Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
4 articles on this Page
GRUFFYDI) LLEWELYN:
GRUFFYDI) LLEWELYN: NOP EL. PENOD III. Druan o Gruffydd! dvna ef yn amddifad o dad a mam cyn ei fod yn dair blwydd a haner oed, ac wedi ei adael yn gyfangwbl ar drugaredd tonau mor bywyd. Y mae efe yn rhy ieuaac i deimlo ei sefyllfa. Wel, ddarllenydd, y man yr ydym yn cael Gruffydd ydyw yn Nhlotiy yr Undeb yn Ughaerdaf, yn mhlith lluaws o blant am- ddifad ereill, at ba rai y gellir cymhwyso geiriau y bardd gyda phriodoldeb :— Yn mlia Ie, aneb yu sylwi, Mae'r amddifad bach dinam, Serch i'w feitlirin wedi oeri Draw yn meddrod tad a mam Estron caled iddo yn gweini, Yntau'n methu codi ei law Fach i atal nn camwri Yn Nhlotdy'r Undeb draw. Pe buasai rhywun yn dweyd wrth Wil ac Elizabeth, ei rieni, boreu eu priodas mai marw o dorcalon wnelsai hi, ae mai marw ar y grogbren a wnelsai ef, ae mai Tiotdy yr Undeb fuasai lie eu mab, ni fuasai yn debygol y buasent yn credu, ond fel y -dywed yr hen ddiareb "Ni wyr dyn ei dynged," felly y bu gyda hwy. Cafodd ei ddwyn tua'r tiotdy yehydig wedi crogi k Z3. ei dad, ac nid oes neb a wyr ond yr Hwn sydd yn gwybod pob peth pa faint o an- mharch a chaledi a ddyoddefodd yma. -f Y mae deuddeg mlynedd wedi pasio oddiar pan y dygwyddodd yr amgylchiadau blaen- orol. Y mae llawer o hen drigolion y plwyf, ag oeddynt yn fyw y pryd hwnw, erbyn hyn yn tawel orphwys oddiwrth lafur ac helbulon y bywyd presenol yn mynwent henafol Eglwys y Plwyf. Y mae llawer o'r rhianod ag oeddent yn ysgafndroed y pryd hwnw erbyn hyn yn famau. Y mae y Ilanciau bywiog, heinyf, ac ysgafn a difeddwl yn awr wedi dyfod yn benauteuluoedd; ond pa le mae ein harwr ? *Wel, yn mhen deuddeg mlynedd wedi iddo gael ei gymeryd i'r tiotdy, prentisiwyd ef gan y plwyf gyda chrydd, i ddysgu y grefft, yn Llanfabon. Dechreuodd arni a'i holl egni, ond tegyw add6f y gwir, yr oedd yn hollol anfedrus gyda phob peth perthynol i'w alwad, ae nid anfynych y byddai yr ystrapen ledr yn talu ymweliad a chymy. dogaeth ei gefn. Hefyd, pe buasai aw- durdodau y plwyf yn chwilio holl siroedd Cymru ni allasent gael cythreulddyn mwy diegwyddor wrth fachgen amddifad na'r hwn y gosodwyd Gruffydd gydag ef. Haner newynwyd ef, ni chelai ei ymborth yn ei bryd, a phan y celai ef nid oedd yn cael haner digon; ac nid oedd y dillad oedd o amgylch ei gorif yn agos digon i gadw ymaith yr oerni. Effeithiodd hyn gymaint arno nes iddo gael anwyd trwm, yn gymaint fel yr aeth mor isel nes methu codi o'i wely, a phan y gorweddai yn y cyflwr hwnw esgenlusid ef yn hollol-ni chelai ddim braidd ag oedd yn angenrheidiol arno* yn ei glefyd. Mynych yr ymholai ag ef ei hun A yd oedd y caethiwfcd hwnw i bar- hau byth." Wedi yehydig wythnosau o glefyd daeth yn well, a gwellhaodd yn raddol nes cyn hir yr oedd yn alluog