Y Gwladgarwr

SEFYLLFA ADDYSGOL Y CYMRY. BELLACH, fy ngbydwladwyr, yr ydym mewn ffordd y gallwncbwerthin ha ha! ha! yn nanedd ein gelynion, ac yn ngwyneb yr holl ymosodiadau maleisus a chelwyddog ag a wneir arnom gan fradwyr brodorol a rhagfarnwyr estronol o ddosbarth SHAW, PROOF, Candid Welsh- man, Rambling Correspondent, Aiostin, Non. Con. Quil, ac ereill. Dyma y creaduriaid diymchwil, a diegwyddor a fynent ddar- ostwng ein cenedl, a'i gwarthnodi fel y genedl fwyaf anwybodus yn Ewrop, a'i bod yn ei moesau a'i hymddygiadau yn ail, os nid yn waeth, na'r Iwerddon lof- ruddiog Dylai gwynebau y rhai hyn wridgochi gan gywilydd, a'u cydwybodau ruo gan euogrwydd. Yr oeddwn ni bob amser, fel ag y gwyr ein darllenwyr, yn gwadu yn llwyr ac yn hollol yr holl gam- gyhuddiadau hyn, ac yn anturio gwneyd hyny oddiar brofiad a sylw, heb fod genym ystadegau o fath yn y byd ar y pryd, er attegu ein gosodiadau, a gwel- odd AwstÚt yn dda i edliw hyny i ni; ond druan ag ef, yehydig a feddyliodd efe, yn ei anwybodaeth a'i haerllugrwydd, fod y cyfryw brofion i'w cael. Ond gallesid. I meddwl nad oedd angen am bronon ystad- egawl, gan fod digon o ffeithiau gweledig i'w canfod bob dydd o'n hamgylch ag oedd yn awgrymu y gwirioneddau y dad- leuem drostynt. Beth mae yr holl Ysgol- ion Sab Jthol, yr holl gapeli, yr holl eglwysi, yr holl gyngherddau, yr holl Eisteddfodau, ag sydd yn ein plith yn ei awgrymu, os nid fod ein cenedl yn fedd- ianol ar chwaeth ddestlus a derchafedig, ac ar feddwl o ddiwylliant a gwareiddiad uchel a chanmoladwy ? Y mae yn gofus gan ein darllenwyr fod y Mr. SHAW hwnw yn dywedyd, a Mr. PROOF yn ei attegu, mai y Cymry oedd y genedl fwyaf an- nysgedig yn Ewrop-" the worst edu- cated people in Europe "—ac fod y Candid Welshman wedi defnyddio ymadroddion cyffelyb, os nid gwaeth. Mr. Awstm, yntau' yn rhedeg yn mhell yn yr un llwybr. Y Rambling Correspondent yn di- raddio y beirdd a'r Eisteddfodau, a'r Non. Con. Quil yn cyffelybu ein cofnodolion i'r ÆgtJan Stables, Sfc. Yn awr, pa faint o sail oedd gan y dyhirod hyn i'r cyhudd- iadau maleisus a ddygent yn ein herbyn, ac o ba Ie, a pha bryd y derbyniasant y cymhwysderau i fod yn feirniaid arnom ni, na'n llenyddiaeth? A ydynt hwy wedi sefydlu eu eymeriadau fel beirdd neu lenorion? A oes rhywun wedi tybio, chwaithach cydnabod, eu bod, y naill neu y llall, o'r cymeriadau hyn ? Pa Ie mae eu credentials ? Yr ydym, fel cenedl, wedi dyoddef y camgyhuddiadau hyn yn rhy hir, ac wedi gorfod gogwyddo ein clustiau i'w gwrandaw yn rhy aml-Ye, camgy- huddiadau a ddygid yn ein herbyn gan estroniaid rhagfarnllyd, ffroenfalch, a hunandybus, nad oeddynt yn deall ein hiaith na'n cenedl, a chan fan-ohebwyr diathrylith y papyrau Seisonig, y rhai, am eu bod yn medru siarad ac ysgrifenu tipyn o Saesonaeg yn weddol rugl, a dybiasant eu bod yn oraclau. Y fath greaduriaid hunan-dwylledig! Ond diolch i'r Dirprwywyr oddiwrth y Llywodraeth sydd yn awr yn chwilio i mewn i ansawdd a sefyllfa addysg yn ein gwlad. Y mae y gwirionedd am danom, o'r diwedd, wedi dyfod i'r amlwg, ac y mae hwnw o'r cyf- ryw nodwedd, natur, a chadernid, fel y bydd yn rhaid i'n henllibwyr osod eu dwylaw ar eu geneuau fyth mwy. Yn y cyfarfod o flaen y Dirprwywyr yn Nghaerdydd, galwyd ar Mr. LEWIS WIL- LIAMS yn mlaen i draddodi ei dystiolaeth ar bwnc yr Addysg. Daeth Mr. WILLIAMS yn mlaen, a thraddododd ei dystiolaeth iddynt, ac ni chlywsom ddim erioed yn fwy eglur, manwl, cywir, a