Y Gwladgarwr

DYLAI y bobl sydd yn rhyfeddu paham y mae gwallt dyn yn troi yn wyn o flaen ei gernfiew gofio fod oddeutu ugain mlynedd o wahaniaeth yn eu hoedran.

AWGRYMIADAU I LOWYR DEHEUDIR CYMRU. GAN D. MORGAN, MOUNTAIN ASH. ANWYL GYDWEITHWYR, -Gan fy mod yn deall y bydd colofnau y GWLADGABWR yn llawn o hanesion Eisteddfodol yr wythnos hon, ymataliafoddiwrth ymdrafod ynddwfn ag unrhyw bwne neillduol, a chyfyngaf fy hun yn unig i roddi ychydig awgrymiadau, gan obeithio y derbynir y cyfryw yn ol eu rhinwedd. Y peth cyntaf yr wyf am alw eich sylw ato yw y Drrsorfa Ymwaredol Barhaol (Permanent Relief Fund). Gwyddoch fod swyddogion y glofeydd yn dyfod oddiam- gylch i ni, gan ofyn am i ni ymuno a'r drysorfa. Hefyd, yr wyf yn gweled fod rhai yn ysgrifenu yn ddoniol i'r newydd- iaduron Cymreig, gan geisio eich hudo i ym- uno a hi. Yr hyn yr wyf am awgrymu wrthych yw, peidiweh a chymeryd eich camarwain. Y mae y bobl hyn yn dweyd rhan o'r gwirionedd, ond yn cuddio rhan arall, ac felly yn eich twyllo i roddi eich cefnogaeth i'r gymdeithas newydd. Fy nghyngor i chwi yw, byddwch yn wyliad- wrus. Bydd i mi brofi eu twyll yr wyth- nos nesaf. 0 ddiffyg gofod, yr wyf yn methu yr wythnos hon. Peth arall yr wyf am alw eich sylw ato yw y Gynadledd a gynelir yn Nghaerdydd dydd Llun nesaf, sef y 3ydd olonawr, 1881. Cofied pob glofa trwy Ddeheudir Cymru am anfon cynrychiolydd i'r Gynadledd hono, am fod bara a chaws y gweithiwr yn ym- ddibynu ar ei llwyddiant. Y mae rhywrai yn ceisio ein digaloni trwy ddywedyd y byddwn flynyddau lawer cyn y gwnawn yr un daioni yn y cyfeiriad hwn; ond, yn sicr, y mae hyn yn gorphwys ar ein pen- derfyniad a'n cvdweithrediad ni fel gweith- wyr; gan hyny, byddweh yn beuderfynol, ac anfon wch gynrychiolwyr i'r Gynadledd. Cefais lythyr oddiwrth Mr. Gladstone yn diolch am y penderfyniadau a basiwyd yn y mass meeting yn Marchnadfa Aberdar dydd Llun wythnos i'r diweddaf, ac yn hysbysu ei fwriad i osod eu cynwysiad o flaen yr holl Weinyddiaeth. Gair ar achos ein brodyr yn y Bwllfa, Cwmdar. Pe byddai gofod yn caniatau, byddai yn anhawdd gosod allan druenus- rwydd a theilyngdod y brodyr hyn o sylw yn y goleu priodol; ond yr wyf am ddat- gan fy nheimlad tuag atynt-y carwn allu gwneyd rhywbeth ar eu rhan. Os ydych am gael sylw, frodyr y Bwllfa, gwnewch anfon pedwar o ddynion o'ch plith i Gyfar- fod Misol Cwm Aberdar, a gynelir yn y Bute Arms, dydd Llun nesaf, am bump o'r gloch.