i ym- ymgymeryd a'i orchwylion. Os oedd yn ddrwg cynt yr oedd yn fil gwaeth yn awr. Annghofiasom ddweyd pan y bu yn y tlotdy iddo gael ysgol dda, ac iddo ddyfod yn ysgolhaig rhagorol, a phan ddechreuodd a gwella aeth am dro tua'r Ty Draw, lie y cafodd fenthyg amryw lyfrau, a mawr oedd ei hoffder ohonynt, a dysgu tipyn ar Edward, mab y tS-, yn mhellach yn ngwa- hanol ganghenau gwybodaeth, gan nad oedd Edward wedi cael dim ond ysgol i ddysgu ditrllen. 0 dan gyfarwyddyd daeth i ysgrifenu yn dda. Deallodd ei feistr eu bod yn rhoddi benthyg llyfrau iddo yn y Ty Draw, a gorchymynodd yn gaeth .iddynt i beidio; ond ni thyciai ei orchymyn arnynt, oblegyd rhoddi benthyg oeddynt o hyd, a pharai eu hymddygiad i'w feistr dysgedig (?) fyned i'r nwydau mwyaf ofnadwy. Yn fynych byddai Gru- ffydd, os caffai gyfleusdra, yn darllen wrth weithio, a mynych yr oedd wedi cael ei lyneu gymaint gan yr hyn fyddai yn ei ddarllen nes' y byddai golwg chwithig ar ei waith, ar hyny, eyhuddai ei feistr ef o csgeulusdra, ac hwyraeh y celai y dalu ymweliad a'i benglog. Er ei holl wrthwynebiadau, yr oedd awydd Gruffydd am ddarllen yn cynyddu bob dydd, ac ar ol gorphen ei ddiwrnod gwaith, ymneill- duai, os byddai yn deg, i goedwig gyfagos i ddarllen, neu os buasai yn wlaw elai i dy Modryb Nani Vr Eglwys. Wedi i'w feistr ddeall hyn, gwnaeth gyfraith ag oedd yn gorfodi Gruffydd i fod yn y ty am naw o'r gloch bob nos, neu fod y drws i gael ei gloi yn ei erbyn; ac nid yn, unig hyny, ond caffai aros hyd nes y byddent hwy wedi gorphen, ac yna, bwyta ar eu hoi. Nid rhyfedd yw i'r llano i ymollwng o dan y fath dtiniaethan. Tin noswaitb, pan oedd wedi bod a phar o esgidiau dros ei feistr i rai o1 gwsmeriaid, dygwyddodd alw yn y Ty Draw, gyda'i gyfaill Edward, ac wrth ei fod yn siarad a hwnw, llithrodd ,yr amser ymaith yn ddiarwybod iddo, hyd nes oedd yn haner awr wedi naw o'r gloch arno yn cyrhaedd y ty; yr oedd v drws wedi ei gloi. Gwelai oleuni yn tywynu nwch ei ben yn y ffenestr, ond er iddo erfyn trwy ddagrau am gael myned i mewn, pallodd ei feistr. Nid oedd ganddo ddim i'w wneyd ond naill ai gorwedd i tawr ar y ddaear oer neu fyned i mewn i rywle. Meddyliodd am fyned yn ol i'r Ty Draw, ond yr oedd ofn gwraig y ty arno. vVrth fyfyrio pa beth oedd i'w wneyd, meddyl- iodd feallai nad oedd Modryb Nani o'r Eglwys wedi myned i'r gwely, gan nad oedd hi a'i phriod yn myned i'r gwely yn gynar iawn, ac y cawsai efe orwedd ar lawr wrth y tan drwy y nos. Brysiodd tuag yno, ac yr oeddynt heb fyned i'r gwely. Ar ei waith yn curo y drws, cawsant dipyn o ofa, nes peri i Newyrth Dai i ofyn yn awdurdodol: — "Pwy sydd yna yr amser hyn o'r nos?" Y fi," atebai Gruffydd. Pwy wyt ti, o ba le yr wyt ti yn d'od, a beth wyt ya ei ymofyn ?" gofynai Dai. Gruffydd Lle welyn, ac y mae fy meistr wedi fy nghloi allan, a