Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
7 articles on this Page
MADOG AB OWAINI GWYNEDD.
MADOG AB OWAIN I GWYNEDD. Ffugchivedl fuddugol Eisteddfod Gadeiriol Deheudir Cymru, Awst, 1880. GAIR AT Y DARLLENYDD. GYFAIIX,—Yr wyf am i ti ddeall fod gwrthddrych ein testyn yn byw yn y ddeu- ddegfed ganrif. Plentyn o ordderch ydoedd i'r Tywysog Owain Gwynedd, a dywedir ei fod wedi cael ei ddwyn i fyny yn forwr, neu o'r hyn leiaf yr oedd ganddo ef duedd neillduol at forwriaeth. Nid oes ond un ffaith bwysig yn hanes ei fywyd, a dichon fod hono yn unig yn ddigon i'n cyfiawnhau ni am ei ddwyn i sylw yn y gwaith dilynol. Wedi marw ei dad, dechreuodd ei frodyr ymryson a chyndynu yn enbyd yn nghylch y freniniaeth, a bu ymladdfeydd gwaedlyd rhyngddynt. Gan ei fod ef yn wr hedd- ychol a thangnefeddus, penderfynodd fyned i chwilio am wlad oedd yn rhydd oddiwrth vmrysonau a chynenau felly. Rhyw ddi- wrnod, casglodd lynges fechan yn nghyd, a ffwrdd ag ef tua'r gorllewin, a dywedir ei fod wedi tirio ar dir America. Yr oedd ei ymadawiad mor sydyn a chuddiedig, fel y barnodd llawer o'i berthynasau, ac ereill, ei fod wedi cael ei frad-lofruddio. Syrth- iodd drwgdybiaeth ar lawer o'i gyfoeswyr, ond yn benaf ar Llywarch ap Llewelyn, neu Brydydd y Moch. Bu rhaid iddo ef, neu, o'r hyn lleiaf, bu yn go agos i hyny, fyned trwy yr hen brawf uffernol hwnw— "cerdded dros haiarn poeth, gafaelyd ynddo a'i ddwy law, &c. er profi ei ddiniweid- rwydd. Yn y penill canlynol o'i "Awdyl yr Haiarn Twymyn," dywed fel hyn:- Da haearn diheura pan lias, Lleith Madawc nad om llaw canas; Noe y ceif Cain ae glas, Ran o nef ac naw ternas Minhau mynnaf gyweithas, Bot Duw ym a dianc oe gas." Yn yr awdl hon, geilw y bardd ar ei I Greawdwr, Pedr, Tomas, Phillip, Paul, ac Andreas fel tystion i brofi nad oedd wedi Uadd y Tywysog Madog. Y mae yr un bardd, yn mhen blynyddoedd lawer wedi diflaniad Madog, pan yn canu i Llywelyn ab Iorwerth, neu Llywelyn Fawr, yn coff- hau yr un pwnc, ac ymddengys nad oedd un gradd o oleuni wedi cael ei daflu arno y pryd hwnw. Ceir cyfeiriadau ganddo hefyd at yr un mater yn ei Awdl i Rodri ab Owain. Ond y mae Cynddelw, Brydydd Mawr, yn ei Farwnad i deulu Owain Gwynedd, yn eoffhau am Madog fel un wedi cael ei ladd gan y mor. Fel hyn y dywed:— Eny Has Madawc mur dygymorth nar, Neu auar car kymorth. Ymddengys mai barn ei gydoeswyr am ein harwr ydoedd ei fod wedi myned i chwilio am wlad a thir allai gadw yn ei feddiant ei hun, a'i fod wedi syrthio yn aberth i'r ton- au. Beth bynag, yr oedd coffadwriaeth am ei fordaith yn fyw yu Nghymru am flyn- yddoedd lawer wedi iddo gychwyn, canys mewn cywydd o waith Meredydd ap Rhys, offeiriad Ruabon, ac athraw Dafydd ab Edmwnd, yr hwn a flodeuai rhwng y blyn- yddoedd 1430 a 1460, cawn y llinellau can- lynol Madog wych yr wyndeg wedd, Ia\«—enau Owain Gwynedd Ni ljuai dir f'enaid oedd, Na da mawr ond y moroedd." Cofier fod y Uicellau yea wedi cael ea cyf- ansoddi dros gan' mlynedd cyn i'r Yspaen- iaid osod troed ar gyfandir America. Y mae yn ffaith fod Madog wedi myned o Gymru, ond nis gwyddai ei gyfoeswyr i ba Ie. Dywed Dr. Powell, ac awdurdodau credadwy ereill, ei fod wedi dyehwelyd drachefn, a chymeryd haid o'i gydgenedl