Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
11 articles on this Page
COLEG Y GWEITHIWR.
COLEG Y GWEITHIWR. GAN AP CORWYNT. Ap Corwynt.—Yn gyntaf oil, dymunaf gyf arch beirdd allenorion Morganwg a Mynwy, ac oddiyno i lawr i Lanelli, at Deheufardd, Calfin, Ifor Wyn, ac Eryr Glan Lliedi. Daeth i Aberdar, ddydd Nadolig a thranoeth, hufen beirdd y wlad, neb arogen na'r brawd fardd hyfedr o'r Groeswen, sef Gwilym Elian, yr hwn, am dalent a serchlonedd, sydd yn addas i'w resu yn mysg beirdd goreu Gwalia. Y mae ei ddyn oddiallan yn treulio yn noble iawn. Yn mhen ychydig wedi ei gyfarfod ef, daethom i gyffyrddiad a'r tad barddol, Dewi Wyn o Essyllt, yn edrych mor hoew ag -erioed, ar ol y brwydrau diweddar. Ni welsom 61 yr un assegai ar ei gyfansoddiad, ac yr ydym yn credu ei fod ef yn shot-proof. Daeth i Aberdar hefyd lu mawr o feirdd a llenorion i wrando Blodwen, sef Dyfnwal Dyfed, o Rymni Hywel Morganwg, o Heol- geryg, ac amryw ereill. Dysgwyliem weled y bardd cyhyrog Mabonwyson, ac yn ol y rhag- ddysgwyliad, mai efe fuasai yn fuddugol ar y g&n ddigrif i "Glicy Bont" yn Eisteddfod Cymrodorion y Goron ond mae'n debyg na chafodd hwyl ar ei awen. Deallwn mai Emlvnfardd gurodd ar y Ddaear yn Nhre- herbert, a'r brawd Gwrhyd Lewis enillodd ar Anfarwoldeb yn Eisteddfod Calfaria. Cor Cap Coch enillodd y brif wobr yn yr un Eis- teddfod. Y mae y cor hwn yn dyfod yn allu peryglus mewn cystadleuaeth, a rhaid i'r cantorion ymroi ati pan yn ei gyfarfod. Can- wyd gan amryw feirddion ar Glic y Bont," ac efallai y cawn weled y ddwy gerdd fudd- ugol cyn hir ond clywsom y penillion can- lynol, ac efallai na fyddant yn annerbyniol gan ddarllenwyr y GWLADGARWR tuag adeg y gwyliau yma:- Mae Senedd Clic y Bont o hyd Yn eistedd haf a gauaf- .Gwell lot o fecligyn yn y byd Na'r lloer ni cheir mi w'rantaf; Arwerthwyr, siopwyr, Derwydd mawr, A phob rhyw gawr a chorach, .Sydd ar y cysegredig lawr Yn 'sgwrsio am draws fantach. Bu Mabonwyson gyda'r Clic Yn gwledda ar gawl a phancos, Ond trow'd ef allan !—dyna dric, A rhedodd fel yr andros Ac yn y Bwthyn Barddol 'nawr Mae'n trefnu ei fawr gyflegrfa, -Gan fygwth chwythu'n garn i lawr Y Clic a'u dinas noddfa. Mi glywais i fod awdwr Greddf," Yr hon fu'n ddeddf Eisteddfod, Dro yn eu mysg heb gywair lleddf Yn perthyn idd ei hanfod; Myfyriaid hefyd yma gawn Yn 11awn o dan bardd oni, .A bron mewn hwyl ar ambell 'nawn I herio unrhyw Ddewi. Daw achos beirddion Aberdar 0 flaen y Bwrdd Clicyddol; Ond ni cheir yno wyllt na gwar Yn meddu ar Awen farddol; Pob Bryn, pob loan, yn y lie, Nid ydynt ond ebillion, Ac heb eu salach is y ne' 'Nghy wreinwe'r cynghaneddion. Daw beirdd cerubaidd Gilfach Goch 0 flaen y Bwrdd dieisor, Ond ni fydd rheiny a'u rhwysg a'u rhoch Yn hir cyn cael eu hepgor, 0 A phenderfynir yn ddilai Nad ydyw rhai ohonynt