gofynwyf am gael dyfod i mewn i gysgu o flaen y tan." Gyda hyn^agorodd Dai y drws gyda'r parodrwydd mwyaf, ac wedi iddo adrodd pa fodd y bu arno, ymneillduodd Newyrth Dai a Modryb Nani i orphwys dros y nos, a chysgodd ein harwr o flaen v tan, a chafodd hun felus. Boreu dranoeth, cyfod- odd, a phrysurodd tua thy ei feistr. Yr oeddynt wedi cyfodi; crynai pan yn agor y llidiart, yr hwn oedd o flaen y ty. Yr holiad cyntaf a wnaed oedd pa Ie yr oedd wedi bod y noson cyn hyny. Atebodd I mai yn nhy Modryb Nani o'r Eglwys. Ai nid wyt yn barnu fod hyd naw o'r glOch y nos yn ddigoa i ti fod allan." We1, yr wyf yn ymdreebu cadw y gyfraith gymaint ag a allaf, ond methais y neithiwr, nid oedd ond noswaith o ddy- gwyddiad," ebai Gruffydd. Wel, caiff fod felly," atebai ei feistr, ond er mwyn argraffu y gyfraith yn fwy dwfn ar dy gof, cei fod heb dy foreufwyd heddyw." "O! yr wyf bron yn rhy wan i sefyll ar fy nhraed, gan nad wyf wedi profi un tamaid wedi prydnawnbryd y ddoe. 0! gadewch i mi gael tamaid o fara," llefai Gruffydd. "Dylasit ddyfod mewn pryd i gael dy swper neithiwr, ac yn awr, heb ragor o siarad, at dy waith yn ddiaros," oedd ateb- iad y meistr creulon. Nid ymddangosai Gruffydd un awydd na brys neillduol am fyned at ei waith, ac yn fuan rhoddodd ei feistr hergwd iddo, ond dim yn tycio; o'r diwedd, rhoddodd ei ffordd i'w nwydau, gan ei gicio yn ddi- drugaredd, ac ar yr un pryd ei alw yn fab i'r llofrudd, a .phob budr enwau ereill. Yn ystod, y dydd penderfynodd i ymadael a'rlle y nos hono, ao i fyned ffwrdd o'r wlad. Cafodd dipyn o gyfleusdra i gludo yr yeh- ydig ddillad ag oedd ganddo i allt gyfagos, fel y byddent barod erbyn y nos. Wedi iddo adael ei waith, aeth i dalu ymweliad a mynwent Eglwys y Plwyf, a mwydodd y glaswellt a orchuddiau bedd ei anwyl fam a'i ddagrau. Wedi hyny, cychwynodd tua'r Ty Draw, ac adroddodd helynt y nos- waith flaenorol a'r boreu hwnw wrthynt. Daeth Edward i'w ddanfon am dipyn pan oedd yn myned tua thref, ac hysbysodd ei fwriad iddo. Dywedai Edward ei fod yn rhyfeddu pa fodd yr oedd wedi gallu aros eyhyd yn y fath gaethiwed, a dymunodd lwe dda, gan ddweyd os byth y deuai i blwyf Llanfabon am iddo gofio galw gydag ef, ac ymadawsant—Edward tua threfc a Gruffydd tua thy ei feistr. Cyn hir wedi iddo gyrhaedd ty ei feistr, daeth swper i'r bwrdd, ac wedi eyfranogi ohoni ymwahan- odd y teulu idd eu gwahanol orphwysfaoedd, a phan ddeallodd Gruffydd eu bod wedi cael eu goddiweddyd gan meistr cwsg, dechreuodd barotoi i'w daith. Cyn pen nemawr o amser yr oedd pob peth yn barod, ac yntau yn codi diced y drws ac ar ei waith yn agor y drws, elywodd ei feistres yn gofyn Beth sydd ar y llawr?" "Dim ond y cathau," oedd yr ateb gafodd. Daliodd ein harwr ei hanadl, a phan oedd tyn meddwl fod pob peth yn ddiogel, cychwynodd. (I'w larhauj.