Ymdrechfa gyda Python. Dyru y Straits Times hanes am ymladdfa galed a gymerodd le gyda python (sarff mawr daneddog):— "Fel ag yr oedd heliwr yn gwthio ei ffordd yn mlaen i goedwig a orweddai rhwng Buddoh a Sir- angoon, daeth i olwg bwthyn unig, mewn lie o'r enw Campong Batta, ar nen yr hwn yr oedd croen boa neu python anferth wedi ei ledu. Yn y bwthyn hwn trigai Malayad a'i wraig, y rhai a adroddasant yr hanesyn rhyfeddol canlynol. Un noson, tuag wythnos yn flaenorol, deffrowyd y Malay gan waeddiadau ei wraig. Gan dybio iddo gael ymosod arni yn y tywyllwch gan ladron, cymerodd afael yn ei gleddyf, ac yna ymbalfalodd ei ffordd i'r man y cysgai ei wraig, pryd y dododd ei lawarrywbeth llyslyd. Bu am fynyd cyn y gallai sylweddoli gwir sefyllfa pethau, a phan y canfyddodd hwynt, gwelodd fod braich ei wraig wedi ei thynu i lawr gwddf yr anghenfil, ac yr oedd y rhan uwchaf o'i chorff yn raddol, ond yn sicr, ddilyn. Heb feiddio ymosod arno ar unwaith, rhag trwy hyny y buasai yn achosi marwolaeth ei wraig, cymerodd y gwr afael mewn dwy sach oedd gerllaw, a gwthiodd hwynt i gonglau safn y neidr, a thrwy hyny, llwyddodd i'w lledu yn fwy a chael fraich ei wraig ymaith. Nid cynt y collodd y neidr ei ysglyfaeth nag yr ymosododd ar y dyn, ac ymlapiodd am dano mewn modd tyn, end gan gadw ei freichiau yn estynedig, a gwylio ei gyfle, ymosododd y dyn mewn modd penderfynol ar yr angenfil a'i gleddyf, a chlwyfodd ef mor dost fel yr ymddirwynodd oddi am dano ac aeth allan trwy agen oedd yn y bwth- yn. Yr oedd dillad y Malay wedi eu gorchuddio a gwaed, felly hefyd oedd llawr y bwthyn; ac yr oedd braich y wraig yn las mewn canlyniad i'r gwasgiadau yr oedd y neidr wedi ei wneyd arni. "Pan wawriodd y dydd aeth y gwr allan, lie v canfyddodd fod y neidr wedi anrheithio ei holl goea- wig trwy ei dadwreiddio oil o'r bron, ac yn eu canol gorweddai yr anghenfil yn farw. Dywedai y Malay ei fod wedi derbyn tua 60 dollar gan y Chineaid, y rhai a ddaethant o bell, am ddarnau o'r cnawd, am y barnent fod rhinwedd neillduol yn perthyn iddo a'i fod wedi gwrthod 6 dollar am y croen, am mai gwell ganddo oedd ei gadw er anwyl goffadwriaeth.'

DAMWAIN GER PENCLAWDD.-Tua 3 o'r gloch dydd Iau, cyfarfu bachgenyn o'r enw Edward Evans, 15 mlwydd oed, yn gweithio yn y gwaith alcan, ac yn fab i Evan Evans, glowr, a diwedd anamserol pan yn croesi y llinell ger yr orsaf. Tarawyd ef i'r llawr, ac aeth amryw o'r trucks dros ei gorff, fel y bu farw yn uniongyrchol. DAMWAIN ANGEUOL YN ABERCARN.—Cy- farfu dyn o'r enw Lewis, porter, â marwolaeth sydyn yn y lie hwn, prydnawn dydd Iau, wythnos i ddoe. Yr oedd Lewis wrth y gorchwyl o ddadlwytho van, a thybir iddo, tra yn codi y drws haiarn, lithro, ac i'r drws gwympo arno a dadgymalu ei wddf. Yr oedd yn hollol farw pan ddarganfyddwyd ef gan y station-master yn mhen ychydig ar ol hyny. Gadawodd wraig ac amryw blant, pedwar o'r rhai sydd yn ieuainc iawn, ac heb ddim dar- bodaeth ar eu cyfer.