A'u Hawen dawdd yn fwy na llai Nag As o flaen y corwynt. I Glic y Bont mi dynaf fi Fy het un dydd a blwyddyn, Can's credu 'rydwyf fod ei fri Yn fwy na hyd abwydyn Gwareder fi rhag myn'd i'w safn, Neu lafn eu cledd i'm taro Os felly, rheda'm gwaed bob dafn, A cnwympaf gan y bendro. Er maint eich awydd, nid wyf fi Yn emvi'r prif-weinidog, Na'r man ringylliaid yno sy', O'r cawr i'r corach swyddog Ond gochel di, y prydydd caib, J Rhag nesu i'w cyfrinach, Neu pair eu llym feirniadol raib It' rygu'n dost a grwgnach. Mae'n debyg mai rhyw David Garrick ydoedd yr awdwr. John Cobler Jones.-Wel, dyna ddigon o farddoniaeth am un haner blwyddyn. Dewch a rhywbeth mwy sylweddol tuag at fara a chaws. A oes rhyw newydd gwerth ei gry- bwyll 1 Tomos Bedyddiwr Jones.-Oes. Mae y brawd Gurnos Jones wedi troi yn Fedyddiwr, ac yn nghyswllt a'r hysbysiad am y ffaith yn Seven Cymru, y mae hefyd grvbwylliad ei fod yn barod i draddodi ei ddarlithiau yn unrhyw le y gelwir am ei wasanaeth. Y mae ganddo ddarlith enwog ar y "Corn Laws," yr hori a draddododd yn Nhreorei tua thair blynedd yn ol, a byddai yn gaffaeliad i'r wlad i glywed hono. Ni chafwyd esboniad mor effeithiol a chlir o'r "Corn Laws" oddiar ddyddiau Cobden ag a gafwyd y noson hono, ac yr ydym yn gobeithio y ca wahoddiad i'w thraddodi eto yn mhob tref a phentref trwy Gymru. John Clebryn Jones.-O, mae Gurnos yn un o ddoniolaf blant gwragedd, ac y mae wedi llwyddo i gael allan nad yw y Beibl yn code of laws. Tebyg fod yn rhaid iddo gyfan- soddi awdl newydd ar y Beibl" eto, gan fod ei farn ar rai ranau ynddo wedi newid oddiar 1874. Lewis Percyn.-Nid wyf fi yn prisio dim whithryn am bethe fel hyna. Dewch i ni, yn enw pob peth, gael rhyw hanes am fasnach, ac am helynt y byd, yn wleidyddol, breninol, a chymdeithasol. A oes rhyw newydd dda o Affghanistan a'r lleoedd hyny ? John Scelffyn.-Nac oes. Dim ond fod ein pobl ni mewn dwfr poeth yno, a wyddis dim ar wyneb daear las ffordd y try pethau. Mae'r Tories wedi cael tamaid yn Sheffield trwy etholiad Mr. Waddy, ac nid yw hyny yn ddim ond rhagarwydd o'r hyn a gant eto pan ddaw yr etholiad cytfredinol. Y gwir am dani yw hyn—ni fu y fath high-handed policy yn bodoli yn y wlad hon er dyddiau Harri yr VIII. Y mae Beaconsfisld wedi bod yn gwneyd fel y mynai efe, a hyny hyd yn nod heb ymgynghori a'i gydswyddogion. Ond mae tro ar fyd i fod, ac fe ddaw'r tro hwnw cyn pen blwyddyn mwy fi goeliaf. Evan Labrwr. — Wel, mae'r amser yn gwella, a phob argoelion fod y gweithfeydd haiarn a glo yn cychwyn tuag i fyny. Pobl Rhymni yn gweithio yn gyson iawn, a Chwm- tawe yn llawn bywyd. Cwm Rhondda hefyd, meddir, yn well nag y bu. Rhaid terfynu'r cwrdd gyda dymuno i holl aelodau y Coleg, a holl staff a darllenwyr y GWLAD- GARWR, flwyddyn newydd dda, yn ddisebon a dilol.
Llith y Postman.
