Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
9 articles on this Page
BYR EBION 0 L'ERPWL.
BYR EBION 0 L'ERPWL. Y CROCHAN HUDDUGL. Penawd hynod i ddechreu ond y mae cynwys y crochan yn hynotach fyth. Tafied y darllenydd bob rhagfarn o'r neilldu, gan edrych ar y byd o gyfeiriad annibynol, yna, fe wel y cymysgedd a'r annhrefn sydd yn amgylchynu pob peth o'i gwmpas—yngrefydd- ol, cymdeithasol, gwleidyddol, a masnachol. Cwerylon diddarfod yn y cylch crefyddol, ac athrawon y genedl yn dyrnu eu gilydd, a phardduo y naill a'r llall gyda phob enwau drwg cwbl annheilwng o wareiddiad Cristion- ogol. Os bydd y dwfr yn lleidiog yn y ffynon, beth fydd i'w ddysgwyl yn y nant neu yr afon ? Dywedir yn fynych am doriad gwawr y mil-blynyddoedd, pan fydd heddwch i deyrnasu o f6r i for, ac o'r afon hyd derfynau y ddaear ond ymddengys pethau yn ddigon annhebyg i hyny ar hyn o bryd, er cymaint y sonir am dano. Pan mae y naill ddyn yn cornio y llall hyd eithaf ei allu, fe ddengys hyny fod pethau yn myned ar y goriwaered, ac nid yn ymddringo i ben y bryn. Nid oes achos i neb gael cymhorth gwydrau i weled sefyllfa y byd a chymysgedd cynwysiad y crochan. Nid bwrw tan ar y ddaear ydyw gwaith ein hathrawon, ac yn lie hau hadau cenfigen drwy y Wasg, ac mewn cyfrinachau cymdeithasol. Braidd y bydd neb yn son am dangnefedd, cariad, rhinwedd, a phethau cyffelyb-o na, mae gormod o burdeb yn y cylch hwnw i ddichellion a bradwriaeth. Mae gwres y gwirionedd yn rhy boeth i'r frawdol- iaeth uchod i ddal y gradd lleiaf ohono, a phan nad allont ddal ychydig, sut y medrant sefyll i gyhoeddi cyfiawnder wrth genedloedd y ddaear 1 Dyna un haenell o gynwys y crochan. Symudwn yn mlaen at y cymdeith- asol, a chawn yno ddigon o annhrefn yn fyn- ych, a dynion yn trin eu gilydd fel teirw yr ucheldiroedd-y naill a'i droed ar war y llall, gan gwbl annghofio pob rhwymedigaethau cymdeithasol. Amcan sefydliad cymdeithasau dyngarol ydyw gwella y byd, a gwneyd y dyn yn well a mwy defnyddiol; ond mae yr amcan yn cael ei golli yn ami. Nid ar egwyddorion sylfaenol y gymdeithas mae y bai ond cyfyd y drwg allan o'r diffyg o gario y rheolau, a chadw at lythyren y gyfraith. Y diffyg hwn sydd wedi creu malldod a marweidd-dra yn ein cylchoedd cymdeithasol, ac yn mhlith y werin lie bodola cymaint o wahanol gymdeith- aaau. Cawn lawer o gymdeithaswyr rhagorol, os bydd tal da i'w gael ond pan derfydd y torthau a'r pysgod, nid ydynt yn gymdeithas- wyr mwyach, ond yn cario arwyddlun y creadur hwnw a ddarluniodd fy hen gyfaill Telynog yn ei englyn pwrpasol, pan y dywed- odd :— Ceisia fwy pe cawsa fyd. Fe ddaw ein masnach i mewn yn y fan yma, am fod y cysylltiad rhwng cymdeithas a mas- nach yn agos iawn. Y coeg-athrawon cym- deithasol-lawer ohonynt—sydd wedi bod yn offerynau ar lawer o adegau i ddyrysu troell masnach ein gwlad. Yn y cyfeiriad hwn, -gallesid hebgor y cyfryw o'r cylch masnachol, vn gystal a'r cymdeithasol. Nid yw y cyfryw i annibvniaeth barn bwyllog mewn ffordd yn y byd, am y gallai hyny fod yn faen rhwystr ar ffordd yr hunan-etholedig i gyrhaedd yr amcan o lenwi ei nyth â phlyf perthynol i'w gymydogion. Nid cyfiawn a rhesymol ydyw tlodi y miloedd ar y draul o wneyd un ymgrafwr yn gyfoethog, am fod hyny yn taro yn erbyn pob egwyddor ddaionus & berthyn i gymdeithas, pan fydd y cyfryw wadi ei fwriadu er mwyn y lluaws, ac er mwyn un person unigol. Gormod o ddylan- wad unigoliaeth sydd wedi cael ei oddef mewn gwahanol gylchoedd. Rhyw un creadur ffael- edig yn ymgymeryd ag arwain y miloedd, heb ymholi dim a chynghorwyr profiadol, a thra yn gwneyd hyn o dan ddylanwad mympwy liunanol, dyma y bobl yn suddo i drobwll dyryswch, heb allu canfod dim o ganlyniadau y dvfodol. Hen grochan rhyfedd ydyw hwn, ddarllenydd