Y Gwladgarwr

Tipyn o Bobpeth. DA fydd gan garwyr Hen y Fro ddeall y cyaelir Eisteddfod Llungwyn eleni fel llynedd yn Ystradowain. Dysgwyliwn weled hysbys- 'jad yn un o'ch rhifynau nesaf. Bydd loan Trithyd yn arwain, a g*yr pawb sydd yn ei adwaen y gwna lanw ei swydd i'r ymylon. Pel arweinydd Eisteddfod, mae loan i'r Fro yr Ityn ydoedd Mynyddog aowyl i Gymru. Ltwyddiant i Eisteddfod Ystradowain. MAE rhyw ysfa ymfudol wedi meddianu Ilawer o ieuenctyd Bro Morganwg yn ddiwedd- ar. Mae llawer wedi, a mwy i fyned. Diau fod gan yr hen batriarch o L'erpwl ddigon o le iddynt dan ei gronglwyd, a chyfarwydded hwynt i'r lleoedd goreu yn ngwlad fawr mach- lud naul. HEN wr gweddw o Bontfaen-Morgan Lloyd, llythyr-gludydd-wedi blino byw Mae ym- lyniad wrth fywyd yn reddf, a rhaid fod yr hyn 3ydd gryfach na greddf yn gryf. BYDDIN y "Rhuban L&s wedi ymosod ar cgaerau'r gelyn yn nhref Pontfaen. Mae new- ydd-deb y peth yn creu excitement; ond "clindarddach drain dan grochan yw. r> ^"A,E P°bl y Fro wedi syrthio mewn cariad 4 vffy J o^Went. Efe sydd i feirniadu yn owain y Llungwyn eleni eto. CYFARFOD &'r cyfaili dirodres, Mr. Thomas Davies, y cerddor enwog o Lantrisant, yh Nghaerdydd, y boreu o'r blaen. Mae efe yn dal swydd gyfrifol yn y dref hon er's cryn amser bellach. Gobaithir fod Mrs. Davies yn holl-iac.h erbyn hyn, CYNALIWYD Eisteddfod mewn pentref yn Mro Morganwg ddwy nen dair blynedd yn ol. .Drwy ryw annhrefn, suddodd y pwyllgor i dipyn o ddyled, ac hyd yn ddiweddar, buont yn griddfan o dano. Wedi i amynedd gael ei ^pherffaith waith, bygytbiodd y gofynwyr fesur- au cyfreithiol. Cynaliodd y pwyllgor gyns. ngherdd er ceisio casglu yr arian. Cafwyd cyngherdd Iwyddianus, a mawr ydoedd llawen- ydd y pwyllgor. Rhedasant yn unionsyth i'r Llew Coch, i ddychwelyd diolchgarwch hwyr- ach i'r duw Bacchus am eu ffawd dda, ac yn eu brwdfrydedd, annghofiasant fod amser ter-; fynedig i bob peth-—le, hyd yn nod i'r tap lifo." Daeth bryn o ddyn i fewn a chob laes am dano, a chymerodd eu henwau, un ac oil. Yn ffodus, cawsont drugaredd pe amgen, buasai yn rhaid dweyd fod y diwedd yn waeth na'r dechreu. DAFYDD DAFIS. na'r dechreu. DAFYDD DAFIS. ======= j

