Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
14 articles on this Page
DOWLAIS.
DOWLAIS. PENYWERN.—Cynaliwyd cyfarfod yn y lie uchod nos Sadwrn, y 2il cyfisol, ar yr achlysur arirhegu y blaenor ieuanc ac ymroddgar Mr. Wm. Hughes, a metronome. Llanwyd y gadair yn ddeheuig gan y Parch. W. J. Richards, gweinidog y lie. Ar ol tipyn o ganu ac adrodd, aethpwyd yn mlaen a phrif ddyben y cyfarfod. Cafwyd araeth alluog ac eglur gan Mr. John Williams ar ddefnyddiol- deb y metronome, yna cyflwynodd y,rhodd dros gor Penywern i Mr. Hughes, yr hwn a atebodd yn fyr a phwrpasol. Wedi cael rhagor o ganu ac adrodd, terfynwyd y cyf- arfod. Da iawn oedd genym weled yr am- lygiad hwn o deimladau da yn Mhenywern, a gobeithiwn y parha felly. Credwn fod dyfodol dysglaer o flaen Mr. W. Hughes, nid yw ond ieuanc yn awr, a chyda llafur diflino, gall ddyfod yn gerddor o fri. Dymun- wn bob llwydd iddo ef a'i gor. Con UNDEBo.Deallwn fod mudiad ar droed i gael gan wahanol gorau y lie i ymuno yn gor undebol i ddysgu oratorio, neu waith o'r fath, gyda golwg ar ei berfformio. Y mae cor lied luosog wedi cyfarfod yn Neuadd yr Odyddion, a ffurfiwyd pwyllgor i gario yn mlaen y trefniadau. Dyma gam yn yr iawn gyfeiriad, ac y mae yn haeddu pob cefnog- aeth. Credwn y gellir cael cystal defnydd- iau cor mawr yn Nowlais ag sydd yn un dref yr ochr arall i fynydd Aberdar. Y pethau sydd arnom fwyaf o'u hangen ydynt cyd- weithrediad a llywodraethiad priodol. Y mae yn rhaid ymarfer dysgyblaeth yn ein corau, yn enwedig yn y rhai undebol, cyn byth y daw llewyrch arnynt. Yn awr, fechuyn Dowlais, gadewch i ni ymaflyd yn y gwaith hwn o ddifrif. Gosodwn nod o'n blaen, ac na fydded i ni orpfcwys hyd nes y byddwn wedi ei gyrhaodd mewn modd anrhydeddus. LLWYDDIANT YSGOLHEIGAIDD.—Lion genym allu hysbysu eich darllenwyr fod ein cyd-drefwrieuanc, Mr. David Price, diweddar assistant master yn Ysgol Bwrdd Twynyrodyn wedi llwyddo i basio yn yr adran flaenaf yn arholiad y Llywodraeth am certificates yn Ngholeg Caerfyrddin, a hyny hefyd heb ddim ond hunan-ddysg. Llwyddiant iddo. Na fydded iddo orphwys ar hyn; aed yn mlaen eto, y mae digon o le iddo. BETHANIA.—Dydd Sul, y 3ydd cyfisol, ymgynullodd y gwahanol ysgolion sydd wedi eu sefydlu gan yr eglwys hon yn nghapel eang Bethania, i gynal y eyfarfod chwarterol. Cadeiriwyd gan y Parch. D. Rees, y gwein- idog. Dechreuwyd y cyfarfod am haner awr wedi dau trwy ganu Paid a'm gadael, dirion lesu," o Swn y Jiwbili yna aethpwyd yn mlaen yn y drefn a ganlynCanu ac adrodd gan aelodau Ysgol y Bute, yr un modd gan Ysgolion Coedcae, Caeharris, Gellifaelog, Pwllyrhwyaid, ac yn diweddaf Yfigol Bethania. Terfynwyd y cyfarfod trwy i'r holl gorau ganu "Daliwch afael," yr hyn a wnaethpwyd yn hynod effeithiol. Yr oedd yr adrodd yn dda, a'r canu yn swynol iawn. Yr oedd dros 1,200 o blant wedi ym- gynull yn nghyd. Cafwyd cyfarfod hapus ac adeiladol iawn yn mhob ystyr. Teg yw dweyd fod canmoliaeth uchel yn ddyledus i Mr. Rees, Bethania, am ei lafur diflino yn nglyn a chael y plant oedd gynt yn chwareu ar hyd yr heolydd ar y Saboth i fynychu yr Yagol Sul. CANTATA Y PLANT.