ond bydd rhai yn ddigon awch- lym i ymgadw o'r tuallan, gan chwerthin yn ddirgelaidd, tra yn edrych ar y gorthrymedig yn ymdrabaeddu yn y dyryswch lie y syrth- iasant, megys heb yn wybod iddynt eu hun- ain. Dynodir hyn yn wythnosol ar duda-lenau .amserydd y deng mlynedd diweddaf. A fyn weled a wel yn ddigon amlwg, os na fydd wedi ei ddallu yn hollol gan ddylanwad mym- pwy clafoeriog athrawiaeth addolwyr y ddelw aur a gyfodwyd ar drostan hunanoldeb gan .elynion pob daioni ar fynyddoedd ein gwlad. Mae gwleidyddiaeth yn elfen bwysig yn y crochan, a mawr ydyw y berw a wneir gan -wahanol bleidiau o wahanol feddyliau a syn- VnfnrlrwVdd vn dwyn y faner, a phob plaid yn ddigon eithafol o haerllug a mympwyol i bleidio, os y perthyna i r blaid, pe na byddai ynddo fwy o gymhwysder at y zwydd yr ymgeisia am dani na phost llidiart. Y diffyg hwn ydyw prif ffynonell yr annhrefn mawr a fodola yn ein gwlad yn bresenol. Oafwyd y tugel er mwyn diogelwch yr ethol- ■wyr ond nid oes mwy o batch i'r tugel gan V na'ill blaid mwy na'r llall na phe buasai yn anrheg o eiddo tad y celwydd. Pell wyf o gredu fod a fyno gwleidyddiaeth neu syniad- au gwieidyddol dyn er ei wneyd yn aelod teilwng o gynghor trefol neu ddinasol. Un neth vdyw llywodraethu gwlad, a pheth arall hollol wahanol ydyw llywodraethu tref neu ddinas. Fe all y rhydd-feddyliwr mwyaf eithafol wneyd cystal os nad gwell seneddwr cartrefol na'r Ceidwadwr mwyaf treiadlym neu y Rhyddfrydwr mwyaf llygadraff. Ond Sid gwiw siarad am un llwybr canol gartref mwy nag oddicartref, oblegyd fod ysbryd Xd yn dal awenau y Llywodraeth. Barn dec a chyfiawn ddylai fod yn safon weithwdol i bob symudiad, by^ed o]r natur y byddo Nid af i fanylu yn y cyfeina1 £ mod i raddau mwy neu lai, oddiwrth b •peth cyhoeddus, yn wleidyddol a dinasa1, gan ddilyn cynghor yr hen Richard William o warchod cartref, ac edryeh ar ol fy ngoruch- wylion dyddiol heb ymyraeth a, materion pobl ereill. Hyn fel diweddglo i gynwys y croch- an, a barned a farno, ni'm dawr i am hyny. YR EISTEDDFOD GENEDLAETHOL. Wedi cael cipolwg ar ychydig o destynau Eisteddfod ddyfodol y De, mae ynwyf awydd dweyd gair megys rhwng cromfachau, er y dichon y bydd i mi wrth wneyd hyny sangu ar draed rhai o'r frawdoliaeth gerddorol; ond gan fod llwyfan y Wasg yn rhydd, a minau yn teimlo dyddordeb yn yr hen sefydliad cenedlaethol, fe oddef y cerdd-feirniaid ychydig o gyfle i wneyd sylw neu ddau mewn ffurf gyffredinol. Dyna y gystadleuaeth gerddorol, o'r dechreu i'r diwedd, yn ddethol- edig o gyfansoddiadau'Deheuwyr yn gyfan- gwbl. Dechreuwn gydag Emlyn Evans, J. Thomas, Llanwrtyd, Dr. Parry, Alaw Ddu, R. S. Hughes, a D. Jenkins, Aberystwyth. Os Eisteddfod Genedlaethol, gadewch i ni gael tipyn o genedlaetholdeb yn y gystadleu- aeth gerddorol, yn gystal a'r barddonol a'r traethodol. Gadawn yr estronol o'r neilldu, a gadewch i ni lynu wrth y cartrefol gyda thipyn o wres cenedlaethol Uymreig. Dylid gwneyd detholiad mwy cyffredinol o athrylith a thalent y genedl, yn hytrach na chyfyngu y darnau i gyd i'r rhanbarth Ddeheuol. Gall fy mod yn troedio daear ddyeithr pan yn meiddio siarad a cherddorion am gerddor- iaeth ond yn gymaint a bod y mater yn bwnc cenedlaethol, mae i mi fel arall ryddid i wneyd sylwadau cyffredinol ar bethau cy- hoeddus a berthyn i'r genedl. Camsyniad arall a wneir yn fynych ydyw dewis yr un beirniaid cerddorol i feirniadu y canu corawl. Newidier hwynt yn awr ac eilwaith, er mwyn cael ychydig o'r gwaed newydd ar y llwyfan Eisteddfodol. Sibryda rhai fod un cor neill- duol yn y De yn enill bob amser o dan teirn- iadaeth un brawd neillduol. Os ydyw hyn yn wirionedd, fe ddylid cadw y brawd hwnw o'r neilldu, gan adael y cylch beirniadol i arall am dymor. Nid wyf yn meddwl fod