Llith y Postman. DYMA'R gwyliau wedi myned heibio am un flwyddyn eto, ac wedi ymgladdu yn meddrod y gorphenol. Cefais inau wyliau fel pawb o bobl y byd, a gadewais fy Christmas card gyda holl dderbynwyr llythyrau y district yr wyf yn byw ynddo, ac, yn wir, cefais dder- byniad llawen gan bob gradd a sefyllfa. Ni chefais gymaint ag un llygad sgwinc, na gwep ar gam, na gwyneb ffidl, yn un man, ond pawb a'i geiniog i'r Christmas box. Gwelais lawer ar fy nhaith lythyrol y ddoe (Nadolig)-rhai yn dyfod, ereill yn myned, a llawer yn aro3 gartref i fwyta'r pwdin a'r deisien ffwrnol. Gwelais fyddinoedd ya ym- dyra tua Threherbert, rhai canoedd tua'r Porth, ac wmbredd tua Llwynpia-rhai i enill, rhai i golli, ac ereill i gael rhan o'r wobr. Ac fel hyn-rhai i lawr, rhai i'r lan, a rhai i bob man, ac ereill heb fod mewn un man, ond fel ci yn y manger, neu fwnci mewn bandbox, yn rhwym wrth goes y bib yn y cornel, fel cwd y gwenwyn, yn mwmiach, cyntach, pegru, a phoeri ar bawb-yii boen a blinder i bawb yn y ty, ac yn ddigon o fever iddynt eu hunain-yn ddecline i heddwch yr holl deulu—yn ddrain, ac ysgall, a dyned llosgedig ar gnawd pawb, yn mhell ac agos. Ac fel hyn i chi, gwelais lawer drwy'r dydd -rhai mawr, rhai bach, rhai yn dew a rhai yn deneu, rhai wrth eu bodd a rhai fel yn ymdaith yn nghanol galar, rhai yn gwledda, rhai yn haner sythu, rhai mewn angen ac eisieu, rhai yn sobr a rhai yn haner meddw, a rhai mewn ysbryd ymladd, gan gyfeirio eu pump tua'r gwynt, a gwaeddi yn fwlsynaidd, Myfi y w masterpiece y greadigaeth V' Rhwng pob peth yr oedd yn rhyfedd iawn ar bawb o bob gradd—rhai er gwell a rhai er gwaeth, ac ambell un heb fod ifSyn gwell, na neb yn well ohono yntau ond dywedwn hyn -bydded pawb goreu y gall, a meindied pawb ei fusnes ei hunan. Gwelais lawer a adwaenwn ar hyd y dydd. Gwelais yr hybarch fardd Homo Ddu llawn cystal ag erioed. Hefyd, gwelais y Bedydd- iol- fardd Gurnos mor wrychog farddonol a phe yn y ffwrn farddonol ;c yn mhlith y llu barddol, gwelais y tlws fardd Teganwy, fel hoewlanc, yn edrych yn dreiddgar i'r dyfodol. Yr oedd yn dda genym ei weled yn edrych mor iach a hoew ag angel newydd ymolchi yn mhadell aur farddonol Gwynfa. Da. iawn genym ddeall fod Teganwy wedi codi ei h un yn y byd masnachol, a'i fod wedi enill safle mor anrhydeddus, ac enill ymddiriedaeth mor llwyr yn meddwl, a chalon ei feistr. Rhwydd hynt i Teganwy i ddringo rhywiau anrhydedd, parch, a bri bythol, fel y gallo adael colofn o goffawdwriaeth ar ei ol na. allo pegynau uchelgyrhaeddol y dyfodol byth ei ddifodi. Peth "mawr fod ganddyn gyfaill yn y byd trafferthus hwn, ac y mae Teg. yn un o'r cyfeillioa mwyaf pur, ffyddlon, di- ddrwg, a didderbynwyneb a welsom erioed. Nid rhyw rith gwibedyn yw, ond dyn cyfan. a chyfaill teilwng o'r enw, ac yn ddisebon- y mae yn enghraifft o ddiniweidrwydd. Y .dydd o'r biaen, daeth Inddew i'r Post Office yma i godi post office order. Gofynais iddo yn rhinwedd fy swydd, What is it that you want please, sir?" A post office order," oedd yr atebiad. For whom is it 1" ebe fi. It is for my wife," meddai ef. What is her name ?" ebe fi. She is the same name as myself," meddai yntau. "And what is your name?" gofynais drachefn. "The same as my wife," oedd yr atebiad. Wel, beth yw enw un ohonoch?" ebe fi. "Botheration, man," meddai, "our names are both alike. My wife and myself have the same name." Coeliwch fi, cefais lawer o drafferth i roddi post office order i'r Iuddew hwn, heblaw colli pob hunanfeddiant wrth chwerthin am ei ben, druan. Pe byddech yn y Post Office yma yn ami, caech glywed llawer o ddoniolwch ar adegau —thai yn foneddigaidd iawn, ereill mor dwp a thwbyn. ac ambell un mor falch a chrechyn- aidd a phe byddai yn siarad ar begynau un o fydoedd y byd trag'wyddol. Mae yn amser cau'r post. Bydded pawb yn wych heb abseni neb.—Yr eiddoch fel arfer, POSTMAN. Post Office.
Y BARDD."