Y Drysorfa Gynorthwyol i Fwnwyr Mynwy a Deheudir Cymry. Cyhoeddwyd y cylchlythyr hwn pythefnos yn ol Aberdar, Rhag. 13, 1880. SVR,-Mewn eyfarfod o'r glo-berchenogion a gynaliwyd yn Nghaerdydd ar y 14eg cyf., pen- derfynwyd ffurfio cymdeithas, yn agored i'r holl lofeydd yn sir Fynwy a Deheudir Cymru, yn gyffelyb i'r rhai hyny fodolant mewn llawer parth o'r deyrnas er gwneyd darbodaerh tuag at yr holl ddamweiniau a ddygwyddant i weith- wyr yn ngwrs eu galwedigaeth.' Apwyntiwyd pwyllgor darbodaethol i barotoi rheolau i'r gym- deithas, ac i gymeryd mesurau er ei ffurfiad. Y mae y pwyllgor wedi ffurfio corff o reolau mewn cydgordiad a'r rhai hyny a fabwysiadwyd mewn dosbeirth glofaol ereill, gyda'r cyfryw amryw- iadau ag a gydweddarit i amgylchiadau yr ardal- oedd hyn, ac yn sylfaenedig ar gynllun o gyf- reithiau cymeradwyedig gan y I Gymdeithas Ganolog er delio a'r cyfyngder achosir gan ddam- weiniau glofaol.' Rhoddir awdurdod i wneyd y cyfryw gyfnewidiadau yn y rheolau ag a farno yr aelodau unrhyw amser yn angenrheidiol. Y mae y gymdeithas wedi ei chyfansoddi yn ddy- ladwy, ac yn nghwrs cael ei chofrestru dan Gyf- raith y Cymdeithasau Cyfeillgar, 1875. Dys. gwylia y pwyllgor, yn gynorthwyol i drysorfa y gymdeithas, drosglwyddiad o ran o drysorfa waredol Hartley i'r dosbarth hwn. Y mae Ardalydd Bute wedi addaw tanysgrifiad o 200p. y flwyddyn am bum' mlynedd, a dysgwylir y bydd i berchenogion mwnawl ereill a'r cyhoedd i wneyd tanysgrifiadau. Y mae gan y pwyllgor felly hyder y bydd gan y gymdeithas gryn ad- noddau at law ar gychwyniad ei gweithrediadau ar y laf o lonawr, 1881. Gwelir fod yr aelodau yn gweithio yn mhob glofa, neu yn mhob rhes o lofeydd, yn ffurfio cangen wahanol o'r gym- deithas. Y mae trefniadaeth gyffredinol y gym- deithas yn cael ei ymddiried gan y Code i fwrdd etholedig. Y mae cynrychiolwyr y cangenau yn etholedig gan aelodau o weithwyr cyffredin, ac fel hyn byddant yn alluog i ethol mwyafrif ar y bwrdd. Y mae pob cangen dan drefniadaeth uniongyrchol ei haelodau cyffredin. Ffurfir y cangenau yn Ionawr, a chynelir y cyfarfod cy- ffredinol i ethol y bwrdd yn Chwefror. Teimla y pwyllgor mai y ffordd oreu i ddwyn y gym- deithas i sylw yn y gwahanol ardaloedd yw i bob meistr egluro i'w weithwyr amcan a nOd y ) gymdeithas, yn nghyd a'r mawr amryw fanteis- ion a ddeilliai oddiwrth gydweithrediad gwir- foddol. Gobeithir y bydd i chwi ddyfod yn aelod anrhydeddus o'r gymdeithas, a thrwy gy- northwyo yn ddifrifol yn yr amcan teilwng hwn, y bydd i bawb yn eich gwasanaeth gofrestru eu hunain fel aelodau. Y mae yn llawen gan y pwyllgor ddweyd eu bod, can belled, wedi der- byd cefnogaeth