Y Gwladgarwr

DAU FR i WD YN TAELTJ EU GILYDD I MEWN I BAIR 0 DDWFR BJERW. Ar dir un o'r enw Mr. Solon Kelly, tuag wyth milldir o Huntsville, Missouri, America cymerodd dygwyddiad erchyll aaaghyffredia Ie. Pan yr oedd dau ddyn lliwiedig o'r enwau Robert a Dennis Patrick wrth y gwaith o ladd moch, cymerodd cweryl le rhyngddynt yn nghylch cyfraniadau eu gilydd yn nghnwd y ilwyddyn. Yr oedd kettle hir wedi ei lanw a dwfr yn agos iddynt. Yr oedd y dwfr ag oedd yn y kettle wedi cael ei boethi i'r fath raddau, fel yr oeddynt yn gorfod aros iddo oeri ychydig, er mwyn ysgaldanu y moch ynddo. Yn y tymeredd hwn oedd y dwfr pan cldechreuodd y brodyr gweryla. Dywedodd Dennis, yr hwn oadd yr hynaf, wrth Robert y byddai iddo ei osod yn y kettle os na wnai gau ei geg a dywed- odd Robert, y brawd pregethwrol, wrth Dennis, os gwnai efe ei osod yn y dwfr hwnw, y byddai yn rhaid iddo yntau (Dennis) fyned gydag ef. Ar hyn, cydiodd Dennis yn Robert, a'i wthio yn ol i gyfeiriad y kettle. Gwthiodd efe ef, y ddau yn y cyfamser a'u breichiau yn gloedig, nes yr aeth y ddau yn bendramwnwgl i mewn i bair y dwfr berw- edig. Tynodd eu hysgrechiadau a'u cwynfan- au gresynus ac ofnadwy ereill i'r fan yn inan, y rhai, yn y diwedd, a'u tynasant allan o'r pair eiriasboeth. Cadwasant eu synwyrau pan dynwyd hwynt allan gyntaf, ac yr oedd eu pangfeydd angerddol yn syml tuhwnt i ddesgrifiad. Achwynasant ar unwaith am eu dillad poeth, a phan y tynwyd y rhai hyn oddiam eu haelodau, aeth tafeilau mawrion o gnawd berwedig gyda hwynt, gan adael yr esgyrn yn noeth. Syrthiodd eu barfau allan, a disgynodd eu gwallt oddiar eu penau. Yr oeddynt yn llythyrenol wedi cael eu cookio yn fyw. Yr oedd yr olygfa y fath, fel yr oedd y rhai a'u gwelsant bron wedi cael eu parlyseiddio gan ddychryn. -Treiwyd yr hell fesurau o ryddhad ag oedd yn bosibl yn ystod J y nos, ond bu Robert farw tranoeth, a Dennis yn fuan iawn ar ei ol. J

Ystafell y Cerddor. YR ydym yn bwriadu, am dymor beth bynag, Mr. Gol., ysgrifenu cyfres o lithiau o'n hys- tafell, ac amcanwn i'r hyn a ysgrifenir fod o les i'r rhai hyny sydd a thuedd ynddynt i ddarllen a myfyrio ar bethau sydd yn debyg. os nad yn sicr, o esgor ar ddyddordeb a lles- iant meddyliol. Nid ydym yn bwriadu cyfyQgu ein hunain i ysgrifenu ar bethau sydd yn perthyn yn umongyrchol. i gerddor- iaeth yn unig, ond mae'n fwy na thebyg mai i'r cyfeiriad hwnw y bydd ein sylwadau yn debyg o fyned fynycliaf ac nid yw ond peth rhesymol i ni ddechreu ar hyny y waith hon. Un o'r pethau diweddaf a dderbyniwyd i'r ystafell oedd cylchiythyr (circular) yn gofyn am ein presenoldeb mewn cymdeithas ag y mae yn dda genym wneyd crybwylliad yn y fan hon am dani. Efallai nad gormod fyddai i ni ddweyd fod cystal cantorion yn Nghwm Rhondda ag a ddymunem eu cael, ac nid ydynt y rhai lleiaf ychwaith yn eu gwybod- aeth am y gelfyddyd ag y maent mor hoff o'i meithrin yn eu meddyliau. Modd bvnag, i gyfarfod â'u chwaeth glasurol, y mae ychydig, os nad llawer, o gerddorion meddylgar y cwm a nodwyd wedi pendeifynu ar