Y BARDD." A t Oetto. SYR,—Yn y GWLADGARWR, Rhag. 19,1879, gwelaf erthygl genych ar y testyn nchod, yn yr hon y mynegwch rai pethau nas gallaf gyd- olygu a hwy. Cyfeiriaf yn fwyaf neillduol at eich beirniadaeth ar y penill a ddyfynwch o Afaon, y Bardd Ieuane o Balas Anian," gan Eben Fardd. Yn ol fel ag yr wyf fi yn eich deall, mae eich beirniadaeth yn annheg, eich gosodiadau yn annghywir, a'ch casgliadau yn gyfeiliornus. Er mwyn y darllenydd nad yw y rliifyn hwnw o'r GWLADGARWR wrth law ganddo, caniataer i mi ddyfynu y penill eto:- Sefydlai 'i serch ar fenyw bi id, Yr hon a elwid Olwen Ei gwedd oedd brydferth oil gan wrid, Fet lliwiad y flod-ddeilen A'i swynol wen yn lleddfu llid,— Ni welwyd mwynach meinwen Un ddiwair ei thuedd, yn meddu callineb; Un, tybiai, a'i henaid yn ateb i'w hwyneb. Dymunwn ofyn pa "annhynerweh" a fedr- wch weled yn y gair sefydlu ? A fynwch i serch y bachgen fod yn droiog, sigledig, a chyfnewidiol ? Defnyddia Ceiriog Hughes, meistr rhiangerddi, yr ymadrodd cryf—" tra- gwyddol gwir serch atat ti." Dyna i chwi sefydlogrwydd ar ei eithaf. Y ffordd fwyaf naturiol i ddeongli meddwl Eben fyddai dweyd y defnyddiai y gair fel yn gyfystyr a gosod neu rhoddi. Gellid aralleirio y ddwy linell fel hyn Y gwrthddrych ar ba un y rhoddai ei serch oedd menyw brydferth a elwid Olwen." Yn sicr ddigon, mae y gair yn brydferth, arwyddocaol, cymhwys, a thyner dros ben, ac nid yw yr hwn a gais ddangos yn wahanol yn dangos gallu na medr i feirniadu. A fynwch chwii Eben ddefnyddio rhyw ym- adrodd tebyg i hyn Fe wingai 'i serch ar fenyw brid Mi a obeithiaf eich bod yn gyfarwydd a'r "Essay on Criticism,"—llyfr a ddylid ei feistroli yn llwyr cyn dechreu beirniadu,- a'ch bod wedi sefydlu eich golygon ar y llinellau hyny Yet shew their fault, who, scandalously nice, Will needs mistake an author into vice; All seems infected that the infected spy, As all seems yellow to the jaundiced eye. Ni ddymunwn gael fy nghyfrif yn pedantic am ddyfynu y llinellau uchod. Gwn fod rhai yn lied barod i ddangos eu cyfarwydd-deb &'n beirdd Seisnig yn bresenol, gan gredu y gall rhai pobl dybied y meddant lawer o dalent, a gwybodaeth, a dysg. A fyddwch mor garedig a dwyn gerbron y deg gair cymhwysach na* sefydlu ?" Ca darllenwyr y GWLADGARWR farnu. Neu, rhag y gallai deg fod yn dra- fferthus, boddlonaf ar yr haner-pump. Cred- af fod hyn yn eithaf teg. Ei gwedd oedd brydferth oil gan wrid yw'r llinell nesaf y rhwystrir chwi ynddi. Nid oedd Eben yn meddwl, ac ni ddywedodd ychwaith fod gwyneb y feinwen "oil yn wrid." Yr oedd gwall naill ai ar eich llygaid neu eich gwydrau chwi. Yr hyn a ddywedir yn y llinell ydyw,- Ei gwedd oedd brydferth oil gan wrid. Caniatewch i mi aralleirio meddwl Eben :— Yr oedd ei gwedd yn ymddangos yn bryd- z, ferth oil gan y gwridgochni a wisgai." Gesyd y bardd arnom ni i chwilio allan yn mha le y bodolai y gwrid. Pur debyg mai ar ei grudd- iau. A wyddech chwi fod ffaith athronyddol brydferth yn y llinell uchod ? A wyddech chwi ei bod yn cyfeirio at yr hyn a elwir yn beauty of association ? Tynwch i chwi eich hun ddarlun o ddynes brydferth. Gofynwch i chwi eich hun eilwaith, pa beth sydd yn brydferth ynddi ? neu, beth sydd yn cyfan- soddi ei phrydferthwch ? A fedrwch chwi ateb ? Onid cydgyfarfyddiad dedwydd am- rywiol ranau ynddi? Tynwch ei llygaid allan, try yn hagr a hyll. Anafwch ei grudd, a chyll ei phrydferthwch. Eto, nis gellir dy- wedyd mai'r rudd na'r llygaid