ymaith gydag ef. Os ydyw hyn yn wir, ac nid oes genym fodd i'w wrthwynebu, rhaid ei fod wedi gwneyd hyny yn hynod ddirgelaidd, oblegyd pe amgen buasai wedi gadael mwy o son am ei daith yn Nghymru. Bellach, cychwynwn at ein testyn. YR ÅWDWR. PENOD I. Y CYFARFOD AR Y MYNYDD. YR oedd yn noswaith oer, ac yn tynu yn mlaen tua chanol mis Rhagfyr. Yr oedd ychvdig dros ddeg o'r gloch. Y pryd hwnw gwelid dyn ieuane cryf a hoyw yn sefyll a'i gefn ar fur gogleddol tref henafol Bangor, yn Bwydd Caer-yn-Arfon, Gogledd Cymru. Yr oedd yn dal ei olygon yn sefydlog ar fynyddoedd talgribog yr Eryri. Wedi aros yn y man hwnw am ryw haner awr, start- iodd allan i'r heol, gan ddywedyd, Y mae yr amser i fyny. Cymer y daith ddwy awr. Byddant yn sier o fod yno erbyn hyny." Yna, dechreuodd ddringo llechwedd y mynydd Edrychai yn ami o'i gwmpas, a theithiai yn gyflym Yr oedd yn noswaith hyfryd. Y lleuad yn dysgleirio yn ei nerth, a'r ser yn dawnsio yn y ffurfafen. Chwythai yr awelon yn gryf a theneu o'r Gogledd, ac yr oedd tua llathen o eira yn gorchuddio y maes, a hwnw wedi ei gloi o gwr i gwr gan rew. Yr oedd yr holl gylch yn ymddangos yn brydferth a hyfryd. Gellid adnabod gwahanol wrthddrychau yn y pellder o filltir oddiwrthynt. Wedi teithio a dringo am gryn amser, cyrhaedd- odd y teithiwr goryn uchaf y mynydd. Wedi iddo edrych yn fanwl o'i gwmpas, dywedodd yn uchel wrtho ei hun, Gallwn feddwl ei bod yn rhy gynar-wedi canol nos. Lie rhyfeddol ydyw hwn. Y mae y golygfeydd yn swynol. Mor amlwg y mae yr Eryri a'r Wyddfa, Carnedd Dafydd a Charnedd Llywelyn! Y mae y cyfan yn ymddangos yn brydferth. Ha dacw hwy yn dyfod. Dim ond pedwar! Pa le y mae y pumed ? Dichon y daw yn y man." Yr oedd y pedwar dyn y soniai am danynt yn dyfod i fyny rhwng dwy fraich o'r mynydd, a chyn hir yr oeddent wedi cyrhaeddyd y gwastadedd. "A ydyw y tywysog yma er's gryn am- ser ?" gofynodd un ohonynt ar eu gwaith yn dyfod yn mlaen. I I Oddeutu chwarter awr, feallai," oedd yr ateb. Pa le y mae Ifor ?" Ar ei daith, a bydd yma yn mhen awr," ebe yr an gwr. Purion. Gadewch i ni gychwyn at fusnes ar unwaith." I I Ie, yr wyf yh awyddus am drafod y pwnc." "Felly ninau," ebe y lleill o'r dynion. Yr ydym am gael hollol ddealldwriaeth yn ei gylch." "Bydd i mi wneyd fy ngoreu i'cb boddio," ebe y gwr cyntaf a ddaeth i'r mynydd. Yr wyf yn credu fy mod yn ei ddeall, ac felly y mae genyf ryw gynyg i wneyd i chwithau i'w ddeall. Gwyddoch fod ein gwlad wedi myned i ryw gyflwr ofnadwy. Gwyddoch fod ei mynyddoedd yn cael eu cochi gan waed dynol, a'r dyffrynoedd yn cael eu llanw o esgyrn y meirw. Gwyddoch fod miloedd o blant yn cael eu gwneyd yn amddifaid bob blwydd- yn, a chanoedd o wragedd yn cael eu gwneyd yn jweddwon. Gwyddoch fod y wlad wedi cael ei chylehynu gaD elynion, tra mae ei rhanau mewnol yn berwi fel crochan gan lid a chynddaredd. Gwyddoch fod fy mrodyr yn sychedu am waed eu gil- ydd, a gwyddoch hefyd eu bod yn rhifo miloedd o'u cydgreaduriaid i'r farn a byd arall trwy fin y cleddyf. Nis gallaf fyw yma yn hwy. Yr wyf yn rhwym o gael cartref mwy cysurus na hwn. Nid oes yma ddim ond llofruddio ac ysbeilio yn barhaus a diddiwedd. Y mae ein gwlad wedi syrthio i annhrefn a barbareiddiweh. Nid yw ond maes y