—Nos Iau diweddaf daeth cor o blant o Rymni drosodd i'r Taber- nacl (un o gapelau y Bedyddwyr Seisnig),. gydatr amcan o berfformio Cantata y Plant. Yr oeddynt yn cael eu cynorthwyo gan ychydig o bassers a tenors o Ddowlais, a'r oil dan arweiniad Mr. John Lloyd, Rhymni. Bu yr arweinydd mor anffodus a sicrhau owasanaeth (?) dyn ieuanc i chwareu'r har- monium. Tebyg fod y gwr ieuanc yn meddwl y gallai feistroli cyfeilliant Cantata y Plant; trueni mawr na fu rhyw gyfaill iddo mor gymwynasgar a'i "oleuoary mater." Cadeir- iwyd gan Mr. J. Evans, chemist, Dowlais. Dechreuwyd y cyfarfod trwy i'r cor ganu "Swn chwerthiniad plentyn bach" yn lied dda. Yna aethpwyd yn mlaen a'r gantata: Ni raidj ni fanylu ar y perfformiad, oblegyd swm a sylwedd y cwbl yw y buasem wedi cael cyfarfod bach hapus iawn pe buasai yr offerynwr wedi aros yn Rhymni, ond fel yr oedd trodd pob peth allan yn fethiant hollol. Datganwyd rhanau y Bachgen gan Eos Nant- ymelyn yn lied dda, er gwaethaf yr offeryn yr un modd gyda chan y Robin Goch ac ereill gan Llew Bach, Dowlais. Rhwng y ddwy ran cafwyd adroddiad Y Ddaeargryn," gan Mr. Parry, a chan "Y Prentis Plwy'" <ran Eos Nantymelyn, yr hon fuasai yn rhag- orol heb y cyfeilliant. Yn yr ail ran methodd y ferch oedd i fod i ganu rhanau y Wenyn- en"a'r "Fronfraith" wneyd ei hymddang- osiad oherwydd afiechyd. I lanw y bwlch hwn i fyny, adroddwyd Y Glowr," gan Mr. Parry, a chawsom gân" Come, birdie, come," gan Llew Bach. Yn ddiau, hon oedd y gan oreu yn ystod y cyfarfod- cafodd y canwr swynol lonydd gan y chwythwr." Yr oedd Adroddiad y plentyn yn teilyngu canmol- iaeth. Diweddwyd y cyfarfod trwy ganu "Cawn fyn'd adre' 'fory." Nid ydym yn enwi caneuon y gantata-yr oeddynt oil yn dda mewn llais, &c.. ond yr oedd yr offeryn- wr yn andwyo yr oil by th a hefyd er esiampl, mewn un man yr oetiel y cyfeillydd yn dal ar chord cyffredin] y cywair lion, tra yr oedd y gân yn eanu yn lleddf Y mae y swn afler yn ein clustiau byth oddiar hyny. Y mae yn ofidus genym feddwl fod dynion i'w cael mor hyf a myned ar y stage heb fod yn "haner chwarter" meistri ar eu gwaith. Nis gwyddom pa un a gafodd bracts gyda'r cor ai peidio beth bynag, bu ef a'i offeryn yn foddion diflasu cyfarfod a fuasai, yn ei absenoldeb, yn un tra boddhaol.
LLANOVER.
LLANOVER. Dydd Gwyl Dewi, sef laf o Fawrth, cafodd preswylwyr y lie uchod yr hyfrydwch o wrando ar Mr. W. Thomas, Bangor, yn traddodi un o'i areithiau campus a defnyddiol ar "Ddirwest," yn ystafell eang y Gwesty Dirwestol, Rhyd-y-Meirch. Llywyddwyd gan y Parch. G. Watson, Poptypool, a chymerwyd rhan yn y gwaith gan y Parch. Evan Bevan, Caplan y Wir Anrydeddus Arglwyddes Llanover. Dechreuwyd am saith o'r gloch yn y prydnawn, a chafwyd araeth ragorol. Cynulleidfa luosog a gwrandawiad astud; ac nid oedd y delyn Gymreig yn absenol i roesawi yr areithiwr parchus ar ei ddyfodiad, yr hwn a sylwodd fod y delyn Gymreig wedi symud i iawn gyfeiriad er cynorthwyo yr achos da hwn.
CAN MLYNEDD I YN AWR.
CAN MLYNEDD I YN AWR. Mae'n debyg i gnwd mawr o eira ddisgyn ar y rhari yma o'r byd yn y flwyddyn 1778. Yn Telyn Dewi, ail argraffiad, tudalen 185, ceir ENGLYN CON I'R EIRA MAWR A FU YN Y FLWYDD YN 1778. Ar ffrwst a didrwst drosti-i'r ddaear Fyddaraidd mae'n odi, Melin nef sy'n malu i ni Blawd o liw blodau lili. Chwithig ac unig anedd,-a diffrwyth Y dyffryn ei agwedd; Pob bryn sydd wawrwyn ei wedd, A'r lluwch yn cuddio'r llechwedd. Ni fu un d6f benclefig,-nac eneth Cyn wyned ei menig Na, ch'uwch fry ei mawrwych frig A Chymru yn ei chamrig. -J. Davies.
