Y Gwladgarwr

Beth a ddywed Astrea am Dewi Wyn o Essyllt yn Seren Cymru. u Y mae Dewi Wyn o Essyllt hefyd yn myned yn mlaen mewn dyddiau a gallem feddwl ei fod tua 55 mlwydd ced. Am nad yw yn bregethwr fel Hwfa, nac wedi ymweled llawer a'r Gogledd, na chystadlu ond ychydig yn Eisteddfodau y Gogledd, nid ydyw mor adnabyddus yno ag yw yn y Deheudir. Y mae wedi ysgrifenu llawer yn ystod ei fywyd; a geill ysgrifenu yn wir dda yn y ddwy iaith. Nid yn ami yr ysgrifena ar bwnc heb ei fyfyrio yn ofalus. Y mae wedi ymaflyd llawer codwm a rhai o ddynion goreu Cymru, ac wedi profi ei hun yn Orlando lawer gwaitb. Yn anaml y siarada yn gyhoeddus, a phan y gwna, profa ei hun yn un o'r rhai mwyaf truenus i ysgwyd tafod; a daw i fyny a desgrifiad rhywun o Oliver Goldsmith:- Who wrote like an angel, and talked like poor Poll. Y mae yn ddigon tebyg i'r sensitive plant -nis gellir ei gyffwrdd heb iddo deimlo i waelodiou dyfnaf ei enaid. Nid ydym yn edrych ar hyn fel pechod ynddo, ond fel diffyg pwysig, ac fel rhodd annymunol o law Natur. Fel rheol, pan rydd natur ddoniau gwerthfawr i ddyn, y mae yn sicr o roddi rhywbeth diwerth ac annymunol befyd yn gymysgedig a hwy. Rhoddodd i Dewi radd helaeth o ddawn nad oes genym enw arni, ond a elwir gan rai y ddawn rwgnachol." Nid oes dadl nad yw Dewi, fel llu o'i frodyr barddol, wedi derbyn cam oddiar ddwylaw ei feirniaid ambell dro; ond ar ol colli, y mae tuedd gref ynddo i rwgnach. Nid ydym yn beio eystadleuydd am rwgnach, os yn sicr ei fod wedi derbyn cam ond y mae ef yn cwyno a chollfarnu weithiau cyn gweled na chlywed y feirn- iadaeth na'r eyfansoddiad gwobrwyedig, ac weithiau cyn gwybod dim am alluoedd meddyliol ei wrthwynebwr. Ac wrth adolygu eyfansoddiad buddugol ei wrth- wynebwr, collfaroa bjthau a dryfrithant ei gyfansoddiadau buddugol ef ei hun. Y mae hyn yn antiheg-yu anoddefol o bech- adurus mewn ystyr lenyddol; canys mae yn ddyledswydd arnom i ganiatau i ereill y rhyddid a hawliwn i'n hunain. Fel beirn- iad, dengys wybodaeth eang, a gallu mawr ambell dro; ond yn ein byw, nis gallwn osod set cymeradwyaeth ar ei feirniadaeth- au. Y mae genyf ddau beth yn ei erbyn fel beirniad: yn gyntaf, ei ddull hynod o ranu gwobrau; ac yn ail, ei haelfrydedd canmoliaethus. Am y cyfansoddiad goreu y cynygir y wobr bob amser. Os bydd dau, tri, pedwar, neu ychwaneg o gyf- ansoddiadau yn gyfartal mewn teilyngdod, dylid rhanu y wobr yn gyfartal hefyd. Ond nid felly y gwna Dewi, fel y profa ei feirniadaeth ar y pryddestau ar yr Angel yn Mhwllheli, yn 1875. Os mai punt yw y wobr, ynfydrwydd yw rhoddi deuddeg swllt i un, ac wyth swllt i'r llall; canys os yw y cyntaf yn werth pedwar swllt mwy na'r ail, y mae yn well nag ef; ac felly, dylai gael y wobr i gyd, medd syn- wyr cyffredin. Y mae y modd y rhanodd Dewi y saith gini am yr "Angel" yn an- esboniadwy i mi. Wrth roddi ei farn ar gyfansoddiadau ei gyfeillion, y mae mor hael ar sebon meddal ag yw Hywel ar b-vrs v