ydynt ei phryd- ferthwch. Gwir y cynorthwyant i'w wneuthur i fyny. Mewn un ystyr, gallech ddweyd mai ei grudd neu ei llygaid a gyfansoddant y pryd- ferthweh ynddi, ond mewn ystyr lac a bardd- onol fyddai. Y drychfeddwl hwn oedd o flaen llygaid Eben wrth gyfansoddi y llinell. Pe tynid y "gwrid" i ffwrdd oddiwrth Olwen, darfyddni am ei phrydferthwch. Gwyddis fod Eben yn darllen llawer o athroniaeth, ac y niae hyny yn myned yn mheU i broficywir- deb fy namcaniaeth. Beth bynag, yr ydych chwi wedi ceisio dangos ystyr hollol wahanol i'r llinell oddiwrth yr hyn a amcanai Eben gyfleu ger bron y darllenydd. Pwy bynag a ddywodo yn amgen, br&dycha beth anwybod- aeth o'i ramadeg. Dymunwn ofyn hefyd beth a olygwch wrth y gair cyfanedd," fel y defnyddi weh chwi ef ? Fel ag yr ydych yn myned yn eich blaen, dangoswch fwy-fwy o anngharedigrwydd at y ba.rdd, mwy o eofndra beirniadol, a mwy o gamgymeriad o barthed ystyr a meddwl peth- .Y au. Ond i chwi sylwi eto yehydig yn fanyl- ach, ni ddywed Eben fod "lliwiad y flod- ddeilen oll yn wrid. Cyfeiria ef at bryd- ferthweh cydgyfleibadol gwyneb Olwen yn gyntaf, a chymhara hwnw i eiddo prydferth- wch cydgyfleuadol y flod-ddeilen, yr hon a liwir mor brydferth, mor gynil, mor gydgyf- erbyniol mewn rhanau, yma yn goch, acw yn wyn, a'r naill yn ymdoddi yn anymwybyddus i'r llall. Ni ddaeth i feddwl y bardd i gymharu "gwrid" y naill na'r llall-mae hyny allan o'r cwestiwn; y prydferthwch oedd ei bwnc cymhariaethol ef a gofynai ychydig o hyfdra ynoch i geisio nydd-droi meddwl y bardd mor bell. Cyfeiria y bardd yn mhellach nag at y carwr yn y llinell- Ei swynol wen yn lleddfu Hid. Cais yma ddangos dylanwadol ac effaith cyffredinol- prydferthwch a swyn ar yr edrych- ydd. Pa air a fynech osod yn lle "tybio" yn y llinell— Un, tybiai, a'i henaid yn ateb i'w hwyneb A ddymunech osod credu yn ei le ? Os dim, I byddai yn waeth gair, yn fwy dof, yn fwy matter of fact a prosaic, fel y dywedir. Heb- law hyny, onid ydych yn gweled fod y llinell fel y saif yn gynghaneddol, ac o ganlyniad yn fwy hyseiniol ? Gwyddoch yn dda mai un o anhebgorion can serch ydyw bod y geiriau yn rhedeg yn Ilyfn, dirwystr, ac esmwyth, fel olew ar wydr. Yn y penill hwn o eiddo y bardd, y mae wedi bod yn ffodus iawn i gyr- haedd hyny. Hoffwn pe byddai rhai pobl mor barod i ganfod rhagoriaethau ag ydynt i ddychymygu a llunio beiau. Parthed yr englyn y cyfeiriwch ato, y mae yn amlwg na fedrwch fwynhau y pertrwydd a'r pithiness sydd yn ei nodweddu. Addefaf ei fod, fel yr oil o gyfansoddiadau caethfesur- ol Eben Fardd, yn wladgryf a grymus. Nid yw hyny, mi a obeithiaf, yn milwrio dim yn erbyn unrhyw gyfansoddiad. Nerth cariad, neu rywbeth o'r natur, mi a allwn feddwl, ydyw y testyn. A fynech i mi "esbonio" y ddwy linell olaf, y rhai a ymddangosant mor "ysmala" i chwi? Caniataer i mi geisio aralleirio yr oil:—" Mae cariad mor nerthol, fel, pe curai yn erbyn y gwarchglawdd sydd uwchben y glyn, y medrai daflu ei adeilad- waith yn garnedd bob darn ohono." Un o'r englynion goreu a ellid weled mewn wythnos ydyw. Felly, chwi a welwch nad oes dim ysmala nac anesboniadwy yn perthyn iddo. Cofiwch na fynwn, fel rhai, wneyd hero o Eben Fardd. Addefaf fod rhai pethau "clum<y and pendantic" yn ei weithiau, a rhai pethau silly iawn hefyd ond am y penill uchod, llwyr gredaf ei fod yn hollol rydd oddi- wrth y diffygion y mynech chwi eu bod yn perthyn iddo.—Yr eiddoch yn gywir, Rhag. 19, 1879. GLAN TEIFI.