Beirmadaeth Oyfarfod Cystadleuol…
Beirmadaeth Oyfarfod Cystadleuol Cefneoed-y-cymer. Ton Gynulleidfaol, Mesur Byr Cym. (m. 2il). Daeth i'n Haw oddiwrth yr ysgrifenydd, y Parch. J. Hathren Davies, 18 o donau. Rhenir hwynt i ddau ddosbarth, sef laf ac 2il. Yn y dosbarth blaenaf cawn eiddo R. y E minor. Y mae hon yn gywir a lled felodus; ond yn cynwys adran gyffredin, a dwy o adranan, yr hen "Ddolgellau," Llyfr Tonau Ieuan Gwyllt, bron yn gyfain. Gonestrwydd, fy mechgyn i. Mae eiddo D. L. M. hefyd yn gywir, ond yr alaw yn cynwys dim newydd-deb. Mae yr A eisoes yn naturiol. Pa eisieu lloni y nod arweiniol yn y cywair mwyaf ? Mae eiddo Tlotaf yn well na llawer yn y gystadleuaeth, yn wir y mae yn dra 1 thyner. Rhaid i chwi ddewis y cyweimod fo'n ateb y teimlad fyddwch am ddarlunio. Y mae i bob sain ei nodwedd ei hun. As- tudiweh y gwahaniaeth, a gwna hyny les i chwi. Ton gref, yn E flat, sydd gan Ap Iago, ond y mae ynddi ddau ddiweddeb yn union yr un peth, yr hyn, wrth gwrs, nas gellir ei gymeradwyo. Alaw hyfryd gan Alawydd (enw priodol iawn), ac y mae ei don drwyddi yn dyner a melodus, ond nis gallwn edrych dros ben y oau dilynol rhwng y tenor a?r bass, ban 5ed, C naturiol fuasai oreu yn y tenor, ban 7fed befyd Minim a'n boddlona yn fawr iawn mae anadl bywyd yn y don. Mae y trawsgyw- eiriadaui'r pedwerydd a'r pn med mewn ffurf gwahar ol i'r modd y gwelir hwy yn gyffred- ia eto, maent yn felodus ac effeithiol. Mae ton fechan Tydfil yn bert. Trueni i chwi annghofio rhanu eich ton drwyddi yn fanau. Y mae cyngha.nedd yr adraa olaf yn eich andwyo. I. C. S.—Ton gyfoethog, yn A minor. Mae yr ail ran yh dringo i fyny i'r chord annghydssiniol ar D y 4ydd, yn nerthol a meistrolgar. Yr ydych yn syrthio, er hyny, i 5au cas iawn rhwng y ddau brif lais ddwv waith vn olvnol. Trueni vw hyn. Yn yr ail ddosbarth cawn eto 10 o gyfan- soddiadau. Bychan a Lleiaf.—Yr un yw y ddau hyn, a gallasai wneuthur un don dda o'r ddwy. Ditfyg barn. Mae y 14eg ban o'r flaenaf yn anmherthynasol i'r cyweirnod— E minor. Yn yr un cywair mae'r Hall hefyd, ac y mae ynddi bumau drwg, a Q sharp heb ei heisieu. Hen Gardi.(Ffugenw dichwaeth). Mae yn hon hefyd 5au mwyedig; a'r drydedd adran wedi ei chymeryd o'r don "Alun" (y diweddar J. A. Lloyd). Cymro.—Gwallus iawn, a gormod o ym- gais at fod yn gywrain. Astudiwch eich copi ac ymrowch i lafur. Gwn eich bod am fyned o'r llwybr cyffredin, felly y mae gobaith y dewch yn gyfansoddwr. Tonau lied gywir, yn B flat, neu ei gywair perthynasol yw y rhai canlynol i gyd, heb ddim gwallau ynddynt o un pwys. Maent yn troedio yr hen Iwybrau sydd wedi eu sathru yn goch gan lawer o'u blaen. Treiwch, gyfodi o'r cyffredinedd poenus yma. Pe