Y Gwladgarwr

"IDWAL" A PUBIS Y GIG. MR. GOL.— Rhaid i mi adael Idwal yn llonydd bellach, onite fe dderfydd am dano. Mae yn debyg iawn i ddyn a welais unw.iith ar foddi; dyna lie yr oedd y truan hwnw yn taflu ei freichiau o'i amgylch, gan geisio ymaflyd yn mhobpeth a fuasai yn dyfod heibio iddo, hyd v nod pe buasai ond pi neu, ac yn methu a chael dim yn ddigon sefydlog i'w ddal ar wyneb y dwfr. Mae Idwal yn gywir yn yr un fel. Mae yntau wedi myned i'r fath ddyryswch yn y ddadl hon, nes y mae yn gorfod ymaflyd yn mhob ffug reswtn a ddaw heibio i'w lygaid; ond druan o hono, mae y rhai hyny yn tori fel corsenau crinion o dan ei ddwylaw. Gwaedda am drug;;red 1. Idwal, a chei lonydd gan y Cigydd. Mae yn dda genyf dy fod yn cyfaddef dechreuad y ddadl, sef mai "dadI y ffermwr yw, nad yw yn deg iddo ef werthu ei anifeiliaid i'r cigydd am 7c. y pwys, tra y mae y cigydd yn cael 10c. am dano." Un cam yn mhellach, Idwal, a bydd pobpeth ar ben; dyro wybod pwy ydyw y ffermwr. Paid di a'm beio i am droi y sylwadau uchod yn ol i dy enau. Os ydynt yn anhawdd i'w llyncu, nis gallaf oddiwrthynt; ond i lawr y rhaid iddynt fyned, bydded y canlyniad y peth y byddo. Nid ydynt o'r iawn ryw i fod ar draws y wlad; ac os byddant yn rhy boethlyd yn dy gylla, cymer dose o gyfaddefiad pechodau, nid oes dim yn gy- ffelyb iddo at iachau cydwybod drallodus. Ac i'th gadw yn llwybr uniondeb bydded i ti brynu ychydig o hunanymwadiad a pharch i'r gwirionood--ceiniogwerth o bob un—a chymysga hwynt yn dda, gan wneyd oddeutu dwsin o bills o honynt, a chymeryd un o honynt ar y tro, haner awr cyn ymaflyd yn dy ye- grifell; byddant yn sicr o dy gadw rhag myned i'r fath drybini ag yr ydwyt ynddo yn bre- senol. Nid wyf yn gweled dim yn dy lythyr diweddaf yn werth fy sylw, rhagor na'i fod yn Hawn o dwyllreeyman neu ddiffyg gwybod- aeth. Ni fynu, er dim, gydymtfurfio a fy nghais, sef myned i chwilio drosot dy hun am y gwirionedd; ond rhaid i ti gael yMail y tu cefn i ti i dy amddiffyn. Yn wir, Idwal, amddiffynydd tlawd yw y Mail, y mae mor llawn o annghysondeb, os nid llawnach, ag ydwyt dy hunan; ac ond i ti edryoh i'w dudalenau am y dydd cyntaf o'r mis hwn, cei weled a ganlyn: "Cow bridge Cattle Market-best quality, fat cattle, 8d. to 9d. second ditto, 7d. to 8d. best quality, fat sheep, lid.; second ditto, 9d. tolOd." Edrych eto i'r Mail am yr ail o'r mis hwn. "New- port Cattle Market—best cattle, 7id. to 8d. second ditto, 6|d« to 7d.; muttpn (wethers), 9d. to 9kd.; ewes, 8d. to 81d." Dyna gy- 4 i), sondeb, onite, Idwal, yn yr un papyr, a hyny y ddau ddiwrnod nesaf i'w gilydd, ac mewn lleoedd mor agos i'w gilydd. i)yma y newydd- iadur ydwyt wedi fy nghyhuddo o ddweyd anwiredd yn ngwyneb