dim yn annheg yn yr awgrym os oes. priodolir hyny i fy anwybodaeth. Rhaid tori tir newydd yn y gystadleuaeth gyfansoddiadol, a chynyg gwobrau am ganigau a rhan-ganau, a'r rhai hyny i fod yn newydd, ac nid talu am hen bethau wedi bod yn gystadleuol mewn degau o Eisteddfodau. Pwy synwyr sydd mewn cynyg deg neu ugain gini am nifer penodol o rhan-ganau—dyweder pedair am un wobr ? Ai nid cystal fyddai cael un dda na chael pedair o rai gwaelion ? Mae y cyntaf yn ym- ddangos i mi dipyn yn ormod o fasnach o gerddorion fy ngwlad. Byddai un wobr dda am gyfansoddiad teilwng yn well i'r cyfan- soddwr a'r pwyllgor na nifer o fan wobrwyon diwerth am edlych o gyfansoddiad. Gwell ydyw ychydig o beth da na chyflawnder o bethau cyffredin, a chan fod diwygiad Eistedd- fodol i fod, dechreuwn yn Merthyr Tydfil. Pa synwyr oedd i Bwyllgor Caernarfon i dalu can' gini yr un i Madame Patey a Signor Foli ? Os oedd yn rhaid cael y cyfryw i'r Eisteddfod o gwbl, gallesid yn hawdd cyflogi un am y ddau ddiwrnod cyntaf, a'r Hall am y ddau ddiwrnod olaf. Buasent, wrth hyny, yn sefyll can' gini at ddybenion ereill. Mae i'r tramor-ddyn bob croesaw i gael rhan a chyf- ran o'r wyl genedlaethol ond pell wyf o gredu mai cyfiawn iddo gael yr hufen i gyd, gan adael y llaeth glas neu y maidd, os myn- wch, i'r pwyllgor. Os nad wyf yn gerddor, cofiwch nas gallaf gau fy nghlustiau, pan fydd cyfeillion cerddorol yn siarad a dal ar ambell i beth, a gwneyd defnydd ohono mewn ffurf gyhoeddus. Odid na fydd rhywun yn barod i ddweyd beth sydd a wnelwyf fi a cherddor- iaeth a llenyddiaeth Eisteddfodol. Wel, dim yn mhellach na hyn mae y pwnc yn un cenedlaethol, a chan fy mod yn un o'r genedl, mae genyf hawl gorsedd i siarad ar bwnc yr Eisteddfod. Hwyrach fod treithganau Cym- reig ar gael a fuasai yn llawn cystal i'r gys- tadleuaeth, a gwell, fe ddichon, na myned i dir estronol i chwilio am destyn. Cofier nad wyf, fel y dywedais yn flaenorol, yn gwybod dim am gerddoriaeth ond gwn fod ar y pwyllgor gerddorion llygadlym, a dylent wneyd sylw o hyn, gan beidio annghofio car- tref trwy fyned i blith estroniaid, am nad yw hyny yn ddim amgen na chario dwfr dros yr afon. Cymerwch fy sylwadau yn ol eu gwerth a'u teilyngdod ond odid na fydd genyf air yn mhellach ar y pwnc yn fuan. Os nad allaf wneyd mwy na dymuno llwyddiant y pwyll- gor a'r Eisteddfod, mi wnaf hyny o galon Gymreig. Ond cofiwch eto unwaith am beidio colli golwg ar y wlad a'r genedl gyda defodau ac arferion y tadau Eisteddfodol, o Aneurin Gwawdrydd hyd y byd-glodus dad Nathan Dyfed. MORDAITH GYFLYM. Cyflymdra ydyw pwnc y dydd yn awr yn y fasnach forawl. Hwyliodd y City of Berlin prydnawn dyddlau, Hyd. 34eg, a chyrhaedd- odd borthladd Efrog Newydd am saith o'r gloch boreu dydd Sadwrn, Hyd. 22ain, sef y Sadwrn diweddaf. Os cawn fyw, odid na chawn y pleser o gronialo mordaith mewn saith diwrnod o afon L'erpwl i afon Efrog Newydd. Mae ymweliad o'r naill wlad i'r llall wedi dyfod yn beth cyffredin yn ein dyddiau ni. Glaniodd y Parch. J. Davies, Taihirion, yn iach a diogel prydnawn dydd Iau, yn edrych, os dim, yn fwy cryf a gwrol na phan y cychwynodd drosodd. Cafodd roesaw mawr yn yr Amerig, a boddhad neill- duol yn y wlad a'i thrigolion. Bydd y Parch- edigion Lot Lake a J. Gwrhyd Lewis a'i deulu yn morio dydd Sadwrn nesaf, sef y 30ain, ar fwrdd yr Arizona, perthynol i linell agerawl Guion a'i Gyf. Mae y rhif yn barod tua deg- ar-ugain o dan ofal eich gohebydd. Dychwelyd y mae Mr. Lake wedi bod ar ymweliad by!, a, gwlad y bryniau. Gan gofio, fe hwyliodd John Lewis, y Deri, dydd Iau, ar fwrdd y Lord Clive, yn rhwym i Philadelphia. Mae yn addaw ysgrifenu helyntion y wlad i'r GWLADGARWR wedi sefydlu a gwneyd cartref yn y fro newydd.—Yr eiddoch, CYMRO GWYLLT.