chadarn. Cynwysa ei dystiolaeth wirioneddau na feddyliodd ein gelynion erioed eu bod ar gael; ond y maent i'w cael, ac yn gyfryw ag sydd yn taflu eu celwyddau hwy am danom yn ol i'w gwynebau gyda nerth anwrthwynebol. Dyma ystadegau, o'r diwedd, wedi dyfod i lefaru gwirionedd a chyfiawnder i'n cenedl. Rhoddwn y dyst- iolaeth i lawr yn iaith a geiriau yr awdwr ei hun. Medd Mr. WiLLiAMS :—" In an educational point of view, Wales took a prominent position, as the result of the examination of the scholars attending their various elementary schools. In England, the population under School Board instruction, excluding London, was 9,127,221; in Wales, 798,514. In Eng- land, 50 per cent of the School population, and in Wales, 65-6 attended the Board Schools. The school-rate for Wales would be consequently higher than for England, for two reasons; 1st, because of the larger comparative number of children in Board Schools in Wales than in England and 2nd, the inferiority of Welsh land as compared with England, causing a smaller assessment valuation, and consequently a larger rate per pound. In England, the educational rate for 1879 average 4'94d., in Wales, 5'59d. But notwithstanding the larger assessment rate per pound, the rate per scholar was considerably lower in Wales than in England. This was caused by the larger grants earned by the children in Wales on examination. Thus for the total cost of maintenance, the rates paid in 1879, 63-4 per cent in England, while in Wales the rates paid only 54'2 per cent, of total cost, the rates being thus per scholar less in Wales, the earnings of the children from the Education Department being greater. This was shown in the Govern- ment returns, and proved the efficiency and ability of the Welsh children. In England, the children earned by the Educational grant 21-1 per cent of the total cost of maintenance in the English schools but in the Welsh schools 30-1 per cent, being nearly 50 per cent in favour of Wales. There was in 1879, in England, school accommodation for 3,433, 023 children, or 18'8 per cent of the population. In Wales, the school accom- modation was 249,123, or 21*1 per cent of the population. The scholars on the school register in England, in 1879, were 3,061,860, or 16-7 per cent; in Wales, 219,670, or 17-2 per cent, The average attendance of scholars in England was 2,122,394, or 11 per cent; in Wales, 146,427, or 12-0 per cent. The number of children presented for examination in 1879 was, in standard six, in England, 32,912, or 1-6 per cent on the average attendance, and in Wales, 2,924, or 2-0 per cent on the average attendance. On specific subjects, the number presented for examination in England was 78,816, or 3'71 per cent on the average attend- ance, and in Wales, 3-94. The per cent- age of scholars who passed at the examination of 1879 was, in England, for reading, 86-87 writing, 78*35 arith- metic, 71-64. In Wales, the per centage was-reading, 88*76; writing, 80-63 arithmetic, 74*64. Thus it is seen that the Welsh scholars were in every department more proficient than the English Bydded i ryw ddarllenydd o'r GWLAD- GARWR bwyntio allan yr ystadegau hyn i Mr. SHAW, Mr. PROOF, a'r Candid Welsh- man, i ni gael gweled pa Ie, a pha beth fydd eu shift nesaf. Nid yn unig y mae y Cymry yn rhagori yn y pethau uchod, ond y maent hefyd yn rhagori yn mhob peth arall, a chydmaru poblogaeth a phoblogaeth, a dosbarth a dosbarth.