tfoithiau sydd ar ei dudalenau. Carwn i ti gysoni y ddwy ys- tadegaath uchod a'u gilydd, a dwyn y Mail allan, gyda, llaw, dan y cymeriad o fod yn gyson ag ef ei hun ac yn gyson a'r gwirionedd. Too much of a job, onite, Idwal. Gofynaist i mi "pa le y mae fy ngeirwiredcl yn ngwyneb yffigyrau addifynaist o'r Weekly ]JIœil?" Carwrf gael gwy bod genyt pale y mae fy anwiredd yn eu gwyneb Ni nodais i un pris ar yr anifeiliaid yr amser presenol. Mae yn wir i mi gynyg 101 c. i ti am y defaid 2 ar ddechreuad y ddadl, ac i mi ddweyd fy mod wedi talu Is. Ic. am danynt cyn heddyw, ond nid oes a fyno hyny a'r pris heddyw; felly, nid yw y Weekly Mail a minau wedi croesdynu hyd yn hyn, serch y gallwn ddwyn camdystiolaeth i'w erbyn; ond gadawaf hyny yn bresenol; hyd oni ddarfyddaf a thi. Yn awr, gad i ni gael gwel'd pa le y mae dy eir- wiredd di yn ngwyneb y ffigyrau a ddyfynaist i brofi dy bwnc. Yn ol dy dystiolaeth di yn dy lythyr cyn y diweddaf, yr oedd yr anifeil- iaid yn Mhenybont a Chasnewydd am o 7c. i 8c. y pwys, a dim yn uwch, onite buaset yn ei nodi, gan dy fod yn dyst geirwir, defaid included, wrth reswm, gan fod defaid yn ani- feiliaid, chwedl ditliau. Yn ol y Weekly Mail, mae yr anifeiliaid o 7c. i 9|c. y pwys. Fe wel y darllenydd fod y pwys o wahaniaeth rhwng y Weekly Mail ac Idwal, ac y mae efe yn galw y Mail yn "dyst geirwir," a bod un tyst geirwir yn ddigon dros bob achos da. Wel, a chaniatau fod y Weekly Mail yn dyst geirwir, y mae Idwal yn rhwym o fod yn dyst celwyddog, gan nas gall y ddau fod yn dystion geirwir, pan y mae Ii-c. y pwys o wahaniaeth 4 rhyngddynt. Your own cock is figMinJ against you, Idwal, you. better try another. Dyma y dyn, Mr. Gol., sydd yn siarad am gysondeb. Gadewch i ni fwrw golwg dros rai o'i lythyr&m Yn ei lythyr cyntaf yr oedd anifeiliaid am 7c. y pwys yn ei lythyr cyn y diweddaf yr oedd- ynt o 7c. i 8c.; ac yn ei lythyr diweddaf yr oeddynt o 7c. i 9c. Dyma y gwalch wedi codi 2g. y pwys arnynt oddiar ddechreuad y ddadl, pan mewn gwirionedd y mae y farchnad wedi gostwng yn agos i hyny; ond rhaid i mi beidio a bod yn rhy galed witho, gan mai myfi sydd wedi gwasgu cymaint ar ei wynt, nes ei fod wedi gorfod myned i chwilio am y gwirionedd; ac ond iddo fyned gam neu ddau yn uwch eto, dawr y farchnad ag yntau i gyd- gyfarfed, gan fod un yn gostwng a'r llall yn codi. Nid oes genyf chwaeth nac amser i ymgecru rhagor ag Idwal ar y pwnc; ond os bydd iddo gymeryd y cylferi a nodais ar ddechreu fy llythyr, byddant yn sicr o wneyd lies iddo, a dichon v cawn gyfarfod ryw amser a ddaw o fewn cylch y gwirionedd, ac y bydd- wn yn fwy o gyfeillion.-—Yr eiddoch, .Y Maesteg. C [Nis gallwn roddi lie i ragor ar y testyn hwn. GOL.]