fawr. Er eich galluogi i wneyd trefniadau &'ch gweithwyr, y mae y pwyllgor wedi anfon i chwi ychydig gopiau o'r Code, a gall y sylwadau canlynol arno, yn dangos mawr fan- tais y cyfryw gymdeithas, fod o wasanaeth i chwi er dwyn y mater o flaen eich gweithwyr. Y canlynol sydd grynodeb o'r amcan, a'r man- teision a ddeilliant oddiwrth y gymdeithas :— 1. Trwy ychwanegu y cyd-gytundeb hwn at y gyfundrefn sydd mewn gweithrediad-I racldfa lithriadol y cyflogau -bydd gwarantiad pellach er diogelu y perthynasau heddychol rhwng cyf- alaf a llafur. 2. Bydd y tanysgrifiadau ar ran y meistri i'r drysorfa lawer yn fwy na'i swm tebygol o'u cyf- rifoldeb dan yr Act ddiweddar. Nid eu dymun- iad mewn un modd yw ysgoi cyfrifoldeb, ond estyn cynorthwy i'w gweithwyr i wneyd dar- bodaeth ar gyfer y damweiniau hyny â. pha rai nis gellir cysylltu un cyfrifoldeb. 3. Bydd o'r budd mwyaf i bob gweithiwr i ymuno er sicrhau y buddianau mawrion sicr a chyffredinol a warentir gan y gymdeithas, mewn rhagoriaeth i'r iawnderau cyfyngedig a mwyaf ansicr dan y cyfreithiau newyddion. 4. Y mae bargyfreithiwr o'r safle uwchaf yn y bar wedi cyfarwyddo nad ydyw y cyfrifoldeb dan yr Act yn ymestyn at ddynion a weithiant dan contracts, neu dan weithwyr ereill, y rhai a dalant neu a gyfranogant eu cyfiogau a hwynt. Y mae adran fawr o bersonau yn mhob glofa fel hyn tu allan i gylch yr Act. Y mae yn bwysig, fodd bynag, fod iawnderau a rhwymedigaethau y personau hyn i gael ystyriaeth, a thrwy weith- rediad y gymdeithas, fod mesur cyflawn o gy- northwy i gael ei sicrhau i bob un yn y sefyllfa hon a gyferfydd â. damwain. 5. Bydd i'r trefniadau a effeithir gan y Code foddloni yn effeithiol ysbryd ac amcan Deddf Cyfrifoldeb y Meistri. Bydd felly bob anogaeth ar ran pob meistr a gweithiwr i fabwysiadu pob rhagocheliad yn erbyn damweiniau, ac i gadw i fyny ddigonedd trysorfa y gymdeithas i gyf- arfod pob gofynion. 6. Darbodion ar gyfer pob damweiniau. Nis gall Deddf Cyfrifoldeb y Meistri roddi iawn- daliad ond mewn dosbarth cyfyngedig iawn o ddamweiniau. 7.-Haelfrydedd y tal-gynorthwy :— DAMWEINIAU ANGEUOL. Aelodau heb adael perthynas dilynol B20 0 0 Aelodau yn gadael perthynasau di- lynol 5 0 0 Gweddw-yr wythnos 050 Pob plentyn dan 13 oed-yr wythnos 0 2 6 ASTALLUOGIAD. Yn ystod yr holl amser ag y bydd aelod yn analluog i ddilyn ei waith oddiwrth ddamwain-yr wythnos. 0 8 0 Ac o dan ddarbodaeth yn y Code, gweithwyr fyddont yn aelodau o'r gymdeithas y rhai a ant i weithio mewn glofeydd perthynol i berchenog- ion na fyddant yn danysgrifwyr, bydd ganddynt hawl i dair rhan o bedair o'r raddfa arferol, ac heblaw hyny, bydd ganddynt hawl ar y meistr. Y mae hefyd awdurdod i wneyd rhoddion i ddibynyddion ereill aelodau. 