Y MAE yn y Deyrnas Gyfunol 3,830 o lofeydd, a dim ond 47 yn yr Iwerddon. RHYDD y Chicago Tribune y crynondeb dilynol o ganlyniadau yr etholiad Arlywyddol diweddar :-Dros Garfield, 4,439,415 o bleid- leisiau Hancock; 4,436,014; Weaver, 305,729 Dow, 9,664 pleidleisiau a ddis- trywiwyd, 1,793; cyfanswm, 9,192,595. Mwyafrif Garfield, 3,401. F,ERNDALE. — Cyhuddiad bwystjilaidd. — Dydd Iau, y 23ain, cymerwyd Elizabeth Williams, priod John Williams, glowr, mewn dalfa ar y cyhuddiad o dori braich llafurwr o'r enw Stephen Davies, 18 oed, a'r poker. Meichiwyd hi allan gan ei gwr yn y swm o 20p., a dau ereill lOp. yr un, i ymddangos o flaen y fainc dydd Mercher. PERYGL HYNOD I LOWYR. — Cymerodd dygwyddiad hynod le yn un o byllau Potts- ville, America, dair wythnos yn ol. Tra yr oedd y cerbyd, yn cynwys amryw ddynion, yn cael ei godi, ataliwyd ef yn sydyn pan tua phum' can' troedfedd o waelod y pwll. Yr oedd y tywydd mor oer fel y rhewodd pob peth o amgylch y cerbyd. Nis gellid ei godi na'i ostwng, ac yr oedd y dynion mewn perygl o gael eu rhewi i farwolaeth. O'r diwedd, llwyddwyd i gyfleu ager drwy bibell- au at y cerbyd, ac ar ol toddi y rhew, cafwyd y trueniaid i fyny ar ol bod yn garcharorion yn nghanol y pwll am amryw oriau.

Hanesion Dosbarthawl. MERTHYR. HYSBYSIAD.—Codwyd yn y Drill Hall, Merthyr Tydfil, prydnawn Nadolig, sypyn bychan, yn cynwys pedwar peth. Pwy bynag rydd foddlon- rwydd beth ydynt, byddant i'w cael ond danfon i'r cyfeiriad isod. Os na pherchenogir hwynt yn mhen mis i'r dyddiad hwn (Rhagfyr 27ain, 1880), cant eu defnyddio. Cyfeiriad— 42, Lower Union Street, Dowlais. ABERDAR. NAZARETH. -CynaHodd Eglwys Fethodistaidd Nazareth ei chylchwyl Nadolig eleni fel arferol, a'r Llun canlynol. Y Parchedigion canlynol oedd- ynt yn pregethu yma y tro hwn: — Edward Matthews, Canton Morris Morgan. Treforis; John Hughes, M.A., Dowlais; a D. Silyn Evans (A.), Aberdar. Cafwyd cyfarfodydd da iawn yn mhob ystyr.—Gwrandaior. FERNDALE. Cynaliwyd cymanfa gan fyfyrwyr Ysgol Ramad- ego] Caerdydd yn nghapel Trerhondda, dydd Nad- olig a'r Sul diweddaf, pryd y gweinyddwyd gan y Mri. W. L. Pattenbury (Seis.), I. Jones, D. Phil- lips (Seis.), T. James, W. Harris, J. G. Williams, D. B. Williams (Seis.), W. Protheroe, A. Lewis, ac O. Lewis. Cawsom gyfarfodydd tra dymunol -y pregethau yn destlus ac effeithiol. Drwg genym fod Mr. Levi, eu hathraw, wedi ei aualluogi gan gystudd i fod yn bresenol. Yr oedd rhai o'r myfyrwyr yn absenol hefyd. MOUNTAIN ASH. BETHANIA HALL.Nos Lun, Rhagfyr 20fed, 1880, cynaliwyd cyfarfod adloniadol yn y lie uchod, o dan lywyddiaeth Mr. David Thomas, Primrose Hill, yn feistrolgar a deheuig i'r pen, ac yr oedd yn ymddangos i mi fod y cadeirydd a'r gynulleidfa yn hen gyfarwydd a'u gilydd, gan fod cymaint o dawelwch ac ufudd-dod yn cael eu talu iddo. Credwyf y dylai yr ardal yn gyffreiin ol fod yn falch ohono, am ei fod mor barod gydag achosion da, ac hefyd yn cymeryd cymaint o ddy- ddordeb i geisio addysgu y t6 ieuanc sydd yn codi, a chefnogi pob achusion teilwng yn y lie. Awd trwy brogram maith a dyddorol, ac, yn sicr, yr oedd y canu, yr adrodd, a'r chwareu ar yr offeryn- au mor dda, nes oedd pawb wedi cael eu bo'ddloni tuhwnt i'w dysgwyliad. Ein teimlad oedd am gael un o'r fath eto. a hyny heb fod yn faith.— Y 7mvelycld. PONTYRIDD. ARHOLIAD NADOLIG YR ACADEMY.