GOHEBYDD Y "GWLADGARWR" YN IUlYMNI .A'I HAERIADAU. MR. GOL.,—Yr wyf yn dymuno eich tra- fferthu ag ychydig sylwadau eto mewn ateb- iad i eiddo "Gohebydd" yn eich rliifyn diweddaf. Yr wyf yn awr yn dechreu teimlo fy modolaeth. Er fy mod wedi byw cryn dipyn yn y byd yma, ac wedi canfod rhanau o'i droellau anesboniadwy, eto meddyliais y cawswn dreulio yr ychydig weddill o'm dydd- iau mewn dystawrwydd a, dinodedd ond wrth ystyried fy mod y cyfryw un a fygythir gan eu mawrfrydigion Mathetes, Davies, and Co., ar y naill law, am gabldraeth, y rhai, er iddynt fyned "mor bell a'm rhoddi yn liaw cyfreitliiwr, eto, oherwydd ofn y gwirionedd a datguddiedigaefchau pellach o'u hymdrafod- aeth fel aelodau Bwrdd Ysgol Bedwellfcy (pa rai a ddynoethir yn fuan), ydynt yn ormod o i wfriaid i ddilyn yn mlaen eu herlyniaeth; ac, ar y Haw arall, ymosodiad beiddgar ac annisgwyliadwy oddiar law y "Gohebydd" ymhongar a llechwraidd yma. Os yw efe yn gwybod gwirionedd, ymddengys i mi nad oes ganddo barch iddo, ac nad ydyw yn hidio Ryrling Hibernia am dano, onide ni allasai ymostwng i'r fath lwfrwaith sydd yn ganfydd- edig yn ei lythyr. Pa beth, atolwg, sydd wedi d'od o'i ensyniad byolianus am y "degwm cil-dwrn ? Pa beth sydd wedi d'od o'r ffaith a gyhoeddwyd, fod dosbarth wedi ei gychwyn gan weinidog parchus i ddysgu'r ieithoedd, am ba un y ffromocld y "Gohebydd" talentog hwn gymaint wrth i mi gofnodi eu cychwyniad ? Ymddengys eu bod yn fwydydd rhy gryf i'r cliqu-e i'w llyncu, a rhaid oedd iddynt droi ymaith fel y cadnaw hwnw, a dywedyd eu bod yn sur, Yn awr, ynte, beth am y puff y sonir cymaint am dano ? Carwn gael gwybtfd, Pa un sydd fwyaf drygionus a gwrthwynebol, pwffydd- iaeth Cymreig heb ei haeddu, ai cofnodiad syml o ddygwyddiadau a wir gymerasant le mewn papyr Seisnig ? Yn y GWLADGARWR am Tachwedd y 18fed, geilw y gohebydd hwn ryw weinidogion yn yr ardal hon yn "sar disglaer; ac yn y rhifyn diweddaf o'r GWLADGARWR, dywed am dri ohonynt (un o ba rai nid oes ganddo fwy o hawl i'r teitl o weinidog nag sydd gan y "Gohebydd" isel- wael yma) na fedd Cymru eu gwell." Atolwg, a raid i ddarllenwyr y GWLADGARWR gael ychwaneg o brawf o ddiffyg logic a gallu ymresymiadol y dynsawd hwn o ohebydd ? Bydded hysbys iddo ef a'r lioll glic eiddigedd- us, fod iddynt gyflawn roesaw i wneyd un- rhyw criticism ar y gohebiaetnau a gyhoeddir genyf, ac yn neillduol felly pan y gwelir fi yn myned allan o derfynau dyledswyddau gohebydd, nid hunan-etholedig, fel yr haerir, ond cyflogedig, ac o apwyntiad neillduol. A bydded hysbys iddo hefyd (gwareder fi rhag ymffrost gwag a di-sail) fy mod yn gwneyd mwy i gadw yr Omeraeg yn fyw a'i llenydd- iaeth yn iachus mewn un wythnos, nag y gall efe wneyd mewn blwyddyn gyfan ac, os myn, gallaf hebgor i werthu iddo, ond iddo dalu am danynt, feichiau o lenyddiaeth Gymreig. Nid trwy frygawthian am Dic- Shon-Dafyddiaeth mewn papyr ceiniog, neu cael eu gwisgo ag ysnodenau ac enill man wobrwyon mewn eisteddfodau di-nod, nac ychwaith wrth fod yn gracli feirniaid yn y cyfryw, mae cadw yn fyw yr iaith Gymraeg. Nid yn fuan yr annghofiwn yr ymdrech a wnaed gan un dyn, sydd yn bresenol yn ceisio