8. Bydd y taliadau yn sicr, ac yn dyladwy yn uniongyrchol ar ol i ddamwain ddygwydd. 9. Ni fydd ymgyfreithio, nac un drwg- ewyllys. Nis gellir cael iawn-daliad mewn un- rhyw achos heb berygl mawr, colled amser, a thraul. 0 bosibl, ychydig o'r iawn, os dyfernir ef, fydd yn weddill i'r dyoddefydd. 10. Bydd cylch eang y dosbarth dros ba un yr ymestyna y gymdeithas gynygiedig bob amser i alluogi y drysorfa i gyfarfod a phob achos o ddamwain o'r maintioli mwyaf. Nis gellir di- bynu ar drysorfeydd wedi eu ffurfio mewn gweithfeydd gwahanol i gyfarfod y trychinebau ofnadwy hyn, gyda'r golled o ugeiniau o fywyd- au, yr hyn a ddygwydd weithiau felly, metha yr ymwared pan fydd mwyaf o'i angen. 11. Bydd llywodraethiad y trefniant gan yr aelodau cyffredin, sef 'y gweithwyr.' Y tan- ysgrifiad oddiwrth bob aelod cyffredin yw 3c. yr wythnos, ac y mae y meistri i dalu 25 y cant ar y swm hwnw. A chadw golwg ar y buddianau mawrion a sicrha y gweithwyr dan raddfa y tftl a ganiateir, y mae swm en tanysgrifiad yn gy- medrol iawn. Y mae y swm a dal y meistri, ac edrych ar gylch bychan y cyfrifoldeb a ellir trwy unrhyw bosiblrwydd gael ei orfodi yn eu herbyn, yn haelfrydig iawn. 12. Unrhyw berson a gymer y drafferth i gyf- rif beth fydd y taliadau tebygol oddiwrth y gymdeithas yn gyrhaedd a gant allan fod y cyf- artaledd o hyny, tanysgrifiedig gan y meistr, yn llawer uwchlaw yr hyn a ellir yn bosibl ei godi trwy gyfraith. 13. Y cwrs arall eglur i'r gydgyfundrefn a am- cenir gan y gymdeithas fyddai ffurfiad trysor- feydd gwahanol gan y meistri a'r gweithwyr yn erbyn y naill y llall, mewn trefn i osod mewn grym neu wrthsefyll y gofynion dan yr Act. Y mae y cwrs hwn wedi ei fabwysiadu mewn rhai dosbeirth. Diangen yw gwastraffu geiriau i gondemnio yr anogaethau hyn i ymryson ond gellir gofyn, pa fodd y gall yr absenoldeb o gyd- gordiad rhwng meistri a gweithwyr hyrwyddo diogelwch neu ochelyd rhat; damwain ? Gobeith- ir yr hysbyddir pob moddion posibl er dyfod i gyd-ddealltwriaeth cyfeillgar cyn myned at y trysorfeydd diffynol' yn y dosbarth hwn. Rhoddir hysbysiaeth pellach ar apeliad at swyddfa gofrestredig y gymdeithas, Dock Cham- bers, Bute Docks, Caerdydd, i Mr. George R. Campbell. Y mae Mr. Campbell wedi cael prof- iad yn ffurfiad cymdeithasau Lancashire a Gog- ledd Cymru, ac yn ysgrifenydd 'y Gymdeithas Ganolog er delio â chyfyngder achoswyd gan ddamweiniau mwnawl,' a deisyfwyd arno gan y pwyllgor darbodol i weithredu fel ysgrifenydd ffurfiadol y gymdeithas hon.—Ydwyf, Syr, eich ufudd was, WM. THOMAS LEWIS, Cadeirydd y Pwyllgor Darbodol."