gynllun sydd werth ei groniclo, a hwn w yw y peth svdd raid wrtho i buro ac i oleuo y deall, sef dysgu a myfyrio ar ddarnau coethedig o gerddor- iaeth, a wna les personol ar ol hir ymdrech a phryder i'w meistroli. We!, yr oedd cynwys- iad neu yn hytrach amcan y cylchlythyr yn myned yn naturiol i'r cyfciriad o gynyg i sylw edmygwyr cerddoriaeth gyfleusdra i eangu eu gwybodaeth gyda'r pur a'r dyrchafedig. Bydd yn dda, mi wn, gan gerddorion yn enwedig glywed am sefydliad y R30NRDA PHILHARMONIC SOCIETY, yr hon sydd newydd gycawyn gyda llawer o lwyddiant. Can belled ag y gwyddom ni, y mae wedi ei sylfaeau ar egvyyddorion da. ,yl felly, gellir dysgwyl iddi yrfa obeithiol. Yr oedd pob peth braidd, er's rhai blynyddau yn ol, yn cael eu creu n,'u cynyg i'n sylw hsb y rhagystyriaeth leiaf sut oedd cario y cyfryw allan yn effeithioi, ac i hyny y gellir priodoli eu dadfeiliad sydyn ac annysgwyliadwy ond yn awr y mae gwedd arall ar bethau yn eu cychwyniad, ac y mae hyny yn esgor ar bar- had eu hamcanion, gan fod pwyll a threfnus- rwydd yn fwy tebyg o fod yn bethau arosol na mympwyon yn codi oddiar anystyriaeth, ac i'r gwelliant y soniwyd am dano y mae i ni ddysgwyl ymlyniad a serch y cantoriou yn nglyn a'r gymdeithas a nodwyd. Yn y lie cyntaf, yr ydym yn deall mai pwyllgor o ddynion parchus a chyfrifol sydd wedi rhoi bodolaeth i'r gymdeithas, ac fel dosbarth yn deilwng o'u galw yn rhai doeth a phwyllog, y maent wedi argraffu cylchlythyr- au i wahodd y cantorion hyny a faraaat yn deilwag o hyrwyddo y mudiad rhag ei flaea yn hwylus a llwyddianus, drwy roi eu pre- senoldeb. Yr ail beth sydd Y11 hawlio sylw ydyw eu dewisiad o arweinydd, sef Mr. D. T. Prosser (Eos Cynlais). Y mae ei gymeriad difrycheulyd, yn nghyda'r orchest a wnaeth yn Nghaerdydd, yr hon fydd ar gof a chadw gan bob Cymro ya eawedig, ya ddigon o brawf o'i alluoedd a'i gymhwysder i arwaia y nifer oreu a fedrai y genedl Gymreig eu cael o'i meibion mwyaf diwylliedig. Y peth olaf sydd raid ei enwi yw, mai "Hymn of Praise" Meadelssoha yw yr oratorio sydd yn cael ei dysgu gan y gymdeithas yn bresenol. Dy- munwn bob llwyddiant iddynt, gan ein bod o'r farn fod yn rhaid wrth orlafur gyda pheth- au sylweddol cyn y gellir cyrhaedd amcanion a fydd yn werth iddynt hwy a ninau ym- falchio ynddynt mewn amser i ddyfod. Yn ol a welir ac a deimlir, y mae mwy o alluoedd yn guddiedig yn y rhyw fenywaidd nag sydd hyd yma wedi eu dadblygu gan- ddynt. Ond o'r hyn ydym wedi ei gael, cawn ddigon o brawf fod ynddynt ragoriaethau meddyliol, yn ogystal a chymhwysderau at orchwylion bydol, ac i brofi ein gosodiad, rhoddwn yr engraiffi gaalynol o'r rhinweddau ag oedd MERCH I AMAEIHWB YN WESTMORELAND yn feddianol arnynt. Mae y gohebiaethau sydd wedi ymddangos yn ddiweddar yn y newyddiaduron mewn perthynas i ddysgeid- iaeth merched amaethwyr i'w hystyried fel arwyddocad o arwyddion yr amserau, gan nad yw gwybodaeth i fod yn hwy i'r cyfoethog a'r dylanwadol yn ameuthyn, yr hyn sydd yn ffaith yn awr a addefir a'r hyn, gan hyny, a ddylai fod mewn golwg