Y PLU BEN THY a ETO.
Y PLU BEN THY a ETO. MR. GOL.Wele ichwi fy epistol diwedd- af ar "Y Plu Benthyg." Cyfarfyddais a chyfaill nid tair milldir o Gaerffili, a dywed- odd, yn ei ddull trwstan, Rhyfedd fel y mae rhai pobl yn ceisio taflu ceiyg at ereill, a hwy eu hunain yn byw mewn tai gwydr. Gallesid meddwl, rhyw chwech wythnos yn ol, fod gan y gwr a introduciodd yr idea am blu benthyg ddwylaw glan a genau glan i oganu, ac, yn anad neb, nad oedd ef yn gwerthu plu ond erbyn chwilio, efe yw y marsiandwr mwyaf yn yr holl ardaloedd. Y mae ei swyddfa yn llawn o duchangerddi, englynion, cywyddau, awdlau, a marwnadau, y rhai a gollodd mewn gwahanol Elsteddfod- au,—rhyw ystorfa megys ystorfa Joseph yn yr Aifft, yn llawn i'r ymylon. Os bydd eisieu marwnad, mae i'w chael, dim ond newid yr enw. Os bydd eisieu can sebonllyd, mae i'w chael, dim ond newid yr enw. Os bydd eisieu pryddest ar ryw gastell, mae i'w chael, a'r telerau yw rhoi arian train a phris tocyn yr Eisteddfod i maes o'r wobr, ac fel hyn yn troi yr hen gyfansoddiadau yn arian, yn lie eu gadael i orwedd yn farw yn y ty. Dywedir fod un o'r Jacks wedi dweyd wrtho pan yn dychwelyd a'r presgydag ef, Syr, mi ddylwn gael mwy na hyn mi dela s swHt am gi Jiaw, a chwe' cheiniog am ddiod gadarn i'm cynal 11 y pan yn codi i dderbyn y wobr, oblegyd yr oeddwn yn crynu fel deilen wrth godi, rhag ofn cael myned dan arhoiiad. Yr oeddwn yn chwysu yn ddyferynau, a'r bobl yn llygad- rythu arnaf fel pe buaswn yn rhyw fod cyth- reulig mewn gwisg o glai." Pw, p\v," meddai yntau, mae'r enw yn ddigon i ti." Yr enw yn wir Pwy glywodd fod neb yn gallu byw ar enw ? A thyna dal am y fath galedi ag yr aethum trwyddo. Dim rhagor o'r plu i mi, syr rhowchy lot i Mr. Cule i'w gwerthu ar auction. Clywais ef yn gwerthu yn Nghaerffili dro yn ol, ac os gwerth rhywun liwynt, efe yw'r dyn." HEN GLODDIWR.
J\1IR. ISAAC THOMAS, UNDERTAKER.
J\1IR. ISAAC THOMAS, UNDERTAKER. 'MR. GOL.,—Gweiwn fod y boneddwr uchod wedi rhoddi fyny ei fusnes, ac y mae pawb yn gwybod ei fod wedi bod yn un o'r ffryndiau goreu i'r gweithwyr oddiar ei sefydlia-d yn Aberdar. Cynorthwyodd ni yn ystod y gwa- hanol strikes, a gwnaeth wasanaeth mawr i ni trwy ostwng prisoedd coffiaau a boxes ac er fod llawer erbyn hyn wedi dyfod i'r un man ag ef, eto iddo ef yr ydym yn ddyledus am gychwyn y cyfryw ostyngiad. Yr ydym yn gwybod nad oes angen tysteb arianol arno, a gwyddom hefyd nad yw ef y dyn a gymer hyny oddiar ein dwylaw oad a fyddai yn ormod genym i roddi anerchiad iddo wedi ei ffrarnio yn hardd, fel arwydd o barch a diolch- garwch iddo am ei deimlad da tuag atom yn y blynyddau a aethant heibio ? :;> Gwyddom fod llawer yn barod i daflu eu hatlingau i mewn i'r drysorfa, dim ond cychwyn y mud- iad. A gawn ni air oddiwrth rhai o'r hen gyfeillion hyna syddynei adwaen Yr eidd- och, UN O'R HEN BLWYFOLION.