—Cymerodd yr arholiad le Rhag. 20, 21, 22, a 23, 1880. Yr ar- holydd eleni oedd y Parch. Edward Roberts, Ta- bernacl, Pontypridd. Wele eiadroddiad "Wedi bod yn arholi gwaith y gwahanol ddosbarthiadau yn athrofa Mr. E. Dunmor Edwards, M.A., Pont- ypridd, am y chwe' mis diweddaf,—Subjects: Arithmetic, Grammar, r;eograhy, History, Book- keeping, Commercial Knowledge, Algebra, Geo- metry, Greek and Latin,-yr wyf yn teimlo yn ddedwydd i hysbysu fy mod wedi cael boddhad mawr yn y gwaith sydd wedi ei gyflawni. Dengys y papyrau a ddarparodd pob un o'i ysgolheigion fod Mr. Edwards yn meddu cymhwysderau uchel i gyfranu addysg, ac wedi arfer ymdrech mawr i dynu allan feddyliau ei ysgolheigion, a'u bod hwythau wedi bod yn ddiwyd ac ymroddgar yn eu hefrydiaeth. Y mae llawer ohonynt, yn mhob dos- barth, wedi darparu papyrau pur dda, a rhai ohon- ynt bapyrau rhagorol. Oddiwrth y prawfion a gefais o effeithioldeb yr athrofa, yr wyf yn teimlo yn gwbl hyderus wrth ei chymeradwyo i sylw dyn- ion ieuanc a rhieni platit," CASTE) LLNEDD. I U DECHKEUAD A CHYNYDD Y FASNACH MEWS- TiN. "-Nos Iau, Rhagfyr 16eg, traddodwyd darlith ar y testyn uchod gan y Parch. Joseph Johns, curad y lie, yn Ysgoldy ddyddiol Melincrythan. Cymer- wyd y gadair gan Mr. D. Thomas, mining engin- eer, Eaglesbush. Ymdriniodd y darlithydd y testyn gyda'r deheurwydd mwyaf. Cafwyd hanes y mwn tin o'r oesau boreuaf hyd yr amser presenol. Desgrifiwvd yn fanwl y fasnach eang a Ilwyddianus gariai y Phceniciaid, y Groegiaid, a'r Rhufeiniad ynddo. Esboniwyd, wedi hyny, y modd y mae y tin yn cael ei wahanu oddiwrth y mwn, fel y ceir ef yn ei sefyllfa naturiol. Dyddorol dros ben oedd yr hanes roddodd y darlithydd o'r fasnach mewn tin-plates, o'i ddechreuad yn Bohemia, tua 300 o flynyddau yn ol, hyd y flwyddyn bresenol—y dar- ganfyddiadau hynod a chywrain, a'r gwelliantau rhyfedd sydd wedi cymeryd lie yn ngweuthuriad y plates-y gweithfaoedd tin yn Nghymru^—yr amser eu dechreuwyd-eu llwyddiant—y mil a mwy o bethau sydd yn cael eu gwneuthur o din-sefyllfa ddyfodol y fasnach, &c. Yr oedd y ddarlith yn hynod ddyddorol drwyddi, a rhoddodd fwynhad neillduol i weithwyr gwaith tin Melincrythan, y rhai oeddent wedi dyfod yn nghyd yn lluosog i wrando arni Yn ystod y ddarlith, canwyd amryw donau gan Mri. Michael, Meyrick, a Williams. Yr oedd y mynediad i mewn yn rhad. Y mae Mr. Johns i'w ganmol am roddi y fath dreat i weithwyr y lie ar destyn sydd yn dal cysylltiad mor agos a hwynt. CWMPARC. Erbyn hyn, y mae dydd Nadolig, 1880, wed myned heibio, ac ar ol y dydd neillduol hwn, y mae pawb yn awyddus i adrodd y modd y maent wedi ei dreulio, ac yr wyf finau am adrodd y modd y treuliwyd y noson cyn y Nadolig yn y lie uchod. Rhwng naw a deg o'r gloch, tyrwyd y preswylwyr at eu gilydd gan swn telyn ac offerynau ereill, a phan oedd y dorf yn gwasgaru, daliodd Mr. D. Jones ar y cyfleustra i wahodd yehydig gyfeillion i'r ty. Yn mhlith y rhai a wahoddasid, yr oedd amryw o w tr y talentau gan hyny, penderfynodd Mr. J. wneyd y defnydd goreu ohonynt. Cododd ar ei draed, a siaradodd ar y priodoldeb o gynal cyfarfod adloniadol am awr neu ychwaneg. Cefnog wyd y syniad gan ereill. Wedi hyny, cynygiwyd gan Mr. T. Beynon, ac eiliwyd gan Mr. E. Brunt, fod Mr. D. Davies i gymeryd y gadair, yr hyn a basiwyd yn unfrydol. Yna, aeth