gwneyd ei hun yn dalentog fel gohebydd, i siarad iaith ei fam gyda fresh cockles i'w gy- northwyo, wrth anerch ysgymun-bethau yn yr awyr agored. A wyddost ti rywbeth am hyn, "Gohebydd?" Os na wyddost, dyro dro heibio i mi er mwyn dyadgoif i., agosodaf derfyn tragwyddol ar dy sel a'th wybodaeth am yr iaith Gymraeg. Wedi egluro y cysylltiad oedd rhyngwyf a'r hyn sydd wedi bod yn faen tramgwydd i'r Gohebydd," paham y llusgir i fewn ym- y "I drafodaeth y Bwrdd Ysgol ? A yw y fradwr- iaeth a wnaed a'r wasg gan y Bwrdd Ysgol rhyfeddaf yn y wlad i gael ei ddat,-uddio cyn yr amser ? neu a yw efe am dadogi i mi yr achos o fwriad y wasg allan o gyfarfodydd y Bwrdd ? Os y diweddaf, yr wyf yn gwadu in toto, ac y mae yr evidence sydd o'm tu y cyfryw nas gall Gohebydd" ddal i fyny byth mwy y fath gel wyddnoethlym. Gwrando, "Gohebydd," a chwithau, ddarllenwyr y GWLADGARWR, ystyriwch, — pan fwriwyd allan y wasg o gyfarfodydd y Bwrdd, nid myfi oedd yn attendio y cyfartodydd ar ran y South Wales Daily News, ond gohebydd neillduol, a hwnw yn ysgrifenydd Haw fer, o Gaerdydd. A yw hyn yn ddigon, ysywaeth, i'w argyhoeddi o'r camsynied dybryd yr arweiniwyd ef iddo ? Os nad yw, gadawer i mi ollwng i'r cyhoedd secret werthfawr ar y mater. Ychydig cyn i'r penderfyniad gael ei gynyg o flaen y Bwrdd, pan ar ymweliad a Mathetes, meddai efe wrthyf, —" Yny Board Meeting nesaf, mae Mr. Davies yn myned i gynyg penderfyniad neillduol mewn perth- ynóls i'r wasg ond cofiwch nad yw yn dal yr un berthynas a chwi, ond a, Mr. C-, c; ny's nid oes genym le i achwyn arnoch chwi a'r South Wales Daily Neivs! Eto gwrando, y great educational gun. Dangosais iddo un diwrnod adroddiad o'm heiddio yn y Merthyr Express o "weithrediadau Bwrdd Ysgol Gelli- gaer, ac meddai yntau, Paham na chy hoeddech ein gweithrediadau ninau yr un fath Hysbysais nad oedd a fynwyf a'r Express a hanesion o Dredegar pan y byddai Mr. C- yn bresenol. "Wel," meddai yutau, "paham nad appylwch chwi am dano, canys y mae yn gas genym am dano, ac nid ydyw yn deall y pynciau a. ddygir ger, bron y Bwrdd." Wele, gan hyny, dystiolaeth dau o'r tri gwyr, pa rai, yn ol barn "Gohebydd," "na fedr Cymru ddangos eu gwell," yn dwyn uchel gymeradwyaeth o'm gallu fel reporter, a'u hatgasrwydd tuag at un yn unig oherwydd ei egwyddorion Toriaidd. Gan fy mod wedi dechreu dynoethi gweithrediadau y tri wyr hyn ao ereill sydd yn dal cysylltiad a'r Bwrdd yn y Merthyr Express, ac yn pen- derfynu bellach i beidio sychu fy ysgrifbin hyd nes byddwyf wedi gorphen fy ngwaith yn y cyfeiriad hwn, gadawaf hwynt yn y fan hon. Gyd-etholwyr, ystyriwch a phwyllwch cyn j rhoddi eich ymddiried mewn ymgeiawyr am yr anrhydedd o'ch cynrychioli ar y Bwrdd Ysgol; canys wele chwe' mlynedd wedi myned heibio heb nemawr waith wedi ei wneyd i roi addysg i ganoedd o'n plant sydd yn segura ar hyd ein heoiyld a'n cwteri; eithr am wario arian y trethdalwyr yn ddi- fudd, maent wedi tra-rhagori. Nid ydwyf yn gwybod beth ydyw dysgyblaeth ysgymnndod eto. gan hyny mae y sylw islaw nodiad, ond goddefer i mi ddweyd, "Nid gwa-eth rno'r gonest o'i chwilio." GOHEBYDD Y "MERTHYR EXPRESS." Rhymni, Rhagfyr 4, 1876.