Byr Ebion o L'erpwl. ADDYSG. Mae Cymru fechan dinod yn dechreu cael sylw penaethiaid y bobl ar bwnc addysg. Er fod y genedl Gymreig yn y cyfangorfF ohoni y n llawn mor deyrngarol, os nad yn fwy felly, na'r Gwyddel a'r Ysgotyn ond er y cyfan, nid yw wedi derbyn unrhyw gydnabyddiaeth sylweddol oddiwrth y Llywodraeth. Mae Coleg y Frenines yn yr Ynys Werdd wedi derbyn y swm o gan' mil o bunau fel gwaddol oddiwrth y Llywod- raeth, Prif-athrofa Ysgotland wedi derbyn cant a deugain o filoedd, a Chymru dIawd heb gael cymaint a chan' ceiniog. Nid oes Ceidwadwr na Rhyddfrydwr wedi gwneyd un math o ym- gais hyd eto yn y cyfeiriad hwn. Cofied ethol- wyr Cymru am hyn, a bydded iddynt hawlio y rhagorfraint o gael iawn gynrychiolaeth yn Senedd y wlad. Mae Lloegr a Chymra yn meddu hawl ar gydnabyddiaeth cystal ag Ysgot- land a'r Ynys Werdd. Paham y rhaid i Gymro fod ar ol mwy na'r Ysgotyn a'r Gwyddel ? Bydded hawliau a rhagorfreintiau y genedl i fod yn brif bethau y llwyfan etholiadol yn yr ym- gyrchoedd nesaf, a chofied y pleidebwyr fod i'r sawl a etholir i wneyd ymrwymiad y bydd iddo amddiffyn y wlad a dadlen dros iawnderau y bobl, h. y., y werin a feddyliwyf sydd yn cynal i fyny nerthoedd y Llywodraeth yn mhob ystyr. Mae yn hen bryd, bellach, i'r bobl yn Nghymru edrych i mewn pwy ydyw ffyddloniaid y ddeddf- wneuthurfa, a phwy sydd yno yn codi ei lais dros hawliau y gorthrymedig. Gresyn o beth fod cenedl gyfan yn annheilwng o gael ei -chyd- nabod yn allu yn mhlith cenedloedd ereill sydd yn gwneyd i fyny y bobl Brydeinig. Mae Ty yr Arglwyddi yn dal i fyny anrhydedd y bendefig- aeth, a chawn hefyd dorf fawr o gefnogwyr cyfalaf ac amddiffynwyr i berchenogion y cyfryw. Ond beth am y bobl sydd yn cynyrchu y cyfoeth a'r moethau ? A oes yno rywan yn gwylio dros iawnderau y gweithiwr? Oes, mewn enw, a hyny yn unig. Gall fy mod yn ddall, ac heb wybod am y gwyliedyddion ond byddai yn beth digon dymunol os gall rhywun nodi allan un, a dim ond un, yn y Senedd o Gymru ag sydd yn cynrychioli y bobl, ac yn gwylio dros lesiant a buddianau y llafnr-wr cyffredin ar wyneb y tir, neu y mwnwr antur- iaethus o dan wadnau ein mynyddoedd. Gwlad y breintiau mawr," medd y dyn, ydyw ein gwlad m a daw y nesaf yn mlaen i ddweyd mai Iled ychydig o'r cyfryw sydd o fewn cyr- haedd y werin. Myn rhai gydraddali pawb fel y myn y Gwyddel ranu y tir yn yr Iwerddon, ond mae syniad o'r fath yn ynfydrwydd, oblegyd rhaid i'r byd wrth benaethiaid a llywiawdwyr cyn byth y deil cymdeithas yn y cyfanrwydd, a phethau i redeg yn wastad a rheolaidd. Os bydd dyn am yr anrhydedd o fod yn aelod Seneddol, mae yn deg i'r cyfryw gofio fod yn ofynol iddo wybod a deall yn drwyadl angenion y bobl fydd efe yn ei gynrychioli; heb hyny, ni fydd yn amgen na gwas diwerth yn ei gysylltiad a'r bobl. Mae y wlad wedi cael profion diwedd- ar o anffyddlondeb, a thalu yn ddrud am y cyfryw, yr hyn a dybiwyf ddylai fod yn