wlad." Nid ydym yn credu fod ei gvfeillion yn Gristionogion, neu buasent wedi marw dan y driniaeth, canys Nid oes Cristion ddichon ddal Moddion y sebon meddal. Ond fel bardd y mae a fynom ag ef. Ac y mae genym un peth yn ei erbyn fel bardd, sef ei wane ofnadwy am bob gwobr fechan. Ni raid iddo gystadlu am enw, canys cyd- nabyddir ef er's blynyddau fel un o feirdd goreu Cymru ac nid yw ei amgvlchiadau bydol eysurus yn gofyn iddo gystadlu er mwyn gwobrau byehain fel coron neu haner coron. Eto, cynygia yn ami am wobran bychain a fwriedid i gystadleuwyr ieuainc. Ni ddylai un sydd wedi treulio cymaint o'i amser i ddal morfilod ymostwng i ddal shrimps. Dylai pob gwir fardd feddu digon o gydwybod i'w rwystro i fwyta bwyd plant. Y mae amryw bethau bn ein taro wrth ddarllen gweithiau Dewi. Yr ydym yn methu deall paham yr arfera yr holl lythyr- enau italaidd. Dywedai B. Disraeli:— When Rigby was of opinion he had made a point, you may be sure the hit was in ITALICS, that last resource of the forcible feeblest Dywed Schlegel In good prose every word should be underlined." Hyny yw, dylai pob gair fod yn ei le priodol; yna, ni fyddai un gair yn fwy priodol na'r llall. Nid oes llythyrenau italaidd yn Plato, na'u heisieu ychwaith, am fod pob gair yn ei Ie. Y mae fod bardd yn arfer llythyrenau ital- aidd yn mhob llythyr, erthygl, neu englyn, yn dangos ei grediniaeth yn analluogrwydd y darllenydd i weled y meddwl a lecha yn y geiriau hyny. Barn isel yw hon am allu darllenwyr Cymru.. Gelwir Dewi yn fardd athronyddol. Yr ydym wedi teimlo hyny lawer gwaith wrth ddarllen ei fardioniaeth, ac yr ydym yn ei annghymeradwyo. Gadawed y bardd yr athronyddol i't traethodydd, neu bydd yn rhy anhawdd i ddweyd y gwahaniaeth rhwng rhyddiaith a barddoniaeth. Nid gwaith y bardd yw athronyddu; nid difyno ond darlunio. Gadawer i'r meddyg ddis- sectio y corff, a darlunied y bardd ef. Ond nid rhywbeth wedi ei wneyd i fyny o ugeiniau o. wendidau a beiau yw Dewi; ond y mae ynddo ragoriaethau lluosog fel bardd. Y mae yn un o feirdd goreu Cymru, ac nis gellir darllen ei farddoniaeth yn ys- tyriol heb dderbyn pleser ac adeiladaeth. Ni welsom gymaint ag un darn o farddon- iaeth gwael ac isel wrth ei enw erioed y mae yn ormod o fardd i ysgrifenu yn wael; ac yn ormod o foneddwr i ysgrifenu bardd- oniaeth isel, fel y mae arfer ambell un. Ond wrth ddywedyd hyn, nid ydym yn golygu ei fod yn berffaith fel bardd, neu y dylid ei restru gyda Milton, &c., nac ychwaith fod ei holl ddarnau barddonol yn gyfwerth mewn teilyngdod. Dywed Hazlitt :-H.An tMPKoviNG actor, artist, or poet, never becomes a great one. A genius rises and passes by these risors A volcano does not give warning when it will break out, nor a thunderbolt send word of its approach." Yn sicr, nis gallasai Haz- litt ysgrifenu yn fwy cyfeiliornus pe ceisia- sai. Nid cynyrchiad y foment yw tanchwyd- fa Vesuvius neu Etna, na'r fellten. Y mae yr arddangosien yn sydyn; ond