Mr. D. i'r brif gadair yn y tJ, ac wedi anerchiad pwrpasol iawn, galwodd ar Mr. T. PhiLips i anerch y cyfarfod. Dywedodd ei fod yn ei deimlo yn orchwyl anhawdd i anerch personau fel y rhai oedd yn bresenol, y rhai oeddynt wedi darllen a myfyrio, ac wedi dal ar bob cyfleustra i ddiwyllio eu imeddyliau, ac y gellid dweyd am danynt gyda phriodoldeb eu bod yn bobllIafurus; ond er cymaint yr oeddynt wedi llafurio. a'u hen deidiau cyn hyny, ac er cymaint o lafurio sydd gan ddysgedigion y dyddiau presenol, eto nid oedd y mwngloddiau wedi eu dihysbyddu. Yna, adroddodd gyfres o enwau meibion llafur yr hen oesau, a siaradodd yn fedrus ar y budd sydd yn deilliaw i ni o'u llafur hwy, ac i ddiweddu, adrodd- odd hanesyn dyddorol am un John Henry-yr an- hawsderau yr aeth drwyddynt, a'r n6d anrhyd- eddus a gyrhaeddodd yn y diwedd. Yna, galwyd ar Mr. D. Davies i anerch y cwmni. Y pwnc yr ymdriniodd ef arno oedd y Dydd Nadolig, a siarad- odd yn alluog ar yr amcan oedd mewn golwg wrth sefydlu yr wyl. Sylwodd hefyd ar ddulliau y gwa- hanol genedloedd o gadw yr wyl, ac yna, rhoddodd ddesgrifiad doniol dros ben o'r modd y ma.e ambell un yn treulio y Nadolig yn Nghymru. Er mwyn amrywiaeth, galwyd ar Mr. J. Brunt i roddi can, a chanodd Y bwthyn bach td gwellt" yn hynod effeithiol. Yn nesaf, cafwyd araeth gan Mr. T. Beynon ar yr Eisteddfod. Dywedodd ei fod ef hyd braich a bando gyda'r Eisteddfod can bell- ed ag yr oedd yn tueddu i lesoli y genedl. Sylwodd ar y perffeithio sydd wedi bod ar yr Eisteddfod, ac fel engraifft o'i hanmherffeithrwydd yn y cy- chwyniad, darllenodd raglen hen Eisteddfod oedd ganddo. Yr oedd y prif destyn fel y canlyn "I'r c6r a gano yn oreu 'Hob a deri dan do'; gwobr, pWYS o de, i'w ranu rhwng y côr, a chwib- anogl alcan (tin whistle) i'r arweinydd." Sylwodd hefyd, er fod perffeithio wedi bod arni, fod llawer o ddiwygiadau pwysig eisieu eu dwyn oddiamgylch eto, un o ba rai oedd peidio cynal Eisteddfod er mwyn elw yn unig, ond cofio cadw at wir amcan yr Eisteddfod. Ar ol hyny, galwyd am adroddiad, a chafwyd Y saer a'r teiliwr gan D. Davies. Yn nesaf, galwyd ar D. Jones i siarad, yr hwn a ddy- wedodd ei fod yn teimlo ei hun yn analluog i siarad ar unrhyw bwnc, ond fod gandclo rywbeth i'w ddweyd nad oeddent hwy i gyd yn ei wybod, sef fod un yn y cwmni ag oedd yn bwriadu ymadael a chymdeithas hen-lancyddiaeth. Nid cynt y rhodd- wyd yr awgrym nag oedd pob un yn syllu ar y swr oedd yn y cornel. Dymunodd D. J. iddo briodas dda, hir oes, bywyd dedwydd, a llon'd ty o blant. Ar ei ol, siaradodd T. Phillips ar newid cymdeith- as, a dywedodd ei fod yn meddwl fod y gwr oedd yn y cornel yn newid er gwell. Dymunodd iddo bob llwyddiant, a phan fyddai y briodas ddaearol yn cael ei thori gan angeu, y byddai iddo fod yn dyn yn nghwlwm priodasol yr Oen. Rhoddwyd llawer o gyDghorion a chyfarwyddiadau buddi >l iddo gyda golwg ar ei ddyfodol, a phob un yn dy- muno pob llwyddiant iddo. Ar ol hyny, daeth y cyfarfod i derfyniad, a dywedodd y cadeirydd y byddai yn briodol canu emyn cyn ymadael ond cyn canu, daeth Mrs. Jones A thamaid o deisen i bob un, yr hon oedd wedi ei gwneyd o'r defnydd- iau goreu. Talwyd diolchgarwch gwresocaf y cyf- arfod i'r llywydd ac i'r teulu caredig, ac wedi canu y penill Yn y dyfroedd mawr a'r tonau" ar y don "Alexander," ymadawodd pawb