LLITIf YB HEN BYDLER. MR. GOL.,—Gwyddoch clii hyny, y mae yn ddrwg gen i ddweyd nad oes yr un llith pydleraidd gan yr Hen Bydler i'w gael y blynyddau diweddaf hyn. 'Does dim pydlo yn Merthyr-a welwch chi cldim dwsin o bydlers mewn wythnos o'r miloedd oedd yn gweithio yma y blynyddau aeth heibio; a ydw' i ddim yn clywed fod nemawr o honom yn marw er tloted yw'r amserau na neb o honom wedi troi yn glers, ys dywedir am danom er bod yn Merthyr y misoedd yma gladdu mawr-yn neillduol lawer iawn o'r hen bobl yn meirw. Mae hyn yn cyrhaedd yn glos at feddwl yr Hen Bydler. 0 ie, rhai yna efo chwi o ymyl Forge Abernant— rhai y treuliais ddeugain mlynedd efo nhw yn y lie uchod. Yr un man i fi ddweyd yr oll-yn Aberdar 48 yn ol y cwrddais a rhwystr meddwl i bechu fel cynt-yn nghapel bach y Corff yn Heolyfelin y bu yn wasgfa cyflwr, Jaci, Jaci," meddai rhyw beth, pa'i-a yr wyt yn fy erlid i 1" 0 doedd yr un "pa'm" gen i am dani, ond pa'm" y mab afradlon— pechais, ac nid wyf deilwng, &c. Gwasgais at y cyfeillion yno, ond erbyn heddyw maent oil ag oedd mewn oed wedi meirw, ond rhyw ddau neu dri. Gobeithiaf y maddeuwch i'r Hen Bydler yn, ami, am y byddaf weithiau yn teithio y llwybr yma yr oedd boneddwyr y Fellten glodwiw yn maddeu i mi dan ganu, hyderaf y gwnewch chwithau. Fe gwrddais pwy ddydd yma ar ganol heol Merthyr a'r enwog a'r parchus fardd, Nathan Dyfed. Nid oeddem wedi adwaen ein gilydd cyn y cwrdd yma. Ond, 0 anwyl, fe fu yno lefain a llefain ganddo heb stop na hop, ac nid sham oedd hi. 0 na, na, tyna lie buom am haner awr neu ragor yn cadw concert llefain, ac ugeiniau wrth ein pasio yn gwrando a'n gwel d yn anwylo ein gilydd. 'Doedd gan yr Hen Bydler ddim share efo fe yn y llefain. E faswn i yn siwr o golli'r price, pe buaseni yn llefain am arian. Welwch chi, yr oedd wedi darllen llithiau yr Hen Bydler drwy y blynyddau-chwech neu saith mlynedd yn y Fellten-a'r rhai hyny wedi coglais ei galon at yr Hen Bydler, fel na ollyngai ei afael mwy nag y gollyngai Jacob a'r angel's lawer dydd. Fy nghofion cynes goreu at y pydlers, lie y maent, at y parchus olygydd a'i deulu cu, at ddarllenwyr y GWLADGARWR, ac at bawb ond pechod a Satan.—Yr eiddoch, YR HEN BYDLER.

Y VOLUNTARY BYSTEJf YN LLAN- SAMLET. MR. GOL.,—Yn fy llith diweddaf mewn atebiad i ddywediadau anwireddus a ffol Sylwedydd, mewn cysylltiad a'r uchod, bum yn ol ei farn ef, "mor hurt, mor haerllug, ac mor ddigydwybod a gwadu pethau a welir mor amlwg ar y sheets." (I) Gan fy mod yn arfer siarad yn blaen ac yn eglur, caniatewch i mi eto i ddweyd na ddy- wedwyd anwiredd mwy plaen gan neb nag a ddywedwyd gan Sylwedydd yn ei lith cyntaf. Os gwelodd Sylwedydd yr enwau a roddodd yn y GWLADGARWlt a'r symiau a nododd ar eu cyfer, a'r unrliyw sheets cyhoeddedig gan y Voluntary, yna, y mae yn rhaid fod dau fath o sheets. Yr wyf yn medru darllen yn dda, ac yn alluog i ddeall y paltry sheets hyn heb gymhorth neb, ond nid yw yn bosibl fod Sylwedydd yn medru un o'r ddau, neu ni fuasai yn parhau i haeru y fath anwireddau. Feallai y bydd i ysgrifenydd y Voluntary— Mr. A. II. Thomas-fod mor garedig a danfon ga-ir neu ddau i'r GWLADGARWR yr wythnos nesaf i egluro pa un ohonom sydd yn iawn. Os cyfranodd Mri. Moore, Illingworth, a Maddock y symiau y mae Sylwedydd yn haern eu bod, yn enw pob peth paham na fuasai hyny i lawr ar y sheets I Ac os na, ar ba dir y mae y ffol hyn yn parhau i haeru ? Os ydyw Syl Wt dydd wedi cael dwy balance sheet oddiwrth Mr. A. H. Thomas, amlwg yw fod yma favourites; oblegyd nid yw y tanysgrif- wyr yn gyffredinol ond wedi cael un balance sheet ac un rough sheet anorphenol. Troed Sylwedydd y rhan olaf o'i lythyr ato ei hun, bydd yn ateb lawer gwell. Wrth derfynu'r fusnes hon nid allaf lai na gobeithio na4 yw Sylwedydd yn esiampl o'r callineb sydd yn cario yn mlaen weithrediadau y Voluntary System yn Llansamlet.—Yr eiddoch, GILBERT.