ydyw, fod y ddysg- eidiaeth a roddir ya un ddiwall a defnyddiol. Mewn ymddyddan anerchiadol mewn contem- porary, cawn eglurhad ymarferol ar y gwerth o ddiwylliant cerddorol yn nghartref amaeth- wryn Westmoreland. Dy wed yr ysgrifenydd wrthym fod merch yr amaethwr (yr hon oedd tua phymtheg oed) wedi cymeryd ei lie yn yr Eglwys i chwareu yr harmonium, a hyny oherwyddfod y chwareuwr arferolyndygwydd bod o gartref, sef ysgolfeistr y dyffryn. "Ar ein dychweliad," meddai, "eh wareuodd gercld- oriaeth gysegredig ar y berdoneg, a chanodd rai ernynau, &c. end ar ol te hi ymadawodd am hir amser, ac o r diwedd ei mam a ddy- wedodd, f Y mae ein gwasanaethferch wedi myned allan yr hwyr yma, ac y mae Annie yn gorfod godro.' Ar hyn, gofynssorn am weled y da, ac wrth ddychwelyd i'r tý, yno yr oedd ein cyfeilles fedrua mewn llaeswisg gotwm yn rhoi ymborth i tua deuddeg o loi bychain, y rhai oedd yn ei hamgylchynu yn y buarth. Wedi diwallu y rhai hyn, rhaid oedd gwasan- aethu ar y moch, ac wedi hyny ail-ddychwel- odd y foaeddiges ieuanc at y berdoneg wedi dilladu ei hun fel yr oedd yn flaenorol. Yn awr, y mae llawer wedi ei ddweyd am y gwrthuni i bersonau mewn gwahanol sefyllfa- oedd o fywyd i gysegru eu hamser at astudio cerddoriaeth ond, mewn gwirionedd, nid yw hyn yn briodol ond yn uuig i'r rhai sydd yn ceisio cyrhaedd gwybodaeth gerddorol yn I benaf fel gorpheniad ymddangosiadol i'w bacidyag, yn hytrach nag fel ffynoaell o fwya- j iaat hir-barhaol. Y mae esgeuluso gorchwyl- ion pwysig bywyd or mwyn dafcaraau a chwareu yn beth i'w annghymeradwyo i'r eithafion pell- af ond beth a gawn ddweyd am foneddiges ieuanc sydd yn feddianol ar alluoedd i gyf- lawni y gorchwyl o chwareu yr yn yr Eglwys, a difyru ymwelwyr drwy ganu can- euon ac emyaau gartref, ac wedi hyny myned yn foddlongar i fwyda y lloi a'r moch yn y buarth 1 Y r ydym yn fynych yn caeI ein gal w i gofnodi engreifftiau sydd yn ddifrxol i gerdd- oriaeth ond mae merch synwyrol y ffermwr o Westmoreland yn dangos i ni yr arferiad ohono." Mae'r haaesyn uchod i'w weled yn y Musical Times am Dachwedd y laf, 1879. Pe byddai merched Gwalia yn efelychu y foneddiges a nodwyd, gallai eu hoes fod o wir fwynhad iddynt. Y mae amrywiaeth gallu- oedd yn rhwym o esgor ar lawer o gysur, gan fod tuedd mewn parhau i gyflawni yr un cwrs o waith i ddiflasu y meddwi, ac mae lie i ofni fod gormod o unffurfiaeth yn nivveidiol mewn llawer o ystyron. Mae ymdrechion can mol- adwy yn cael eu gwneyd yr adeg bresenol i addysgu y rhyw fenywaidd ond yn ol ein barn ni, ni ddylid myned yn ormodol i'r cyf- eiriad hwnw, gan fod tuedd yn hyny i gadw y chwaeth oddiwrth bethau llawn mor angen- rheidiol. Ein hamcan wrth ddyfynu yr hanesyn uchod yn benaf oedd, er tmvyn rhoi esiampl i ereill beth yw gwir ddedwyddwch, gan yn ddiamheu fod hyny i'w gael trwy fab- wysiadu cyollua mor amrywiol ei agweddau ac os cafodd v cyallua erioed ei lawn ystyr, y mae yn naturiol i ni gredu i hyny gyaaeryd lIe yn nglya a merch dalentog ao ymdrechga,r yr hwsinon o Westmoreland. DIAPASON.