nid yw y naill na'r Hall yn dyfod yn ddirybudd. Y mae cynulliad pob gallu mewn natur a dyn yn waith araf. Ni fu amgenach actors erioed na Cooke, Kean, Forrest, Kemble, Junius Brutus Boeth, Macready, Garrick, Hamblin, Davenport, Hayne, Siddons (Gym- raes o Ddeheudlr Cymru, a fu farw yn Me- hefin 1831), Mrs. Cushman, Mrs. Mowatt Ritchie, Barry Sullivan, Salvini Irving, &c., a gwyddom eu bod oil yn I I improving actors." Edrychir eto ar yr artists. Ar ben y cyfan saif Rosa, Poussin, Da Vinci, Raphael, Titian, Michael Angelo, Vandvck, Rubens, Syr Joshua Reynolds, Allston, Ben- jamin West, &c., a gwyddom eu bod oil yn "improving artists." Yr un fath y mae gyda'rbeirdd—Shakspeare, Schiller, Byron, Shelly, Keats, Longfellow, Tennyson, Bry- ant, Whittier, Burns, Eliza Cook, Mrs. Browning, Poe, &c., &c. Improving poets" oaddynt, ae ydynt. Ac y mae dar- llen barddoniaeth Dewi-y darnau a gyfan- soddodd y flwyddyn ddiweddaf, a'u cymharu a'r darnau a gyfansoddodd ddeng mlynedd ar ugain yn ol—yn profi ei fod yn "im- proving poet," ac felly, yn profi fod Hazlitt yn hollol gyfeiliornus yn ei farn. Ceir am- bell un yn tori allan yn hollol annysgwyl- iadwy i ni, ond y mae hwnw wedi treulio amser maith yn y dirgel i ymberffeithio. Tua phum' mlyneid yn ol, eyhoeddodd Dewi gyfrol gwerth deg swllt, ac y mae yn un o'r cyfrolau goreu. Gwerthwyd yn agos i ad wy ifl ohoni; oni dylasai y eylch- rediad fod yn helaethach o lawer iawn. Yn y gyfrol hon ceir awdlau ar y Flwyddyn," "RhagInniaeth," y Geri Marwol," Llwyddiant, Mawredd, a Go- goniant Prydain Fawr," Cymru," "Dyn," "LIra Ifor Hael," a "Marwol- aeth y Gwir Anrhydeddus John Nicholl, D.C.L" Ceir yma hefyd amry w bryddest- au, marwnadau, mawlgerddi, caniadau, cywyddau, lluaws mawr o englynion, ac amryw erthyglau campus. Y mae rhai o'r awdlau yn ardderchog, ac yn gorfodi dyn i'w darllen drosodd a throsodd. Y mae y "Flwyddyn" yn ddigon o flaen yr awdlau ereill a ddarllenasom ar yr un testyn ac y mae ei "Ragluniaetb." yn annhraethol uwchlaw yr un a wobrwywyd yn Birken head. Tybiwn mai y eyfansoddiad gwaelaf yn y gyfrol yw yr awdl ar Ymweliad y Geri Marwol a Chymru," yn y flwyddyn 1849. Y mae yn hynod o ryddiaethol, anfarddonol, ac yn walrus fel cyfansoddiad. Dim ond dwy awdl a ddarllenaaom ar y pwne hwn, a dwy druenus ydynt Cyn- wysa yr awdl ar Dyn tua thri chant ar ddeg o linellau. Awdl odidog yw hon, yn ymdrin a'r pwne yn ei wahanol agweddau, mewn dull gwir feistrolgar. Ni phetruswn ddweyd fod yr awdl hon yn werth yr hyn a ofynir am y gyfrol. Gallesid dyfynu canoedd o linellau cogleisiol, barddonol, neithol, a gwir afaelgar o'r awdl hon. Y mae barddoniaeth y marwnadau yn wir dda; ond y maent, yn ein meddwl ni, yn rhy eithafol, o gaDmoliaethus. Y gangen fwyaf anoddefol yn ein barddoniaeth yw y farwnadol. Fel rheol, nid yw ein marw- nadau yn ddim ond rhagrith anfaddeuol. I gyfansoddi marwnad wirioneddol, rhaid i'r bardd, nid yn unig adnabod, ond