PRIS Y SIWGR. MR. Goi. ,—Yr oeddwn wedi meddwl y buasai fy llythyr diweddaf wedi agor llygaid fy ngwrthwynebydd mai effaith methiant v ffrwyth oedd achos codiad pris y siwgr, ond y mae yn amlwg fod yn rhaid danfon par o'r spectacles goreu iddo, cyn y gwel y ffeithiau fel ag y maent. Gwir nad yw y siwgr ddim wedi codi dim er's wythnos, ond yn aros yr un bris, a gwir hefyd ei fod ddau swllt y cant yn uwch na phan yr ysgrifenais o'r blaen. Gellir gwerthu y siwgr man am 3jc., fel ag yr oedd yn eyfeirio at farchnad Aber- tawe; ond colier nad yr un goreu, gan ei fod yn costio 5c. Y rheswm fod rhai yn ei werthu am geiniog yn llai nag ereill, a hyny mewn llawer man heblaw Mountain Ash ac Aber- dar, ydyw fod masnachwyr yn troi yn frad- wyr, ac yn ceisio dangos mor dyner y maent yn teimlo dros y gweithiwr, ond go debyg eu bod yn cael y geiniog hyny yn ol mewn ffordd arall. Nid wyf yn credu fod un dyn gonest yn caru cael bwyd mewn siop am cost price os ydyw, pa fodd y gall y siopwr, druan, godi teulu o blant, a thalu rent am ei siop. Ond yn hytrach gwneyd "cydwybod" fyddairoddi pwysau teg a chael elw teg am y nwyddau. Terfynaf yn awr gan ddymuno ar Masnach- deithiwr hysbysu o'r Private Trade Circular bris y siwgr yr wythnos a aeth heibio; hyny yw, pris y tri quality o siwgr, yna, ceirgweled fod y siopwyr yn gwneuthur- CYDWYBOD.

OS GTVIR, G WARTHUS Mr. GOI,Hen arfer mewn llawer man oedd meddwi cyn dychwelyd o angladdau, ac 1:1 nid yw eto yn yr Ystrad, OwnI Rhondda, fel lleoedd ereill, wedi ei roddi heibio. Ond nid at hyn yr oeddwn yn bwriada gofyn sylw eich darllenwyr. Dyma y peth; glywais gan un o breswylwyr y lie uchod, ag I y oedd yn llygad-dyst o'r amgylchiad, sef mewn angladd ychydig amser yn ol fod y dyn o-dd yn blaen or i y dorf, ac yn troi dynion allan i giiido y corff, yn feddw Ac nid oedd yn unig, oherwydd gwelid amryw o'r dorf yn yr un cyflwr. Ie, crefyddwyr (cywilydd iddynt) yn eu mysg yn feddw Os nad yw peth fel hyn deilwng o sylw, eled Cristionogaeth i ddifancoll, a gwareiddiad i ebargofiant. Yn wir, grefyddwyr yr Ystrad, .y mae yn bryd i chwi ddihuno, ac ymysgwyd a charthu arfer- ion o'r fath hyn o'r lie, ac yn neillduol beidio bod eich hunain yn fraich i blant Lot, trwy fod yn rhanol mewn arferion ag y dylech osod eich gwynebau yn benderfynol yn eu her by n. Gobeithio fod rhyw amcan uwch i luosogi capelau yn y gymydogaeth na gwneyd sectau. Dylai crefydd fod ar ei mantais trwy hyny, ond prin y gall fod felly os yw colofnan y capelau a'r eglwysi yn golofnau tafarndai hefyd-yr un persanau yn cynal crefydd yn y wlad, a hefyd yn ymdroi mewn cyfeddach, a phob arferion gwael perthynol i hyny. Ya sicr Ni ddylai y pethau hyn fod felly.— Yr eiddoch, UN YN TEIMLO.

