd ei enw. Chwarea tdn a roddwyd ar y pryd, ar yr harmonium; un yn cystadlu, a chafodd y wobr, sef W. Herbert. Datganu "Cydgan y morwyr," gan barti o wrywod; goreu, D. Duncan a'i gyfeillion. Cystadleuodd naw ar y traethawd ar "Ddylanwad mawr;" goreu, Moses Reed, Resolven. Datgann" J ernsalem, fy nghartref gwiw;" dau g6r yn cystadlu; goreu, cOr Jerusalem, dan arweiniad David Evans. Yr oedd y cynulliad yn lluosog a pharchus, ac aeth pobpeth yn mlaen yn ddymunol yn y ddau gyfarfod. Chwareuwyd yr harmonium yn ystod y cyfarfodydd gan Mr. Robert E. Jones, sef mab y pregethwr parchus, Resolven, a gwnaeth ei ran fel dyn ieuanc yn ganmoladwy. — Un oedd yno.

Adolygiad y Wasg. Y FEROH o GEFN YDFA Gan Craigfryn. Is. Chwedl ydyw hon, ond yn sylfaenedig ar ffeithiau. Y mae yn mron bob Cymro, a llawer o Saeson hefyd, yn bur gyfarwydd a'r hanes, neu â'r traddodiad am y Ferch o Gefn Ydfa a'i chariad-ddyn, Wil Hopkin y Bardd a mynych y clywir tdn hiraethus y G-wenith gwyn yn cael ei dadganu yn ein Heisteddfodau ac yr ydys yn gyfarwydd hefyd ag amryw rieingerddi wedi cael eu cyfansoddi ar yr un testyn, ac y maent yn rai gwir effeithiol. Y mae carwriaeth Wil Hopkin y Bardd a'r Ferch o Gefn Ydfa, yn nghyd a'i ganlyniadau anffodus, wedi eu bythol enwogi gan awen y bardd, a phin y chwedleu- ydd Cymreig. Y mae yr holl hanes yn gwisgo gwedd ramantus iawn, ac yn cael ei hamgylch- ynu, yn ffeithiau a chymeriadau, gan halo o gysegredigrwydd, ac yn creu o'n mewn fath o edmygedd haner-addolgar dwfn, ac yn cynyrchu emotions nas gallwn, er gwneuthur ein goraf, eu llethu na'u cuddio. 0 bobpeth ag sydd wedi ei gyfansoddi eto ar y Ferch o Gefn Ydfa, y chwedl hon yw yr oraf. Y mae yr awdwr wedi llwyddo mo.r dda i gadw i fyny individuality y y gwahanol gymeriadau, yn nghyd a gweithiad allan y plot mor ddeheuig a medrus, ac i beri i'r holl amgylchiadau ymddangos mor naturiol, fel yr ydym yn teimlo y dyddordeb mwyaf yn ei darlleniad. Y mae yr amgylchiadau tragical ag sydd yn gwneyd i fyny ranau olaf neu derfynol yr hanes y fath, nas gellir eu darllen heb wylo y dagrau yn hidl. Y mae y darluniad o gyflwr adfydus y Ferch o Gefn Ydfa—angerddoldeb ei serch at Wil Hopkin—ei serch-ymlyniad yntau wrthi hithau—eu hymweliadau diweddaf a'u gilydd-edifeirwch a gofid y fam, &c., yn rai o'r pethau mwyaf effeithiol y mae yn bosibl eu darllen. Carasem ddyfynu o'r chwedl hon ond ni wnaethem, wrth hyny, ei haner-anafu, heblaw na chaniatta amser na' gofod i ni wneyd hyny. Bydded i'r chwedl hon werthiant helaeth y mae yn wir deilwng o'i phrynu a'i darllen gan bawb.