YSTALYFERA.
YSTALYFERA. Cynaliwyd rehearsal nos Sadwrn wythnos i'r diweddaf gan gantoriou Pontardawe, Cwmtwrch, ac Ystradgynlais, yn y lie uchod, i'r dyben o barotoi ar gyfer y gymanfa a gynelir yn y Music Hall, Abertawe, yn mis Nai nesaf. Cafwyd cynulliad lluosog, a chanu ragorol, dan arweiniad Mr. Daniel Morgan, Cwmgiedd, yn absenoldeb Mr. Morgan Alexander, yr arweinydd arferol. Gobeithio y gwneir pob ymdrech i barotoi erbyn y cyfarfod nesaf, yr hwn a gynelir yn mhen mis.-L.M.N.
I AMRYWION O'R BWTHYN BARDDOL.
I AMRYWION O'R BWTHYN BARDDOL. Mae y gwahanol olygiadau a geir yn nghol- ofnau y GWLADGARWR o barthed yr hyn yw barddoniaeth, wedi enyn fy nheimlad inau i ddweyd gair ar y mater, gan fod bugeiliaid ac arweinwyr da a defaid yn honi nad oes neb yn fardd oddieithr ei fod yn addolwr y caethfydrau, ac yn gwaeddi Abrec o flaen y dosbarth hunanol hwn nad oes ganddynt, yn fynych, ond y dine a'r clecian i'w cynorth- wyo i sylw, tra y maent mor amddifad o syniadaeth neu feddwl ag yw twrch daear o wybodaeth seryddol. Dywed y diweddar Caledfryn :—"Meddwl, mewn gwirionedd, yw barddoniaeth, ac nid yw y pethau neill- duol sydd yn ngwisg pob iaith ond pethau a gollir trwy gyfieithiad." Ymae "Immanuel" Hiraethog, yn y mesur diodol, yn profi hyn, am ei fod yn brifwaith barddol ein cenedl; a chan mai yn yr "oesau tywyll" y cafodd caethfydraeth ei bodolaeth, dymunwyf -iddi uno mewn meddwl gyda bugeiliaid ac arwein- wyr yr oes oleu hon. CANIADAETH.—Lion gan fy nghalon weled fod cor yn cael ei ffurfio, o dan arweiniad fy nghyfaill hoff, Gwilym Cynon, er myned i Birkenhead. Llwyddiant mawr i chwi, anwyl gyfeillion, i esgyn bryn buddugoliaeth yno, a bydd yn llawen genyf ganu eich clod ar ol dychwelyd, os caf fyw; ac ni fydd neb yn hoffach i weled Ilawryf buddugoliaeth yn eiddo i chwi na'ch cyfaill o'r Bwthyn Bardd- ol. CRAIG ANNE LEYSHON.—Darllenais nodiad yn y Western Mail ar y graig hon, mewn cysylltiad ag amaethd^ yn ei hymyl, ac nis gallwn lai na meddwl am y gwr a'i ysgrifenodd ei fod fel yr ".Almanac Netaydd-peth yn wir, a llawer o gelwydd," gan ei fod yn dyrchafu yr amaethdy a'r perchenog, neu y tenant, fel y blaenaf yn y plwyf, tra y mae tir y Lechwen-lydan sydd yn ffinio yn rhagori o ddigon ar bob amaethdy yn y plwyf; a chydnebydd pawb sydd A llygaid yn ei ben fod E. Thomas, Ysw., yn rhagorach amaeth- wr na neb yn y cylch, a'i fod ef a'i amaethdy yn cael eu sarhau trwy osod ei gymydog i ragori arno, yr hyn nid yw wirionedd. Mwyach, cona yn wastad, Morien, ddweyd y gwir heb geisio absenu, onide bydd Craig Anne Leyshon yn dyst i'th erbyn gyda Mabon. —Mabonwyson.
.CWMPARC.