meddu gwir gariad at yr ymadawedig. Y mae yn wrthun i weled bardd yn derbyn gwobr am y farwnad oreu i berson na wyddai ddim am dano, ond yr yehydig nodion a dderbyniodd mewn llythyr oddiwrth ysgrif- enydd yr Eisteddfod; ac fel rheol, atelir y wobr os na fydd digon o ragrith yn y cyf- ansoddiad. Ystyriwn rhai o'r mawlgerddi yn rhy eithofol hefyd yn eu canmoliaethau end gyda hyny o eithriad, yehydig iawn o feiau aliem gael ynddynt pe teimlem awydd i chwilio am danynt. Y mae yma luaws mawr o englynion rhagorol yn try- fritho y gyfrol, ac y mae rhai ohonynt yn dda iawn. Pe buasai gofod yn caniatau, buasem yn dyfynu yn helaeth o'r gyfrol; ond credwn nad oes eisieu, gan fod gweith- iau Dewi yn dra adnabyddus i feirddgarwyr Cymru. Er nas gallwn gyd-olygu k Dewi ar lawer o bethau, ac er ein-bod yn ei goll- farnu am lawer o bethau eto, teg yw hysbysu mai ein barn onest am dano yw ei fod yn un o feirdd goreu Gwalia. Fel bardd, y mae yn addurn i'w genedl, ac yn annhraethol uwchlaw llawer un sydd wedi ei feirniadu. Astbea."

Y mae y Frenhines yn eymeryd dyddordeb mawr mewn sefyllfa pethau yn Affghanistan. Anfonir eopïau o'r holl telegrams a dderbynir iddi hi, ac hefyd i Dywysog Cymru, Due Cambridge, ac holl Weinidogion y Cyfrin- gynghor. Y mae Gwyddelod America yn gwneyd darbariadiau mawrion i roddi derbyniad i Mr. Parnell, A.S., o'r Iwerddon.

Masnach yr Haiarn a'r Glo. Dyma wyliau y Nadolig wedi terfynu Eisteddfodau wedi eu cynal; y beirniaid yn mesur hyd a lied y beirdd y traethod- wyr, yr adroddwyr, a'r cantorion, a llawer wedi eu cael yn brin; ac oherwydd y cymer hanesion y cyfryw gryn lawer o'r Gwladgabwb yr wythos hon, rhaid bod yn fyr. Mae yr adroddiadau sydd wedi ein- cyrhaedd yr wythnos ddiweddaf o'r UNOL DALAETHAD, ar y cyfan, yn dra chalanogus a boddusv Mae yn wir fod masnach yr haiarn, efallaiy ychydig yn wan yr wythnos ddiweddaf yn Efrog Newydd; ond y mae masnachwyr yr haiarn yno fel ystwffwl pres, ac yn gwneyd. gwaith ar ragolygiad neu gomisiwn. Wrth roddi cipdrem ar Pennsylvania, yr hon yw cartrefle y fasnach haiarn Americaaaidd, yr ydym yn cael fod mesur mawr o hyder di- amwys yn y bywiogrwydd a'r llwyddiant masnachol yno. Felly, mae y farchnad am reiliau dur a haiarn yn gwellhau yn raddol, oherwydd y galwadau cynyddol sydd yn cymeryd lie. Mae y bywiog- rwydd cynyddol yn y rheilffyrdd yn cael ei gynhyrfu gan y bywiogrwydd gweithiol a marsiandol Americanaidd. Mae y llog- randaliadau yn gwella, coel yn cryfhau, a helpethiadau ac adluniadau yn myned yn mlaen. Mae hyn yn ein dwyn wyneb yn wyneb 4'r cwestiwn "Pabam mae yr Unol Dalliethau yn llwyddianus ?" Credwyf y gellir ateb hyny, sef trwy fod y cyfoeth Americanaidd yn cael ei dynu from the teaming American soil. Cynyrchir yn y Talaethau Deheuol, er gwaethaf pob af- lywodraeth, gynyrehion mawrion o gotwm. ac yd, ac yn y gorllewin eangfaith fagwr- aeth o cereals, a phorfelaeth o greadnriaid" byw sydd wedi ei chyrhaedd a'i