TAN DIN-Y8TRIOL, 1 G SOL LI ID BTWYDAU YN ABE LiD ili. Cymerodd amgylchiad gwir druenus Ie yn nhy- David Thomas, glowr, 23, Thomas-st., Robertstown, Aberdar, nos Fercher, wythnos i'r diweddaf. Ymddengys i'r plant gael eu gosod yn y gwely yn gynar yn y prydnawn, ac yr oedd Mrs. Thomas a'i baban, 7 mis oed, gyda chymydoges o'r enw Mrs. Nicholls, i lawr y grisiau gyda'u gilydd. Yr oedd Mrs. Nicholls yn dal y baban, tra yr oedd Mrs. Thomas yn llanw y lamp o oil benzoline o botel bemt yn llawa ohono. Gosododd yr olaf y botel o flaen y tan, tra yr oedd hithau yn trwsio y lamp; ac wrth droi ar ei sawdl, dymchwelwyd y botel gan ei dillad, gan golli yr olew ar y 11awr. Taniodd yr oil o'r grate, a dyraa yr ystafell yn fflam ar unwaith. Rhedodd Mrs. Nicholls allan a'r baban yn ei breichiau i'r heol, gan roddi alarwm i'r cym- ydogion, tra yr aeth Mrs. Thomas, er fod ei diilad yn fflamiau, i fyny y grisiau, er achub y plant oeddynt yn y gwely. Erbyn hyn, yr oedd yn aumhosibl do'd i mewn trwy ddrws y front gan y fflamiau. Tyrai y cymydogion i'r lie ac wedi deall y perygl oedd y rhai oedd i mewn ynddi, cyrchwyd ysgol, gan ei gosod ar gyfer ffeaestr yr ystafell wely. Der- byniwyd un o'r plant, merch fechan pedair blwydd oed o law y fam ar yr yagol, yr hon ni chawsai niwed. Cafwyd Mrs. Thomas, a'i mab, David John Thomas, 7 mlwydd oed, allan yr un ffordd, ond eill dau wedi llosgi yn druenus. Yr oedd yr olygfa yn dorcalon- us i'r eithaf, a'r fam yn y cyffro mwyaf pan gafwyd hi allan trwy y ffeaestr. Cymerwyd hwy eill dau i dy y cymydog drws nesaf, a chymhwyswyd olew at eu llosgiadau gan y cymydogion, pa rai oeddynt, ar rai rhanau o'r cyrff, wedi llosgi yn gols. Y meddyg cyntaf ddaeth i'r lIe oedd Dr. Walters, a dilynwyd et yn fuan gan Dr. Jones, a buont yn gweini ar y dyoddefwyr trwy y nos ond ofer fu pob medr meddygol, canys bu farw y fam am dri o'r gloch y boreu, a'r plentyn am haner awr wedi pump. Yr oedd y tad yn gweithio'r nos yn nglofa'r Werfa ond gyrwycl am dano, a daeth adref tua chanol nos. Yr oedd ei alar, fel y gellid dysgwyl, yn angerddol, a gwyliodd ei wraig a'i blentyn nes iddynt suddo i angeu. Yr oedd ei wraig wedi colli pob ymwybodolrwydd cyn iddo gyrhaedd adref. Wedi cael y fam a'r plant allan o'r tý, gwnaeth y cymydogion bob ymdrech i ddiffodd y taa, a llwyddasant i wneyd hyny yn fuan, ond nid cyn i'r hoU ddodrefa gael ei losgi. Daeth Arolygydd Thorney a nifer o heddgeidwaid gydag ef i'r lie, gan weini pob cynorthwy. Teimlir y cydymdeimlad dwysaf a'r teulu aa- ffodus, ac yr ydym yn deall fod Mrs. Thomas yn barchus iawn gyda'r cymydogion. MANYLION PELLACH. Cynaliwyd trengholiad ar gyrff Mrs. Jane Thomas, 30 oed, a David John Thomas; 7 oed, yn y Queens Hotel, prydaawn dydd Gwener, o flaen Mr. Thomas Williams, is- grwner. Galwyd amryw dystion i roi manyl- ion am y tan. Rhoddwyd