wers iddynt yn y dyfodol i fod yn fwy manwl ar ol y sawl fyddo yn dal ffrwyn y cetbyd, rhag iddo fyned dros y graig, a dyfetha yr hyn a ym- ddiriedwyd i'w ofal. AMRYWION. Pe amser a gofod yn caniatau, byddai yn ddigon hawdd llenwi eich colofnau gydag helyntion Seneddol, gwladol, a chymdeithasol. Brawdoliaeth yr Iwerddon yn cadw y Senedd mewn bywiogrwydd gyda dadleuon a chroes- ddadleuon, a'r cyfan yn diflanu fel tarth ar ymddangosiad yr haul yn y boreu. Rhyw frawd o Ryddfrydwr wedi cyrhaedd i Arfon fel ymgeisydd am sedd y diweddar W. B. Hughes, Ysw. Gresyn nad allasai aros am ychydig, er mwyn rhoddi cyfle i blant Arfonia i anfon am dano, os nad oes ganddynt un arall mewn golwg a wna well cynrychiolydd. Mae ymddygiad y dyn yn sarhad ar synwyr cyffredin, a buasai yn foneddigaidd ynddo i aros claddu yr hen wladwr hybarch a ystyrid mor barchus gan bawb a'i hadwaenai. Gobeithiwyf y telir i'r Sorton Parry hwn gan yr Arfoniaid trwy ei adael yn ddisylw, a dewis rhyw wladwr arall tipyn mwy pwyllog a chymedrol. Y DDINAS, fel arfer, yn ei ffurfiau mewnol ac allanol. Nemawr i ddim cyfnewidiad. Lluaws o dramoriaid yn dyfod drwodd a'u gwynebau tua'r Gorllewin. Gresyn nacbai Cymry, Saeson, Gwyddelod, ac Ysgotiaid yr un manteision, sef teithio yn Jiliad i chwilio am ryddid. Ond dyna, beth dal siarad? Mympwyon sydd yn cael y sylw blaenaf; o ganlyniad, pa les ysgrifenu o amgylch ogylch ar bynciau a berthyn yn gyfangwbl i'r bobl.—Yr eiddoch, CYMRO GWYLLT.

GAIR AT DYFED. SYR,—Yr ydym ni, y rhai oeddynt yn cystadlu ar y prif draethawd yn Eisteddfod Jerusalem, Llwynpia, y Nadolig diweddaf, sef y "Ffordd fwyaf llwyddianus i atal dam- weiniau yn y gweithfeydd glo," wedi bod yn dysgwyl yn bryderus am y feirniadaeth. Hysbyswyd, ar ddydd yr Eisteddfod, y byddai i'r feirniadaeth ymddangos trwy golofnau cydwythnosolyn ond hyd yn hyn, yr ydym wedi cael ein siomi. Felly, gan mai chwychwi oedd y prif-feirniad ar y testyn a nodwyd, yr ydym yn apelio atoch am y feirniadaeth. Y mae y beirniad oedd yn eich cynorthwyo ar y prif draethawd yn methu a chydweled o berth- ynas i'r traethodau goreu yn y gystadleuaeth. A chan fod eich cydfeirniad yn gwahaniaethu yn ei farn, y mae y cystadleuwyr wedi myned i feithrin amheuaeth am onestrwydd y feirn- iadaeth, a chredwn na fuasech chwithau eich hunan yn llawer yn wahanol. Felly, taer erfynwn arnoch i gyhoeddi y feirniadaeth, ac os nad ydych yn bwriadu gwneuthur felly, carem gael eich rhesymau dros beidio, os gwelwch fod yn dda.—Yr eiddoch dros amryw o'r cystadleuwyr, NID GWAMAL.