EISTEDDFOD Y CYMREIGYDDION,…
EISTEDDFOD Y CYMREIGYDDION, TONYPANDY, SULGWYN, 1880. At yr Ysgrifenyddion. FONEDDIGION,—Y mae genyf ofyniad neu ddau i chwi. 1. A ddarfu i chwi dderbyn nodyn er's wythnos neu naw diwrnod yn ol, yn erfyn arnoch ddychwelyd traethawd an- nghystadleuol a ddanfonwyd i'r Eisteddfod I uchod 1 2. Paham na atebwch y cais, gan fod stamp yn amgauedig 1- Y r eiddoch, UN WEDI ANNGHOFIO Y FFUGENW.
BWBDD Y SLIDING SCALE.
BWBDD Y SLIDING SCALE. MR. GOL.Dymnnwn i'r ychydig linellau hyn gael ymddangos trwy gyfrwng eich papyr clodwiw, mewn cysylltiad a'r arian ddaeth i law oddiwrth weithwyr Original Pit, Ply- mouth, tuag at Fwrdd y Sliding Scale. Cofier mai oddiwrth un pwll yn unig, ac nid oddi- wrth yr holl waith. Fy rheswm dros hyn yw, am y gwn y teimla glowyr Plymouth ef yn anfri ar eu cymeriadau i anfon cyn lleied oddiwrth gynifer. Hefyd, dylid deall fod brodyr y pwll uchod wedi gwneyd y peth heb wybod ar y pryd eu bod hwy o dan y Bwrdd o gwbl. Lied dda, onide ? Dowlais. E. FRANCIS.
EISTEDDFOD GWAENCAEGUBWEN,…
EISTEDDFOD GWAENCAEGUBWEN, NADOLIG, 1880. Ateb i Ofyniad Tydain." SYR, — Mae'r 60ain llinell i'r "Nos" i fod yn destyn cystadleuol yn yr Eisteddfod uchod, a haner gini o wobr am danynt. Annghof neu esgeulusdod yw nad yw ef ar y programme; ond y mae ef yn ysgrifenedig ag ink ar bob un sydd wedi myned trwy fy nwylaw i. Dyna'r esboniad ar y dirgelweh i chwi gyd, os dirgelwch hefyd. Er mai Nos yw'r testyn, mae ef yn ddigon goleu i chwi yn awr. Gobeithiwn hefyd mai chwi gaiff y wobr. Hefyd, gair at y corau sydd yn bwriadu dyfod i gystadlu. Mae rhyddid i bob cor i ddewis arweinydd o ba le myno.—Hyn yn fyr oddiwrth yr ysgrifenydd, D. H.
Y DDADL YSBRYDEGOL-GAIR 0…
Y DDADL YSBRYDEGOL-GAIR 0 EGLURHAD. MR. GOL.Wrth geisio cywiro un gwall, dyma. fi wedi gwneyd un arall a'r amryfus- edd diweddaf yn waeth na'r cyntaf. Y mae dau gynyg i Gymro, meddir felly, caniatewch air i mi yn mhellach, er ceisio gwneyd iawn i ysbryd fy nghyfaill Gwernyfed. Cwrddais ag ef dydd Gwener diweddaf, ac yr oedd yn chwerw disgyfrith—nid heb achos ychwaith. Yr oeddwn, fel y dywedai, wedi defnyddio ei enw pryd na ddylaswn yn y GWLADGARWR ond fel yr eglurais iddo, gwnaethum hyny vn holloll drwy gamsynied. Dyma fel y bu. Cymerais ei bod yn established fact yn Merthyr mai Gwernyfed ydoedd y person oedd yn dadlu a Thalamus yn y GWLADGARWR. Hyn ydoedd barn naw o bob deg o ddarllenwyr y GWLADGARWR yn Merthyr, ac fel yr hysbysais ef, er nad oedd- wn wedi darllen yr haner a ysgrifenwyd ar y pwnc hwn, yr oeddwn o dan yr argraff (ond y mae yn debygol fod y syniad hwn yn an- nghywir) fod enw Mr. Williams wrth rai o'r llythyrau; ac hefyd, mor bell ag y clywais i, nid oedd llais y farn gyhoedd yn Merthyr yn tadogi llythyrau J.B.L. i neb ond i Gwerny- fed. Dyna paham y darfu i mi ddefnyddio ei enw ac fel y mae rhyw ddaioni yn deilliaw o bob amryfufsedd, dyma gyfleusdra ffamws iddo yntau yn awr droi y camgyhuddiad hwn yn ol, fel y gwnaethum inau, a throi, yr un pryd, chwilfrydedd y cyhoedd i edrych am wrthwynebydd Thalamus i ryw gyfeiriad arall.—Yr eiddoch yn gywir, Merthyr. TEUAN DYFED.