gwaed o'r naill gwr i'r Hall, ac yr wyf yn rhwym o gael trigfan mwy heddychol yn ihywle. Yr wyf wedi sylwi, a dichon eich bod chwithau wedi sylwi hefyd, fod y gwynt yn chwythu weithiau dros amryw ddyddiau o'r gor- llewin, yr hyn sydd yn peri i mi feddwl fod tir a gwlad yn y eyfeiriad hwnw yn rhywle. Gwir nad oes neb wedi eu darganfod-gwir nad oes neb wedi eu meddianu; ond nid vw hyny yn un prawf nad ydyntyno i'w cael." "Anturiaeth enbyd!" ebe un Caerfall. wch. Myned i wlad nas gwyddom ddim am dani!" Eithaf gwir," oedd yr ateb ond ni fyddwn yn wahanol i'n tadau. Daethant hwy allan o'r Dwyrain; teithiasant am ganrifoedd ar hyd a lied eyfandir Ewrop, ac o radd i radd, croesasant y sianel i'r ynys hon. Trigiasant yn y wlad yma drachefn am oesau a chenedlaethau lawer cyn i un gelyn ddyfod i'w haflonyddu. Yr oeddent yn gryf a dewr, a chadwasant eu dychryn ar eu holl elynion. Gadewch i ninau fod yr un fath. Gadewch i ni feddu ar ysbryd gwrol ac anturiaethus, a dilyn ol traed ein henafiaid. Yr wyf yn credu fod gwlad yn y gorllewin, a gadewch i ni fyned a'i medd- ianu." "Yr wyf yn ofni," ebe Caerfall wch, fod gogoniant y wlad hon wedi ymadael. Ni fydd i'w haul dywynu byth mwy. Y mae Maelgon a Hywel yn casglu eu bydd- inoedd unwaith eto, a chochir daear Gwyn- edd gan waed y lladdedigion." Eithaf gwir. 0 fy ngwlad! fy ngwlad! y mae pob llwchyn ohonot yn cartrefu yn fy nghalon. Bydd dy fynydd- oedd a'th fryniau yn werthfawr yn fy ngolwg byth. Nid a dy ddyffrynoedd ffrwythlon a'th ffynonau grisialaidd yn an- nghof genyf hyd nes bydd angau yn cau fy llygaid. Ond, rhaid ymadael. 0 gyfeill- ion, gadewch i ni gychwyn." Eithaf boddlon," ebe Ifor, yr hwn oedd wedi cyrhaeddyd erbyn hyny; "dilynaf chwi droed yn mhwll i ba le bynag yr eloch." "Porion. A ydych chwi oil o'r un farn a theimlad ?" "Ydym," oedd yr ateb; canlynwn chwi i eithafoedd y ddaear." Da genyf glywed. Y peth nesaf yw, pa bryd yr ydym i gychwyn." "Yn mis Ebrill," ebe un. "Yn mis Mai," ebe y llall. "Yn mis Mehefin," dywedai y trydydd ac yr oedd dau ohon- ynt am gychwyn yn mis Awst. Wedi siarad a dadlti am gryn amser, daethant oil i'r un farn mai mis Mai fyddai oreu, ac felly terfynodd y mater. Pwnc arall ydoedd llongau. Yr oedd tair llong yn eu meddiant, ac yr oedd yn rhaid adeil- adu tair newyddion. Gorchwyl.lled an- hawdd i'w benderfynu ydoedd hwn, gan fod yn rhaid cadw pob peth yn ddirgel. Nid oedd un creadur byw i gael gwybod am y fordaith, ac felly yr oedd adeiladu llongau yn gryn orchwyl; ond wedi siarad cryn lawer, gorchfygwyd hwn hefyd. Wedi i bawb draethu eu lien, dywedodd y tywysog, Nis gallwn wneyd dim a'r mater yma heno." Pa fodd hyny ?" gofynodd un o'r cyf- eillion. Yr ydym yn rhy bell oddiwrth y sianel. Nid ydym ddim gwell o adeiladu y llongau os nas gallwn eu cael i'r dwfr." Yr ydych yn iawn," oedd yr ateb. Nid yw llongau yn werth fawr ar dir sych." Gwir, ac felly rhaid i ni gael golwg ar y llecyn cyn gosod llif mewn pren." Pa bryd y cyfarfyddwn, ac yn mhale ?" Wythnos i heno ydyw yr amser mwyaf cyfleus genyf fl., a chyfarfyddwn ryw dair milltir tu isaf i Arfon," neu fel y gelwir y lie yn awr, Caer-yn-Arfon. Eithaf da," ebe y lleill; byddwn yno yn eich cyfarfod." DIWEDD Y BENOD GYNTAF.