BYR ESION 0 L'ERPWL. ADGOFION AM EVAN HARRIS. Er nad yw Cymru ond llanerch fechan mewn cymhariaeth i wledydd eraill, ni allwn ymffrostio fod y wlad wedi codi enwogion a ysgrifenasant eu henwau ar bared y bydysawd, ac un o'r cyfryw ydoedd Harris o Ferthyr, er nad oedd yn enedigol oddiyno, ond yn Merthyr y daeth i adnabyddiaeth a'r byd Cymreig. Un Williams, Llanwrtyd, a fagodd Cymru, a dim ond un Williams, Paritycelyn, a lluaws o rai tebyg, ond fod y naill fel y llall ohonynt yn wahanol i'w gilydd. Nos Fawrth, Rhagfyr yr 20fed, 1880, traddodwyd darlith ar "Fywyd a nodweddion Evan Harris" gan y Parch. Edward Edmunds, Abertawy, yn Nghapel Victoria. Cadeiriwyd gan y Parch. D. Williams, y gweinidog. Heb ond ychydig neu ddim o seremoni gan y csdeirydd, fe ddechreuodd y darlithydd ar ei waith. Gwr hapus ydyw Edmunds, a thestyn hapus ddigon ydyw testyn y ddarlith. Dar- luniodd Harris yn lanc ieuanc, ac yna yn ddyn ieuanc, ei helyntion carwriaethol, y priodi a'r dechreu byw, Harris fel siopwr, yn ddoniol dros ben, ac Edmunds yn llawn mor ddoniol yn adrodd yr hanes. Dechreu pregethu, ei gywydd a'i lwyddiant fel y cyfryw, a'i ffyddlondeb gyda phob achos da. Cymeriad unplyg ydoedd, heb ofn digio neb, gan y byddai bob amser yn gofalu am y gwirionedd fel craig dan ei draed. Yr un oedd Evan Harris yn y cwrdd eglwys ag yn y gymanfa, yr un yn y pwlpud ag yn y gyfrinach, fel nad oedd un amser yn cyfnewid ond y peth nesaf. Athraw mawr yn mhlith y corff heb ofni cils na gwg neb pwy bynag, ond siaradai ei feddwl yn eglur a gwynebagored. Fel ceryddwr, ceryddai yn Ilym, heb wneyd un gwahaniaeth rhwng y tlawd a'r cyfoethog, am y byddai efe yn y cyfeillachau a phob man arall lie y codai i siarad yn defnyddio cleddyf y gwirionedd. Fel pregethwr, nid oedd yn ceisio efelychu neb, am ei fod yn feddianol ar arddull personol ac unffurfiaeth neillduol, yr hyn a brawf na chododd ac ni chyfyd ond un Evan Harris yn blith meibion gwragedd. Cyfar- fyddiad campus y testyn a'r darlithydd yn adnabod eu gilydd yn dda, a gellir dweyd fod y darluniad o Harris yn deilwng o wrandawiad, a beth bynag oedd donioliwch ae arabedd pollgyrhaeddol yr hyglod Evan Harris, mae Edmunds Ilawn mor ddoniol yn ei ddarluniad ohono. Os y llwydda Mr. Edmunds i wneyd ei ddarlith ar Amerig mor ddoniol, ni raid iddo betruso na fydd iddo gael gwrandawiad gwlad a gorwlad. Byddwn yn cael llawer o ddarlithiau gan wahanol ddarlithwyr, ond nid bob amser cawn y cyd- ymuniad mor dda a phwrpasol, a byddwn yn ami yn cael dynion yn ymaflyd mewn pynciau nad ydynt wedi adnabod. Caerfa y darlithydd ydyw adnabod ei destyn, a bod yn alluog i wneyd cyfiawnder a'r cyfryw. Mae amrywiaeth yn y cylch hwn fel pob cylch arall, a chawn ambell un yn ddigon hapus i hoelio y gwrandawr wrth y testyn, fel nad yw awr ond megys deng mynyd. Nid yw llusgo yn arafaidd yn gwneyd y tro, ond rhaid cael pybyrwch a than, os am gael hwyl a dylanwad ar y gynulleidfa. Perthynai Mr. Edmunds i'r dosbarth hwyliog, a theifl allan ddrych-feddyliau mor syml a tharawiadol, fel nad oes modd peidio gwrando gyda manylrwydd. Mae aelodau y Corff, fel rheol, yn hynod wargrwm; ond