adroddiadau cyffrous gan William Evans, mwnwr, a Win. Watkins, glowr, y rhai oeddynt gyda'r blaen- af yn cael y teulu allan o'r tan. Dywedai Evans mai efe oedd y cyntaf yn y lie, a desgrifiai ei ymdrechion i gyrhaedd at ffenestr yr ystafell wely, yr hyn a wnaeth trwy fyned i ben bwrdd. Nis gallai agor y ffenestr; felly, gwaeddodd ar Mrs. Thomas arn iddi gicio'r frame allan, yr hya a waaeth, ac yaa estynodd y ferch fach iddo, yr hon a acliub- wyd. Yna, mynodd ysgol, a gosodwyd hi yn eroyn y iieaestr, er cael y ddynes i lawr. Yn y cyfamser gwnaeth Watkins ymgais aflwyddicinus i fyned i fyny y grisiau, pan y rhwystrwyd ef gan v mwg hyd ne3 iddo rwymo napcyn gwlyb dros ei enau a'i ffroenau ac yna, llwyddodd i fyned i fyny, ac estyuodd allan Mrs. Thomas a'i mab i'r rhai oeddynt ar yr ysgol. Y ciwner, wrth symio i fyny, a sylwai nad oes dadl fod ben::oline o'r natur fwyaf hylosg a pheryglus, os arllwysir ef ger- llaw tan, neu ganwyli, ac y mae ya syndod na fyddai pobl yn fwy gofalns yn y defnydd- iad ohono. Rheithfarn, Marwolaeth dam- weiniol trwy iosgiad." Dychwelodd amryw c, o'r rheithwyr eu sylltau i briod y trengedig.

Ymgom rhyngwyf a Modryb Catws o'r North. LLITH XXVII. HEBDYVV'R boreu, cyfarfyddais a'r hen Gatws ar un o'i rambles, ac yr oedd yn hawdd canfod fod ganddi rhyw newydd i'w fynegu. Mor gynted ag y daethum o fewn ychydig latheni iddi, dyma hi yn gwaeddi allan, "A glywsoch chi y newydd ? Y mae Rhydderch ab Morgan yn bwriadu dyfod allan fel ymgeisydd am sedd ar y Bwrdd Ysgol y tro hwn." cc Wel, yn wir," ebe fi u dyna fa.chgen sydd yn feddianol ar ddigon o allu a chymhwysder i fod ar unrhyw Fwrdd Ysgol, a diamheu y bydd iddo gael ei ethol gan fwafrif mawr. Beth yw eich barn chwi am dano ?" Gallu a chymhwysder, yn SiWT," ebe hi. Oes, yn ddiddadl, y mae ynddo fo ddigon o hyny; ond y mae digon o allu a chymhwys- der yn llawer o'r .hai. sydd i fewn yn barod, pe bai nhw yn gweithredu yn ol hyny. Beth yw y rheswm eu bod yn can y Beibl allan o'r ysgolion sydd dan eu hawdnrdod ? Ond y mae yr etholiad wrth y drws, ac y mae Dafydd y crydd a Sion ni yn beaderfynol na, chaiff neb eu hethol ar y Bwrdd newydd os na wna nhw hv o ffyddlondeb i bleidio y. Beibl, a chaniatau i'r plant ei ddarllen yn yr ysgolion. A welsoch chi erioed y futh an- nghysondeb ? Ein gweinidogion cyflogedig, 1:1 I,- 1 ni y rhai sydd yn byw, medde nhw, ar ddysgu'r Beibl a'i egwyddorion i'r bobl, ac yn cymeryd fel eu harwyddair, Y Beibl i bawb o bohl y byd,' yn cydymffurfio a rhyw haner inffidel- laid i wrthdystio yn erbyn ei ddarllen. Beth nesaf, tybed?" Y mae yn ddrwg iawn geayf am danoch, Catws fach, eich bod yn parhau mor gyadyn ac anwybodus. Nid oes bosibl eich dar- bwyllo i ddeall na chredu mewn un math o ddiwygiad o gwbl. Pa fwyaf pwysig fydd y diwygiad, mwyaf oil yw eich cyndynrwydd chwithau. Wei, gallaf egluro