"MANTEISION ARIAN PAROD."
"MANTEISION ARIAN PAROD." Traethawd Cystadleuol yn Eisteddfod Gadeir- iol Deheudir Cymru, 1880. GAN PROFIADOL. fParhad o'r rhifyn diweddafj. Gadw y dodrefn, a gwahanol fathau ereill o eiddo.—Y mae y naill ddolen yn y gad wen yn dilyn y Hall yn y fan hon. Pan fyddo meth- iant yn dygwydd ar y dyledwr, fel na all gyf- lawni gofynion y llya yma yn rheolaidd, daw y swyddogion i gymeryd meddiant o'r dodrefn neu fathau ereill o eiddo, a hyny mor ddi- seremoni a phe byddent yn myned i roddi cymhorth i'r deiliad pan fyddo yn ymadael i le arall ac y mae llawer gwraig egwan wedi teimlo cymaint wrth weled swyddogion y llys yma yn gwylied yr eiddo am ddiwrnodau a nosweithiau yn olynol, nes tori ei chalon, a disgyn i'r bedd yn anamserol; a blinder calon i laweroedd ydyw gwybod fod eu heiddo yn cael eu gwerthu drwy arwerthiad cyhoeddus cyhoeddus am lai na'r haner a dalwyd gan- ddynt hwy am y cyfryw ond ni thycia llef nac ochenaid, am fod y swyddogion yn cael eu bara beunyddiol yn y ffordd hon, a'r gofyn- wyr a'u calonau fel y gallestr, ac mor ddidos- turi a Pharoah gynt; nid ydynt yn gofalu pa fodd, ond iddynt hwy gael eu digolledu, hyd yn nod pe byddai y teulu yn cael eu taflu i ben y twyn, heb gymaint a gwely i orwedd arno, ac y mae yn dygwydd ar lawer fel yma, drwy gael eu gwerthu i fyny gan eu gofyn- wyr. Ond y cyfryw a wnant brynu wrth drefn arian parod, ni raid iddynt ofni dim yn y cyfeiriad hwn, oblegyd y maent, nid yn unig yn cadw yr eiddynt, ond hefyd yn cael y fantais o brynu eiddo ereill am lawer llai o bris na'u gwerth cynhenid, am fod ganddynt arian i dalu ar law am danynt; ac er nad vdvnt vn chwenychu niwed i neb, eto, gan fod y fantais ganddynt, prynant lawer yn y ffordd hon o bethau buddiol a gwasanaethgar iddynt am eu hoes, a thrwy hyny y maent yn arbed llawer o arian y buasai yn rhaid iddynt eu gwario oni buasai fod manteision o'r fath yn ymgynyg iddynt ac nid oes neb yn gwybod yn y byd mor werthfawr ydyw arian parod pan y byddont yn meddiant dyn i dalu ar law am yr hyn y mae yn brynu,foblegyd, nid yn unig y mae yn gallu cadw ei eiddo ei hun, ond" hefyd y mae yn gallu ychwanegu ato beunydd. Bod yn ddyeithr i'r carchar.-Pa gynifer heddyw sydd yn garcharorion am ddyled, nid oes neb a wyr. Y mae y gyfraith yn fanwl ac yn llym iawn. Nid ,yw trugaredd yn un o erthyglau y gyfraith. Y dyledwr a ballo mewn un pwnc, a fydd euog o'r cwbl, a chaiff ei garcharu dro ar ol tro hyd nes bydd y ddyled wedi ei thalu Y mae telerau y gyfraith yn y cyfeiriad hwn yn eithafol o boenus i ddyledwyr bychain, tra y mae ffurf arall i ddyledwyr mawrion; ond y mae gobaith y ceir gwellhad yn y peth hwn gan y I Llywodraeth presenol; eithr yn awr, gwae y dyledwyr bychain,-rheolir hwy a, gwialen haiarn, a thrwy hyny ca llawer ohonynt eu malurio fel llestri pridd gan gystudd, ac angau anamserol yn ami! Peth calonrwygol iawn i ddyn tyner ei deimlad ydyw cael ei lusgo i'r carchar ar ol gweithio yn galed foreu a hwyr am flynyddau lawer, wedi cadw deddfau ei wlad heb gymaint a'u tori unwaith, byw mewn heddwch a thangnefedd