Y OYMBO GWYLLT FEL GORUGH-WYLIWR…
Y OYMBO GWYLLT FEL GORUGH- WYLIWR YMFUDOL. MR. GOL.Yn ngwyneb ymosodiadau an- nheg rhai personau ar y Cymro, credwyf mai cyfiawnder ag ef yw gair neu ddau oddiwrth un fu yn aros yn ei dy, ac yn gwylio ei sy- mudiadau mewn cysylltiad â theithwyr dan ei ofal tra ar eu taith i America. Bum gydag ef yn nghorsafoedd y rheilffyrdd y ddau tu i'r afon, ac hefyd ar fwrdd amryw agerlongau, yn gwylied ei ofal dros gysur a diogelweh y teith- wyr. Tynwyd fy sylw yn neillduol gan gylch eang ei adnabyddiaeth. Adwaenid ef, a gelwid ef wrth ei enw, gan swyddogion y gorsafoedd a'r agerlongau, a thalent sylw manwl i'w ofyn- iadau, ac ufudd-dod i'w orchymynion a'i gyf- arwyddiadau mewn perthynas i'r teithwyr a'u luggage a ymddiriedasant iddo. Ni phetrusai egluro ei feddwl yn ddidderbynwyueb os buasai rhywbeth ag y tybiai yn annghysurus i'r teithwyr. Yn y gorsafoedd mae y Cymro yno i'w desbyn yn ei dy mae helaethrwydd o luniaeth i ddiwallu eu hangenion, yn nghyd a gofal a serchogrwydd Mrs. Cymro, am bris rhesymol gwelyau clyd a glanwaith i fwrw blinder taith a llafur y dydd yr un groesaw i b'awb fel eu gilydd—i'r llwyr-ymwrthodwr yn ogystal a'r hwn fyddo yn ewyllysio mwyn- .Y hau ei hun gydag ychydig wirod ie, daliwch sylw i hyn, nid oes lie i'r hwn fyddo dan ddy- lanwad gormodol Syr John yn y llety cysurus. Nid yw y Cymro yn ymfoddloni ar fyned gyda'r teithwyr i'r landing stage, a'u gadael ar fwrdd y tender i frwydro a'r rhwystrau mwyaf wedi derbyn eu harian, fel y mae arfer rhai, eitbr a gyda hwynt i fwrdd yr agerlong myn weled pob un yn meddianu ei berth a'i gof- restru, ac hefyd hawlia le i'r Cymry gyda'u gilydd, nid yn unig y rhai fyddant dan ei ofal, ond hefyd gwelais ef yn ymdrafferthu dros rai oecldynt wedi talu eu pres i ereill, a'u gadael heb un cyfarwyddyd pan oedd mwyaf ei angen. Gwelais rai felly ar fwrdd yr Helvetia, perthynol i'r National Line, a'r Germanic, perthynol i'r White Star Line, ac yn eu plith Cymraes a thri neu bedwar o blant, heb fedru gair na deall yr un gair o Saesnaeg, nac un aeg arall, ond y Gymraeg, heb un cyfarwyddwr, yn cael ei gyru yn ol a blaen heb wybod beth i'w wneuthur, hyd nes i'r Cymro Gwyllt ddyfod heibio a thosturio wrthi. Fy nghydwladwyr, peidiwch a chy- meryd eich twyllo gan bob un a eilw ei hun yn Gymro, ond ymddiriedwch eich hunain i ofal y Cymro Gwyllt, yr hwn a ddyry bob cyfarwyddyd angenrheidiol. Tredegar. EVAN POWELL.
AP GOBWYNT A'I ENSYNIADA U.