OYMDEITHAS DDARBODOL Y GLOWYR. MR. GOL.Mae y darllenydd, yn ddiau, wedi sylwi fod D. M. wedi dweyd fod y dam- weiniau trwy danchwaoedd wedi cael eu tynu i lawr o 499 i 97, ac mai y Ddeddf Iawnol sydd wedi bod yn offerynol i wneyd hyny. Nid wyf fi wedi cael sicrwydd o unrhyw fan mai 97 yw y rhif a gollwyd drwy danchwa- oedd yn ystod y flwyddyn ddiweddaf, ond diau ei fod ef yn sicr, gan ei fod yn darllen y papyrau dyddiol bob dydd drwy y flwyddyn (ond y Saboth)." Ond a chaniatau mai 97 ydyw y rhif gwirioneddol, nid yw hyny yn unrhyw brawf mai y Ddeddf Iawnol sydd wedi peri y Ueihad, oblegyd, yn y flwyddyn 1879, nifer y rhai a gollasant eu bywydau drwy danchwaoedd ydoedd 184, ac yn y flwyddyn 1876, bedair blynedd cyn fod y Ddeddf Iawnol wedi dyfod i weithrediad, nifer y rhai a gollwyd drwy danchwaoedd ydoedd 95, neu ddau yn llai na rhif honedig D. M. yn 1881. Yn y flwyddyn 1873 eto, nifer y rhai a gollwyd drwy danchwaoedd ydoedd 100. Felly, nid. gwiw i D. M. geisio dweyd mai y Ddeddf Iawnol sydd wedi lleihau y tanchwaoedd. Pe byddai hyny yn wirionedd, sicr yw na fuasai tanchwaoedd echrydus Abram (Lancashire), Trindou Grange (Durham), a Risca a'r Coedcae, yn ein cymydogaethau ni, wedi dygwydd, oblegyd yr oedd y Ddeddf Iawnol mewn grym yn mhell cyn i'r rhai hyn ddygwydd. Er hyny, dyma 119 wedi cyfarfod a'u diwedd yn y pedwar lie hwn, ac yn fwy diweddar fyth, dyma bump eto wedi eu colli drwy yr un elfen ddinystriol yn y Blaenau. 0 ganlyn- iad, ynfydrwydd ydyw dweyd fed y Ddeddf Iawnol yn lleihau tanchwaoedd. Ymffrostia D. M. nad yw glowyr Durham a Northumberland wedi contractio allan o'r act. Os felly, y mae hyny yn argument ag sydd yn taro yn erbyn gwraidd ei osodiad ef, gan fod dynion yn colli eu bywydau lie mae y gyfraith mewn grym yr un fath a'r lie nad ydyw. Ond nid wrth ddweyd nad ydyw glo- wyr Durham a Northumberland wedi con- tractio allan o'r gyfraith y mae gwrthbrofi y ffigyrau a roddais am nifer y damweiniau a ddygwyddasant yn y lleoedd hyny lie mae y Gymdeithas Ddarbodol yn bodoli (gwel y GWLADGARWR). Gwreiddyn y ddadl," medd D. M., ydyw fod y gymdeithas yn arwain i esgeulusdod yn y glofeydd." Profais inau mai yn y lleoedd hyny lie mae y gym- deithas yn fwyaf blodeuog y mae y nifer lleiaf o ddamweiniau yn dygwydd. Hyd yn hyn, nid yw D. M. wedi beiddio fy amheu. Yr unig beth sydd ganddo i'w ddweyd yn ngwyneb hyna ydyw nad oedd yr un ddeall- twriaeth rhwng y 70,000 yn Northumberland a Durham eu bod yn contractio en hunain allan o'r Ddeddf Iawnol." Ni sonia am gymdeithasau Lancashire a Cheshire, North Staffordshire, y Midland Counties, Derby- shire, Gogledd Cymru, a manau ereill. -Paham, nis gwn. Dylasai ar bob cyfrif wneyd ymdrech, gan mai hyn yw gwreiddyn y ddkdl." Dangosais wedi hyny mai dim ond 34 y cant o'r damweiniau a briodolir i esgeulus- dod y meistri. Yr unig ffordd sydd ganddo iddyfod allan o'r fagl hon ydyw drwy gablu y rheithwyr, tra mae y rheithwyr yn ddi- eithriad yn ymddibynu ar yr inspector, ac yn dychwelyd dedfryd yn unol a'i dystiolaeth ef. Felly, fe welir yn amlwg ei fod yn syrthio yh fyr yn y fan hon eto, er cymaint ei ddwndwr yn nghyleh "gwreiddyn y ddadl." Gadawer i ni ddyfod yn nes i dref eto. Dy- gwyddodd 31 o ddamweiniau angeuol yn nyffryn Aberdar yn y