bai genych wallau wrth geisio tori tir newydd, gallem eich cyfar- arwyddo. Y ffugenwau ydynt Ifor, Je- duthin, Un am dreio (enw priodol yr awdwr hefyd ar y copi), a Phlentyn Seion (ffugen-v gwrthun). Nid yw Jubal T £ Llwyd, Y Bachgen Main, a Kilsanws Bach (beth ydyw Kilsan- ws ?) ond dechreuwyr, gallem feddwl. Wel, mae gwaelach cynygion wedi eu gwneyd, a 'does achos i chwithau ddigaloni; y mae llawer wedi brasgamu yn mlaen yn o gyflym gydag ymdrech a phenderfyniad. Mae yma bedair o donau yn y gystadleu- aeth sydd yn ein boddhau yn fawr; er nad oes ond un ohonynt yn gwbl rydd oddi- wrth wallau. Y ffugenw wrth hono yw Minim, a chewch bleser mawr, fel finau, wrth ei chanu, ond i chwi wneyd hyny yn dyner a gweddol gyflym. Yr ail yw eiddo Alawydd, y mae hon yn dda iawn. Y trydydd yw 1. C. S; a'r pedwarydd sydd yn dwyn yr enw Tydfil.-Yr eiddoch, yn rhwymau cariad a chan. W. T. REES (Alaw Ddu). Chwefror 16eg, 1878.
Masnach yr Haiarn a'r Glo.
Masnach yr Haiarn a'r Glo. 0 ddyddiau Dudley hyd yn awr diwyll- iant ein gwlad ar for a thir, osnad, yn wir, ei huwchafiaeth neu ei phenaduriaeth ar for a thir sydd wedi bod, yn ddiau, yn ddybynol ar ei glo a'i haiarn. Mewn iaith ddichlyn, er's mwy na dwy ganrif yn ol, dywedai un glowr a meistr haiarn—" Daw, o'i ddaioni anfeidrol (pe gwnelem ond cy- meryd sylw o'i ddaioni i'r genedi hon), sydd wedi gwneyd y wlad hon yn drysordy i gyflenwi y gofiaint a haiarn, glo, a chalch wedi ei wneyd a glo, yr hyn sydd wedi cyflenwi y dynion hyn ag yd yn ddiweddar; ac oddiwrth y dynion hyn, rhan fawr, nid yn unig o'r ynys hon, ond teyrnasoedd a thiriogaethau ereill ei Mawrhydi a dodrefn haiarn." Mor wirioneddol y mae hyn wedi cymeryd lie o'r amser hwnw (y flwyddyn 1665) hyd yn awr, nid yw, gan hyny, yn un rhyfeddod fod y dywediadau di- weddar ar y wlad-hou am ei thebygrwydd dyfodol yn cymeryd ei eilyw calonogol oddiwrth yr un ffeithiau. Nid oes llawer o gyfnewidiadau wedi cymeryd lie yn sefyllfa fasnachol ein gwlad yn ystod yr wythnos sydd wedi myned heibio. Mewn rhai lleoedd yr ydym yn cael y geiriau "yn fywiog" ar barwydydd y gweith- feydd. Prisoedd yr haiarn yn sefydlog mewn lleoedd ereill, megys yn Northumberland a Durham. Ceir manau fel Gorllewinbarth CUMBERLAND a'r geiriau price of coal maintained. Y glofeydd yn gweithie yn rheolaidd. Mwn haiarn yn ddigyffro, ond y prisoedd yn firm. Haiarn bwrw yn dawel yn ei fas- nach, er hyny edrychir yn obeithiol ar y dyfodol. Gwneuthurwyr reiliau dur yn gweithio mewn llawn ffrwst. Masaach yr haiarn gorphen-wneuthurol yn hynod farw- aidd. Dywedir foi y cais am bob math o round coal yn syrthio ymaith yn Sir GAEBWEEYDD, a'r prisoedd yn esmwythach. Dywedir fod