AP GOBWYNT A'I ENSYNIADA U. MR. GOL.Y mae yn ymddangos i mi fod 11 Ap Corwynt wedi cael siomiant annghyffredin yn Eisteddfod ddiweddaf Alban Elfed, gan ei fod yn taflu ei sneers at Gor Abercwmboy yn y GWLADGARWR diweddaf. Y mae yn ddigon hawdd deall y rheswm ei fod wedi cael cy- maint o'i siomi, ac er mwyn i'r darllenydd gael gwybod, ni a eglurwn y dirgelwch. Yr oedd dau o pet men Ap Corwynt yn arwain corau yn yr Eisteddfod—un o ohonynt ar y ddau ddarn, a'r llall ar y prif ddarn, a chawsant en euro yn deg o dan feirniadaeth neb llai na Mr. John Thomas, Llanwrtyd, a chan fod onestrwydd y boneddwr hwnw yn ddiamheuol, y mae yn ymddangos nad oedd genych chwi, Ap Corwynt, ddim i wneyd er mwyn lleddfu teimladau siomedig eich cyf- eillion ond sarhau Mr. Thomas James a'i gor, trwy eu cymharu i "Deirw Basan," "llewod," eirth," &c. Syndod y byd os oedd Cor Abercwmboy yn gwaeddu ac ysgrechain yn debyg i'r creaduriaid a nodasoch, sicr yw nad yw Mr. John Thomas yn berson addas i feirniadu canu o gwbl, oblegyd fe ddyfarnodd y wobr i Gor Abercwmboy ar y darn cyntaf, ac fe ddywedodd yn ei feirniadaeth ar y prif ddarn mai hwy oedd yr ail oreu. Yn awr, y gofyniad naturiol yw, pa un ai Mr. Thomas ai Ap Corwynt sydd i'w gredu ? Y mae yr ateb wrth law. Y mae pawb sydd yn ym- wneyd a cherddoriaeth yn gwybod fod Mr. Thomas yn un o brif gerddorion y genedl, ond am Ap Corwynt, pwy a glywodd son am dano ef erioed fel cerddor 1 Peidiwch bod mor ffol eto, Mr. Ap Corwynt, a chymeryd eich perswadio gan eich cyfeillion siomedig i ddiraddio Mr. James a'i gor, oblegyd Excelsior yw eu harwyddair er eich gwaethaf chwi a'ch favourites. Y mae Mr. Thos. J amea, wedi bod yn help mawr cyn hyn i'r personau yr ydych yn teimlo cymaint drostynt, sef Gwilym a Hywel Cynon, ac os cafodd ychydig wersi ganddynt, y mae yn eithaf amlwg ei fod wedi gwneyd y defnydd priodol ohonynt, gan ei fod wedi profi ei hun yn well arweinydd na'r ddau. Y gwir yw hyn-y mae Gwilym Cynon wedi srweled ei ddvdd, ac y mae Hywel heb ddechreu—hyny yw, i'w gymharu & Mr. James. Hefyd, y mae Mr. James wedi enill mwy o wobrwyon yn ystod y tair blynedd oddiar pan y mae wedi dechreu arwain cor na'r un arweinydd yn Nghymru, sef o chwech i saith ugain punt, a hyny o dan feirniadaeth prif feirniaid Cymru. Heblaw hyny, y mae wedi curo y prif arweinyddion, o Gwilym Cynon ac Eos Cynlais i lawr at y corachod lleiaf sydd yn ystyried eu hunain yn rhyw- beth. Wrth derfynu, cynghoraf chwi, Ap Corwynt, i osod eich ffidl yn y to, a pheid- iwch o hyn allan roddi eich barn ar beth na wyddoch ond ychydig am dano. Os ydych yn credu fod Gwilym a Hywel Cynon yn well arweinyddion na Iago Cynon, anogwch hwynt i ddyfod i gyfarfod a ni, y Nadolig nesaf, i Ferthyr. Hyd hyny, hole out, boys CARWR TEGWCH.
Y DDADL AR YSBRYDEGAETH.
Y DDADL AR YSBRYDEGAETH. What do I see before me? Is it the ghost of Shakespeare, or a Will o' the Wisp ? His words are strong smelling of odour, as if they had been steeped in brimstone, written with a condemned quill from a fallen angel's wing dipped in the black liquid of a smoking lake. Spirit of William Shakespeare speaks Such mate- rials are not to be had here, so they cannot come from this side. Then it must be a Will o' the Wisp. As a Will o' the Wisp is similar to gas, It is more than a shadow, but less than an ass. NOTLOC. MR. GOL.Dyma Simon y swynwr Cymreig unwaith eto yn dwyn adnod o Feibl y play actor, yr hyn a a yn mhell i brofi yr hyn a ddywedais am ei berthynas a gweithiau y dramatist byd- enwog, oni b'ai rhyw bethau ac y mae oni b'ai arall na enwais o'r blaen, sef yr annhebygol- rwydd iddo godi yn uwch na level y penny gajfs a'r strolling players. Mae yn syndod i mi na chodasai ei destyn ar ambell foreu Sal o "Richard III. neu Venus and Adonis," neu Much ado about nothing,"—hyny