flwyddyn 1880, trwy ba rai y collodd 32 o bersonau eu bywydau, y rhai a ddosberthir fel y canlyn :—1 trwy ffrwydriad nwy, 15 trwy gwympiadau o'r nen- fwd (top), 4 trwy gwympiadau o lo, 10 trwy syrthio o dan y trams neu wageni, a 2 trwy syrthio i'r peirian^waith (machinery). Yn awr, a fedr D. M. gyfeirio ei fys at un o'r rhai hyn, a dweyd ei fod wedi colli ei fywyd drwy esgeu- Insdod y meistri ? Os na fedr, caued ei hop ran am byth, a pheidied dangos ei wendid a'i frolineb i bawb trwy wneyd gosodiadau nad oes rith o sail iddynt, ac nad ellir ddwyn un- rhyw reswm i'w profi a'u hamddiffyn. Yr oeddwn wedi meddwl gosod y rhestr i fewn yn gyflawn, yn nghyd & nodiodau yr inspectors I arnynt, ond elai hyny a gormod o'ch gofod. Taflaf ei ensyniad brwnt nad wyf am gadw I bywydau" yn ol gyda'r dirmyg a haedda. Nid yw y syniad yn deilwng o ddyn. Gair eto yn nghylch ei wybodaeth o weith- rediadau y gymdeithas. Gan nad pwy ydyw ei hysbysydd yn y cyfeiriad hwn, cynghoraf ef i'w daflu dros y clawdd cyn gynted ag y gallo, oblegyd "gau athraw" o'r fath waethaf ydyw. Dywed ei fod mewn sefyll- fa i wybod nifer y gymdeithas bob chwarter, ac nid oedd y cynydd yn nghwm Aberdar am y chwarter diweddaf ond tua 50, ac nid 500." Rhoddaf y rhifnodau yma, a gadawaf i D. M. wneyd y cyfanswm ar y diwedd, gan ei fod y fath ysgolor annghymharol Cynydd am y Rhif y Enw y cliwarter yn ter- Gangen. Lofa. fynu Rhag. 31. 4.—Abernant 37 10.—Nixon's Navigation 67 15.-Aberaman 10 16. Fforchaman a Chwmneol 72 18.-Cwmpennar 155 19.-Middle Dyffryn 79 34.—Cwmbac h 9 35.—Ysguborwen 15 40.—Blaengwawr 14 41.—Werf a 10 53.-Ga.dlys 30 Os gwna D. M. gyfrif y rhai hyn yn gywir, credwyf y bydd iddo eu cael yn 498, a gadaw- af i'r darllenydd i farnu pa un agosach ydyw y rhif uchod i 50 neu 500, a thrwy hyny caiff gyfle noble i farnu pa un ai D. M. neu myfi sydd yu- byw agosaf at y gwirionedd. Os yw y ffigyrau uchod yn annghywir, diau y bydd i rai o'r ysgrifenyddion lleol hyn fy ngosod yn iawn. Nid 1,500 oedd y cynydd yn yr holl gangenau am y chwarter diweddaf, eithr 2,169 felly, nid dweyd fod y cynydd yn fwy nag oedd mewn gwirionedd a wneuthum, eithr yn hollol i'r gwrthwyneb. Os ydych yn fy amheu, Mr. Morgan, gelwch gyda Mr. Jenkin Howell, archwiliwr (auditor) y gymdeithas. Mae y dychweliadau (returns) yn ei ofal ef yn awr, a diau y bydd iddo roddi hysbysrwydd i chwi pa un a ydyw yr hyn a ddywedir genyf yn wirionedd ai peidio. Datguddir gwirionedd (?) ganddo yn un o'i lythyrau diweddaf—h.y., mai un o amcanion y gymdeithas hon ydyw diwreiddio y cym- deithasau dyngarol." Cyn belled ag yw y dwyrain oddiwrth y gorllewin, y mae yr haer- iad hwn oddiwrth y gwirionedd. Dywed- wyd hyn wrthyf," meddai, gan rai sydd a'r llaw flaenaf yn y gymdeithas." Naddo, naddo, ni ddywedodd neb hyny wrthych, neu paham na fuaaech yn eu henwi Ac nid oes, ychwaith, y fath amcan yn bodoli ond yn eich damcaniaeth a'ch ymenydd rhagfarnllyd chwi. Pe gwybyddwn fod y fath amcan mewn golwg, ni fuaswn byth yn pleidio y gymdeithas, oble- gyd gwyr aelodau cymdeithasau dyffryn Aber- dar fod genyf ormod o olwg ar y cymdeithasau hyn i wneyd dim a fyddai o duedd i'w ni- weidio a gallaf ddywedyd rhagor, fy mod wedi cael yr anrhydedd o eistedd fel llywydd ar un o gymdeithasau mwyaf