CWMPARC. Cynyddodd y lie hwn mewn byr amser, fel ami i le arall yn Nghwm Rhondda Nid oedd i'w glywed ugain mlynedd yn ol ond brefiadau y defaid ar ochrau y bryniau,a'r afon ond erbyn heddyw, y mae yma ddau bwll glo o eiddo Mr. David Davies a'i Gwmni, o'r hyn byllau y codir, ar gyfartaledd, 1,500 o dunelli o lo bob dydd, ac yn gweithio yn gyson iawn nid oes cymaint ag un dydd o ataliad wedi bod y flwyddyn hon. Er hyny, y mae yma deuluoedd mown angen cymhorth. Y mae yn dda genyf ddweyd eu bod yn derbyn eymhorth oddiwrth Drysorfay Pentre. Y personau a etholwyd i edrych na fyddo neb mewn eisieu yw y Parchn. David Jones (B.) a John Williams (T.), y rhai sydd yn rhoddi eu hamser am ddim. Gobeithiwyf y perchir hwynt gan bawb am yr hyn y maent yn ei wneyd dros y dyoddefwyr. Tri pheth gwir angenrheidiol yn y lie hwn :Adgyweirio yr hen ysgoldy, a'i wneyd yn ddarllenfa, am ei fod yn segur aelodau y Bwrdd Iechyd i waeyd mwy o sylw o'r lie, a gofalu am well ffordd blwyf; a mwy o gynildeb a threfn ar nos Sadwrn yr arian.— j Un o'r Pant.
GARTH, MAESTEG.
GARTH, MAESTEG. Nos Sadwrn, Mawrth yr 2il, traddodwyd darlith yn y lie uchod ar Brif sylfaenwyr y prif grefyddau gan Mr. Evans, y gweinidog. Llywyddwyd yn ddeheuig iawn gan Mr. D. Francis, Aberafon. Er fod amgylchiadau y lie yn hynod dlawd, cafwyd cynulliad da. Yr oedd rhai o brif ddynion yr ardal yn bresenol. Er mai dyma y tro cyntaf i Mr. Evans ymddangos fel darlithydd ar esgynlawr y byd, sicr yw mai nid dyma y tro diweddaf, os caiff efe fywyd ac iechyd. Cawsom ddar- lith ardderchog ganddo. Siaradodd am yn agos i ddwy awr ond er ei fod wedi parhau cyhyd, nid oedd neb wedi blino arno a barn y dynion addfetaf eu gwybodaeth a'u profiad oedd na chlywsant well darlith erioed. Ym- adawodd pawb wedi eu llwyr foddloni, a'u dymuniad oedd cael clywed Mr. Evans yn darlithio yn fuan eto. Y mae llwyddiant mawr yn dilyn ymdrech- ion Mr. Evans yn y lie hwn. Y mae yr eglwys yn myned ar ei chynydd byth oddiar pan y mae ef yn dal eysylltiad a hi. Creda yr eglwys mai dyn Duw ydyw, ac yn ddi- amheu, os parha efe i ddringo a gweithio, ac enill tir fel y mae yn awr, y mae enwogrwydd mawr yn ei aros. Rhyfeddem ni ddim o'i weled, yn mhen ychydig flynyddau eto, ar y front fel darlithiwr. Dyn sydd yn dyfod i'r golwg heb yn wybod iddo yw Mr. Evans er ei fod yn gwneyd. ymdrech i fod o'r golwg, eto nis gall dynion ddim peidio ei weled a'i barchu, oherwydd ei weithredoedd a'i ysbryd hunanymwadol. I'r lan yr elo, medd fy enaid. Dymunaf ddiolch o galon i holl eglwysi yr ardal, fel y dywedodd Mr. Evans, am fod mor barod i dderbyn tocynau, ac am dderbyn y brodyr fu yn talu ymweliad a hwynt mor serchog. Dymunwyf ddiolch i'r Llwydarth Tin-plate Company am gynorth- wyo mor dda yn yr achos hwn, gan obeithio eu bod hwy yn teimlo yn hyfryd yn eu myn- wesau wrth feddwl eu bod wedi gwneyd hyn o wasanaeth i'r Arglwydd, a chan obeithio y caiff eu llafurus eiriau eu gwobrwyo eto ar 01 hyn mewn modd amlycach. Diolch i bawb. Yr oedd yr elw yn myned at ddileu dyled y capel.—Garthwyson.
DERI. *">
DERI. *"> CYFARFOD LLENYDDOL.—Cynaliwyd cyfar- fod llenyddol llewyrchus yn Nazareth, nos Fawrth, Mawrth 5ed, o dan lywyddiaeth y Parch. J. Gwrhyd Lewis, Bargoed. Clor- ianwyd y beirdd a'r areithwyr gan y llywydd, a'r cantorion gan Mr. Llewelyn, Bargoed. Enillwyd ar yr unawdau gan Mri. James Ward, Deri; B. Angel, Matthew Davies, H. M. Williams, Vochriw; Edwin Rees a Alaw Idloes, Brithdir; Misses E. Phillips, H. Thomas, R. Evans, ac Eos Fach y Deri, o'r Deri. Miss R. H. Davies oedd yn fudd- ugol mewn adrodd. Enillwyd ar yr araeth ddifyfyr gan Eos y Bargoed. Brythonwyr, o dan arweiniad Mr. E. Evans, Deri,, enillodd ar y prif ddarn corawl. Cafodd Mrs. Phillips, Deri, wobr am ganu. Elliot ab Shiencin, Deri, enillodd ar yr holl ddarnau barddonol. Trwy eich caniatod, Mr. Gol., gosodaf yr englynion i fewn yma. ENGLYN I'R GItOES. Ddifai Ieeu oddefodd—ar y groes, lor grasol ioddlonodd A dor y nef agorodd I bawb a gredo o'u bodd. ENGLYN BYRFYFYR I'R NOS GANAID. Llaw lor fu'n rhoi lliw arian-i ganu Gwyneb y nos lydan 0 d'wyllwch daw allan-ser digyfryw, A gweddus ydyw eu gwisgoedd sidan. Terfynwyd y cyfarfod trwy seremoniau arfer- ol, ac ymwasgarodd y dorf, gyda dymuniad am gael cyfarfod o'r fath eto yn fnan, er cael ymgais am y dorch.—Aeronfryn.