yw, os yw efe yn cael caniatad i bregethu o gwbl yn awr. Mae yn debyg, yn ol ei dystiolaeth ef, fod galw annghyffredin am dano i ddarlithio mewn lle- oedd newyddion. Pe buasai yn foneddwr hael, danfonasai ambell haner coron i un am osod ychydig saim ar olwynion ei ddarlith ond och yr unig dal a gaf fi gan y caled-ddyn hwn ydyw enwau cas, megys drychiolaeth" ac "ass," er ei bod yn dda i gael asyn i geryddu ambell Balaam rheglyd weithiau. Gellid meddwl wrth ei osgo yn ceibio ar Not- loc tod ganddo fynydd mawr o dwyll rhesymeg i'w wasanaeth ond nid yw'i cyfan ond megys twmpath gwadd yn y diwedd. Meddai yr her- iwr mawr, Yr wyf yn herio J. B. Lewis i brofr fod y fath berson yn awdwr y geiriau a rydd efe yn eienau." Bychan o bwys genyf fi yw pa un ai Thalamus ai Misathal a rydd J. T. Morgan wrth ryw ddarnau o'i eiddo. Y peth pwysicaf yw, a ydynt yn ateb y dyben ac yn ol y siarad sydd, y mae Notloc yn taro'r hoel ar ei chlopa I bob cynyg hyd yma. Yn siwr, y mae yn brof- edigaeth i ddynion deficient in understanding feddwl fod Thalamus yn gwybod am holl awd- wyr y greadigaeth; ond wele un, beth bynag, nas gwyr y gwybodus hwn ddim am dano. 0 hyn allan, boed hysbys fod Notloc yn cydoesi a Thalamus, ac nas gall efe, er ei holl gyfrwysdra, I' ei osod dan glo dystawrwydd, na'i rwystro i osod ambell ddyceryn o aqua for tin ar Birmingham goods rhyw fostiwr a ddaw i'r farchnad yn awr ac eilwaith. Pan yn dyfynu," meddai y corach annysg- edig hwn, fel fy hun, yr wyf yn dyfynu o awduron y gwyr y wlad am danynt. Twyllwr diegwyddor yw y dyn a broffesa ddyfynu o waith awdwr dychymygol." 0 ran dim ag y gall efe brofi i'r gwrthwyneb, gall mai dychymygol yw Shakespeare. Ni welodd efe mohono. na siarad a neb a'i gwelodd, chwaithaeh ei weled yn cyf- ansoddi y gweithiau ag y mae enaid bach Thal- amus yn ymhyfrydu ynddynt. Wel, yn wir, mae geiriau celyd o ambell enau yn swnio yn fine. -Buasai "twyllwr diegwyddor" o enau loan yn ganmoladwy ond o enau Judas, buas- ent yn annyoddefadwy. 0 tydi gamgyhuddwr, dos ac ymolch yn llyn Siloam saith waith ar ugain, nid yn unig dy dafod, ond dy ddwylaw a'th draed hefyd. Fe ddywed Thalamus rywbeth fel hyn :— Nis gall ysgrifenydd y pwyllgor amddiffynol drin y pwnc heb geisio pardduo cymeriadau. Os pwnc, pwnc. Duw a'm gwaredo rhag trin cy- meriad fy ngwrthwynebwr yn lie trin y pwnc." 0 dyna weddi fendigedig. 'resyn na fuasai Thai wedi bod ar ei liniau yn gynt. Oni lefar- odd Balaam bethau da ? Ond Balaam oedd e' er hyny. Dyhiryn yw y dyn a wna hyny." Wel, Thai, tydi yw y gwr. Os wyf fi wedi par- dduo unrhyw gymeriad, enweh ef yn eich llythyr nesaf, ac mi roddaf apology mewn llythyrenau euraidd ond nid yw yn fy ngallu i bardduo cy- meriad neb ond fy eiddo fy hun. Dyna yw swm a sylwedd eich llythyrau chwi o'r cychwyn a phan nad oedd digon o ddefnyddiau gwawdiaeth yn eich ymenydd chwi eich hun, chwiliech eich llyfrgell am ddarnau sarcastic o "awduron ad- nabyddus." Ac onid ydych yn enwi rhes faith o bersonau fel twyllwyr cyhoeddus, ac yn ddi- weddafoll enweh Martha Ann Houghton, yr hon a wysiwyd o flaen ynad, ond yr hon a ryddhawyd hefyd yn ddieuog—peidiwch a darnguddio gwir- ionedd er mwyn eich pwnc-am y pills siwgr. A ydyw pills siwgr i wella claf yn fwy rhyfeddol na gosod clai ar lygaid y dall ? Pa beth oedd yn. y clai ? Dim amgen i glai yn gyffredin, ond y gallu oedd yn gosod y clai ar y llygaid. A mwy nag a ellwch chwi brcfi ydyw nad oedd dylanwad gan ysbryd Dr. Harvey i wneyd y pills hyny yn effeithiol i wella'r claf. Nid wyf yn dweyd ei fod, ond dweyd yr wyf nas gellwch chwi amhea y gallu oddiar y wybodaeth sydd genych. Ac eto, pe profid Martha Houghton yneuogo dwyll, ni fuasai hyny yn profi mai twyll yw Ysbrydeg- aeth. Yr ydych ya cofio fy ymresymiad ar y pen hwn yn fy llythyr o'r blaen, ac i'r man yma yr wyf