wedi eu llwyr f oddloni. —Bar cud y Bwlch. CAERDYDD. Nos Lun pythefnos i'r diweddaf oedd noswaith ag y dysgwylid lawer am dani gan Odyddion Caer- dydd, am fod rhai o brif ddynion mewn safie a dylanwad wedi bwriadu ymuno ag U rdd U ntleb Manceinion. Felly, edrychwyd yn mlaen gyda dyddordeb mawr, gan fod hyny yn dangos fod prif Odyddion y dref yn codi at y gwaith o barotoi. er derbyn Parliament yr Odyddion yma mor fuan ag y byddo modd. Nid ein bai ni yma yw na fyddai yr A.M.C. wedi cael derbyniad gwresog a charedig cyn hyn, ac hyclerwn y bydd cofnodiad y cyfarfod hwn yn cryfhau awydd ein brodyr yn Nghymru, fel y byddant, un ac oil, yn presenoli eu hunain yn nghyfarfodydd blynyddol eu gwahanol gyfrinfa- oedd, ac y byddant o un llais i anfon cymaint ag a ganiateir o ddelegates ir A.M.O. nesaf, ac y bydd- ant oil yn barod i votio dros Caerdydd. Nid yw Cymru wedi cael y fraint o groesawi y brodyr Odyddol yn eu A.M.C. er's 23 o flynyddau, er fod ein rhif a'n dylanwad yr hyn ddylai gael gwran- dawiad er's llawer blwyddyn. Nos Lun, yr oedd swyddogion y dosbarth yn bresenol, a gwnawd Alderman David (Cyn-faer Caerdydd), Councillors Jacobs a Stone, Dr. Eyre, a Mr. Heard, cyfreith- iwr, yn aelodau o'r fam-gyfrinfa, Castell Caer- dydd," ac yr oedd aelodau o'r gwahanol gyfrinfa- oedd wedi presenoli eu hunain yn lluosog er dangos eu parch tuag at yr hen fam. Mae'r dosbarth wedi anfon circulars i bob dosbarth arall yn Nghymru, yn gofyn am eu cydweithrediad yn nghyfarfodydd nesaf yr Urdd, fel y gellir cael yr anrhydedd o gynal yr A.M.C. yn 1882, yn y dref hon. Bydd yr aelod dros Caerdydd, sef Sir E. J. Reed, yn cael ei wneyd yn Odydd tua dechreu y flwydclyn, pryd y bydd i mi, gyda'ch caniatad, Mr. Gol., anfon gair eto i'r GWLADGASWB. —loan Meurig. TAIBACH. Pan ar fy naith drwy y lie uchod, cyfarfyddais a chyfaill tra adnabyddus fel lienor, ac wedi peth ymddyddan, hysbysodd i mi fod Eisteddfod i'w chynal y prydnawn hwnw, i ddechreu am bump o'r gloch, yn Neuadd y Gweithwyr. Wedi clywed hyny, aethum yn frysiog er cwblhau fy neges. Wedi gwneyd hyny, cyfeiriais fy nghamrau tua'r fan ac wrth fyned i mewn, pwy a. welais, er fy llawenydd, ond y bardd a'r pregethwr enwog, O. Waldo James; Aberafon, yn llywyddu'r cyfarfod. Wedi eistedd ychydig, cefais y fraint o glywed y bardd mynwesol, Dewi Afan, Cwmbychan, yn rhoddi ei feirniadaeth ar alarnadau y diweddariaid Morgan Davies a David Morgan, y rhai nid oedd- ent yn adnabyddus i mi. Yn ystod yr amser y btlm yno, clywais hefyd yr arweinydd a'r cerddor galluog, Leyshon David, A.C., yn rhoddi ei farn ar wahanol de^tynau caniadol. Da oedd genyf ei glywed yn traddodi mor onest; un tro yn neill- duol, pan yn dywedyd wrth aelodau C6ry Dyffryn am beidio cystadlu, rhag y buasai rhai yn tybied yn ddrwg am dano ef. Trueni na fuasai Cor Tai- bach wedi amlygu y brawd hwn cyn hyn fel un o brif arweinyddion y Deheudir, canys y mae ynddo ddigon o alluoedd i fod felly ond fel arall y maent wedi ymddwyn tuag ato pan yn parotoi ar gyfer Eisteddfodau Caerdydd ac Abertawe, sef rhoddi pob peth i'w ofal hyd ryw dair wythnos cyn y gystadleuaeth, ac yna, danfon am arweinydd o ryw le arall. Rhy ddrwg, fechgyn. Da chwi, diwyg- iwch, a chefnogwch dalent gartrefol. Trodd yr hyn a dystiais allan yn llwyddianus dros ben. Yn mlaen yr eloch, medd— Teithiwr.