Yr Amerig fel Cartrefle Gweithwyr. LLITH III. MR. GOL.Sylwi yr oeddwn ar yglofeydd yn fy llith diweddaf, a pharhad ohono ydyw hwn, neu o leiaf ran ohono. Rhoddais bump rheswm yn hwnw dros beidio anog rhai i ymfudo i dori glo, ac ychwanegaf ddau ereill at y cyfryw yn y fan hon. 6. Diffyg trefn yn y glofeydd. Nid wyf yn dweyd fod hwn yn gyffredinol, ond y mae i raddau helaeth iawn felly, yn ol fel y deallaf. Y raae'r fath independency yn perthyn i bawb yma, fel y creda y gall wneyd fel y myno yn y cylch y troa ynddo. Os gofynir am reswm dros y cyfryw ymddygiad, os ceir ateb o gwbl, dyma ydyw, Oni wyddoch chwi ein bod mewn gwlad rydd ?" Ateb un gofyniad drwy ofyn un arall ydyw arfer cyffredin y wlad. Gofynodd un i Ianci paham yr oeddent yn 'ateb pob gofyniad drwy ofyn un arall, a'i ateb oedd "Aydymyn gwneyd felly?" gan wneyd hyny ar y pryd. Ond yn y cyffredin, ni wneir sylw o holiad felly o gwbl, mwy na phe byddai'r holedig yn fyddar, neu ynte yr ateb fydd rheg a Go to hell" Y mae'r fath awdurdod yn cael ei roddi i'r gyrwyr, fel os eir ato i holi yn nghylch tro y drams, y gwna atal y cyfryw arnoch ac os a'r glowr at y boss, yr oil a ga yw, I'll see about it," a dyna'r oil ar ben am y peth. Gwelais lawer tro brwnt yn cael ei wneyd yna yn y cyfeiriad hwn, ond dim i gyffelybu i'r arfer- iad dyddiol yn y wlad hon. Y mae llawer iawn o'r gweithwyr yma yn ymddigrifu ac ymddedwyddu mewn gwneyd cam a'u gilydd, ac ysbeilio eu gilydd o'u meddianau a'u hawliau yn mhob dull a modd. Nid yw ond peth cyffredin i un enill cymaint a dau neu dri o'i gydweithwyr, a hyny drwy ysgil gyf- rwys a bradwrus. 7. Diffyg cydymdeimlad ar adegau cyfyng. Y mae cydymdefrnlo a'n gilydd mewn cyfyng- derau yn falm i galonau y rhai fyddant yn dyoddef, ac arferwn ymffrostio yn y rhinwedd hwn fel cenedl y Cymry; ond, ysywaeth, rhyfedd mor eiddil y mae'r rhinwedd hwn hyd yn nod yn mhlith y Cymry yn y wlad hon. Y gwir yw, dywedir am ein cenedl eu bod yn ymddwyn yn fwy annynol at eu gilydd nag un genedl arall drwy'r wlad oil! Gwelais engraifft o hyny yma yn y lie hwn, ond ni enwaf ef y tro hwn. Cafodd rai damweiniau yn y lie hwn er pan wyf yma, ond ni chlywais y fath siarad iselwael am, ac ni welais y fath ymddygiadau celyd at, rai felly erioed yn yr Hen Wlad. Nid oes mwy o sylw o ddyn na'r creadur distadlaf, unwaith yr a i fethu gyru in full speed gyda'r throng. Nis gwn beth yw'r achos mai gyru'r cyrff i'w beddau mewn rhywfath o gerbydau a wneir drwy'r wlad os nad am nad a digon i'r angladdau i gario'r marw i'w fedd, fel y gwneir mewn gwledydd ereill. Beth bynag, dyna'r ffaith. Nid oes fawr o son ami farw yn y lie. Bu dyn farw yn y ty nesaf ataf ond un, ac yr oedd y corff wedi myned i ffwrdd mewn wagen cyn ein bod fel cymydogion yn gwybod am hyny Aeth- um un dydd allan am dro i'r allt gerllaw, ac yno daethum ar draws claddfa heb un math o fence o'i chwmpas. Buais yn amheu ai bedd- au a welwn, hyd nes gweled rhai beddfeini ar rai ohonynt. Erbyn holi, cefais mai yno yr oedd y dynion duon yn claddu eu meirw yn yr ardal hon. Golygfa dipyn yn oerllyd oedd myned ar draws lie felly yn nghanol yr allt, heb un mur o'i gylch, na thy yn agos iddo, yn agored i bob creadur i wneyd a fyno & beddau'r meirw, a hyny lie y mae'r moch yn