MERTHYR.
MERTHYR. EISTEDDFOD.-Dydd LIun, y 4ydd eyfisol, cynaliwyd eisteddfpd yn nghapel Shiloh. Yr oedd cynulleidfa lied dda yn nghyd, er fod yno, feallai, ddigon o le yn y capel eang i gynwys cymaint arall. Y mae y capel wedi ei adeiladu yn ardderchog, ac yn hynod o gyfleus i gynal eisteddfod ynddi; credwn y gall ymgystadlu &'r halh yn hyny. Llywydd y dydd oedd y Parch. Owen Owen, gweinidog y He. Beirniad y canu, Mr. J. Yaughan, Merthyr y traethodau, y Parch. John Rees, Merthyr; y farddoniaeth, y Parch. E. Dulas Lloyd, Rhymni; a'r adrodd, y Parch. Jno. Davies, Dowlais, a Mr. Thomas Lloyd, Merthyr. Dechreuwyd y cyfarfod dau o'r gloch am ddeng mynud i dri. Ar ol anerch- iadau gan y llywydd a'r beirdd, aethpwyd yn mlaen a'r gystadleuaeth, yn yr hon yr enill- wyd ar y gwahanol destynau gan y personau canlynol :-Traethawd, "Uchelgais," Daniel Jones (Daniel ab Iolo), Morgan Town; ad- rodd "Look aloft," Jno. James, Dowlais, a W. Jenkins, Merthyr, yn gydfuddugol; Chwareu "Llangeitho" ar yr harmonium, Horatio Beynon, Merthyr; darllen ar y pryd, J. Evans, Dowlais; unrhyw solo tenor, Evan Morgan a Phillip Maurice, y ddau o Ferthyr; adrodd Pa beth sy'n hardd," Elizabeth Anne Griffiths, Gellideg; chwe' penill i'r diweddar Mr. John Jones, Peny- darren," James Williams (Ap Valant), Moun- tain Ash canu "Ehedydd bach mwyn i bedwar, Lodwick Davies a'i barti, Dowlais a chanu "Tyn am y lan i gor o blant, cor Seion, Twynyrodyn, yr hwn yn unig oedd yn cystadlu. Dechreuwyd y cyfarfod chwech am saith o'r gloch :—Canu "bwthyn bach mamgu," Dan. Davies a David J. Jones, y ddau o Ddowlais, yn gydfuddugol adrodd "Gogoniant y Nefoedd," John.James, Dow- lais canu unrhyw solo bass, John Evans, Penydarren, yr hwn a ganodd "Cledd fy nhad ysgrifenu ar dostyn a roddwyd ar y pryd, Daniel ab Iolo (y testyn oedd "Gwir- ionedd "); canu solo treble, Miss Richards, Aberdar, a gwnaeth ychydig o'r boneddigion haelfrydig ar y llwyfan wobrwyo dwy eneth 0 fechan, Margaret Davies a Maggie Jones, y ddwy o Ddowlais, am eu canu rhagorol; dau englyn i'r diweddar "Barch. J. Jenkins, Merthyr," Howell Evans (Hywel Morganwg), Pen-yr-Heol-gerig; dadl, Herbert Thomas a'i gyfaill; canu "The minute-gun at sea," K. Evans (Eos Alma) a'i chyfaill; adrodd Y llongddrylliad," Evan Jones, Abercanaid a chanu y prif ddarn i gor, "Molwch yr Arglwydd" (tri chor yn cystadlu), corau Seion, Twynyrodyn, a Salem, Heol-gerig. Terfynodd cyfarfod yr hwyr am haner awr wedi un-ar-ddeg o'r gloch Ystyriwn mai annoethineb mawr oedd gadael i'r ymgeiswyr ddewis eu hunawdau. Nid all fod gan y beirniaid chwareuteg i feirniadu o dan y fath amgylchiadau ac hefyd yr oedd llawer o tenors yn cynyg ar y solo bass, a bassers yn treio ar y solo tenor. Rhyfedd cymaint oedd yn ymgeisio am wobrwyon mor fychain credwn fod dau swllt yn llawer rhy fach am unawdau ond dyna yw arfer y Wesleyaid yn y parthau hyn. Hyderwn y bydd iddynt ddiwygio erbyn y tro nesaf.—Qohebydd.