ARAETH MR. GURNOS JONES YN…
ARAETH MR. GURNOS JONES YN NGHAERDYDD. Y BRAWD GURNOS,—Wedi ail-ystyried y mater, ac wedi deall trwy gyfrwng y papyran ddarfod i chwi newid eich barn ya ddiweddar ar bwnc pwysig a ddysgir yn y Beibl, yr wyf wedi d'od i'r casgliad mai gwastraff ar amser a gofod fyddai cynyg* ymresymu a chwi ar unrhyw fater Beiblaidd. Nid yr un yw y Beibl yn awr yn eich golwg, mae'n debyg, ag ydoedd pan gyfansoddasoch yr awdl hono i Fangor yn 1874 o ganlyniad, diau mai dymunol i chwi fyddai ymaflyd ya y gorchwyl o gyfansoddi awdl newydd. Paa yn eich gadael fel hyn i'ch myfyrdodaiu credinol, goddefwch i mi ddweyd, syr, mai gorchwyl hawdd i ysgolor bychan fel fi fyddai profi fod eich gosodiad yn Nghaerdydd yn gamgyhuddiad yn erbyn y Beibl. Beth wyddis, efallai y ceir rhywbeth newydd genych eto yn yr araeth nesa.f. -Gan ddymuno blwyddyn newydd dda i chwi, y gorphwys eich anuheilwng was, BRYTHONFRYN.
GLOFEYDl) YR OCEAN.
GLOFEYDl) YR OCEAN. Mr. Gol.,—Yr ydym yn teimlo nad teg a chytundeb yr Ocean yw dweyd pethau nag sydd o'i fewn o gwbl. Mae Llwynog Penpych wedi gwneyd camsyniadau pwysig wrth anfon ei ysgrif i chwi y tro diweddaf. Da chwi, fechgyn, pan y byddoch yn anfon gair i'r ly Wasg, gofalwch am dweyd y gwir ac os mr. fyddwch yn sicr o'r gwirionedd, na phoenwch eich hunain i geisio darbwyllo y byd i gredu peth nad yw, gan fod cytundeb o'r nodwedd hwn yn dal cysylltiad k rhai miloedd o bobl. Cyn y bydd yr ychydig linellau hyn gerbron eich darllenwyr, bydd y Scale wedi ym- ddangos yn y newyddiaduron Seisnig. Eto, yr ydym yn foddlon iawn i Llwynog Pen- y pych ac eraill i roddi un barn ar y mater. Dylasai awdwr "Celf a Masnach" mewn new- yddiadur arall, wybod yn amgen na'r hyn a ysgrifenodd.—Ydwyf dros y pwyllgor, UN OHONYNT.
AT BWYLLGOR Y OOB MAWR.
AT BWYLLGOR Y OOB MAWR. MR. GOL. ,-Carwn pe bydclech yn rhoddi lie i'r ychydig linellan hyn i ymddangos yn eich newyddiadur clodwiw. Carwn pe roddai rhai o bwyllgor y cor uchod eglurhad ar beth ddaeth o'r arian oedd yn weddill ganddynt, yn lie cadw'r aelodau mewn tywyllwch. Y mae yn drueni meddwl fod rhyw ychydig o bersonau, wedi i'r Cor enill y fath enwogrwydd, yn ei dynu i lawr o achos yr arian yn unig. AELOD O'R COR.
AT YSGRIFENYDB EISTEDDFOD…
AT YSGRIFENYDB EISTEDDFOD CROSS INN. ANWYL SYR,—Byddwch mor garedig ag hysbysu trwy gyfrwng y GWLADGARWR nesai pwy oedd y bardd cydfuddugol a Gwydderig ar yr englynion i'r "Neuadd Newydd yr Iforiaid," neu, beth oedd y ffugenw. Rhydd hyny foddlonrwydd i rhai heblaw fy hun.- Yr eiddoch, IOAN.
NODIADAU 0 L'ERPWL.
