Y Gwladgarwr

BWRDD YSGOL LLANGIWC. LLYTHYR VIII. MR. GOL. Er fod y Parch. John Jones, -Carmel— gwelaf, yn y Darian sydd newydd ddyfod i'm Haw, fod y Parch. John Jones, Carmel, yn cydnabod mai efe yw awdwr yr ys<mf a ymddangosodd yn y Tyst a'r Dydd, yiTdwyn y ffugenw Un o'r Plwyfolion ") wedi profi, yn ei lith esgymunol, nad ydyw yn deall arwyddocad pob gair yn iaith ei fam, «to, y mae ef wedi amlygu ynddo ei fod yn feistr ar y gelfyddyd o gelu gwirionedd, a gorliwio gweithredoedd, er mwyn llychwmo -cymeriad ei gaseuon, a llanw meddwl eu cyd- blwyfolion a rhagfarn yn eu herbyn hwynt. Yn sicr i chwi, syr, yr wyf yn methu dyfalu sut y gallodd gweinidog yr Efengyl feddu ar ddioon o ddichell ac ystryw i ddweyd mai dim ond dau barti oedd yn cynyg am y gwaith o adgyweirio, &c., ysgoldy Gwaun- -caegurwen, er mwyn cael cyfle i wneyd ym- y osodiad ar gynieriad gweinidog arail yn yr un plwyf ag ef, a finau heb ddweyd na gwneyd dim yn ei erbyn erioed, trwy wybod i mi, tra y gwyddai ar yr un pryd fod chwech wedi .anfon cynygiadau i mewn am dano, a safent fel y canlyn Mri. Morgans a Jones, Aber- tawe, 938p. 15s.; D. Rees, Ystalyfera, 897p. Jenkins, Cwmygors, 850p.; Howells a Jones, Ystradgynlais, 787p.; Evans a Griffiths, Pont- -ardawe, 765p. 10s. a Davies, Jenkins, a Williams, Pontardawe, 684p. 10s. l|c. Felly, ohwychwi a welwch, Mr. Gol., mai nid dau oedd yn cynyg, fel y dywed y gwr parchedig o Gwmygors, ond chwech, ac yr oedd y tri cyntaf yn gofyn yn mhell uwchlaw y pedwar- ydd, sef y rhai gafodd y gwaith genym yr oedd y cyntaf yn gofyn 151p. 15s. yn fwy yr ail, HOp. a'r trydydd, 113p. Tebyg genyf eich bod chwi a'ch darllenwyrynbarod i ofyn Paham y darfu i chwi roddi y gwaith i Howells a Jones, tra yr oedd y cynygwyr iselaf yn cynyg ei wneyd i chwi dros gan' punt vn rhatach na hwy, a hwythau, fel y dywed Mr. Jones, Carmel, mor uchel eu cymeriad a'r uchaf, ac mor deilwng o ym- ddiriedaeth a hwythau 1" Yr wyf ar unwaith yn cydnabod hawl y cyhoedd i ofyn y ewes" tiwn uchod, y mae yn eithaf teg, a theilwng .0 atebiad agored a diymgadw. Pe buasai ICr. Jones wedi ymddwyn ataf yn unol a chyfarwyddyd yr Athraw dwyfol i'w ganlyn- wyr, sef "Am hyny, pa bethau bynag oil a ewyllysioch eu gwneuthur o ddynion i chwi, felly gwnewch chwithau iddynt hwy," &c., trwy ofyn i mi yn frawdol, yn newyddiadur -ei enwad, neu ryw newyddiadur arall, o dan ,ei enw priodol, fy rhesymau dros weithredu fel .y gwnes mewn undeb ac ereill, fel y gweddai .1 i'r naill weinidog wneyd tuag at y Hall, yn lie ymosod arnaf yn llechwraidd, o dan gochl ffugenw, or ceisio duo fy nghymeriad trwy fy narlunio fel dyn diegwyddor, anwireddus, a diymddiried, buaswn wedi rhoddi eglurhad syml a gonest iddo yn yr un ysbryd. Ym- ddengys i mi y dylai wrido am y fath ym- .Y ddygfad, os y gwyr ef beth yw gwrido am droion gwallus. Ond gan nad oedd, fel y dengys ei ysgrif, yn unol ag anianawd ei ysbryd cenfigenllyd, trahaus, ac enllibgftr, i ymddwyn ataf mewn dull caredig a Christ- ionogol, dylasai gadw mewn eof y geiriau ,canlynol o eiddo yr hwn y proffesa fod ganddo ,barch mor ddwfn a diffuant i'w eglwys ef Na fernwch fel na'ch bernir, canys a pha farn y barnoch y'ch bernir, ac a pha farn y mesuroch yr adfesurir i chwithau." Wel, mewn atebiad i'rcwestiwn "Paham," ■&c., yr wyf ar unwaith yn ardystio i'm cyd- blwyfolion nad wyf, trwy wybod i mi, wedi gweled un o'r cynygwyr iselaf, nac ychwaith wedi clywed am eu henwau cyn eu clywed yn cael eu darllen gan ein hysgrifenydd; felly, nis gallai fod genyf un teimlad an- ngharedig at un ohonynt yn bersonol, nac un rhagfarn yn erbyn eu cymeriadau fel ■contractors. O'r tu arall, yr wyf yn meiddio -dweyd mai nid un lies personol oedd genyf mewn golwg wrth uno i roddi y gwaith i Howells a Jones, ac nad ydwyf ychwaith o .dan un rwymedigaeth neu ddyled personol i'r naill na'r llall ohonynt; a chan nad oes un ohonynt yn Fedyddiwr, nis gall neb fy nghyhuddo o ymddwyn yn sectarol yn y mater, ond gweithredais fel y gwnaethum d wyf yn ystyried fy hunvyn gyfrifol am aieb arall), am fy mod yn credu yn gydwy- Ibodol fod y cynygwyr iselaf, oherwydd cam gyfrif o wir werth y gwaith, yn gofyn Hawer rhy fach am ei wneyd, a gwneyd gwaith da arno,- a'i orphen yn anrhydeddus, heb fod yn golledwyr iddynt eu hunain, neu eu meich- nion, neu ynte i'r Bwrdd drugarhau wrthynt, -a thalu mwy iddynt nag ydym yn roddi i'r contractors presenol. Wel, meddir, os oedd- -ent yn gofyn rhy fach, eu busnes hwy oedd oedrych i mewn i hyny, a'ch lie chwithau oedd derbyn eu cynyg. a gwneyd iddynt ei orplien yn ol y specification, a'u gadael hwy a'u tteichnion i fod yn y golled. Caniateir i minau ofyn a fyddai yn Gristionogol gwneyd Jiyny 1 Ymddengys i mi y byddai yn an- aighyfiawn ac annghristionogol ynom i gynyg Ilai o swm i neb am wneyd y gwaith nar hyn 'gredem fod ei wir werth.' Gwyddem 011, pan yn rhoddi y gwaith i Howells, sef un •o'r contractors, ei fod yn un o'r crefftwyr ac ..yn un o'r contractors uchaf ei gymeriad yn yr holl wlad, fel dyn gonest yn ei holl dra- iodacth ac nid ydym wedi cael ein siomi yn y gwaith y mae yn ei wneyd ar ysgoldy Owauncaegurwen na, y mae ei waith yn rhao-ori ar y specifications, fel y dywedodd Un wrthyf sydd yn deall y gwaith o adeiladu ^ystal a neb yn y wlad. Dywedodd Mr. Binns, arholyddyr ysgolion yn y rhan orllew- inol o Forganwg, y dydd arall. pan fu yno yn -arholi y plant, fod yr adeilad newydd yn an. thydedd i'r contractors a'r architect, heblaw yr hyn a nodais. Nid wyf heb wybod ychydig tl:wy brofiad, mewn cysylltiad a'r eglwys w, f J'n wasanaethu, beth yw cael gofid a cholled o ugeiniau o bunau oherwydd ymddiried y gwaith o helaethu ein capel i un a. broffesai y gallai ei wneyd yn rhatach nag y gallem gael gan ereill ei wneyd, a gorfu i ni gael crefftwyr ereill i'w orphen. Gwn hefyd lawer trwy hanes am y gofid a'r golled mae eglwysi ereill wedi gael, oherwydd ymddiried y gwaith o adeiladu neu helaethu eu capeli i ddynion oedd yn gofyn rhy fach o brie am eu gwaith, ac mewn canlyniad yn myned yn fethdalwyr, &c. Cyn y byddai i mi grybwyll un rheswm arall dros roddi y gwaith i Howells a Jones, caniatewch i mi, Mr. Gol., ofyn cwestiwn neu ddau i'r Parch. John Jones, Carmel Yn awr, Mr. Jones, os nad oedd y cynygwyr iselaf, naill ai oherwydd cam-gyfrifiad o wir werth y gwaith, neu rywbeth arall, yn gofyn Ilawer rhy fach o bris am wneyd gwaith da arno, beth debygech chwi, syr, am Meistri Morgans a Jones, y contractors adeiladodd eich capel newydd a hardd chwi, y rhai a ofynent 151p. 15s. yn fwy nag ydym yn roddi, neu 253p. 5s. yn uwch na'r cynygwyr iselaf ? A ydych chwi ddim yn tybied eu bod naill ai yn ddynion anifybodus iawn o wir werth y gwaith oedd i'w wneyd ar yr ysgoldy dan sylw, neu ynte eu bod yn grib- ddeilwyr i'r pen, cyn y gallent feddu ar yr haerllugrwydd i ofyn 253p. yn ormod am orchwyl cymharol fychan yn ymyl eich teml newydd chwi a'ch pobi ? A beth debygech chwi am Mr. Samuel Jenkins, eich cymydog agos, ac un o'ch haelodau chwi ? rhaid i chwi dybied ei fod yntau yn hynod analluog i weitliio allan werth yr adeilad newydd, &c., neu ynte yn hollol ddigywilydd, cyn y gallai efe ofyn 165p. 10s. yn ormod am dano, tra y gallai efe, sydd yn byw yn y gymydogaeth, ei wneyd mor rhated, os nid yn rhatach na neb arall Sut, yn enw yr anwyl, na fuasai efe wedi dyfod atoch chwi, i ymgynghori a'ch mawrhydi, cyn danfon ei gynygiad i mewn, oblegyd y mae eich gwybodaeth chwi o werth y gwaith o adeiladu ysgoldai, &c., mor fanwl a chywir, debygem, fel y gallech ddweyd wrtho i'r ffyrling beth ddylasai efe ofyn am ei wneyd pe amgen, ni allech gy- huddo y Brawd Troehydclql" o bleidleisio can' punt yn ormod i Howells a Jones. Cy-- nghoraf chwi, syr, er mwyn lies y cyhoedd, i advertiso eich hun ar unwaith yn mhrif bapyrau y deyrnas, fel un a fedr ddweyd i'r ddimai beth ddylai Byrddau Ysgol, Cynghor- ion Trefol, &c., roddi am y gwaith o adeil- adu. Ymddengys i mi, hefyd, y dylech alw t,Y eich brodyr Annibynol i gyfrif yn ddioed, a'u hesgymuno allan o diriogaeth Annibyn- iaeth, yn yr un ysbryd Cristionogol (?) ag ydych wedi eyhoeddi eich dedfryd esgymunol yn erbyn y Brawd Trochyddol," oherwydd eu beiddgarwch hocedus yn gofyn y fath uchelbris dychrynllyd am eu gwaith; ond dyna, efallai pe y dywedech rywbeth wrth- ynt am hyny; mai eu hateb i chwi fyddai "Meindiwch eich busnes eich hunan, syr, nid ydych chwi yn gwybod mwy am werth y gwaith nag a wyr twrch daear am yr haul," Yn mhellach, Mr. Jones, os ydych mor ad- nabyddus o'r cynygwyr iselaf fel contractors ag y cymerwch arnoch fod, a'u bod mor uchel eu cymeriad a'r cynygwyr uchaf, sut yn enw eich parchedigaeth na fuaseeh wedi eu dar- bwyllo i anfon cynygiad i mewn am y gwaith o adeilad^ eich teml chwi, os na ddarfu iddynt wneyd hyny; ac os do, sut na fuasech wedi dylanwadu ar eich pobl 1 roddi y gwaith iddynt hwy, ac nid i bersonau fel Meistri Morgans a Jones, y rhai ydynt yn gofyil y fath uchelbris afresymol am eu gwaith, fel ag yr ydwyf wedi dangos yn barod, yn neill- duol os ydyw eu cynyg i'r Bwrdd yn engraifft deg o'r hyn fyddont yn arfer godi. Bydded rhyngoch a'ch gilydd, Independiaid, fel gwyr Pentyrch gynt.—Yr eiddoch, Y BRAWD TROCHYDDOL.

LLITH YR HEN LOWR. MR. GOL. ,-Cof genyf fod Hen Lowr wedi danfon amryw lithiau i'r G WLADGARWR ych- ydig wythnosau yn ol, a chredwyf eu bod yn cael eu gwerthfawrogi gan eich miloedd dar- Ilenwyr ae yn awr, dyma Hen Lowr yn cynyg llith neu ddau i'ch newyddiadur clod- wiw. Y gorchwyl cyntaf ydyw profi fy mod yn hen lowr, a gwnaf hyny yn y drefn gan- lynol:—Yr ydwyf yn cofio y terfysg mawr a fu yn Merthyr yn 1831 nid oeddwn ond llano yr adeg hono, ond yr wyf yn cofio iddi fyned yn amser tlawd iawn ar weithwyr er hyny. Bum yn gweithio yn y talcen agosaf at Wil Huw Fawr, yn Nowlais yr oedd Wil Huw yn hawlio tro dau ddyn o ddrams, ac yr oedd yn eu cael hefyd. Yr oeddwn yn adnabod Shoni Tomos Evan yn dda hefyd— yr oedd Shoni yn well gweithiwr, yn ol ei faint, na Wil Huw dyn cyffredin o faint ydoedd Shoni, ond yr oedd ynddo allu i dori glo fel peiriant. Tori y glo oedd y gamp yr adeg hono, ei lanw ydyw y gamp yn bresenol, ac y mae pob dosbarth yn alluog i wneyd hyny yn dda iawn. Pe byddai ein glofeydd yn cael eu troi yn dalcenau sulion, byddai yn gul iawn, mewn llawer ystyr, ar ganoedd sydd yn cyfrif eu hunain yn lowyr campus yn y long vjorh. Cof genyf fod ewmni Dow- lais yn talu 5p. yr un am ddysgn dynion i dori glo, ac os wyf yn cofio yn dda, yr oedd yn rhaid i'r dysgybl i fod o dan athraw am flwyddyn. Ond yn bresenol, daw amaethwyr, ac ereill o'r wlad, ac ant i labro am bythefnos neu dair wythnos, ac yna hawliant dalcen, ac nid gwiw i'r hen lowr profiadol ddweyd dim am dori glo, oblegyd y mae y dosbarth yma yn gwybod yn well nag ef o ddigon. A ydyw y pethau hyn i fod felly 1 Y mae ein safle mewn cymdeithas yn dweyd na ddylai i,"£od y mae ein dyogelwch gyda'n gwaith yn dweyd na ddylai fod ar un cyfrif. Dylai pob dyn anmhrofiadol mewn gwaith glo fod o dan athraw am flwyddyn o leiaf; dylai gael ei ddysgu am natur y nwyon y mae yn myned i gymdeithasu a hwynt, oblegyd y mae yn gwynebu ar fyd o elynion, a dylai ddyfod i'w hadnabod yn dda y mae y damp fud yr un mor sicr o ladd a thaniad y llosgnwy. Dylent hefyd fod yn gwybod am arwyddion ymwel- iadol y nwy yn y prawflusern, a llawer craig fygythiol sydd yn gwgu ar ein bywyd a dylai pob dyn anmhrofiadol gael ei ddysgu am natur y top, a'r modd priodol i sefyll coed i'w ddal. Y mae mwy 6 angen dysgu y glo- wyr nac un dosbarth o weithwyr, oblegyd y maent yn agored i ddinystrio nid yn unig eu hunain ond canoedd o'u cydweithwyr hefyd. Dyna, mewn rhan, ydyw yr achos fod ein sefyllfa, fel dosbarth o weithwyr, wedi myned mor isel ag ydyw, y mae y farchnad wedi ei gorlenwi, a chyn y gwelir ffurfafen y glowyr yn glir, rhaid atal dylifiad y bobloedd i'r pyllau glo, heb yn gyntaf iddynt gael eu dysgu, a thalu am eu dysgu. HEN LOWR 0 LAST TWRCH.

LLITH O'R BWTHYN BARDDOL. Mr. GOL.,—Gallwn feddwl ei fod yn ddigon o drwydded i'm barddoniaeth a ymddangoso o bryd i bryd yn eich colofnau ei fod yn cael ei gymeradwyo gan y golygydd barddol parch- us, a'i werthfawrogi gan y darllenwyr a llawer o honynt yn dysgu fy nhelynegion, &an eu dadganu yn beraidd. Ond "ceniigen a ladd ei pherchenog" sydd wirionedd a brofir gan fy ngelynion y dyddiau hyn ac y maent am ladd dylanwad y "Cysawd Barddol" a fydd o'r wasg yn mhen ychydig wythnosau bellach; ond gwybydded Index vajn a'i gynffonwyr, y clique o'r Bont, na lwyddant bellach, am fod barn y cyhoedd o'm plaid, a galiaf ddweyd gyda'r bardd,- A man convinced against his will Is of the same opinion still Ac nid wyf, fel ambell i Arch--dd, yn methu adnabod Gwyn neu Ddu, pan wedi ei dynu trwy gynffon y sarff, ac yn llwyddo i gael gwobr am fod yr Arch yn methu adnabod y,corff, am nad oedd yr un wisg ag arferol am dano. Ond deuwn at sylw Index yn y GWLADGARWR :— Boglynau serch fel perlau sydd Yn euro llawer prydferth rudd. Dyna law plentyn ar y keyboardYr oedd- wn i bob amser yn meddwl mar y bysedd oedd i fod ar y keys wrth chwareu y piano (gan mai at yr offeryn hwnw y cyfeiria) ac nid y llaw ar y board, oblegyd os tarewir y board ni cheir ond aflafareiddiweh. Gwyr pob bardd o ysgolhaig pa beth yw meddwl y ffigwr, Boglynau serch," &c., ond myn Index daflu ei dark shadows drosto, er cam- arwain y cyfryw nad ydynt yn deall yr iaith i berffeithrwydd, er eu bod yn teimlo ac yn gwerthfawrogi ei barddoniaeth, fel y maent yn deall ac yn gwerthfawrogi bywyd, ond heb fod yn ei ddeall. Eto, Ond seren glaer y teulu lion Gyfeiriai' saeth i'w dyner fron." Gwyr pob bardd athronyddol ag sydd a'r dyn ynddo (ac hid y bradwr), fod iaith, yn neill- duol felly mewn barddoniaeth, yn methu cy- nwys y meddwl yn gyflawn yn fynych, felly yn yr engraifft yma. Seren yn ei pherthynas a'r teulu, ond cariadferch yn ei pherthynas a'i gwr yn bresenol. Cyfeiria at y Groegiaid. Nid yw yn rhoi un newydd i mi iiiii Homer oedd i rif fardd Groeg ond dylasai gofio fod y merched yn ami wedi ac yn arfer saethu, marchogaeth, a rhedeg, yn gystal a meibion ac y maent yn gwisgo cotiau, hatiau, &c., yn ein gwlad yn bresenol. Ond gan fod Index wedi ymostwng i wneyd sylw o'm llinellau, gwnaf finau yr un peth ag yntau yn ngwyneb natur, athroniaeth, a rhesymeg. Yn ei brif ddarn barddonol ceir y llinellau :— Mewn cerbyd o sidan, a'r nwy yn ei dynu, Mae'n esgyn mor esmwyth a'r angel i fyny. Cerbyd o sidan a'r nwy yn ei dynu." Ffig- wr annaturiol: Godi i fyny, tynu i lawr; codi dwfr i'r cymylau, tynu y dwfr i lawr yn gafodau. Dyna y ffigwr yn naturiol,"yn ol athroniaeth deddfau anian. Eto, mewn cerbyd o sidan a'r nwy yn ei dynu." Yn mha le yr oedd y nwy 1 Ai o flaen y cerbyd, ynte ynddo ? Yr ydwyf wedi gweled agerbeiriant mewn llong, a cheftylau mewn cerbyd, ond eu codi neu eu cludo gant pryd hyny. Pan y byddo y peiriant o flaen y cerbydau, a'r ceffylau o flaen y cerbyd, y maent yn tynu. Felly y cerbyd o sidan, nid y nwy o'i fewn sydd yn ei dynu, ond pe byddai yn Uawn o awyr gwnai yr awelon ei godi ac nid ei dynu. Eto, Mae'n esgyn mor esmwyth a'r angel i fyny." Pa angel a feddylia I Os mai yr angel dinystriol a feddylia, y mae y ftigwr yn annaturiol, oblegyd yr oedd hwnw yn myned .Y yn nghynt na'r fellten. Os mai angel oddi- wrth Dduw, ar neges i wlad y ddaear, a fedd- ylia, diau fod hwnw fel gwas da yn myned yn 01 yn union o'i neges, o'r hyn lleiaf dyna fel y cawn ein dysgu am ufudd-dod yr angylion i Dduw bob amser. Gallwn nodi llawer o linellau ereill yn yr un darn, ond os bydd achos gwnawn eto. Y mae yn gwneyd yr un sylwadau ar awdwyr ereill oddiar genfigen, megys Caledfryn, Taliesin o Eifion, &c., ond am fod y rhai hyny yn y dystaw fedd cymer fwy o ryddid ond tra y byddo calon yn euro o dan fron Mabonwyson, caiff ei dalu yn ei goin ei hun, pan yr ymosodo arnaf; ac am ei insult sarhaus arall dywedaf, Y meddyg iachadyhun." Cofied John Jones Na wna byw ar Ian y llyn Y Gwyllt yn War, na'r Du yn Wyn. MABONWYSON. [Os yw yr hen gyfaill, Mabonwyson, yn golygu mai rhyw un o'r Bont yw awdwr llythyrau galluog Index, tystiwn ei fod yn cams-ynied. Nid ydyw Index yn trigianu o fewn llawer o filltiroedd i Bontypridd; a cliredwn nad oes ynddo rith o ragfarn yn erbyn Mabonwyson.—GOL.]

LLAW-FER GYMREIG.— PHONO- GRAPHIA versus ALEOGRAPHIA. MR. GOL.Yr ydym yn ddiolchgar iawn i chwi am eich caniatad i ymdrin ychydig a materion tuallan i'r cylch cyffredin ar du- dalenau y GWLADGARWR. Y mae Uaw-fer yn un o'r celfyddydau mwyaf gwerthfawr a ddy- feisiwyd erioed. Er mor werthfawr ydyw y gelfyddyd yma, nid ydym yn gwybod i ni weled ymdriniaeth arni mewn unrhyw new. yddiadur erioed, er ei bod yn dal cysylltiad agos a phob un ohonynt. Gobeithiwn y gwna yr ysgrifau hyn yn y GWLADGARWR lawer o ddaioni, trwy ddwyn y mater yma yn fwy uniongyrchol i sylw y wlad, ac y ca Ily y gelfyddyd werthfawr yma fwy o sylw gan y Cymryyn y dyfodol nag y mae wedi ei gael yn yr amser a aeth heibio. Y mae nifer mawr o lyfrau wedi eu cyhoeddi i ddysgu llaw-fer Gymreig cyhoeddwyd y cyntaf gan Dr. Everett, yn 1816. 0 hyny hyd yn awr, y mae amryw o lyfrau ereill wedi eu cyhoeddi yn Gymraeg i ddysgu llaw-fer, ond y mae amryw ohonynt yn druenus o wael. O'n rhan ein hunain, buasai yn well genym law- fer Everett na'r un a gyhoeddwyd yn l-iymraeg yn flaenorol i Phonographia, y Parch. R. H. 0 Morgan, M.A. Prin y gallesid dilyn areith- iwr gyda chyfundrefn Everett, ond y mae cyfnod newydd ar hanes y gelfyddyd yn Nghymru wedi gwawrio. Y mae yn hysbys mai Phonography, yr hon a ddyfeisiwyd gan Mr. Isaac Pitman, Bath, ac a gyhoeddwyd gyntaf yn 1837, ydyw y llaw-fer Seisnig oreu a mwyaf poblogaidd a gyhoeddwyd erioed. Hon ydyw y gyfundrefn a ddefnyddir gan holl reporters newyddiaduron y deyrnas, gydag ychydig iawn o eithriadau. Y mae Phono- graphy yn wahanol i bob cyfundrefn flaenorol, ac wedi ei sylfaenu ar egwyddorion hollol wreiddiol, ac i hyny y rhaid priodoliei llwydd- iant mawr. Y mae wedi ei chyhoeddi mewn llawer o ieithoedd, ac y mae y ffaith ei bod yn gymhwys at ysgrifenu gwahanol ieithoedd yn profi ar unwaith ei rhagoroldeb ar bob cyfundrefn flaenorol. oblegyd nid oedd y rhai goreu ohonynt yn ddigon cyflawn i osod allan seiniau un iaith, a dyna y rheswm eu bod mur anhawdd i'w darllen. Yn 187G, cyhoedd- wyd cyfaddasiad Cymraeg o Phonography gan y Parch. R. H. Morgan, M.A., Abermaw, o dan yr enw Phonographia. Y mae canoedd wedi ei dysgu yn barod, ac y mae ei llwydd- iant mawr yn dangos fod Mr. Morgan wedi deall "arwyddion yr amserau" i'r dim. Y mae yn ddiddadl mai hon ydyw y llaw-fer Gymreig oreu a gyhoeddwyd erioed, ac y mae pawb a geisiant ei dysgu yn cael y boddlon- rwydd mwyaf ynddi, ac yn llwyddo tuhwnt i'w dysgwyliad. Ond er mor ragorol ydyw y gyfundrefn yma, nid ydyw yn cael y maes iddi ei hun. Yn y Gwanwyn diweddaf, cy- hoeddodd Mr. Williams,. Pontypridd, gyfun- drefn newydd o law-fer Gymreig, o dan yr enw Aleographia, yr hon sydd wedi ei seilio yn gymhwys ar yr un egwyddorion a chyfun- drefn Pitmau. Y mae Mr. Williams wedi bod am flynyddoedd yn ysgrifenu ac yn dysgu cyfundrefn Pitman, ond oherwydd rhyw resymau neu gilydd, rhoddodd 'hi i fyny, a chyhoeddodd Aleographia. Y mae yn amlwg i bawb sydd yn gwybod dim am law-fer, nad ydyw Aleographia yn ddim amgen nag efeli,ch- iad o Phonography, ac y mae pawb yn gwybod nad ydyw efelychiad ar y goreu yn ddim ond ail beth —dim ond tebygolmvydd o'r gwreiddiol. Felly y gallwn ddweyd am Aleographia, nid ydyw ond ail beth mewn cymhariaeth i Phon* graphia. Y mae Mr. Williams a'i gyfeillion ly wadi 111yned i draul a natur inawr i ledaenvi Aleographia, ond yr ydym yn ofai na fydd I iddynt gael fawr am eu trafferth. Yr ydym yn gWbl o'r un farn a Byrysgrifwr na welsom gymaint o ymdrech yn cael ei wneyd erioed i ledaenu unrhyw lyfr ag a wneir i ledaenu Aleographia. Y mae yr awdwr yn cyhoeddi a,c yn ail gyhoeddi pob adolygiad ffafriol a wneir arni gan ry wun a deimlant ar eu calon i wneyd hyny, pa un bynag a fyddant yn meddu gallu i farnu ai peidio, fel y sylwa Byrysgrifwr yn briodol iawn yn y GWLAD- GARWR dro yn ol. Os oes rhai o efiydwyr Aleographia yn dymuno gwybod i sicrwydd pa fath gyfundrefn sydd ganddynt, cynghor- ,.Y em hwynt i ddarllen yr adolygiad rhagorol a wnaed arni yn y Phonetic journal ddiwedd Mehefin diweddaf. Y mae yr ysgrifenydd galluog a wnaeth yr adolygiad hwnw yn dangos "yn eglur fod Phonographia yn rhagori yn fawr arni yn mhob ystyr, ac yn llawer hawddach i'w dysgu. Y mae yn ddigon tebyg fod llawer o ddarllenwyr y GWLAD JARWR a ddymunent ddysgu llaw-fer, ond eu bod yn methu penderfynu pa un yw y gyfundrefn oreu. V mae Mr. Williams yn dweyd y tal Aleographia yn dda am ei dysgu. Nid ydym yn amheu hyny, ond meiddiwn ddweyd (ac yr ydym yn sicr ein bod trwy hyny yn dweyd profiad canoedd yn ein gwlad) y tal Phono- graphia yn Uaiuer gwell. Hyderwn fod y ffeithiau a nodasom yn ddigon i roddi bodd- lonrwydd i bawb mai Phonographia ydyw y llaw-fer oreu o lawer o'r un a gyhoeddwyd erioed. Gall pob un a'i dysgo yn dda ddilyn areithiwr cyflym air am air, a hyny gyda y rhwyddineb mwyaf, a darllen ei ysgrifen mor rhwydd ag y darllenir llaw-hir.—Yr eiddoch, KING PHONO. MR. GOL.Erfyniwyf beth o'ch gofod i ysgrifenu ychydig linellau hyn fel atebiad i Mr. Byrysgrifwr yn y GWLADGARWR am lonawr y 18fed. Y mae yn dweyd fy mod yn teimlo oherwydd ei ofyniadau ef. Yr wyf yn teimlo, ond nid oherwydd ei ofyniad- au ef, er hyny, ond oherwydd fod dynion mor ddiegwyddor a gwneyd eu goreu yn erbyn cyfundrefn ddaeth mor rhad fel y gall y tlawd ei meddu a'i dysgu heb dal i athrawon. Gofyna paham yr wyf yn ymosod ar Phono- graphia yn fwy na'r cyfundraethau ereill. Wel, dyma y rheswm, am mai hwy o bawb sydd yn ymosod ar Aleographia; os nad ydynt yn ymosod yn ngoleu haul a llygad goleuni, y maent yn ymosod dan leni ffug- enwau neu private letters, ac y mae Mr. B. am gerdded ar yr un llwybrau, gan nad i ba gyfundrefn y mae a wnelo ef. Gofyna, hefyd, Ar ba sail y meddyliwyf ei fod yn teimlo oherwydd fod newyddiaduron yn datgan clod Aleographia ?" Wei, ar sail ei lythyr ei hun, yr hwn a ymddangosodd yn y GWLADGARWR. Dywed, "Pa achos sydd iddo ef deimlo, ac a. yw enill Aleographia yn golled iddo ef 1" Nis gwn i, ac d'm dawr chwaitli. Gofyna, eto, "Pa sail sydd i ni gredu y gellir byth reportio gydag Vleo- graphia I" Wel, edryched ar y peth yn y goleu hyn—Meddylied am blentyn chwech. mis oed, a all ef gerdded ? Na all, dywedwn i; er hyny, nid yw ein gobaith yn darfod na ddaw i gerdded gadewch iddo dyfu, ac yna ceir gweled. Felly am Aleographia, gadewch iddi gael ei dysgu yn iawn. I Gofynaf finau yn awr. 1. A oedd efe neu rywrai ereill yn medru reportio araeth yn air am air yn mhen chwech mifitr ol ym- ddangosiad cyntaf y gyfundrefn oeddvnt yn ei dysgu 2. Gan nad yw Byrysgrifwr, yn ol ei gyfaddefiad ei hun, mewn I.'H'8¡,jJtiad ag unrhyw gyfundrefn o law-fer, ;.H' hawl oedd ganddo gyfenwi ei hun yn Byrysgrif- wr ? A yw efe yn medru ysgrifeun ihw^fer o gwbll Os yw, a all efe rfp.rti.. araeth gair am air ? 3. Beth sydd a fyno gallu neu fedrusrwydd yr athrawon a rha^H-i;t«th y gyfundrefn ? Y mae medrusrwvd< t yr ysgrif- enwyr yn hollol wahanol i deilyn^lod y cyf- undrefn. 4. Pa sail sydd gan Byrysgrifwr i ddweyd na fydd athrawon Aleographia yn alluog i reportio ? Os yw efe neu rywrai ereill wedi methu, nid yw hyny yn profi dim o berthynas i allu ereill. 5. Gyda golwg ar "y gwr a'r teitlau," a'r gofypiad am dano, nid wyf yn meddwl fod yn rhaid i mi ei enwi yn bresenol. Pa ddyben fyddai hyn ? Y mae teitlau yn bethau cyffredin iawn. Nid oes achos i neb deimlo am hyn. A oes teitl gan Byrysgrifwr ? Bridgend. DAVIES.