CAERFFILI.
CAERFFILI. DARMTH.—Nos Fercher, y Ged cyfisol, cawsom ddarlith ddifyrus ar "Ddyrchafiad" gan y Parch. E. Edmunds, Abertawe, yn nghapel y Bedyddwyr. Yr oedd yr elw at gapel y Trefnyddion Calfinaidd yn y lie. Yr oedd y traddodiad yn hyawdl, a'r cydmar- iaethau ddefnyddiai yn naturiol. Ein barn ostyngedig yw fod haner y ddarlith ar "Rym penderfyniad," ac nid ar y testyn rhag- grybwylledig. Yr oedd llawer o bobl yn gwrando. FFAIR.-Dydd Iau diweddaf, yr oedd yma ffair fechan. Galwai yr hen bobl hon dydd lau'r cil," am fod amser i ddyledwyr gwrdd a'u gilydd i dalu eu dyledion a ffair Bryste yn yr adeg hon, pan y mae marsiandwyr y ddinas hono yn dysgwyl eu harian i mewn felly yr oedd "cilio" yn naturiol i'r meth- dalwyr. CLEDRFFORDD NEWYDD.—Ni gawn, ar fyr- der, ffordd haiarn o Gasnewydd i Bontypridd heibio i Gaerffili. Bydd hyn yn gaffaeliad mawr i'r lleoedd hyn. DARLITH.-Cawsom ddarlith arall yma gan Mr. Parry, Pontypridd, ar "Califlornia." Un wych oedd hon eto. Yr elw at achos y Bedyddwyr Seisnig yn y lie. CYNGHERDD.—Y mae datganu yn cael tipyn fwy o sylw yma, y dyddiau hyn, nag yn yr amser gynt. Nos Lun, y 4ydd eyfisol, yr oedd yma gyngherdd gwych. Canwyd gan Misses Rose Morgan, Gwen Coslette, Emma Edmunds, a Kate Barker, yn lied dda ag ystyried mai merched ieuainc yn dechreu ydynt, oddigerth y blaenaf. Y gwrywod a ganasant oeddynt Gwilym Elian (dull y Gog- ledd), J. Johnson, Daniel Williams, a John John. Yr offerynwyr oeddynt Mrs. E. Jones (y perdonyddes), Mr. Tom Barker (y telyn- wr), a Mr. Barker (y crythwr). Yr oedd Gwilym yn ddoniol yn ei ddatganiad dylai mwy o ganu o'r fath hyn fod. Dan Williams yn dda iawn a J. John yn wych. Dylai y ddau olaf ymroddi i ddiwyllio eu gallu, ac yna byddant yn anrhydedd i'r dref, a derbyn- iant les mwy iddynt eu hunain. Canwr pur yw Mr. Thomas, Caerdydd, ond ei fod yn wanaidd. Y pethau goreu, yn ein barn ni, oedd y ddau overture, a r unawdau ar y delyn yr oedd hyn yn musical treat. Yr oedd Mr. Wills yn canu y Bell ringer" yn lied dda. Yr oedd elw da at Ysgol Sul yr Eglwys yn y lie. CADAIR GWENT A MORGANWG.—Y mae cynyg at gael hon yn yr eisteddfod y Llun- gwyn nesaf. Cewch weled y manylion ar ol cyfarfod y beirdd yn Mliontypridd y Mercher nesaf.- Y T wr Cam.
ABERDAR.
ABERDAR. AT AELODAU GYMDEITHAS GYFEILLGAR HEN BWLL Y GADLys.-Dymunir hysbysu y cynelir cyfarfod eyffredinol o'r gymdeithas uchod, prydnawn dydd Llun nesaf, Mawrth 18fed, am bedwar o'r gloch, yn Festri Bethel, Trecynon.—Dros y Gymdeithas, -John James.
NODION O'R BONT.