blodeuog Aber- dar dydd Llun diweddaf, a gwneyd fy ngoreu i dynu y cynlluniau effeithiolaf er sicrjiau ei llwyddiant yn y dyfodol. Ond, atolwg, pa hawl sydd gau D. M. i siarad am gymdeithas- au dyngarol] Ni welais ef mewn unrhyw gyfarfod perthynol i'r cymdeithasau dyngarol erioed. A beth ydyw y rheswm am hyn, tybed ? Ai am nad ydyw yn cael ei dalu yn ddigon da ? Mae yn wir fod tipyn o wahan- iaeth rhwng 4s. neu 5s. y dydd a 8s. neu 10s. y dydd. Gair eto am y Ddeddf Iawnol. Amheua D. M. fod yr hyn a ddywedais yn Nhreharries yn iawn. Wel, boed rhyngoch "gwyr Pen- tyrch a'ch gilydd. Nid wyf yn proffesu fy hun yn gyfreithiwr felly, nis gallaf ddweyd pa un ai Mr. Morgan ai y dynion dysgedig a enwais sydd yn iawn ond gwn ar ba un o'r ddau fuaswn yn ymddibynu mewn pwt o gyfraith." Ymdrechaf roddi yr un chwareu teg i'r darllenydd i farnu drosto ei hun ag a gefais inau, a rhag ofn i mi wneyd cam a'r ddau foneddwr dysgedig, rhoddaf eu barn yma yn verbatim et literatim yn yr iaith yr ysgrifenwyd ef 1 QUESTIONS. OPINIONS. L L Counsel is requested We are of opinion to advise the committee that the miner is, in whether the Employ- fact, an "employer" ers' Liability Act, 1880, under the Act, and that, throws additional re- as such, he has thrown sponsibility upon the upon himself the addi- miners who engage and tional liabilities which pay their own drawers, the Act imposes upon j and whether, in such employers. cases, the miner and not the employer would be liable to the drawer for any accident arising to the drawer by the negli- gence of the miner. n. IL Also, whether, in case The same answer ap- of injury to the persons plies in the case of a employed by a contrac- contractor," by which tor, by the negligence we understand a person of the contractor, the employed to do some person for whom the particular work under contract was executed a contract, being paid would be liable; and only for the result, the whether or not, in such means being left to a case, the Employers' them. Liability Act, 1880, does or does not throw any additional responsibili- FARRER HERSCHELL. ty upon the contractor. HORACE SMITH. Gadawaf i'r darllenydd farnu pa un ai y Cyf- reithiwr Cyffredinol, Syr F. Herschell, a'r bar-gyfreithiwr enwog, Mr. Horace Smith, ai ynte D. M., sydd yn deall y gyfraith oreu. Yn ol barn y ddau foneddwr dysgedig uchod, mae pob glowr yn gyfrifol am ei grwtyn, a phob contractor yn gyfrifol am yr hwn sydd yn gweithio iddo. Ond,, wrth gwrs, mae D. M. wedi "darllen yr act yn fanwl," ac nid yw yn gallu canfod dim o'r fath beth felly, nid oes dim i'w wneyd ond derbyn ei farn ef, gan ei fod yn fwy dysgedig (?) na'r ddau uchod. Dear me Bydd yn rhaid i mi sychu fy ysgrifell yn awr, Mr. Gol., mewn trefn i ymweled a'r holl gangenau i archwilio eu cyfrifon gyda'r cyfrif- ymchwiliwr, Mr. Jenkin Howell; ond da chwi, gyrwch y GWLADGABWR i'r swyddfa fel I' arfer, fel y gallwyf weled sut a pheth fydd D. M. yn ei ddweyd. (Jaiff y maes iddo ei hunan o'm rhan i yn awr, ond dichon y dy- chwelaf at y pwne eto wedi gorphen y gor- chwyl hwn. Hyd hyny, byddwch iach.—Yr eiddoch yn siriol, E. OWEN. Caerdydd, Mawrth 10, 1882. 1 O.Y.—Diolch yn fawr i chwi, Mr. Gol., am ganiatau cymaint o'ch gofod i mi yn y gor- phenol.—E. O.