wrth wrando ar ddarlithiau fel y testyn uchod, rhaid iddynt ymfywhau, codi pen, a chwerthin, a dywed y doethion fod chwerthin gyda hwyl yn iechyd i'r corff, ac yn alltudio ymaith y pruddglwyf. Cymaint am y ddarlith, a gall y darllenydd fod yn sicr i bawb gael boddhad arbenig wrth wrando ar y naill Hwntw yn darlunio y Ilall yn ei wahanol gymeriadau. MARWOLAETH DOCTOR PUGH. Yn nghanol ein bywyd yr ydym yn angeu." Dydd Sadwrn, Rhagfyr y 18fed. 1880, bu farw y meddyg Cymreig enwog. John Elliot Howard Pugh, t sw., M. R. C. S., yn 35 mlwydd oed. Daearwyd ei weddillion marwol yn nghladdfa Smithdown, dydd Iau, y 23ain, pryd yr ymgasglodd cynulliad lluosog o gyfeillion i'w hebrwng i dy ei hir gartref. Mab ydoedd i'r diweddar John Pugh, Ysw., loan Ap Hu Feddyg," Aberdyfi. Mae y teulu yn feddygon medrus a chlod- adwy, ac nid y lleiaf ohonynt ydoedd yr ym- adawedig Howard Pugh. Fel Cymro, teimla'i sel mawr dros y wlad a'r genedl- parod i gynorthwyo mewn angen. Teimlai ymlyniad arbenig wrth bobpeth Cymreig' o dueddiad i ddyrchafu ch waeth y werin. Dygai sel mawr dros yr Eisteddfod, a byddai enw Pugh bob amser yn gefnogwr sylweddol i'r hen wyl Gymreig. Er pob rhagoriaethau, efe a ddiangodd, a'i le nid edwyn ef mwy. Yr oedd iddo air da gan bawb, a chan y gwir- ionedd ei hun. Gwr parod a charedig, yn arlun cywir o wladgarwr Cymreig. Dan leni trwch y bedd, Gorphwysed enyd awr, A chodi gaiff ar wedd Y dwyfol Feddyg Mawr, I wlad lie na bydd neb yn brudd Heb dywyll nos ond bythol ddydd. CYFLWR EIN GWLAD. Tebyg nad oes yr un dewin yn alluog i ddarogan dim am y dyfodol, fel nad oes dim i wneyd yn well nag aros i amser i esbonio pob peth yn effeithiol. Flynyddoedd vn ol, fe gospwyd nifer o Gymry gydag alltudiaeth am ddadleu a datblygu egwyddorion sydd erbyn heddyw yn gyfraith y wlad. Mae yr un Llywodraeth yn edrych ar y Gwyddel yn cynhyrfu ac yn llofruddio, a gwneyd difrod ar feddianau, ond yn aros heb wneyd dim yn effeithiol er gosod atalfa ar y difrod a'r celan- edd mawr. I gael golwg ddiragfarn ar y ddwy wyneb i'r ddalen, rhaid i ni ddarllen gwahan- ol bapyrau yna, gall dyn ffurfio barn ganol- og ar bethau heb gymeryd ei lusgo i weithredu heb farn. Mae y Gwyddelod o dan ddylan- wad athrawiaethau Parneliaeth yn herio y Llywodraeth, gan fyned can belled a dweyd y bydd iddynt sathru anrhydedd Prydain, a phoeri dirmyg ar ein gwleidyddion, a than ddylanwad mympwy, yn credu y medrant ddymchwelyd Gorsedd Prydain, a'i thaflu i'r mor, pe gallent, ar ol moch y Gadareniaid. Credwyf mai gwell i ni wrth ein ffurf-lywodr- aeth bresenol, gyda'i mawr ddiffygion, na mabwysiadu ffurf-lywodraeth o eiddo Gwydd- el, am fod arwyddair y cyfryw yn eithafol o ddwl. Tebyg fod haerllugrwydd herfeiddiol y Gwyddel wedi myned mor eithafol, fel nad oes dim ond un llwybr gan ein Llywiawdwyr i'w gymeryd, sef defnyddio y fraich gadarn gyda phenderfyniad, a dweyd hyd yma, a dim yn mhellach. Peidied y darllenydd a meddwl am fynyd mai y werin sydd yn cynhyrfu; na, nid felly, ond y cynhyrfwyr sydd yn Aelodau Seneddol o'r un argraffiad a Par- nell, yr hwn sydd yn cynhyrfu, nid oddiar sylfaen wladgarol, ond