NODION O'R BONT. Gallem lanw tudalen o'ch papyr yr wyth- nos hon a newyddion o'r lie yma. O'r holl destynau sydd ger ein bron ni a detholwn ryw bedwar. Y cyntaf fydd CYDYMDEIMLAD MAM. Un boreu, yr wythnos ddiweddaf, gwelwyd hen wraig yn tramwy Heol y Felin 'nol a blaen, ac yn awr ac eilwaith yn syllu i mewn i ffenestri'r tai. Mewn tipyn gofynodd i un oedd yn pasio lIe yr oedd hon a hon yn by w ? Dangoswyd y ty iddi, ac yna aeth i fewn. Ymddengys mai am ei merch yr oedd yr hen fam yn holi. Wedi gweled ei merch, a chyn cyfarch gwell iddi, gofynai, "A oes bara genyt, fy anwyl ferch V' Cyn i'r ferch gael amser i ddweyd Oes," dywedai yr hen fam "Yr wyf wedi darllen am y cyfyngder mawr sydd yn ffynu yn Neheudir Cymry, a chydag anhawsder wedi crynhoi pump swllt i'th gynorthwyo, a thyma nhw, pryn fara ohon- ynt." Yr oedd yr hen fenyw yn byw yn un o almshouses Bryste, ac yn ol pob tebyg wedi dyfod ar y ddwy droed bridd i Bontypridd er cynorthwyo ei merch. Dyma engraifft gwerth ei gofnodi o gariad mam," onide ? DIRWY FAWR, OND NID ORMODOL. John Morgan, siopwr, Hafod, yn dal out- door license i werthu diod, a -gyhuddwyd o flaen ynadon y Bont, ddydd Mercher, o werthu diodydd meddwol ddydd Sul, Chwef- ror 24ain, ar oriau gwaharddedig. Y ceidwad a'i cyhuddai a ddywedodd ei fod ar y Sul hwnw wedi gwisgo am dano ddillad navvy, ac iddo fyned i dy y diffynydd, fod yno amryw yn yfed, ac iddo yntau gael diod.. Ymddan- gosodd Mr. D. Rosser, cyfreithiwr, Aberdar, yn erbyn Morgans ar ran y Licensed Victual- lers' Association. Dirwywyd y diffynydd i 5p. a'r costau. Rhybudd i siopwyr, onide ? SOCIAL ENTERTAINMENT. Nos Wener cynaliwyd y diweddaf o res o gyfarfodydd o fath yr uchod yn Ysgoldy y Graig. Llywyddodd W. Williams, Ysw., West of England Bank, yn ei ddull medrus arferol. Cymerwyd rhan gan Miss S. A. Williams, R.A.M., Mri. T. Williams, T. M. Jones, F. M. Cooke, J. Hughes, W. Jenkins, W. Lloyd, a Mills. Cafwyd ty llawn, a chyflawnodd pob un ei ran yn ganmoladwy. Darfu i ni ar y dechreu ddatgan ein gobaith y buasai cyhoedd y Boni; yn paironizo y cyfarfodydd hyn, am fod yr amcan mewn golwg yn un teilwng, sef sefydlu School Treat and Prize Scheme Fund a da genym ddweyd yn awr eu bod wedi gwneyd tuhwnt i'n dysgwyliad. Mae. y cyfarfodydd—wyth mewn nifer-wedi bod yn llwyddiant hollol o'r dechreu i'r diwedd, nid yn unig mewn ystyr arianol ond llenyddol hefyd. Y CYFYNGDER. Hynod farwaidd y mae masnach yma; ys dywed Byron, "There's nothing stirring but stagnation." Yehydig iawn o wahaniaeth sydd rhwng dydd marchnad a rhyw ddydd arall yma. Mae funds y gegin soup yn myned yn isel iawn. Os na ddaw o rywle gymhortH buan bydd rhaid ei chauad. Trueni garw fydd gorfocl eauad yrunig ddrws agored yn erbyn canoedd fydd rhaid, o'r herwydd, fyw mewn eisieu beunyddiol. -Oenin.
CWMBACH.