CRYNODEB SENEDDOL. Yn NHY YR ARGLWYDDI, dydd Mawrth, cymerodd yr Arglwydd Ganghellydd ei sedd am bump o'r gloch, a chynygiodd ail ddar- lleniad Ysgrif Eiddo Gwragedd Priod, a dy- wedai ei bod yn ffrwyth ymgynghoriad pwyllgor detholedigo D' y Cyffredin, yr hwn a eisteddodd y flwyddyn ddiweddaf. Cyd- gyfansoddai Actau 1870 a 1874, ond yr oedd ynddo hefyd lawer o gyfnewidiadau yn y gyfraith fel yr oedd yn bresenol. Er eng- raifft, cynygiai y gallai dynes briod, heb ym- yriad unrhyw ymddiriedolwr, i fod yn alluog i brynu neu werthu eiddo sylweddol, fel ystad wahanol, a gwysio, a chael ei gwysio, o barthed iddo fel pe byddai yn ddynes ddi- briod a chynygid hefyd fod pob contract yr aethid iddi ganddi i effeithio, nid yn unig ar yr eiddo oedd ganddi yn barod, ond yr hyn a ddygwyddai ddyfod i'w meddiant yn ol Haw, yn ddarostyngedig, wrth gwrs, i unrhyw gyt- undeb priodasol. Iarll Cairns a ystyriai fod yr adran, yr hon a roddai i'r wraig bob eiddo a ddelai iddi trwy etifeddiaeth, yn rhy eang yn ei gweithrediad, a gofynai gaei ei newid yn y pwyllgor. Ar ol ychydig eiriau gan Ar- glwydd Stanley o Alderley, darllenwyd yr ysgrif yr ail waith.—Iarll Redesdale a ddy- wedai fod ganddo fesur i'w ddwyn gerbron, yr hwn a ystyriai fel un o bwysigrwydd mawr. Y cwestiwn a pha un y deliai ydoedd derbyniad Atheistiaid i'r Senedd. Honai efe nad oedd yn ddymunol i ganiatau derbyniad Atheistiaid i gymeryd rhan mewn deddfwr- iaethu i'r wlad ac os ar y foment y cynygid i wneyd unrhyw gyfnewidiad yn y llw i'r perwyl o wneyd i ffwrdd ka'r anhawsdra oedd wedi cyfodi, byddai hyny yn ganiatad union- gyrchol gan y Parliament i dderbyn Atheist- iaid. Cynygiai efe, ar ol pasio yr act hon, a chyn cymeryd y llw teyrngarol, neu cyn gwneyd y cadarnhad, yn unol ag Act 1856, fod pob aelod o D' y Cyffredin i wneyd yr arddatganiad hwn :—" Yr wyf yn ddifrifol, yn drwyadl, a gwirioneddol, yn datgan ac yn cadarnhau fy inod yn credu mewn Hollalluog Dduw." Gwyddent oil oddiwrth yr Ya- grythyr, fel yr oedd amser yn myned yn mlaen, y gallai inffideliaeth ymledu, a dylent fod yn ofalus na wneid dim yn y wlad hon fyddai yn tueddu i wneyd ffwrdd & chredo grefyddol y Parliament. Iarll Granville a ofynai pa bryd y golygid cynyg yr ail-ddar- lleniad. Iarll Redesdale a ddywedai nad oedd, yn cynyg apwyntio dydd at yr ail- ddarlleniad hyd nes y gellid myned yn mlaen a'r ysgrif yn ddiluddias. Ychwanegai ei fod yn dwyn yr ysgrif i fewn gydag ystyriaeth ddwys o'r hyn oedd yn ddyledus i'r Senedd. Darllenwyd yr ysgrif am y tro cyntaf, a chododd y Ty am 5.40. Yn NHY Y CYFFREDIN, dydd