yr amcan sydd ganddo ydyw cyrhaedd enwogrwydd, a chasglu pwra iddo ei hun o logellau y werin anwybodus. Mae yr adran hono o'r genedl ag sydd yn Eurianwyr ac yn Brotestaniaid yn ddigon teyrngarol, ac hawdd eu trin ac os dim, yn fwy gelyniaethus at y blaid Babyddol na neb cenedloedd ereill mewn unrhyw wlad. Er cymaint diffygion ein gwlad, ni allwn deimlo yn falch ein bod wedi hanu o hil Gomer, fel y gallwn ymffrostio ein bod yn genedl dawel, heddychol, a theyrngarol, lie bynag y trigwn. Mae yn amlwg nad oes dim ond gwialen haiarn a ddyg y Parneliaid i drefn, a goreu po gyntaf y dygir y peth i derfyn, er mwyn heddwch a chymydogaeth dda, a llonyddwch i'r adron hono o'r genedl a hoffant fyw mewn tawelwch. Rhaid cael barn wrth fesur, a chyfiawnder wrth linyn, yn y cysylltiad hwn, fel cysylltiadau ereill. GAIR AT ALCANWYR LLANELLI. Wedi methu hyd yma a chael dim manylion allai fod yn ddyddorol i chwi fel alcanwyr; ond hyn a wnaf, mi ysgrifenaf i'r America, a cheisiaf bob manylion er cyflawni eich cais. Er bod yn brydlon yn y swyddfa, rhaid i mi frysio er dal y flwyddyn gerfydd ei chynffon, gan fod yn rhaid i mi adysgrifio llythyr o'r Amerig. Odid nad oes amryw o ddarllenwyr y GWLADGARWR yn cofio am Benjamin T. John, a ymfudodd o'r Pentre, Cwm Rhondda, yn y flwyddyn 1875. Plymouth, Carroll County, Missouri, Rhagfyr 3edd, 1880. An- wyl gyfaill,-Teimlwyf yn ddyledus arnaf i anfon gair atoch, fel y gwypoch fy mod yn fyw ac iach, trwy fawr ddaioni Rhagluniaeth, Mae arnaf dipyn o gywilydd, wedi bod cyhyd ond gwell hwyr nac hwyrach." (Ar ol ychydig nodiadau personol nad wyf yn ewyllysio eu hadysgrifio, rhag i'r cul feddwl fy mod am godi fy hun ar draul gohebiaeth oddiwrth gyfaill). Wedi cyrhaedd Efrog Newydd, aethum yn syth tua Frederick Town, at y Bardd Llwyd, yn ol y trefniant yna. Cefais fy siomi, a throisom ein gwynebau yn ol tua Wilkesbarre, Pa., lie y treuliasom flwyddyn a haner. Teimlem awydd symud. Cychwyn- asom, a dyma ni wedi sefydlu yn y lie hwn yn Ebrill, 1877. Prynais 160 erw o dir rhagorol, a theimlwyf yn ddedwydd yn y cartref newydd. Mae yn wlad dda, a'r ddaear yn gynyrchiol; ond cofiwch, nid gwiw i neb feddwl nad oes yma groesau ac anhawsderau, fel ag sydd mewn lleoedd ereill. Mae genym sefydliad Cymreig yn rhifo rhwng ugain a deg-ar-ugain, o wahanol barthau yn yr Hen Wlad. Un addokty Cymreig yn perthyn i'r M.C., ac un arall yn cael ei adeiladu gan yr Annibynwyr felly, chwi welwch ein bod am ■ Jymreigio y sefydliad mewn ystyr grefyddol. Daeth yma amryw deuluoedd Cymreig, yn ddiweddar, o sir Gaerfyrddin, ac y mae digon o le i ychwaneg. Mae y gwastadedd neu y rhosdir wedi ei gauad i mewn gan amaethwyr. Mae ymfudiaeth yn gryf i gyfeiriad gorllew- inol. Pris y tir yma sydd fel y canlyn :-r-Y rhosdir, o 6 doler yr erw hyd 12 tir diwyll- iedig, o 15 doler yr erw hyd 25. Os dewisa neb ymfudo yma, cewch fanylion pellach. Hoffem gael llythyr oddiwrthych, a gallwch wneyd defnydd cyhoeddus o'r llythyr hwn, os yn ddewisol genych Gyda chofion fil,-Yr eiddoch, B. T. JOHN, gynt o'r Pentre, Cwm Rhondda." Dyn a grynodeb o'r nodyn Ameri- canaidd.—Yr eiddoch, CVMRO G WYLLX.