ymddygiad y gweinidogion yn hyn o beth i chwi°mewn ychydig eiriau. Chwi wyddoch fod y rhan fwyaf o aelodau y Bwrdd yn perthyn i wa- hanol enwadau crefyddol, ac, wrth gwrs, y mae pob un a'i lygaid yn unde-awake fel na fyddo i'r enwad a gynrychiola efe gael unrhyw foul-play. Felly, nis gellir caniatau i'r ysgol- y 11 feistr i roddi gwersi Beiblaidd i'r plant, rhag ofn y bydd iddo eu dysgu yn egwyddorion un enwad yn fwy na'r llall, ac, mewncanlyniad, i'r enwadau ereill golli en dylanwad hwy ar yr ieueactyd. Ohewydd hyn y maent wedi penderfynu cau drysau yr ysgolion yn gyfan- gwbl yn erbyn y Beibl, bydded y canlyniad beth a fyddo. 'A fair field and no favour' yw hi gyda'r Bwrdd presenol." Wel, mi rydw i hefyd," ebe hi, "yn caru gweled pawb yn cael chwareu teg ond y mae Sion ni yn credu y dylid caniatau i'r plant ddarllen y Beibl yn yr ysgolion dyddiol, ac y gellid gwneyd hyny heb berygl i unrhyw enwad. Yr oeddem yn siarad ar y pwnc hwn, y noson o'r blaen, yn nhý Dafydd y crydd. Y mae Dafydd, i chi'n deall, yn gyfaill mawr i'r pregethwyr, er nad yw yn canmol eu hym- ddygiad yn y mater hwn. Ond y mae John i'r gwrthwyneb yn hollol. 'Nhad bach,' ebe fe, 'y mae gan y gweinidogion, fel pawb ereill, eye to business." Dyde chi na Chatws yn gallu deall y drift o gwbl; ond yr wyf i yn ei deall hi i'r blewyn. Beth pe bai yr ieuenctyd sydd yn yr ysgolion yn cael eu haddysgu yn egwyddorion y Beibl, ac y mae yr holl blant yn awr yn cael eu gorfodi gan y gyfraith i bresenoli eu hunain yno-beth fyddai sefyllfa pethau yn mhen deng mlyn- edd eto ? Wet, byddai pob un o'r cyfryw mor hyddysg yn yr Ysgrythyrau fel y byddent yn alluog i bregethu, ac hefyd i esbonio pob darn o'r Llyfr Sanctaidd. Yna, ni fyddai angen am y gweinidogion o gwbl. Byddai pawb yn gallu cretydda ac addoli bob Saboth trwy ddarllen Salmau Dafydd, a'r Litani a rhanau ereill o'r Llyfr Gweddi Cyffredin, ac ar y diwedd cael gair o gynghor gan ryw un neu ddau, yn lie cael ein gorfodi (fel yr ydym yn fynych yn awr) i wrandaw am awr neu awr a haner ar un yn siarad, fel nad oes amser i neb arall i agor ei enau, ac yr ydym yn rhwym o dderbyn yr hyn a ddyweda, bydded beth a fyddo. A dweyd y gwir, yr wyf yn falch o galon o'r dyn mawr hyna yn Nghaerdydd, sef y Parch. Cynddylan Jones. Y mae yn sicr o wneyd cynhwrf yn y gwer- syll, o'r hyn y gall llawer o ddaioni ddeilliaw.' Taw bellach,' ebe Dafydd, onide fe sudda i fy mynawyd yn dy dafod. A wyt ti, y corgi bach, yn myned i gefnogi yr hen drash hyna ma' nhw yn arferyd yn yr Eglwys Wladol. Os nad wyt yn tewi mewn mynyd, ti gei fyned ac aros gyda nhw—yr heu Babyddion.' 'Gan bwyll, nhad,' ebe John, 'mi a roddaf gwestiwn bach syml i chi. Beth a feddyliwch wrth addoli V I 'Vel,' medde Dafydd, gan grafn ei ben, cwn i ddim siwd y mae cael gair ar addoli ond addoli.' 