NODIADAU 0 L'ERPWL. AMRYWIOL. Y Nadolig wedi ymsuddo i for y gorphenol, a'r hen flwyddyn hithau wedi huno gyda'i chwiorydd mewn dystawrwydd. Er fod y naill beth a r Hall wedi ymgymysgu gyda'r hyn a fn, odid na chawn eto ein°hadgofi» mewn amrywiol ffyrdd am wahanol ddygwydd- iadau llenyddol a cherddorol. Ambell fardd neu rigymwr wedi cael siomedigaeth trwy fethu cyrhaedd y gamp yn rhyw orchest farddol, a. chludo ymaith Iawryf buddugol- iaeth. LIythyren goch yn hanesyddiaeth lenyddol y dref hon fydd marwoiaeth cvlch- wyl flynyddol y Gordofigion, yr hon sydd wedi bod yn dihoeni am rai blynyddcedd dan effaith y darfodedigaeth. Gallesid tybio fod digon o wladgarwch Oymreig yn L'erpwl i gynal un wledd Gymreig mewn blwyddyn ya y dref a elwir gan rai cyfeillion yn y Gogledd yn brif dref Cymru. Bid a fyno am aiddgar- wch Cymreig y L'erpwliaid, gallant ymguddio o dan gochl mantell cywiiydd, oblegyd ni Ily cheir cymaint ag un boneddwr Oymreig o'r lluaws sydd yma yn meddianu y miloedd, a rydd gymaint a phenadur at ddim yn llen- yddol na cherddorol. Os gofynir i un ohonynt gadeirio mewn cyngherdd, neu Ij/v/yddu mewu. gwyl de, odid na wnant hyny er mwyn dangos eu hunain ond gofalwch beidio cyffwrdd a'r pwrs, onide dyna bob peth ar ben mewn am- rantiad; a'r pybyrwch Cymreig wedi diffijdd fel canwyll frwynen. Caiff y wenu-bobl wneyd a fynont i anrhydedduyr Yswain deg- a-chwech, a'i osod ar ben y rhestr adef yr etholiad ond wedi gwneyd hyn, nid adwaen efe neb ohonom. Anrhydedd wyd y cyngherdd nos Nadolig a phresenoldeb yr aelod newydd 11 dros ranbarth Sant Paul yn y Cynghor Trefol a mawr fel y cantnolid ef gan rai am ei wlad- garwch a'i danbeidrwydd, a'i set frwdfrydig fel noddwr a chefnogydd yr iaith, y wlad, a'r genedl. Mae pob peth Cymreig yn difbnu fel swn, Yn debyg- i r oen rliwug y cigfran a'r c,h1, l1 el ii a a oes foneddwr na gwladwr o fri A deilyuga edniygedd ein cenedl ni. Os bydd angen cefnogaeth a chynorthwy y bobl ar yr uchehvyr, ni bydd terfyn ar ea haddewidinn hyd nes y cyrhaeddont yr amcan mewn bwriad, yna edrychant ar y werin fel pe na byddent yn ddim amgenach na cliwn y tylwytlx teg. Cawn ymladd a fynom drostynfc nes cyrnaeddont biaacl goruchafiaeth, yua, pa gofynai rhrwun am grystyn, odid. fawr nad estynid iddo gareg. Dyma. nodwedd gyifred- inol pethau yn y cyich Cymreig, ac er fod cenedloadd oreill yn ymlynu y naill wrth y llali, gan gYHortlnvyo eu giiydd, ni wrna y bendehgaeth Gymreig ddim sylvv o'r werin mewn itordd ya y byd, oddigerth ar adeg etholiad. Mae marwoiaeth Eisteddfod y (Jor-
Masnach yr Haiarn a'r Glo.,
wedi eymeryd lie y Gyfarthfa a'r Ynys- fach. Mae y gweithfeydd mawrion hyn yn gweithio nos a dydd, ac angen a chais am weithwyr haiarn. Dywedoedd un o oruchwylwyr y Cardiff Colliery Office wrthyf fod saith o ffwrnesi golosglo wedi eu gosod hyna gyda chwi, yn Abernant, gan yr Aberdare Coal & Iron Company, i olosgi glo man y glo rhwym—nid gyda'r un gobaith am adferiad y gweithfeydd haiarn, ond er dyben diogelu rhyw geiniog ar gyfer y ddyled drom a dynwyd ar y gweithfeydd -eangfawr hyn. Yn nghylchoedd Abertawe, mae masnach y glo yn parhau yn weddol fywiog, a'r prisoedd yn dal eu tir. Er nad oedd yr wythnos yn meddu ond pump di- "wraod i weithio, mae yr allforiadau o lo a haiarn yn dal eu tir. Allforiwyd 13,424 o dunelli o lo yr wythnos ddiweddaf, sef Tj785 o dunelli i Ffrainc, 2,467 o dunelli j i'r Ysbaen, 375 o dunelli i Itali, 879 o dunelli i Gaercystenyn, 460 o dunelli i Bahia, 948 o dunelli i Cape de Verd, a 510 o dunelli i Valparfso. Allforiwyd hefyd 160 o dunelli o blatiau dur o Weithfeydd Dur Glandwr. Golwg fywiog sydd drwy yr holl gylchoedd hyn. Yn Nghaerdydd, er fod llonglwythiad glo yn llai yr wythnos ddiweddaf, yn neillduol yr allforiadau tramor, y mae hyny i'w briodoli i brinder llongau, ac nid i unrhyw leihad yn y ceis- iadau. Mae y fasnach mewn glo teuluol yn weddol fywiog drwy holl feeding depart- ments y lie yma, a gobeithiwn am ddyfodol Thagorol. Mae allforiad haiarn a dur yn cynyddu o wythnos i wythnos, a'r holl weithfeydd yn gweithio yn rhagorol o dda, mewn haiarn ac alcan.—M.