a'i gyd-ddyn- ion, a rhodio yn ffyrdd moesoldeb a chrefydd am ran fawr o'i oes, ac eto yn gorfod myned i'r carchar am ddyled na wyddai, fe ddichon, ddim am dano. Y mae hyn yn ddigon i beri i'r galon ystyriol deimlo yn ddwys. Ond, o'r tu arall, y mae yr hwn sydd wedi gosod nod iddo ei hun i brynu ag arian parod yn cael palas, fe ddichon, yn lie carchar, am ei fod yn esgyn i fyny yn raddol ar hyd ei oes, tra y mae ei gymydog a gafodd yr un manteision, neu well, ond yn prynu y cwbl ar.goel trwy ei fywyd, wedi suddo o radd i radd, nes o'r diwedd fyned i'r carchar am ddyled. Y mae hyn yn wirionedd am laweroedd yn ein gwlad y dydd heddyw. Gallem nodi llawer o engreifft- iau torcalonus yn y cyfeiriad hwn. Ond y mae yn llawenydd genym wybod am engreifft- iau gogoneddus o luaws yn cael parch yn lie annaharch, cyfoeth yn lie tlodi, iechyd yn lie afiechyd, llawnder yn lie prinder, 9, phalas yn lie carchar, a hyny oherwydd iddynt yn moreu eu hoes fabwysiadu yr egwyddor o arian parod, troedio yn ddyddiol yn ei llwybrau, glynu yn wastadol wrthi, ei hymarfer yn feunyddiol, ac yn y diwedd cael medi o ffrwyth toreithiog ei meusydd llawnion ac addfed. Mwynhau tangnefedd personol a theuluaidd- -Pa fodd y gall gwr ddysgwyl i'w wraig dalu ei ffordd, a chadw ei hun yn rhydd o ddyled, tra y bydd ef yn gwario haner ei enillion am yr hyn nid yw fara, a'i lafur am yr hyn nid yw yn digoni"? Ac o'r tu arall, pa fodd y gall gwraig ddysgwyl parch gan ei gwr pan na fydd hi yn talu i neb braidd, nac yn gofalu dim am angenion a chysur ei theulu, ond yn gwario arian ei gwr ar bethau diangenrhaid ac aneaol ? Byddai yr un peth dysgwyl cnwd o afalau oddiar bren draenen, neu swp o ros- ynau oddiar lwyn o ysgall, a dysgwyl hyn. Ond y mae gan wr a gwraig sydd yn addun- edu i'w gilydd, ar eu cychwyniad i fordaith y bywyd priodasol, y gwnant gadw ac arfer y rheol euraidd o dalu ar law mewn arian parod, le i ddysgwyl tangnefedd personol a theuluaidd, am fod eydwybod dawel yn y fynwes, a chariad ar orsedd y galon, yn cy- nyrchu parch yn ymarferol, ac ymdrech yn weithredol, a chydsyniad a chydweithrediad fel dolenau euraidd yn y gadwen deuluaidd, nes y mae yno drefn arbob peth, a'r ewbl yn myned yn y blaen mewn tangnefedd a hedd- weh. Pe byddai pawb yn myned yn mlaen yn ol rheol arian parod, byddai yn baradwys ar y ddaear, a deuai heddweh fel yr afon, a chyfiawnder fel tonau y mor a phe y mab- wysiedid yr egwyddor hon yn bersonol a theuluaidd, torai ei heffeithiau allan yn gym- deithasol, ac i raddau dymunol yn wladwr- iaethol, a byddai tangnefedd yn gorseddu yn mhob cylch ond a chymeryd yn ganiataol ei fod yn anhawdd neu yn anmhosibl yn bresen- ol i ddwyn yr egwyddor i weithrediad yn gymdeithasol a gwladwriaethol, eto y mae yn eithaf hawdd ei chael i weithrediad personol a theuluaidd pe byddai personau unigol a theuluoedd ond dyfod i deimlo ei gwerth yn gyffredinol; a'r cyfryw sydd yn ei mabwys- iadu a'i harfer, y maent yn cael profi tang- nefedd yn y fynwes nad oes ond y profiadol a .Vyr ei werth, gan eu bod yn medi beunydd o FANTEISION ARIAN PAROD. DIWEDD.