Y MAE rhai dynion, fel pinau, yn hollol ddiwerth pan y collant eu penau. YN Llynges yr Unol Dalaethau, nid oes ond 139 o longau, bychain a mawrion. RHEILFFORDD PONTYPRIDD A CHAERFFILI —Dydd Mawrth, wythnos i'r diweddaf, tor- wyd y dywarchen gyntaf ar y llinell hon rhwng eglwys Glyntaf a Llwyn Onn, gan Mri. Allen a Snipe, swyddogion y cwmni, yn mhresenoldeb tyrfa fawr o edrychwyr. PLANT "BECCA" YN MAESYFED. -Gwys- iwyd tri-ar-ugain o Rebecciaid o flaen ynad- on Rhayadr, dydd Mawrth, ar y cyhuddiad o ddal eogiaid yn annghyfreithlon. Gohir- iwyd yr achosion hyd ddydd Gwener. Y mae cyffro mawr yn yr ardal, a'r heddgeid- waid ar wyliadwriaeth am ragor o drosedd- wyr y gyfraith. YN un o gin palaces yn Llundain ddwy- reiniol, hysbysir y bydd Coffi i'w gael bob bore ar ol pump o'r gloch." Mae hyn yn profi dau beth, parodrwydd y tafarnwyr i werthu diodydd heb fod yn feddwol, a pharodrwydd y dosbarth gweithiol i'w hyfed. Mae parodrwydd y ddau yn brawf fod dirwest yn enill tir. G WRTHDARAWIAD OFNADWY AR Y RHEII- FFORDD.—Prydnawn dydd Mawrth diweddaf, cymerodd gwrthdarawiad le yn Holbeck Junction, o fewn haner milltir i Leeds, rhwng dwy gerbydres, pan y drylliwyd amryw gerbydau, ac a lladdwyd dau o'r teithwyr, a chafodd ugain neu ddeg-ar- ugain ereill eu hanafu yn ddrwg. Un o'r lladdedigion oedd Mrs. Southall, priod mwn- wr o Normanton, a thorwyd dwy goes ei gwr.

Tystiolaethau Pwysig I QUININE BITTEKS G JV IL Yl11 E VANS. Brynhyfryd, ger Abertawe. Anwyl Syr. Yr ydwyf wedi bod yn gwerthu y Quinine Bitters am rai blynyddau beilach. maent wedi gwneyd liawei o les yn yr ardal yma, c y mae dyfodiad dysglaer iddynt. Yr ydwyf wedi sylwi yn fa»ol ar eu heffaith ar wahanol bersou&u, ac yr y^wyf wedi gweled rhai o'r dolur- iau gv/aetliaf a. allai neb ddychymygu yn cael eu llwyr welihau trwy ddefnyddio y meddyglvn yma. Y mae plant o bob oedran, dynion ieuanc a hen, gwragedd a merched, oil yn tystiolaethu i'w heffaith daionus. Y mae yii drueni jia, ellid en darostwng yehydig yn eu pris, heb wanychu eu heffaith gan fod canoedd o bobl weinion yn sychedu am dreio ei hefi^ith, ond eto heb rodd i wneyd hyny.—Yr.eiddoch yn serchog, ISAAC OWEN. From Griffith Williams, Llanerchymedd Angle- sea Syr, Da genyf gael y cyfleusdra i anfon gair o ganmoliaeth i'ch "Quinine Bitters." Y maent yn dderbyniol iawn yn y gymydogaeth hon. Gwerthais lawer ohonynt yn ystod y blynyddau diweddaf. ac y mae y galwad arnynt yn parhau i g.ynyddu. Nid oes meddyginiaeth yn debjg iddynt at iselder ysbryd, diffyg traul, dychlamiad- au y galon, a chur yn y pen. Yr eiddoch yn gywir, Medi 8, 1880. GRIFFITH WILLIAMS. From Mr. John Lhoyd (loan Cynjjig J, Mynydd Oynffig Syr,—Bu'm yn dyoddef llawer oddiwrth ddolur yn fy mhen, is-alder ysbryd, diffyg arch'* aeth at fwyd, ae ar ol ei fvvyta, blinder mawr. Prynais botelaid 4s 6d. oddiwith Mr. Richard Jenkins. Kenfij Hill, ac ar ol i mi ei chymeryd, teimlais fy hun wedi adferyd i'm iechyd arferol, ac yn alluog i ddilyn fy ngalwedjgaeth. Yr ydwyf wedi eu cymeradwyo i ereill, a thystiolaeth y rhai hyny yw eu bod wedi derbyn lies annhraethol trwyddynt, a, byddaf yn teimlo yn ddyledswydd arnaf eu cadw bob amser fel trysor penaf y teulu. From the Rev J. H. Williams (Brijnf'irdd), Head Master of the Dowlais Grammar School.. To Mr. Gwilym Evans. Dear Sir,—The wonderful efficacy of your Quinine Bitters to restore health and vigour, Jiftsr lingering illness and debility? bas