gostyngiadau wedi cymeryd lie yr wythuos ddiweddaf yn marchnad Manceinioa, a masnach yn gyffreiinol yn farwaidd. Dim adfywiad yn y cais am haiarQ, a llawer o bwsio yn y farchnad am y prisoedd, isel presenol. Mae llawer llai o fywiogrwydd yn marchnad glo LEEDS, a chan na ellir codi y prisoedd, dysgwylir y bydd yn rhaid gostwng y cyflogau. Mae yehydig o ysgogiad wedi cael ei roddi mewn rhai firms yn masnach yr haiarn drwy eu bod wedi derbyn archebioa neill- duol oddiwrth y Llywodraeth, ond mae y fasnach gyffredinol yn llipa a difywyd. Yr un modd mae y gweithfeydd haiarn yn Neheuran SIR GAEREFROG, sef marwaidd. Llai o fasnach yn cael ei gwneyd a'r Brifddinas mewn glo at wasan- aeth tai. Dim newidiad yn y prisoedd, ac felly y gweithfeydd yn ddielw, ac ofnir y bydd eto ostyngiad yn y cyflogau. Mewn un neu ddwy gangen o fasnach SHEFFTELD mae yehydig o adfywiad, ond llawer o angenoctyd a thlodi yn parhau. Nid oes ond marweidd-dra yn gordoi gweithfeydd glo Mansfield, Radstoek, a Forest of Dean. Yn y lie olaf y mae masnach yr haiarn bwrw yn edrych hytrach yn fwy gobeithiol, ac y mao cydymddyddan yn awr am ad- gychwyn melinau alcan Parkend. Yn MERTHYR TYDFIL mae masnach y glo yn parhau yn fywiog. Yr un modd y mae yn Nowlais a'r Ply- mouth rhesi mawrion o dryciau glo yn cael eu hanfon ymaith gyda'r reilffyrdd. O'r Plymouth anfonwyd ymaith yr un diwrnod 165 o wageni ar reilffordd y Taff yn unig. Mae y Gyfarthfa yn unig wedi anfon symiau mawrion i'Grasnewydd a Bir- kenhead. Mae amcan-dybiaethau yn cy- meryd lie am ddyfodol gweithfeydd Ply- mouth, gan y dywedir yn hyf fod hen gwsmeriaid i'r firm yn rhoddi addewidion y gwnant eto brynu bariau haiarn os dygwydd i'r melinau a'r forges gael eu had- gychwyn. Tua Dowlais mae pethau yn myned yn mlaen yn rheolaidd gyda'r dur a'r glo, yr hyn sydd yn fendith anmhris- iadwy i drigolion y lie. Yn EnriiKi mae atalfa llwyr wedi cael ei roddi ar yr oil o'r puddling forges. Y cyfanswm o ddynion allan o waith oddiar ddechreu Ion- awr yw 722 o ddynion mewn oedran; 86 o fechgyn; a 56 o. ferched-yr oil yn 865. Nid oes dim gwelliant wedi cymeryd lie yn yr iron rail mill-yr unig felin oedd yn gweithio--yr hon sydd heb wneyd dim oddiar dydd Gwener wythnos i'r diweddaf, Marwaidd yw masnach y glo, y glowyr heb fod yn gweithio eu hwythnosau yn gyflawn. Yn BLAENAFON deallais fod rhyw annghydwelediad wedi bod rhwng y gweithwyr a'u meistri, ond ataliwyd y strike i roddi ei phig i mewn. Nid oes yr un newydd i'w roddi am Glyn Ebwy, Tredegar, Sirhowy, na Brynmawr; angenoctyd yn llawn yn mhob ardal, a phawb bron yn siarad fel y comchwigl yn y gauaf-" Mi fildia dyar dês." Yn rhan- barth C A SNEWYBD-AK- WTSG mae masnach yr