Lloffion Difyrus.
Lloffion Difyrus. YR HYN A BARAI CHWERTHIN YN 1500. Gof. Pa beth yw hwnw sy'n adeiladydd, ac eto ddim yn ddyn, yn gwneyd yr hyn nas gall dyn wneyd, ac eto yn gwasanaethu Duw a dyn 1-Ateb. Gwenynen. G. Pa ddyn sy'n cael ei fywioliaeth wrth gerdded yn ngwysg ei gefn 1-A. Rhaff- wneuthurwr. G. Sut yr adroddech ddwy weddi, pan y gwyddoch mai dim ond un weddi y gwnaeth Duw ?—A. Dweyd un ddwywaith drosodd. G. Pa rai o seintiau yr eglwys sy fwyaf buddiol ]—A. Y rhai sydd wedi eu paentio ar y ffenestri gwydrol, oblegyd cadwant y gwynt rhag difa'r canwyllau. G. Paham y cylchdroa ci deirgwaith cyn y gorwedda i lawr ?—J.. Oherwydd na wyr y gwahaniaeth sy rhwng pen a throed ei wely. G. Pa elusen yw'r waethaf a all dyn roddi ? -A. Elusen i ddyn dall; canys byddai yn bleser ganddo weled y person a'i rhoddodd yn cael ei grogi. G. Beth yw oes maes-lygoden ?-G. Blwy- ddyn. Ac oes draenog sy deirgwaith oes y llygoden, ac oes ci sy deirwaith oes draenog, ac oes ceffyl sy deirgwaith oes ci, ac oes dyn sy deirgwaith oes ceffyl, ac oes gwydd sy deirgwaith oes dyn, ac oes alarch sy deir- gwaith oes gwydd, ac oes gwenfol sy deir- gwaith oes alarchj ac oes eryr sy deirgwaith oes gwenfol, ac oes sarff sy deirgwaith oes eryr, ac oes cigfran sy deirgwaith oes sarff, ac oes carw sy deirgwaith oes cigfran, ac y mae derwen yn tyfu am bump cant o flynyddoedd, ac yn gwywo am bump cant o flynyddoedd, G. Pa ddwfr ydyw y llydanaf, a'r perygl lleiaf i basio drosto ?—J.. Y gwlith. G. Pa beth yw hwnw nad oes cynffon iddo < -A. Bwlyn. G. Beth yw'r tri pheth hyny sydd yn cynal ybydl—A. Geiriau, llysiau, a cherig. Gyda geiriau yr addola dyn Dduw llysiau, hyny yw, pob math o ydau a pharai y porthir dyn a cherig, sef yr un sydd yn malu yr yd, a'r llall sy'n cynyddu y byd. G. Yr oedd gan ddyn dair merch, o dri o oedranau, i'r rhai y rhoddodd nifer neill- duol o afalau i werthu i'r ferch henaf rhodd- odd 50 o afalau, i'r ail 30, ac i'r ieuengaf 10 a gwerthodd y tair yr un nifer am geiniog, a dygasant gartref yr un swm o arian pa sawl afal y gwerthodd pob un ohonynt am geiniog ? -A. Yn gyntaf, gwerthodd yr ieuengaf 7 am geiniog, a gwerthodd y ddwy chwaer arall am yr un pris; pan yr oedd gan y chwaer henat afal annghynifer ar ol, a'r ail chwaer ddau, a'r ieuengaf 3 afal. Yn awr, hoffodd y prynwr yr afalaa hyn mor dda, fel y daeth eto at y chwaer ieuengaf, a phrynodd ganddi 3 afal am 3c. yr un, pryd y cafodd 10c. a meddyliodd yr ail chwaer y cawsai hithau yr un pris, a gwerthodd ei dau afal am 3c. yr un, pryd y cafodd 10c. a gwerthodd y chwaer henaf ei 1 afal hithau am 3c., pryd y cafodd 10c. felly y gwerthasant oil yr un nifer o afalau am geiniog, ac yr oedd gan- ddynt yr un faint o arian a'u gilydd pan yn myned gartref.