been recent- ly and sufficiently proved by my family, and elicits this voluntary and conscientious testimony from me for the benefit of others. From J. Ellis Edwards M.R.C.S. L.S.A., Sfc.p Saint Clears Carmarthenshire. To Mr. Gwilvm Evans. Dear Sir,—Having been so frequently asked by my patients as to the desirability of taking your Quinine Bitters," I have for the last two years given it a fair trial, and find it, without exception, the most pleasant and effectual means of admin- istering that remedy. (Signed) J. ELLIS EDWARDS, M.K.C,S. L.S.A. Testimonials of the most flattering nature have been recently received from Mr. Joseph Rees, Cardigan; Mr. Griffith Williams, Llanerchymedd; Mr. W. H. Thomas, Dowlais Mr. John Francis, Wrexham Mr. Myrddin Davies, Swansea Mr. Hugh G. Hughes. Holyhead; Mr. W. Sims, Aberaman; Mr. E. P. Wynne, Aberystwyth; Mr. Jones, St. Asaph Mr. D. Evans, Cemmaes, Montgomeryshire Mr. J. P. Jones, Aberayron all chemists and gentlemen who have every facility for tenting the respective merits of different pre- parations offered to the public by advertisements and other means. Mr. Watkin J. Thomas, Chemist, Aberdare, Aug. 17th, certifies to its extensive sale and good results produced in several cases that came under his immediate notice. To Mr. Gwilym Evans, F.C.S., Manufacturing and Analytical Chemist, Llanelly. Llangadock, August 15, 1880. Dear Sir.—I am happy to state that the sale of the Quinine Bitters is rapidly increasing in this neighbourhood. All the patients who have- tried it speak most highly of its beneficial effects,, and very lately two very distinct and remarkable cases came under my own notice. The one was a case of nervous indigestion, and the other was a case of hypochondria, pure and simple. It is one of the few patients I strongly believo in. -Yours &c.. E. D. GEORGE. From Robert Watts, Veterinary Surgeon Peny- groes, Nerth Wales. August 26th, 1880. I have taken your "Quinine Bitters" for in- digestion and the many inconveniences arising therefrom. The benefits derived are great and permanent. From Dr. G. A. Jones. Sept. 27th, 1880. I certify that the preparation known as Gwilym Evans's Quinine Bitters is quite free from mineralt, and that the ingredients contained in it are mixed in the most suitable proportions to ensure its success in cases of Indigestion and Debility. (Signed) G. A. JONES, M.D. From Mr. John David Evans, Post Office, Tre- lech. Sept. 15th, 1880. My dear Sir,-Although you must be overload- ed with testimonials in favour of your now celebrated Quinine Bitters," yet I considered it my duty to inform you that many who have obtained it from me have taken it with very bene- ficial results, and those of my customers who have: truly proved its renovating properties always take one, two, or three bottles thereof (as the case may require), every Spring and Autumn, testifying that they derive much more benefit thereby than they obtained when spending so many weeks at the seaside. Have kept it on sale for many years and find the demand for it in this part continually- increasing. The last supply arrived safely. Sept. 24th, 1880. Mr. 0. Isgoed Jones, Chemist, Llanrwst, has sold grosses of the Quinine Bitters," and from close observation of their effects, can vouch for their efficacy as a tonic in cases of extreme debility, &c., being particularly suitably to JI atiou Dfi recovering from long illness.