Mawrth, cy- merodd y Llefarydd y gadair am 4 o'r gloch, ac yr oedd torf fawr o aelodau yn nghyd, a'r orielau wedi eu gorlanw, gan fod dysgwyliad cyffredinol y byddai Mr. Bradlaugh i hawlio ei sedd. Ar ol i amryw fân faterion fod ger- bron, bu ychydig eiriau rhwng Arglwydd C. Hamilton a Mr. Gladstone o barthed i'w areithiau yn Midlothian, a bu ychydig siarad gan Mr. Schreiber a Mr. Labouchere o barthed i fesur bwriadol yr olaf i ddileu Tt yr Arglwyddi ond ni chymerodd un rhaniad Ie. Yna, dygwyd achos Mr. Bradlaugh yn mlaen gan Mr. Labouchere, yr hwn a ofynai i'r Llefarydd ai nid oedd hawl gan Mr. Bradlaugh, yn ol y gyfraith, i gymeryd ei sedd hefyd, gan fod Mr. Bradlaugh wedi ei wahardd i gymeryd y llw, a wnai y Llefarydd fynegu yn mha ffordd yr oedd ef i gyflawni ei ddyledswyddau a phleidebu yn y Ty hwnw. Y Llefarydd a ddywedai, yn ol ei farn ef, ar ol y penderfyniad, nad oedd Mr. Bradlaugh i gael cenad i wneyd y llw, y byddai ynafreol- aidd ac annrhefnus i ddau aelod o'r Tt gyflwyno Mr. Bradlaugh, a'i ddwyn at y bwrdd i'r perwyl o gymeryd y llw. Yr oedd, hefyd, yn reol a adwaenid yn dda yn y Tt nad oedd un aelod i ddyfod at y bwrdd i gael ei dyngu heb iddo gael ei alw gan y Llefar- ydd a chan ystyried y penderfyniad y dydd blaenorol, ystyriai ei hun yn rhwymedig i beidio galw ar yr aelod anrhydeddus dros Northampton. Gyda golwg ar ran arall y cwestiwn, nid oedd ganddo ond pwyntio allan nad oedd yn ffurfio un rhan o'i ddyledswydd i gynghori aelodau anrhydeddus gyda golwg ar y owrs ddylent ddilyn, i ddiogelu eu hiawnderau cyhoeddus, y rhai allent hawlio. Gohiriwyd y Ty am 8.25. Yn NHY Y CVFFREDIN, dydd Mercher, cymerodd y Llefarydd y gadair am 12.15. Rhoddodd Is-iarll Emlyn rybudd y byddai iddo dranoeth ofyn i Lywydd Bwrdd Lleol y Llywodraeth ar ba ddydd y golygai ddwyn yn mlaen ysgrif yn delio ag apwyntiad Arol- ygydd Cyffredinol dros y ffyrdd yn Neheudir Cymru, ac os—cyn caniatau i'r trefniant presenol i derfynu-y gwnai gydsynio i roddi i'r awdurdodau cysylltiedig amser digonoli wneyd y cyfryw ddarbodion a farnant yn angenrheidiol er cario allan yn effeithiol y dyledswyddau a arosodid gan y gyfraith yn bresenol ar y swyddog hwnw ? Cynygiodd y Mr. Monk ail-ddarlleniad Ysgrif Welliantol Act y Bills of Sale (1878), ac eglurai ei fod wedi deilliaw oddiwrth gynghorfeydd cyfun- debol masnach. Yr oedd yr ysgrif wedi ei hystyried yn ofalus gan y Twrne Cyffredinol, ac yr oedd yn ofynol i bob bill of sale i gael cofrestr o'r nwyddau a'r dodrefn, i ba rai y byddai hawl gan y daliedydd. Dylai bills of sale dan 50p. fod yn ddirym, a phob bill of