dadblygu, yr hyn sydd wedi achosi graddau mawrion o anesmwythder yn mysg amaethwyr ein gwlad ni. Yn Pennsylvania ac Ohio, yr ydym yn cael gweithgarwch a diwydrwydd mawr gyda'r glo a'r haiarn ac yn y Tal- aethau Gogleddol, yr ydym yn cael gweith- garweh Ilofofyddol yn dechreu hysbyddu ar raddfa fawr ddefnyddiau anweithiol v Weriniaeih gartref. Mae yr oil o hyn, i raddau mwy neu lai, yn dal cysylltiad a'r soil, a'r soil, wedi y cyfan, sydd yn llanw codengell y brawd Jonathan ag arian, a chyfoeth yn feddianol ganddynt. Yn LLOEGE, yn y prif leoedd, mae masnach yn fyw- Arwyddion gwellhaol yn parhau yn Middle- sbro', er ymyraeth y gwyliau. Pris haiarn bwrw Cleveland, yn sylfaenedig ar liif 3, yn 2p. 10s. y dunell. Mae masnach y tan- went y llof-weithfeydd yn dyfod yn well, a phrisoedd glo a golosglo yn cynydrtu. Ar ei gwell y mae masnach drwy Northum- berland, Durham, a Cleveland. Mae byw- iogrwydd mawr tua Whitehaven yn y glo- foydd Cytundebau mawrion mewn llaw yn y glo a'r haiarn, a masnach dda yn debyg o gael ei gwneyd tua dechreu y flwyddyn newydd. Yn Barrow-in-furness, mae yr adfywiad y crybwyllais am dano yma, yr wythnosau diweddaf, yn myned rhag ei flaen. Haiarn Bessemer o'r radd oreu yn cael ei brisio, dydd Llun diweddaf, o 4p. 15s. i 5p. y dunell. Y cais yn dyfod yn well am haiarn gorphen-wneuthurol. Masnach y glo a'r golosglo, yn y cais yn gystal a'r pris, yn cynyddu. Yr un modd y mae tua Manceionion, Wigan, a L'erpwl —bywiogrwydd gweithiol yn cynyddu, a'r allforiadau yn y mis hwn lawer yn fwy nag. un mis yn y flwyddyn. Mae yma fywiog- rwydd neillduol yn yr allforiad o haiarn gorphen-wneuthurol, a symiau mawrion o hardware o Birmingham a Sheffield yn cael eu llwytho mewn llongau i fyned i America, Awstralia, New Zealand, a phorthladd- oedd Mor y Canoldir. Wrth droi ein golwg drwy SIR FYNWY, yr ydym yn cael fod masnach bresenol yr haiarn yn parhau yn y sefyllfa fwyaf bodd- haus. Nid oes drwy yr holl sir yr un angen am archebion Americanaidd. Mae gweithio amser llawn drwy yr holl weith- feydd haiarn, ond nid yw hyn i'w gy- mhwyso at yr holl byllau glo. Y cais yn parhau i ddyfod yn well am fariau haiarn. Tua Rhymni, mae arddrych obeithiol am adsefydliad y Fanti-len Lithrigol. Mae y dull a gymerwyd gan y Blaenlleehiaid, a, Chwmni a gweithwyr yr Ocean Collieries* yn debyg o gael ei chymeryd gan Gwmuiau ereill y cylchoedd hyn. Er y gwyliau, nid oes arwyddion lleihad yn mywiog- rwydd y gweithfeydd haiarn. Mae y cais yn parhau yn rhagorel yma, ao yn Nhre- degar, Sirhowi, a Glyn Ebwy. Mae y gweithfeydd alcan a haiarn drwy y sir yn myned yn mlaen yn fywiog. Yn a SIR FORGANWG, mae yr adfywiadau yn parhau mewn mas- nach. Yn y Gyfarthfa, Ynysfach, a Dow- lais, mae y gweithfeydd haiarn yn myned yn mlaen yn fywiog, ddydd a nos. Mae codiad yn y cyflogau i weithwyr haiarn Dowlais, yr hyn sydd yn dyfod i fyny i bymtheg punt y cant, heb fod y gweithwyr yn ceisio am dano, ac y mae yr un peth