[No title]
ENAINT HOLLOWAY.-Y Frech Goch a'r Scar- latina.-Dyma y ddau ymosodydd peryglus sydd yn dyfod ar draws ein plant gyntaf ar ol eu geni Mae y ddau glefyd yn heintus, ac yn galw am driniaeth ddoeth. Yn yr anhwylder blaenaf ceir fod y chest yn dyoddef; ac yn olaf dyoddefa y gwddf. Bydd y fam, neu yr hon fyddo yn gweini, yn sicr o gael fod Enaint Holloway yn feddygin- iaeth anmhrisiadwy yn yr achosion peryglus hyn. Ond ei gymhwyso at y gwddf, y ddwyfron, a'r cefn, rhydd esmwyth-had diffael; hyrwydda yr anadliant, lleddfa y peswch dwg y lliw priodol yn ol i'r gwefusau, a chyll y gwynebpryd yr ym- ddangosiad gwelw sydd yn rhagwyddo sefyllfa beryglus y cyfansoddiad. Nid yn unig y mae yr Enaint gwerthfawr hwn yn iachan y elefyd ei han, ond symuda yr achos o bob el-eiaith,
Nodiadau Ystadegawl.
Nodiadau Ystadegawl. Y MAE cyflymdra y trenoedd yn Lloegr yn fwy o 10 milltir yr awr nag mewn unrhyw wlad arall. Y MAE chwech o garchardai at droseddwyr milwrol yn Mhrydain Fawr ac Iwerddon, yn Cork, Dublin, Gosport, Glencorse, Limerick, a Millbank, a chynwysent yn 1879 tua 1,120 o garcharorion, 1,106 ohonynt ar y gyfun- drefn wahanol. Y MAE cynifer a 1,250,000 o sachau o fflwr a blawd, 180,000 o anifeiliaid, l,250,p00 o ddefaid, 180,000 o dunelli o gig marw, 62,- 000 o dunelli o bysgod, 12,000 o dunelli o adar dof, 13,000 o dunelli o gaws, a 200,000 o dunelli o,lysiau yn cael eu dwyn yn flyn- yddol i Lundain gan y gwahanol reilffyrdd. Y MAE yn agos i 4.000 o filltiroedd o reil- ffyrdd yn agored neu yn nghwrs cael eu gwneyd yn y trefedigaethau Awstralaidd. Cymaint o erwau sydd o dan gnwd yw 4,- 500,000. Y mae nifer y defaid yn agos i 50,000,000-yn agos i ddwywaith y nifer a ddefaid yn Mhrydain Fawr nifer yr anifeil- iaid yw ychydig llai na 7,000,000 a nifer y ceffylau yw 872,000. Ychydig dros 2,000,000 yw'r boblogaeth. DENGYS dychweleb a wnawd yn hysbys gan y Post-feistr Germanaidd mai nifer y post-gardiau a ddefnyddiwyd yn Ewrop yn 1878 oedd 342,000,000. O'r nifer hwnw, postiwyd 111,455,000 ohonynt yn y Deyrnas Gyfunol, 108,741,000 yn Germani, a 30,- 522,000 yn Ffrainc. Yn y Talaethau Unedig, yn ystod 1879, postiwyd 246,000,000 o gard- iau ac amcangyfrifir y cynyddant yn ystod 1880 i 300,000,000. Y mae awdurdodau postawl Germani yn amcangyfrif nifer y cardiau a ddefnyddir trwy yr holl undeb postawl yn 700,000,000. Y GWYNEBFESUR O dir o dan wenith yn Mhrydain Fawr y flwyddyn hon oedd 2,909,- 000 o erwau, neu 19,000 o erwau yn fwy na'r flwyddyn flaenorol. Yr oedd gwynebfesur y gwenith yn 1879, fodd bynag, yr iselaf mewn hanes oddiar 1867. Mewn haidd, y mae lleihad mawr oddiar 1879, pryd yr hauwyd ar 2,667,000 o erwau, a'u cymharu a'r 2,- 467,000 o erwau yn y flwyddyn hon. Hau- wyd ceirch ar 2,797,000 o erwau, neu leihad o 5 y cant dros y gwynebfesur yn 1879, ac ni chyrhaeddwyd y ffigyrau hyn ond unwaith oddiar 1867 ond dengys yr yd-gnydau ereill at borthi yr anifeiliaid leihad mawr, ffa yn cael eu tyfu ar 427,000 o erwau, a'u cymharu a'r 530,000 yn 1879, a phys ar 234,000 o erwau, yn erbyn 317,000 yn 1879.