haiarn yn parbau yn farw- aidd i'r eithaf, ond mae yr allforiadau yn parhau yn yr un modd. Allforiwyd oddi- yma yr wythnos ddiweddaf 2,800 o dunelli o haiarn a dur i Bombay; allforiwyd hefyd 14,215 o dunelli o lo, o ba rai yr aeth 6,625 o dunelli i Ffrainc; 2,167 o dunelli i Spaen; 1,537 o dunelli i borthladdoedd Dwyrein- iol Mor y Canoldir; 1,356 o dunelli i India Orllewinol; 1,180 o dunelli i Portugal; 900 o dunelli i America Ddeheuol; 4,500 o dunelli i Affrica, &c. Ein cwsmeriaid goreu ni am haiarn, ar hyn o bryd, yw yr India. Mae haiarn reillffyrdd, hefyd, yn myned i Benrhyn Gobaith Da. Mae mas- nach yr alcan yn ymddangos yn fwy byw- iog mewn rhai rhanau o'r rhanbarth hon, y cais yn well, a'r prisoedd, er heb newid, yn fwy cadarn a sefydlog. Er hyny, y mae amryw o'r gweithfeydd hyn yn parhau yn segur yn sir Fynwy. Mae masnach y dur yn rhesymol o fywiog; y cais mwyaf am dano yw reiliau. Mae masnach y glo wedi adfywio yehydig yn ystod yr wythnos, a'r allforiadau, fel y gwelir uchod, wedi cynyddu. Cais gweddol dda am agerlo. Yn rhanbarth CAEKDYDD mae masnach y glo yn arddangos gwedd mwy bywiog, ac yn ystod yr wythnos yr oedd yr allforiadau yn fwy, yn neillduol o agerlo. Mae rhan o'r glo ag sydd wedi cytuno am dano gan y Llywodraeth at wasanaeth y llynges wedi ei anfon i Malta. Mae cais gweddol dda am agerlo, a'r pris- oedd, er heb ddangos gwedd godiadol, etc, yn fwy sefydlog. Allforiwyd oddi vma yr wythnos ddiweddaf 85 753 o dunelli o 10;: 3,916 o dunelli o patent fuel; a 2,140 0' haiarn a dur. Gydag ychydig o adfywiad boed i ni oil adael y diotdai i newynu, nid i'r graddau y dyoddefodd teuluoedd miloeddi o weithwyr diwyd yn ddiweddar, ond? newynu i'r fath raddau fel na welir urn ohonynt ar wyneb y ddaear. Oddiyma i ABEKT1WE, ac oddiyno hefyd trwy Gymoecid Nedd a'r Tawe, mae prif fasnachau cyffredinol yn parhau yn y sefyllfa fwyaf farwaidd, er nad- yn gwaethygu. Nid yw y gweithfeydd haiarn sydd yn gweithio ond fel braidd yn cael eu eadw yn agored ychydig o gais; sydd am un math o haiarn. Mae gweith- feydd dur Glandwr yn parhau yn weddolt fywiog, yn rhoddi gwaith i lawer o weith- wyr, ond dim ond megys i'r haner pe buasai y gwaith mewn full swing. Mae yr am- rywiol weithfeydd alean yn eithriadau i weithfeydd ereill; mae gwedd hynod o adfywiol ac adlonol ar un neu ddau or prif weithfeydd, er fod y prisoedd yn isel. Y peth nesaf i ddim o waith a wneir yn ngweithfeydd y patent fuel, a stoc fawr ar law. AllforiwyrI oddiyma yr wythnos ddi- weddaf 12,732 o dunelli o lo, a 2,206 o dunelli o patent fuel. Marwaidd v mae masnach yn gcffredinol yn para oddiyma i Lanelli, Penbre, a Chaerfyrddin. MASNACHDEITHIWR. —— j,
ORIEL Y BEIRDD.'