am eich cael chwi a hwythau-i adael eich tricks yn yr Aifft, a dadlu y posiblrwydd neu yr anmhosiblrwydd, y rhesymoldeb neu yr afresymoldeb i ysbrydion gymdeithasu a dyn tra. yn y corft. Yr ydych yn ffugio rhoddi challenge eto, ond yn gofalu fod eich dinas noddfa yn ymyl, sef eich "pedwar peth." Ac ni waeth genych hefyd pa un ai Sais ai Cymro gyda'r "pedwar peth. Paham y gwadech o'r blaen eich bod yn alluog i ddadlu a Sais ? Ond dyna, ansefydlog fel ton y mor, ac eto fel y graig am y manife.sta- tions, neu y "pedwar peth." Pe baech yn onest, chwi a enwech pa driciau oeddynt i fod. Dim o'r fath beth. A newidia'r llewpard ei frychau, nen'r llwynog ei gyfrwysdra ? Beth pe gofynech i'ch gwrthwynebydd, ac efe yn ddir- westwr, am yfed pint o whisky nenfrandy ar un ddracht heb golli ei anadl, ac y gwnelech chwithau yr un peth, ond iddo fyned trwy yr experiment yn gyntaf ? Wel, fe all rhyw dric fel yna fod yn un o'r "pedwar peth," o ran dim a wyddom ni. O'r hyn lleiaf, teg fuasai i chwi ein hysbysu beth ydynt, er nad yw yn debyg y cymerid hwy i fyny fel conditions y ddadl. Nid wyf wedi fy awdurdodi gan y pwyllgor, ar ran. yr Ysbrydegwyr. i gyduno a'eh flag gais ffol- ffug am y gwyddoch na fydd y conditions yn caniatau mewn lie o'r fath i gael y manifesta- tions. Buasai yn llawn mor rhesymol i Mr. Bradlaugh, wrth ddadlu yn erbyn Cristionog- aeth, ofyn gan ei wrthwynebwyr i wneyd gwyrthiau, fel ag y gwnai Crist a'i apostolion ond nid felly y gwnai efe. Y mae yr Atheist yn decach mewn dadl nag ambell ddyn sydd yn galw ei hun yn weinidog y Testament Newydd. Dadleuodd Mr. Bradlaugh ddadl deg a Mr. Burns aT Ysbrydegaeth heb geisio am y mani- festations ar y llwyfan. Os ydych yn gwrthod ayioa i r maes 1 gaei clacu aeg trwy datod-leter- ydd, ac nid gwneyd sleight of hand tricks am y goreu, dywedweh hyny, ac yna bwriadwn gael Mr. Burns i Ferthyr i roddi darlith ar Ysbryd egaeth, pryd y cewch gyfle, os ewyllysiwch, i ofyn gofyniadau iddo ef ar eich "pedwar peth." Y mae yn dda genyf eich bod yn cyfaddef fod eithriadau o gael y majiifestations yn y goleuni, a bod 11awer o Ysbrydegwyr gonest i'w cael. Diolch am gymaint a hyna oddiwrth awdurdod mor uchel. Peidiwch myned yn ol eto i'ch hen lwybrau, a galw pawb sydd yn groes eu barn i chwi ar y pwne hwn yn dwyllwyr, ac mai yn y tywyllwch y maent yn gweithio y cyfan, gan freuddwydio ar gefn hyn mai yr Ysbrydegwyr sydd yn ceisio pardduo eich cymeriad chwi a'ch cyfeillion a pheidiwch cwyno yn ddiachos oher- wydd geiriau llipa "dryehiolaethau" ac "ys- brydion," rhag i chwi greu drwgdybiaeth yn rhai fod rhywbeth allan o le tuag awyrgylch eich cymeriad. Y d wyf yr eiddoch, heb un math yn y byd o falais bersonol, ond yn eiddigedffus am chwareu teg. Merthyr. J. B. LEWIS.
GAIB AT LEX A GWYNLAIS.
GAIB AT LEX A GWYNLAIS. FECHGYN,—Paham y gwnaethoch encilio o faes y frwydr a greasoch chwi eich hunain ? Y mae yn ymddangos i mi fel pe byddech wedi gwneyd felly ond ar yr un pryd yr wyf yn gobeithio nad ydych, a hyny er mwyn y pwnc dyddorol a gymerasoch mewn Haw, oblegyd y mae yn un o'r pynciau mwyaf pwysig a all dynolryw osod eu meddyliau arno, sef Gwirionedd y Beibl." Yr wyf wedi dysgwyl liawer am gael clywed ychydig o'r gwirionedd yn cael ei amddiffyn gan y naill neu y llall ohonoch ond nis gallaf fi aros ddim yn hwy heb geisio genych eich dan i ymwroli i'r gad, gan ei bod yn amlwg oddi- wrth eich llithiau yn y GWLADGARWR eich bod yn gwahaniaethu yn eich syniadau. Yr ydych yn ymddangos i mi fel pe b'ai arnoch ofn eich gilydd, ac un yn dysgwyl i'r llall ddechreu, a thrwy hyny heb ddechreu o gwbl. Mae'n drueni mawr fod ar neb ofn traethu ei syniadau ar wirioneddau y Beibl y dyddiau presenol, ond gobeithio nad oes un ohonoch | nwi eich dau wedi eich meddianu gan yr J fnau slafaidd hyny. Gan hyny, yr wyf fit