'Nage, na»e 'nhad bach, ebe John beth a feddylir wrth addoli, neu pa fodd yr ydym Yt a(/,(Ioli?' Wel,' inedde y tad, 'trwy fyned i'r cwrdd gweddi, i'r seiet, i'r cwrdd dydd Sul, ac i'r Ysgol Sul. IVall done, 'nhad, dyna ryw- beth yn fwy tebyg i atebiad yn awr ebe John. c Wei ynte, tyna chi yn myned i'r cwrdd, dydd Sul dwetha, yn nghwmni Dafydd Jones, tua haner awr wedi i'r cyfarfod ddechreu, a chyda ch bod yno, tyna'r pre- gethwr yn tynu ei destyn, a cliwithau yn gorfod eistedd i lawr o'r dechreu i'r diwedd, ac ni chawsoch y pleser o agor eich ceg. A phe dygwyddai rhywun ofyn i chi, ar ol dyfod allan, le yr oeddech wedi bod, diamheu yr atebech eich bod wedi bod yn y capel yn addoli • Gwnawn, wrth gwrs,' medde Dafydd. Beth arall o'wn i wedi bod yn 'neyd 1 Ni chysgais i- ddim deng mynyd 'rwy'n siwr, dydd Sul dwetha.' 'Rwan, rwan, John,' ebs fi, c mi rydw inau yn dallt dy ddrift dithau yn go lew. Yr wyt ti yn credu mai y ftordd iawn o addoli yw mynerl i'r Eglwys, bob Sul, i adrodd, a chyfodi ac eistedd trwy gydol yr oedfa. Wn i ddim pa fath o addoliad y gelli di alw y dull sydd efo nhw yn yr Eglwys. Goddefant i'r hogiau a'r liancesau annuwiol gymeryd rhan mewn gweddio yn gyhoeddas, ac mewn darllen y balmau, fel pe bai nhw y Cristionogion dys- gleiriaf a fedd yr Eglwys. Mi rydw i yn ystyried yr hyfdra hwn o'u heiddo yn gabledd o'r fath waethaf. Ni oddefir efo ni, yr Ym- neillduwyr, i'r un dyn i ymwneyd ag un rhan o wasanaetn y cysegr os na fydd y cyfryw yn proftesu bod yn Gristion. Pa bryd erioed y gwelsoch yr un dyn anmhroffesedi^ yn dar- lien penod i ddechreu'r CWl", neu fyned i weddi yn gynoeddus yn y cwr' gweddi ? Dim erioed, mi wnaf hv, ac ni iydd ychwaith tra tyado YrnneiLdiiaeth yn Ymneillduaeth.' • V/el, nawr, Catws," ebe ii, "yr ydych wedi gosoo. eich bys yn y pot a'r saim ya didy L ed<L Yn ol eich tystiolaeth chwi, ni oddehr i r un dyn annghrefyddol i ymwneyd aim yn gyn oedd us ag unrhyw ran o wasan- aetn crefyddol. Beth am y cauu, Oatws ? A ydyw yr Ymaeillduwyr yn caniatau i'r an- nghrefyddol i ganu yn v srwasanaeth 2" Wel, ïe, oanu yw hyny," oedd yr ateb. Y mae eio ni gymhelhadau yn y Beibl i oawo i ganu mawl, megys eel-lwcll yn hafar i'r Arglwydd yr holl ddaear,' &c. Y mae hyna yn wir," ebe fl "ond y mae genym gymhelliad i weddio hefyd. Yr oedd em Gwaredwr yn dweyd, pan ar y ddaear, Fod yn rhaid gweddio yn wastad ac heb adirlygio, &c. Y mae'n wir fod gweddi yn ran arbenig o addoliad y Goruchaf; ond fe gyaneoydd pob dyn synwyrol fod y canu vn ran mwy arbenig o'r addoliad na'r "weddio ac y mae hyn yn ffaith anwadadwy. Ond yr wyf yn rhwym o fyn'd yn a,wr, gan fod genym argent business ar law. Diau y cyfar- i-yduwn a n gilydd eto heb fod yn hir, ac yna gallwn gael dadl deg mewn perthynas i'r tesyn, sef Pa un ai yr Eglwys Sefydledig ai ynte yr Ymneillduwyr sydd yn iawnyneu dull o addon. Dydd da i chwi 'nawr."