CWMBACH. Cynaliwyd cyfarfod llenyddol yn Long-room y Dyffryn Arms dydd Sadwrn, Mawrth yr 2il, dan lywyddiaetll Islyn. Beirniad y farddoniaeth a'r adroddiadau, Mri. D. Mills, Aberaman, a William Griffiths, Cwmbach; a'r ganiadaeth, Mr. J. Parry, Cwmbach. Y buddugwyr ar y gwahanol destynau ydynt 11 y y rhai canlynol:—Can, Gogoniant i Gymru," William; canu "Beth sy'n hardd," Mrs. Lewis Evans, Cwmbach; adrodd "DicShon Dafydd" (Telynog), rhanwyd rhwng Tom a lago; llythyron caru, John Evan Davies,' Cwmbach canu Wyt ti 'n cofio 'r lloer yn codi," Charles Davies, Aberaman j. darllen dernyn o ryddiaeth ar y pryd, David Davies, Cwmbach; canu "Cwynfan Prydain gan bedwar o'r un teulu, Phillip Phillips a'i deulu, Aberaman, y rhai a gawsant gymer- adwyaeth uchelaf y beirniad a'r dorf englyn i I I J. R. Lewis a'i briod," Morfab, Aberdar ateb tri gofyniad ar y pryd, neb yn deilwng o ddeuddeg o ymgeiswyr canu deuawd, "Y ddau forwr," William a Roger Rosser, Cwm- bach a "Gwenith gwyn" (prif gystadleu- aeth y cyfarfod) i barti o ddeuddeg, rhanwyd y dorch rhwng partiau T. Roberts a L. Evans. Dygodd hyn waith y cyfarfod i derfyniad, pryd yr ymadawodd pawb wedi eu llwyr foddhau. Dymunol iawn, mewn cyfarfodydd cystadleuol, ydyw cael beirniaid gonest, ac hefyd gael ysgrifenyddion ffyddlawn a gonest yn eu goruchwyliaeth nid fel mae rhai ar ol iddynt dderbyn englynion i fod yn gystadleu- ol, yn eu cludo yn eu llogellau i'w dangos i'w cyfeillion, ac ar yr un pryd wedi derbyn englynion oddiwrth y cyfryw hyny i'r un gystadleuaeth, er mwyn rhoddi mantais iddynt gyfansoddi rhai gwell os yn angen- rheidiol.-Y Carwr Goreu.
GILFACH GOCH.
GILFACH GOCH. MASNACH.—Y mae y Gilfach, fel pob lie glofaol arall, yn gorfod dyoddef ei rhan dr caledi sydd wedi ein gorddi wes fel glowyr, oherwydd arafwch ac iselder y fasnach lo. Ond i wneyd y drwg yn waeth nag ydoedd, y mae yr hen elynes, y strike, wedi talu ym- weliad a'r lie hwn unwaith eto. Y mae glofeydd y Glamorgan Coal Company yn segur, ac o ddau i dri chant o lowyr wedi eu hamddifadu o waith. Nid oes ond gofid a newyn yn dilyn yr hen elynes yn wastad, a goreu po gyntaf yr erlider hi o'r tir, a cheisio dyfod i delerau heb gyfryngdod y fath lady. Y mae rhywfaint o waith yn myned yn mlaen yn ddyddiol, bron, yn Nglofa Dinas Main, ond gorlenwir y gweithfeydd i'r fath sefyllfa fel nad yw yr enillion ond ychydig. Hyder- wyf y cawn weled, a hyny yn fuan, ambell beledryn o oleuni yn gwneyd ei ymddangos- iad yn nhywyllwch caddugawl ffurfafen mas- nach, nes symbylu ychydig obaith ynom am doriad gwawr. CREFYDD.-—Pum' mlynedd yn ol, nid oedd un capel o fewn y Cwm, ac nid oedd ond ychydig iawn o grefyddwyr yn preswylio ynddo; ond erbyn heddyw, y mae yma bed war capel hardd wedi eu codi gan y gwahanol enwadau yn golofnau cedyrn dros achos y Gwaredwr. Y mae yn ddywenydd genyf allu dweyd fod pabell yr Annibynwyr wedi myned yn rhy fechan iddynt, fel y gorfodir hwy i helaethu ei therfynau, yr hyn sydd yn brawf fod gwaith Crist ar gynydd yn y lie ond y mae tir lawer i'w feddianu eto. Mae'r gelyn a'i lu ar y maes yn gweithio yn ddiwyd, ac y mae yn rhaid wrth ymdrech mawr cyn eu gorchfygu. LLYFRGELL.—Y mae yn ddrwg genyf ddweyd nad yw y sefydliad daionus hwn wedi ei sylfaenu, nac wedi cael sylw o gwbl yn y Gilfach. Credwyf mai bendith i'r lie fyddai sefydliad o'r fath. Y mae yma lawer a hoffent ei gael, ac a roddent bob cefnog- .aeth iddo er ei hyrwyddo yn y blaen. Yn lie myned i'r dafarn i dreulio ein hamser a'n harian ar bethau difudd, ac i dywyllu ein meddyliau, cawsom yn y llyfrgell le i oleuo ac i ddiwyllio y meddwl, i buro y chwaeth, ac i estyn terfynau ein gwybodaeth. Gwelwyd llawer dyn tlawd cyn hyn, yr hwn nid oedd yn alluog i brynu llyfraa ei hun, trwy fynychu y llyfrgell, yn dyfod i feddiant o wybodaeth eang, ac yn esgyn yn uchel i awyrgylch enwogrwydd, a hyny i'w briodoli .Y i'r cymhorth a gafodd yn nhrysorau y llyfr- gell. Pe byddai Ilenorion y Cwm ddim ond gafaelu yn y gwaith yn unol, a gwneyd ym- drech egniol i'w chael, ni phetruswyf ddweyd nad ellid sefydlu un anrydeddus yma.