Amrywiaeth.
Amrywiaeth. HYSBYSIR fod brodorion Ynysoedd Orkney oil yn byw yn hen, ac nid oes salwch yn eu plith. Priodolir iachusrwydd a hirhoedledd y bobl i'r ffaith eu bod oil yn byw allan mewn awyr iach. Ni arosant i fewn ond tra, yn cysgu, ac ar dymestloedd. Nid oes cy- maint ag un meddyg ar yr ynysoedd. CARCHARWYD George S. Walker, yn Phila- delphia, am briodi ei nith, gan fod deddf Pennsylvania yn dweyd Na oddefir i'r un ddynes briodi brawd ei mam;" ond mae cyfreithwyr Walker yn honi nad yw yr ym- adrodd uchod yn gwahardd y brawd briodi ei nith. Apeliwyd yr achos i lys uwch. YN ol y Telegraph, y peth diweddaraf gan ferched Paris ydyw Blushing Bonnet." Yn yr ochrau mae dau spring, a phan og- wyddir y pen, gwasga y springs ar y gwyth- ienau gwaed, nes achosi i wrid ymdaenu dros y gwyneb. Addison, meddyliwn, sy'n dweyd nad yw y dyhirod gwaethaf yn hidio dim am ddynes sydd wedi annghofio pa fodd i wrido. Ai tybed fod ladies Paris yn brofiadol fod Addison yn iawn? Y PELLDER ar linell union o Indianapolis, Indiana, i ddinas Efrog Newydd, ydyw 635 o filltiroedd. Ar y 5ed cynfisol, cymerwyd pedair o golomenod o Efrog Newydd yno, y rhai a enwid Garfield, Arthur, Hancock, ae English; gollyngwyd hwy i ehedeg adref. Cyrhaeddodd "Garfield" ei thy yn Efrog Newydd o flaen y lleill oil, yr hyn a ystyrid yn rhagarwyddo y deuai James A. Garfield allan yn fuddugoliaethus yn yr etholiad di- weddaf. YN FFYDDLON HYD Y DIWEDD.—Byr amser yn ol, gwelodd peirianwr cerbydres ger Montreal gi mawr ar y rheilffordd. Yr oedd yn cyfarth yn ffyrnig. Chwythodd y peir- ianwr y chwibanogl ato, ond ni syflodd, a'r diwedd oedd iddo fyned yn ysglyfaeth i olwynion y gerbydres. Yr oedd darn a fwslin gwyn ar y peiriant, a thynodd sylw y peirianwr, yr hwn a stopodd y gerbydres a. myned yn ol. Yno gorweddai y ci a phlen- tyn marw, yr hwn a fu yn rhodio ar y rheil- ffordd ac a syrthiodd i gwsg. Rhoddodd y ci ei arwydd i stopo'r tren, a bu farw wrth. ei bost. WEDI crogi M. Menesclon, yn Paris, y dydd or blaen, am lofruddio geneth fechan, o'r enw Louise Deu, cymerwyd y corff cyn. iddo oeri i'r Anatomical Theatre, lie y gwnawd arbrofion rhyfeddol arno. Cymer- odd Dr. Sappey waed ffres, cynes, o wythien fawr gwddf ci, a chwistrellodd ef i wythienaut pen y corff marw, sef i'r rhai a arweiniant i'r ymenydd, ac i'r gwythienau dan yj^croen. Yr oedd y canlyniad yn frawychus i'r edrych- wyr, canys newidiodd lliw y gwyneb, cryn- odd amrantau y llygaid, a symudodd y gwefusau yn arafaidd. Dychwelodd y cochni naturiol i'r bochau. Methwyd cynyrchu yr un effeithiau ar ranau ereill y corff, gan na ddechrauwyd cyn iddo oeri gormod, fel y tybid.
[No title]
Y mae gan y QUININE BITTERS un cyraer- adwyaeth anarferol, sef bod meddygon o bob giadd yn cydnabod heffeithiau trwy eu rhoddi i'w cleif- ion (patients), pan yn fynych y methant gyda'u cyfferi meddyginiaethol eu hunain. Gwelir imau- ylion ar dudalen arall o'r papyr hwn. L.Ift