ORIEL Y BEIRDD. DARLUN ItIIIF XXI. DYN a elai trwy gawod o wlaw taranau: heb i cldyfeiyn cldisgyn arno. Wrth dynu cynllun ei dabernacl gofalwyd rhoddi iddo hjd cymedrol, ond buwycl bron annghofio- ei amgi/Ichedd yn gyfangwbl. Y mae yn debyg iawn i bren wedi tyfu mewn llwyn tew, yn cynyddu tua'r wybren, ond yn methu a chymeryd meddiant o ddim tir o'i gyleh. Hwn yw y bardd meinaf a berthyn i'r urdd. Ei wyneh, fel y rhan- au ereill o'i dabernacl, sydd yn fychan, felly ei lygaid a'i drwyn, Nid yw ei ben ;n y chwaith yn annghyfartal i'w ra-nau ereill. Eiwalltsyddo liw tywodiyd, a'i farf o liw marwydos. Gwna ddefnydd o'r ellyn i gyfyngu ei farf i'w gernau yn unig. Symuda ar hyd yr heol fel cysgod dyn o'r tu -arall i'r heol, ?, hyny yn araf ac hamddenol ddigon. Pan wedi ymwisgo yn ei ddillad diwedydd, mae yn hoff" iawn o osod cap a phig hir i addurno ei goryn, ac felly, rhwng pob cydgyfarfydd- iad o bethau meinion, dywed ambell fardd direidus ei fod yn debyg i needle- gun. Ond waeth yn y byd txmfeiiider ei gorff. Pe bawn mor dal a'r nefoedd draw, Yn galln cyrhaedd byd a'm llaw Fv nhaldra yw'r enaid mawr ei hun, Nid wrth ei gorff mae mesur dyn. Felly y bardd hwn, ni fyddai yn deg barnu ei allu meddyliol oddiwrth ymddangosiad ei babell. Mae yn meddu ar bob cy- mhwysder i droi yn mhlith goreuon pob- math o gymdeithas farddol. Mae yn gyfeillachwi serchog a difyrus iawn, ac mor ddiniwed a'r oen bach. Ei holl hyfrydwch ydyw holi am lielyntion yr urdd, a gwneyd nodiadau am y peth hyn a'r peth arall sydd yn cymeryd lie yn y byd barddonol. Nid llawer y mae yn ei bererindodi ar hyd y wlad, ac felly, nid yw yn adnabyddus iawn yn mhlith ei gyd- feirdd. Mae yn ddiarebol am "warchod gartref;" a barna rhai mai deddf orfodol o natur yr un a wyddai Socrates yn rhy dda am dani, sydd yn ei gadw mor agos i'w nyth. Mae y bardd hwn, fel llawer o'i frodyr, wedi gorfod cyfeillachu a'r awen o dan lawer o anhawsderau, ac felly, ni ellir dysgwyl ei fod yn berffaith mewn llawer o bethau yn y gelf farddol. Mae yn feistr ar y cynghaneddion; ond nid oes byth gynghaneddion cywrain yn ei gyfansoddiadau. Cana yn llithrig hefyd yn y mesurau rhyddion, ond mae yn flfoith wybyddus mai yn y caethfesur- au y medr dori y ffigwr uchelaf. Pan wedi cyfansoddi englyn ar gyfer cystadl- euaeth, mae yn hoff iawn o'i adrodd wrth gyfaill i gael ei farn am dano, gan ofyn gyda llaw wyt ti ddim yn meddwl fod yn rhaid cael nabbar' i fyned heibio- hwna?" Ni nodweddir ei weithiau gan ddrych- feddyliau hedegog a chyrhaeddbell, na chan loewder a chiasurolde b cynllun a gorphenedd; ond y maent bob amser yn sier o. fod ar y testyn, yr hyn a annghofir gan lawer. Erys yn" nghymydogaeth ei. destyn fel brithyll yn y nant, a dihys- bydda ef yn ei ddull ei hun, er y dichon y bydd ambell gymal o'i farddas dipyn yn anystwyth weithiau. Mae y bardd hwn wedi enill llawer o wobrwyon yn yr eisteddfodau lleol o bryd i bryd o dan. wahanol feirniaid, ac yn ddiweddar, llwyddodd i gipio gwobr a chadair yn mhlith ein cefndryd Americanaidd. Fel beirniad hefyd, y mae yn gwasan- aethu yn ami yn yr eisteddfodau lleol, a nodweddir ei feirniadaeth gan fanyldra tuhwnt i'r cyffredin. Rhodda ami wers: