Y Gwladgarwr

FICER VV/AKEFIELD. ■GAS OLIVER GOLDSMITH. [Cyfieithiad neMduol i'r GWLADGARWR.] PENOD XXVIII. Dedwyddwch neu adfyd hytrach yn ganlyniad callineb na rhinwedd yn y bywyd hwn.— Drygau neu wynfydau tymhorol yn gyfrifedig gan y nefoedd fel pethaau ynddynt eu hunain yn ddibwys, ac yn annheilwng o'i gofal yn eu gwasgariad. YR oeddwn yn awr wedi fy ngharcharu am fwy na phythefaos, ond nid oedd fy anwyl Olivia wedi talu ymwc-liad a mi eto, ac yr oeddwn yn mawr hiraethu am ei gweled. Wedi hysoysu fy nymuniadau i'm gwraigr, daeth fy merch, druan, boreu dranoeth i'm hystafell, gan bwyso ar fraich ei chwaer. Tarawyd fi gan y cyfcewidiad welswn yn ei gwyneb y ceiniol annifeiriol a drigent yno unwaith, oeddynt yn awr wedi Gianc, ac yr oedd Haw angeu fel pe byddai wedi llunio pob ffurf i'm dychrynu. Yr oedd ei harleisiau yn suddedig, ei thal- ten yn dyn, ac eisteddai rhyw welwlesni marwol ar ei grudd. Yr wyf yn falch i dy weled, fy an- wylyd," meddwn i, "ond beth yw yr iselder hwn, Livy? Yr wyf yn gobeithio, fy nghariad, fod genych fwy o barch tuag ataf fi nag i ganiatau siomedigaeth fel hyn i gloddio dan fywyd wyf yn brisio fel yr eiddo fy hun. Byddwch siriol, blentyn, a gallwn weled dyddiau dedwyddach eto." "Yr ydych erioed, syr," ebe hi, wedi W yn garedig i mi, ac y mae yn ychwan- egu at ty mhoen na chaf byth o'r cyfleusdra i gyfranogi o'r dedwyddwch ydych yn -addaw. Yr wyf yn ofni nad yw dedwydd- weh mwyach yn nghadw i mi yma, ac yr wyf yn hiraethu am adael yr oror He na -chefais ond adfyd. Yn wir, syr, mi ddy- munwn i chwi ymostyngiad priodol i Mr. Thoruhili; gall hyny ei duedda i ryw feaur i dosturio wrthych, a rhydd i minau ym- wared wrth farw." Dim byth, blentyn," meddwn i; "dim "byth y dygir fi i gydnabod fy merch yn butain canys er y dichon y byd edrych ar eieh trosedd gydag ysgorn, gadawer i mi gael ei ystyried fel arwydd o hygoeledd, ac nid o euogrwydd. Fy anwylyd, nid wyf fi mewn un modd yn druenus yn y lie hwn, pa mor resymol bynag jrr ymddengys; a gellwch fod yn sicr, tra^- parhewch chwi i'm bendithio trwy fyw, ni chaiff ef byth o'm cydsyniad i'ch gwneyd chwi yn fwy truenus trwy briodi un arall." Ar ol ei hymadawiad, darfa i'm cyd- garcharor, yr hwn a wrandawai yr ym- ddyddan, yn ddigon synwyrol ymresymu a mi am fy ystyfnigrwydd yn gwrthod ym- ostwng, yr hyn a addawai i mi fy rhyddid. Syr," meddwn i, yr ydych yn anad- aabyddus a'r dyn sydd yn ein gorthrymu. Yr wyf yn dra ystyriol na wnai un ymos- tyngiad a allaf fi wneyd ddwyn fy rhyddid i mi hyd yn nod am awr. Dywedwyd wrthyf ddarfod i ddyledwr iddo, hyd yn nod yn yr ystafell hon, farw o eisieu, a hyny heb fod yn ddiweddarach na'r flwyddyn ddiweddaf. Ond er y gallai fy ymostyngiad a'm cymeradwyaeth fy nhros- glwyddo oddiyma i'r ystafell fwyaf ysblen- ydd a fedd, eto ni roddwn y naill na'r llall, gan fod rhywbeth yn sibrwd wrthyf y bydd hyny yn rhoddi cydsyniad i odineb. Tra bydd byw fy merch, ni chaiff un briodas arall fod byth yn gyfreithlon yn fy ngolwg i. Pe symudid hi, yn wir byddwn y gwaelaf o ddynion, oddiwrth unrhyw ddig- ofaint o'r eiddof fi, i gynyg tori i lawr y rhai a ddymunant uno a'u gilydd. Na, filain fel ag ydyw, dymunwn iddo wed'yn triodi, er atal ei anfoesol dyfodol. Ond yn awr ai ni fyddwn y creulonaf o dadau i arwyddo papyr a fyddai yn rhwym o yru fy mhlentyn i'r bedd, er yggoi carchar fy hun. Cydnabyddai gyfiawnder fy atebiad, a chynghorodd fi i ddanfon llythyr at ei ewythr, i'w hysbysu am y driniaeth a .ga wswn gan ei nai. Diolchais iddo am yr awgrym, ac ysgrifenais ar unwaith. Am y tri diwrnod nesaf, yr oeddwn mewn cyflwr o bryder, er gwybod pa ryw dderbyniad a gawsai fy llythyr; ond, yn y eyfamser, erfynid arnaf yn ami gan fy Ugwraig i ymostwng i unrhyw delerau yn hytrach nag aros yma, a phob awr derbyn- iai hanes fod iechyd fy merch yn gwaelu. Daeth y trydydd a'r pedwerydd dydd, ond dim ateb i fy llythyr: nid oedd achwyn- iadau dyeithryn yn erbyn nai ag oedd mewn Hafr yn debyg o lwyddo, fel y difianodd y -gobeithion hyny yn fuan fel fy holl rai blaenorol. ir oedd fy meddwl o hyd, fodd bynag, yn cynal ei hun, er fod caethiwed ac awyr ddrwg yn effeithio cyfnewidiad gweledig yn fy iechyd. Yr oedd fy mhlant, beth bynag, yn eistedd yn fy ymyl, a minau yn gorwedd ar wely gwellt, a hwythau yn darllen i mi bob yn ail, neu gwrandawent a wylent wrth fy hyffordd- iadau. Or-d yr oedd iechyd fy merch yn gwaelu yn gyflymaeh na'r eiddof fi; pob cenadwn oddiwrfchi a weinyddai i chwyddo fy ofnau a'm poen. Y puaaed boreu wedi i mi ypgritenu at Syr "VTilliam Thornhill, dychrynwyd fi pan glywais nas gallai siarad. Yn awr daeth caethiwed yn wir boenus i mi. Yr oedd fy enaid ar ym- rwygo o'i garchar er bod yn agos i obenydd fy mhlentyn i'w chysuro a'i nerthu, ac i dderbyn ei dymuniadau olaf, a dysgu i'w henaid y fFordd i'r nefoedd Hanes arall a ddaeth; yr oedd ar drengu, a gomed^id i minau y cysur bychan o wylo wrth ei hochr. Fy nghyd-garcharor, yn mhen ychydig amser wed'yn, a ddaeth a'r hanes olaf: archodd fi i fod yn amyneddgar—yr oedd wedi marw Y boreu nesaf dycbwel- odd, a chafodd fi gyda'm dau fychain, yn awr fy unig gwmpeini, y rhai a ddefnydd- ient eu holl ymdrechion diuiwed i'm cysuro. Deisyfent am gael darllen i mi, a dymunent arnaf beidio wylo-fy mod yn rhy hen i wylo. Ac ai nid yw ein chwaer yn angel yn awr, nhad ? ebe yr hyaaf, A phaham yr ydych yute yn gofidio am dani? Mi ddymunwn inau fod yn angel allan o'r lie dychrynllyd yma, pe b'ai fy nhad gyda mi." "Ydyw," ebe fy anwylyd ieuengaf, "y mae y nefoedd, lie mae fy chwaer, yn wychach lie nag yw hwn, ac nid oes neb ond pobl dda yno, ac y mae y bobl yma yn ddrygionus iawn." Rhwystrwyd hwy i siarad rhagor gan Mr Jenkinson, trwy sylwi, gan nad oedd fy merch mwyach, y dylwn yn ddifrifol feddwl am y gweddill o'm teulu, a chynyg achub fy mywyd fy hun, yr hwn oedd bob dydd yn gwanychu o eisieu angenrheidiau ac awyr iachus. Dywedai ei bod yn ddyledswydd arnaf yn awr i aberthu pob bulchder neu ddigofaint a feddwn er lies y rhai oeddynt yn dibynu arnaf am eu cynal- iaeth, a'm bod yn awr, yn ol rheswm a chyfiawnder, yn rhwym o ymdrechu ym- heddychu a'm tir-feistr. "Moliaoer y nefoedd meddwn i, "nid oes dim balchder wedi ei adael ynwyf yn awr. Efieiddiwn fy nghalon fy hun, os gwelwn un ai balchder neu ddigofaint yn llechu yno. I'r gwrthwyneb, gan i'm gor- thrymydd unwaith fod yn un o'm plwyfol- ion, yr wyf yn gobeithio un dydd ei gyf- lwyno i fyny yn ddihalog yn y farn dragwyddol. Na, syr, nid oes genyf ddim digofaint yn awr; ac er iddo gymeryd oddiwrthyf yr hyn oedd yn fwy anwyl genyf na'i holl dryeorau—er ei fod wedi llethu fy nghalon, canys yr wyf yn glaf Qœn a llewygu, fy nghydgarcharor-eto ni elrai hyny byth fy nghyffroi i ddial. Yr wyf yn awr yn foddlou cymeradwyo ei briodas; ac os gall yr ymostyngiad hwn weini un pleser iddo, gadewch iddo wybod, os darfu i mi wneyd un niwed iddo, fod yn ddrwg genyf am hyny." Ysgrifenodd Mr. Jenkinson y llythyr, ac arwyddais inau ef, a danfonwyd fy mab ag ef i Mr. Thornhill, yr hwn oedd ar y pryd yn ei balas yn y wlad. Aeth) ac yn mhen chwech awr daeth yn ol ag ateb geiriol. Cafodd gryn drafferth i gael d'od o hyd iddo, gan fod y gwasanaeth-ddynion yn sarug iddo. Yr oedd yno barotoadau ar gyfer y briodas, yr hon oedd i gymeryd lie yn mhen tri diwrnod. Cymerodd Mr. Thornhill y llythyr, ac wedi ei ddarllen, dywedodd fod pob ymostyngiad yn awr yn rhy ddiweddar ac yn ddiangen-ei fod wedi clywed am ein hapeliad at ei ewythr, yr hwn a gyfarfu a'r dirmyg a deilyngai; a chyda golwg ar y gweddill, fod pob apel yn y dyfodol i gael ei gjfeirio at ei gyfreithiwr, ac nid ato ef. Sylwodd, fodd bynag, gan fod ganddo opiniwn uchel iawn am gallireb y ddwy foneddiges ieuanc, mai hwynt-hwy allasai fod y eyfryngwyr mwyaf dymunol. Wel, syr," meddwn wrth fy nghyd- garcharor, yr ydych yn awr yn gweled y fath dymher sydd gan y dyn a'm gorthryma. Gall ar unwaith fjd yn ddigrif a chreulon ond bydded idio ymddwyn tuag ataf fel y myno, byddaf yn fuan yn rhydd, er ei holl fyllt i'm hatal. Yr wyf yn awr yn tynu tua chartref sydd yn edrych yn ddysgleir- iach fel y dynes wyf ato. Y mae y dis- gwyliad hwn yn sirioli fy adfydau; ac er fy mod yn gadael teulu digymhorth o am- ddifaid ar fy ol, eto ni adewir hwynt yn hollol; dichon y ceir gafael ar ryw gyfaill i'w cynorthwyo er mwyn eu tad, druan; a gall y rhydd rhywrai ymwared elusenol iddynt or mwyn eu Tad nefol." fPw iarhau.J

Boneddigesau hyny nad ydynt wedi defnyddio Starch Glenfield, dymunir ar iddynt wneyd un prawf o hono, a bob yn ofalus am ganlyn y cafar- wyddiadau argraffedig ar bob pacyn. Y mae yn ychydig anhawddach ei wneyd na Starches ereill, ond pan y deuir dros yr anhawsdra, dywedir fel Golchvvraig y Frenhines, mai y Starch jjoreu a ddefnyddiwyd erioed ydyw. L92 PELENI AC ENAINT HOLLOWAY—Poen yn y Col- uddion a'r Dolur Rhydd.-Pan gymerir neb yn glaf o un or anhwylderau hyn dylid yn ddioedi wneyd defnydd o'r Enaint, yr hwn ddylid rwbi., yn y bol ddwy neu dair gwaith yn y dydd, ac yna bydd i'r poen tufewnol raddol leddfu. Daros- tyngir yr enyniad a symudir y rhyddni. Bydd y driniaeth hon, yn cael ei gynorthwyo gyda dognau o Belenau Holloway yn dda mewn pob achosion o ddolur rhydd a chlefyd y gwaed, pan fyddo gwaeyw, gwynt, ac arwyddion poenus a pheryglus ereill yn cyd fyned. Ar ol rwbio yr enaint dylid gwisgo rhwymyn gwlanen, a byw ar fwyd blawdog am ychydig ddiwrnodau hyd nes byddo y driniaeth uohod wedi symud ymaith y dolur o'r cyfansodd- iad. 330.

Arlywyddiaeth yr Unol Dalaethau. Ni fu y fath helynt erioed feddyliem yn nghylch ethol llywydd ar yr Unol Ddlaeth au ag sydd eleni. Y mae y wlad fel crochan berwedig. Hysbysir ni gan newyddion o New York, dyddiedig Rhaa; 14eg, fod y pwyllgor cenedlaethol wedi dwyn allaa anerchiadau yn ar-ddatgaa fod Mr. Haves a Mr. Tilden wedi eu hethol i'r llywyddiaeth. Gwnaeth Mr. Hayes araeth heddychol, a dywedodd, beth bynag a gyhoeddai yr awdurdodau fod canlyniad yr etholiad, y byddai iddo ef ymostwng yn dawel, a chredai y gwnai mwyafrif y blaid"wrthwynebol yr un peth.

Ffrwgwd Angeuol yn Llantwit Fardre. Dydd Iau wythnos i ddoe, cynaliwyd trengholiad yn y Cross Inn, Llantwit Fardre, ar gorff David Palmer, landlord y Fox and Hounds, yr hwn a fu farw nos Lun oddiwrth niweidiau a dderbyniodd mewn ffrae ger ei dy ei hun nos Sadwrn blaenorol. Rhoddodd Gwenllian Palmer, gweddw y trengedig, dystiolaeth am yr amgylchiad adfydus:—Tua 20 mynud wedi 9 o'r gloch nos Sadwrn y derbyniodd y niweidiau. Yr oedd efe a minau yn yr ystafell uchaf pan ddechreuodd y ffrwgwd. Yr oedd amryw ddynion ieuainc ac ereill yn bresen- ol, ac yn eu plith Jenkin Morgan a Thomas Hopkin. Nis own pa fodd y dechreuodd y cweryl, ond pan aethom i'r ystafell, gwelsom W. Williams ar lawr. Yr oedd W. Morgan uwch ei ben yn ceisio ei godi fyny, a Jenkin Morgan yn cynyg ei gicio. Syrthiodd William Morgan yn y ffrwgwd ar Wii Cnepyn, ac aeth Edward Thomas i gynorthwyo Wil Cnepyn. Rhuthrodd fy ugwr yn mlaen, a chydiodd yn Jenkin Morgan, gan ei wthio allan trwy ddrws y front, a'i ddilyn i'r heol. Daeth fy ngwr yn ol yn fuan yn cael ei ddilyn gan yr holl ddynion ieuaine oddigerth Jenkin Morgan a Thomas Morgan, y rhai a safent tu allan. Yna eisteddasant oil i lawr i gael cwrw, ac ni chymerodd dim le hyd amser cau. Pan darawodd yr awrlais ddeg, aeth fy ngwr gyda'r ewmni i'r heol. Clywn fy ngwr a Dafydd o'r Pound yn ffraeo am rywbeth, ond nis gallaf ddweyd am beth. Rhodd- odd Wil Cnepyn ei esgidiau am ei draed ac aeth allan i'r heol atynt, a chlywn ef yn dweyd, "Mi dy dreiaf fi di yn lie Palmer, mae fy maint i yn taro yn well na Palmer." Yna dywedodd Dafydd o'r Pound, Nid wyf yn siarad a ti, ond a Palmer." Yna gwthiodd Palmer Wil Cnepyn i'r ty; daeth at y drws gan erohl i ni ei fylltio. Gwnaethum hyny, ac arosais yn y ty gyda Wil Cnepyn. Pan oeddwn yn bylltio y drws, yr oedd Wil yn tynu ymaith ei got a'i grys er myned allan i ymladd. Allan aeth ar fy ngwaethaf, a dilynais ef er ceisio ganddynt rwystro ymladd. Heriai Wil, Dafydd o'r Pound i ymladd. Yna taraw- odd Jenkin Morgan Wil Cnepyn i'r llawr. Yna anogai y dynion Jenkin Morgan i ymosod arno, a chynygiodd Jenkin gio ato. Gwaeddais ar fy ngwr, "Ataliweh hwy, y maent yn ei ladd! Yr oeddwn y pryd hwn allan ar yr heol. Cododd fy ngwr. Wil i fyny, a phan yn gwneyd hyny, ergydiodd Jenkin Morgan atynt eill dau a'i ddyrnau. Yna tarawodd fy ngwr Jenkin Morgan, ac ymladdasant o fiaen y ty. Yr oedd fy ngwr yn sefyll a'i ddyrnau i fyny, a'i gefn at far y ty, i ddysgwyl Jenkin i ddod yn mlaen. Gwelais Jenkin yn rhedeg yn mlaen ac yn ei gicio yn ei fol; plygodd fy ngwr i lawr, a dywedodd, 0 dear," ao yna daeth i'r ty. Bu fy ngwr yn wael iawn hyd nos Lun, pan fu farw am haner awr wedi wyth. Rhoddodd Dr. Naunton, a W. Davies dystiolaeth. Dywedodd fod y trengedig yn dyoddef yn ddirfawr, a bod ei boenau yn cynyddu hyd amser ci farwolaeth. Yr oedd yr ymenydd, yr ysgyfaint, a'r galon, yn iachus. 0 gylch y bledren yr oedd gwaed, ac yr oedd rhwyg yn rhan uchaf y bledren, yr hwn fu yn achos angeu. Gallai hyn gael ei achosi gan gic fel yr un a ddesgrifiwyd. Dychwelwyd y rheithfarn o ddynladdiad yn erbyn Jenkin Morgan, a chafwyd T. Hopkins yn gydweithredydd cyn y ffaith. Ni CHEPWIB HWYNT.—Y mae y cyhoedd yn cael eu rhybuddio yn erbyn peirianau gwnior had- lawn ac o wneuthuriad gwael, y rhai yn fynych a argymellir ar y prynwyr oherwydd yr elw mawr a geir, rhagor rhai o wneuthuriad da, am bris rhes- ymol, y rhai wi chedwir ganddynt, ac yr ydym yn anog prynwyr i fynu gweled Taylor's Patent, a phan na chedwir hwynt, anfoner am y darlunlen at TAYLOR'S PATENT SEWING MACHINE COMPANY, Great Driffield, neu 97, Cheapeide London, E.C, 1441. PELENI HOLLOWAY.- YR YSGYFAINT A'R CYLLA -Y mae tywydd twym a boretau a phrydnawnau oerion bob amser yn creu anhwylderau yn rhanau treuliol y corff, y rhai ddylai gael gofal prydlawn. Nid oes dim yn debyg i Beleni Holloway am wella y treuliad. Maent yn cael eu cydnabod yn gar- trefol a thramor fel y feddyginiaeth sicraf ac effeithiolaf at benau anhwylus, poen yn y cylla, diffyg treuliad, gwynt, chwyddiad, gwrthwyneb- edd, pob math o ryddni, clefyd y gwaed, sychdery croen, a bol-rwymedd. Y mae y Peleni hyn yn amddiffyn y cyfansoddiad rhag y niweidiau am- rywiol sydd yn dilyn cyfnewidiadau y tywydd, ac felly o werth mawr yn y tymor hwn or flwyddyn. Nid ydynt yn ymyraeth dim a gwaith na phleser.

THROAT IRRITATION.—The throat and windpipe are especially liable to inflammation, causing sore- ness and dryness, tickling and iri-itation. inducing cough and affecting the voice. For these symptoms use glycerine in the form_ of jujubea Glycerine, in these agreeable confections, being in proximity to the glands at the moment they are excited by the act of sucking, becomes actively healing. Sold only in 6d. and is. boxes (by post for 14 stamps), labelled "JAMES EPPS & Co., Homoeopathic Chemists, 48, Threadneedle Street, and 170, Pic- cadily, London. 332 BREAKFAST — Epps's COCOA. — GRATEFUL AND COMFORTING.—" By a thorough knowledge of the natural laws which govern the operations of diges- tion and nutrition, and by a careful application of the fine properties of well-selected cocoa, Mr. Eppe has provided our breakfast tables with a deli- cately flavoured beverage which" may save us many heavy doctors' bills. It is by the judicious use of such articles of diet that a constitution may be gradually built up until strong enough to resist every tendency to disease. Hundreds of subtle maladies are floating around us ready to attack wherever there is a weak point. We may escape many a fatal shaft by keeping ourselves well forti- fied with pure blood and a properly nourished frame. -Civit Service Gazette. Made simply with boiling water or milk. Sold only in packets labelled James Epps and Co., Homoeopathic Chemists, London." L338 RHYBUDD.—Y mae Mri. Reckitt a'i Feibion wedi dewis y ffurf pedair-onglog i wneyd eu Paris Blue, a hyny oherwydd fod cymaint o liwiau glas gwael yn cael eu gwneyd yn fodiau, peleni, phow- dwr; ond eto, y maent yn gorfod rhybuddio y cyhoedd yn erbyn mathau gwael o liw glas sydd yn cael eu gwneyd o'r un ffurf, yr hwn a werthir oherwydd yr elw ychwanegol a geir trwy hyny. Gofaler, gan hyny. am gael y Paris Blue pedair- onglog, yn dwyn enwau I. RECKITT A'I EEIB- ION yn nghyda'r arwyddnod masnachol. 1441.

Byoddefladau erchyll morwyr & Gaerdydd. Derbyniwyd newyddiou yn Plymouth yr wythnos ddiweddaf, yn rhoddi hanes arm berygloa a dyoddefiadau gorfucheddwyr,, (17 o Saeson) y rhai a hwyliasant o Cape: de Yerde, i Pensacola, yn yr Evening Star, llong o Gapryddd. Daliwyd hi gaa dro- wynt ar y 15fed o Hydref, a gyrwyd hi ar Yaysoedd Cayman, a tharawodd ar y creigiau tua milldir o'r lau. Drylliodd y- badau pan geisiwyd eu gosod o'r llong i'r- dwfr. Yr unig obaith oedd ganddynt oedd i'r rhai allant nofio i gynyg am y tir. Ceisiodd J cadben a'r ail swyddog nofio i dir gyda life-huoy a rhwyfau, onci boddodd y cad be » a'r rhan fwy o'r lleill. CafoddL yr boll orfucheddwyr eu hunain yn hollol noeth, heb ymborth, ac ar ynys heb un yn. preswylio arni. Yr oedd yr oerni yn y nos yn angherddol, a chysgoflent eu hunain trwy ymgrafa i dyllau yn y tywod. Yr unig ymborth oedd ganddynt oedd ychydig gig moch a olchasid i dir, yr hwn a fwyta- ent heb ei goginio. Pan yn mron trengu o newyn, pasiodd canoe, a chymerwyd hwy is ynys lie yr oedd preswylwyr, o ba le y cludwyd hwy i Jamaica. Enwau y pedwar a waredwyd yw Jones, Miller, Evans, a. Williams.

Helyntion y Cwmbach. Nid oea dim yn fwy amlwg i'r sawl a fyno weled, nad dyfais ddiohellgar o eiddo y gorth- rymwyr ydyw cael y tai i'w crafangau, fel y gallont dynu llinynau eu gorthrwm yn dynach; am y gweithwyr; a dengys y sawl a dros- 11 Ily glwydda y tai i'w meddiant, nad ydynt ym adwaen rhyddid a chyfiawnder. Ardal boblog^ yn llawn o hiliogaeth yr hen Buritaniaid,. yn ymostwng i lyfu traed y ddelw. Tra yo) son am y creulonderau yn Bulgaria, dyma ni., yn cael cipdrem ar weithredoedd yn cael eu cyflawni o dan ddylanwad yr un ysbryd ag. sydd yn y Twrc creulon yn ngwlad y Maho- medan. Wedi llwyddo o blant y fall i gyrasddL hyn o amcan, y peth nesaf i ddilyn fydck gorthrymder yn y glofeydd, a bydd i'r neb a, wrthodo ymostwng o dan lywodraeth y wialeik haiarn orfod dyoddef, a'r gosb fydd ei droi o'r gwaith, a'i daflu i'r heol i fyw neu farw, fel y dewiso. Y Cwmbach oleuedig wedt, syrthio o dan gaddug yr oesoedd tywyll, a. neb o'r bobl hyny sydd yn gwylied ar y werim yn codi llef yn erbyn y gorthrwm. Beth, sydd yn bod ddarllenydd ? a gysgodd y cadarn,. neu a ddiangodd cyfiawnder o'r tir ? Caath- wasiaeth yn ymledu ei hadenydd dros wnyebe. y tir, a gweithwyr yn crynu rhag eadwyni y gorthrymwr. Byddaf yn alluog yn fuan i osod o flaen y darllenydd restr gyflawn o'r- sawl sydd wedi ymostwng i sain udgorn y gorthrymwr; cewch ei safle yn y hyd cym- deithasol, a'r ffordd y cyraeddasant i oruch- afiaeth. Mae tuedd mewn llawer 'o'r teullJb dynol i annghofio y modd y dechreuaaanteut gyrfa yn y byd wedi cyrhaedd o honynt i afael tipyn o gyfoeth. Er nad wyf ond gwr cy- ffredin yn y byd, mynaf gael y pleser o ddyrnal y mileinwaith hyd nes y gwelaf rai o'r bechgyn. oyhyrog yn ymaflyd yn y gorchwyl o drin yr annghyfiawnder dybryd sydd yn dechreu, marchog y werin gyda'r fath ffyrnigrwydd. Hwyrach y cyfyd rhywun y ddadl fod gait berchenogion tai hawl i wneyd a fynont a'r cyfryw, heb ofyn caniatad neb pwy bynag. A chaniatau iddynt yr hawl hono. nid wyf yn meddwl y dylent gyngreirio yn erbyn gweithwyr, gan roddi mwy o allu yn nwylaw y cyflogwyr, gan fod yn eu meddiant ormod o'r gallu hwnw yn barod. Nid rhyfedd fyddai pe enynau digter y gorthrymedig i gyHawni gweithredoedd yn debyg i fel y gwna y Gwyddelod yn yr Iwerddon. Cofns genyf un tro i hen wraig oedd yn byw yn agos i'r- DyfFryn Arms, ofyn cais i dordyn oedd yn perthyn i un o'r glofeydd am osod rhywun i agor cwter oedd yn cario y dwfr i ffwrdd oddi wrth y tai; a'r ateb torsyth a gafodd gan yr edlych gwarpiedig oedd, am iddi aros hyd nes. y buasai efe yn dyfod i gario y dwfr i ffwrdd. Gelwid yr aagwm hwnw yn foneddwr, yr hyn oedd yn gamsynied o'r mwyaf. Fe ddaw amser a phethau i drefn yn ddigon aicr; ond yr awydd sydd ynom ydyw gweled cyflawniad y trefniadau yn ein hamser ni. Pe yn fardd, mi fuaswn wedi croniclo adgof am y gwr uchod i'r oes a ddel fel un o'r cacwn penaf a ddaeth i fyd erioed. Cododd, nid trwy dalent a phybyrwch personol, ond ar gefn y gwaddo!. a adawodd perthynas iddo ar ol wrth ymadael a'r byd. Pe cawsai y gwrach hwnw ymladdL a'r byd ar ei sodlan ei hun, nid yw yn debyg y codasai byth uwchlaw labrwr cyffredin. Yr amcan mewn bwriad gan y cynghrair sydd yn, gwneyd yr achos yn waeth nag ydyw yn wir- ioneddol, er y gall nad yw cyf&ngorif y werin. yn eclrych arno yn y goleuni hwnw; oblegyd fod tuedd y cyffredin i edrych ar fatenon cyffelyb yn ddisylw ac ysgafn. Rhaid i'r gweithwyr ymfyrMino yn erbyn y gorthrym- wyr, neu ynte i ymollwng o dan olwynion y Juggernaut haiarnaidd i gael eu cliwalu i: ddiddymdra, fel na fydd dim yn aros ond adgof am a fu. Cawn eto gyfle i fanylu ar y pwnc yn ei wahanol agweddau.—Yr eiddoch 'RHEN DDYRNWR.

ABERAFON. CYFARFOD DiRWESTOL.—OynaHwyd cyfar- fod dirwestol yn y Town Hall, yn ylle uchod, nos Iau, y 14eg o'r mis hwn. Llywyddid y cyfarfod gan Mr. D. Taylor, yr hwn, wedi traddodi anerchiad byr a phwrpasol, a alwodd ar Mri. J. Rowlands, E. Jenkins, Clerc; E. Roberts (Alaw Wyllt), Forge Mrnager; a S. Thomas (Sylledydd). Cafwyd areithiau da awn, ar y cyfan, a chawsant gymeradwyaetk I gyffredinpl y gynulleidfa.—W. Williayut*