NODION 0 GWMBACH. MASNACH.-Digon tebyg y bydd y lie hwn wedi ei oleuo i gyd a nwy cyn bo hir amser. Mewn ychydig ddyddiau, bydd yma Co- operative Stores newydd ardderchog wedi hagor. Mae Hewyrch bur gyson ar y glofeydd yma yn bresenol. LLENYDDIAETH.—Y mae poblogaeth y lie uchod wedi eu breintio a chan rad gan ddyn haelionus, "Cân o glod i Charles H. James, Yaw." Mae wedi ei hargraffu a'i rhoddi yn rhad i'r trigolion. Wele ychydig ohoni :— Mae rhyw gynhwrf trwy y cyoiydd Trefydd, broydd, a pheutrefydd Cynal wneir amrywiol gyrddau Am gymhwysder dyn i ddadieu. Pleidiwn James, &c. Tra bo dw'r yn afon Thames- Tra fo Teifi fawr yn tarddu, Pieidiol fyddwn oil i J unes. Mae ii alluog ddyn dwysedig, Ac yn Gymro call" nodedig,— Mae efe yn ddyn pwerus, Gelyn yw i feibion Bacchus. Mae'n wleidyddwr o'r manyla,' Gwrthwynebu gormes fyna; Dros gyfiawnder fe wna sefyll, Gwrthwyneba bob rhyw ellyll. fillS dyfynwn ond un penill eto o'r deg penill ardderchog hyn ° Henry Richard sy'n Seneddwr, Cymro dewr a gwir Rtiyddfrydwr Rhoddwn James i mewn yn gymen, Fel bo'r ddau'n cyduno'r cambren. Dyna hi heb newid dim ar ei hurddas bardd- onol, fel new year's gift i filoedd darllenwyr y GWLADGARWE,. Look out, boys, dyna berchen y gadair nesaf, os caiff iechyd i ddyfod i faint- ioli. -Nimi-od. BUDD-GYNGHERDD PROFFESWR A N. JAMES, R.A.M. Y mae genym y pleser o alw sylw ein darllenwyr yn gyffrediaol, yn nghyd a hoff- wyr cerddoriaeth ya Aberdar a'r cylchoedd at y cyngherdd uchod a gynelir yn awr nos ol Lun nesaf, Chwef. 16eg. Y mae Mr. James yn gwir deilyngu nawdd y cyhoedd, yn enwedigol pan gofiom iddo weithio ei hun i fyny, a phasio cwrs efrydiaeth yn y Royal Academy gydag anrhydedd, a hyny ar draul ei hun. Llawen genym hefyd weled fod y cyngherdd dan nawdd Arglwydd Aberdar a phrif foneddigion yr ardal. Edrycher dros restr yr artistes, a gwelir eu bod oil wedi enill safie ac eaw iddynt eu huaain yn y bvd cerddorol. Yr arweinydd yw Mr. Rees Evans, a'r cyfeillydd yw Mr. James ei hun. Heblaw Misi Liazie Evans, Miss Lizzie -p t a ^1S3 A. Williams, oil yn ■tfc.A.Ms, y mae Llinos Rhondda i gymervd rhan, a Miss H. L. Harris, yn aghyd a'r brodyr profedig Gwynalaw, Hywel Cynoa, iios Dar, a Gwilym Gwenallt. Dyscwvliwn Ion aid neuadd o bobl yn nghyd nos Lun nesaf. PONTHYRHYD, Glm LLANYMDDYFRI. YSGOLDY BlumIS BROOK.—Cynainvyd cyf- arfod llenyddol yn y lie uchod DOS Wener onawr 23am, gan ysgolioa Cwmsarnddu a 1ieb^"au-. Cymerwyd y gadair gaa y P^cn. D. Morris, Cwmsarnddu. Aethant S7L6U gwaiti^ yn rhagorol ac y maent yn naeddu canmoliaeth am eu Hafur. Mae yn ymdaangos hefyd fod yr arweinyddion wedi pvf-/t*iWefr yU egni°l. Dymuawa gael cyftufod cyffelyb ya fuan eto.—Eufus. BWLCHYFFIN, PL WYF CAIO. Nos lau, lonawr 29ain, cynaliwyd cyfarfod Ileny-tdol yn Ysgoldy y He uchod. Y cadeir- ydd ydoedd y Parch. Mr. Richards, Cruory. bar. Gvvasanaethwyd gan y corau canlynol: --Crygubar, Cwmdwr, Porthyrhyd, cor y lie, tvc. Cafwyd cyfarfod hwylus iawn, a'chann ac adrodd rhagorol. Dymunwn gaelSunVi eth eto yn fuan. — Un oedd yno.