Y WLADFA GYMREIG. Awst 15fed, 1876. HOIFUS GYFAILL,-Y mae yn hyfrydweb genyf dy hysbysu fy mod wedi derbyn dy lythyrau oil yn ddyogel, a llawer o newydd- iaduron, ond ni chefais gymaint ag yr wyt yn ddweyd i ti anfon. Ni wnaeth y llythyr hwn ond dianc rhag yr un dynged, bu ya crwydro am yn agos i ddau fis; yr oedd y 14eg o Fawrtli, Treherbert, yn ei gyhuddo ef o hyny, ond gan iddo ddyfod, rhydd ydyw. Cadwat y llythyr bychan hwn yn gysegredig, am iddo fod nior fiyddlawn dros for a thir, a chadw at y gair a'r gwirionedd am enllibwyr Patagonia; y mae yma ben lyfi yn dweyd- ui ;<i cas gan yr rglwydd wefusau celwyddog, am hyny, edryched y cyfryw ati. Yr ydwyf wedi gweled a darllen, fel y dywedais olr- blaen, iy+hyron heb ddim ynddynt ond an- wiredlau noeth. Pan y palla y gwirionedd a'r wlad, gosodaf fy llaw ar fy ngenau a byddaf fud ond hyn a ofynaf oddiar dy law dithau wrth ddarllen, gwna chwareu teg a phobpeth, oblegyd y mae yn anhawdd i'r darllenydd sylweddoli'r oil heb weled y peth a'i lygadyn sylweddol. Anfantais arall i ysgrifenn y gwir yw fod pethau yn cyfnewid mor ami, ac yn cael ei chwareu gan donau amser; gan hyny, nid wyf yn teimlo yn addfed un amser i ffarfio barn fuan a byrbwyll. Fy marn bwyll- og i yw, pe tynid enw y Wladfa allan o du- dalenau cronicl y byd y byddai i ddosbarth helaeth o Gymru yr Hen Wlad dditlanu o'r golwg fel tarth y boreu yn ngwyneb eu holl chwedlau a'u lianwireddau. Gwnewch i, hwynt fel yr ydym ni yn gwneyd yma, chwarddwch a llawenhewch hyd yn nod yn anngbywirdeb eu chwedlau. Dylasai y cyfryw ddaeth yma y llynedd, ac a ddychwelasant, gofio dau beth, o ldiaf, cyn cychwyn o gartref yn gyntaf eu bod yn alluog i fyw heb eu tnham; yn ail, os byddant yn meddwl am ddanteith- ion a gwychder mawr dylai y cyfryw arifoit rhywrai i ddarparu pethau i'w croesawi p&n y deuant. Y mae yn y Wladfa eto lawer o'r dosbarth ffroenuchel a diles hwn, a byddai yn ysgefndid i'r wlad gael ei rhyddhau oddi- wrthynt. Meddyliodd y dosbarth hwn eu bod yn dyfod i Wynfa lonydd, a chael yn y Wladfa bob peth yn rhagorach nag yn Nghymru, oherwydd y mae eu prif resymau yn roti hyny. Dywedodd un teilwng oholao ei hun wrth amryw ohonom pan ar ymadael a glan y Gamwy, pe ymafaelwn o ddifrif mewn tyddyn, byddai yn rhaid i godi ty ar fy llerm, a byddai rhaid i mi gael ceffyl, aradr, ac ogaid, y peth cyntaf, felly bydd llawer o gost arnaf, ac am nad oedd ty, ceffyl, a phob offer yn tyfu ar bob fferni, dychwelodd hwn yn ol i Llan— at ei ddosbarth, a chyrhaedd- odd y newydd ni fod preswylwyr y lie uchod yn talu 6c. yr un am wrandaw ar eu cyfaill. dycitweledig yn arllwys ei ddognau gwenwynig ar y Wladfa, a hyny yn unig am nad oedd neb yn y lie yn debyg o'i gadw rhag newyn, a hyuy heb weithio. Cofied pawb a fydd a'ti bryd ar y Wladfa, mai y cyfrwng mawr i gadw angen draw, ac i sicrhau cysuv a ded- wyddwch i bob dyn ydyw ei ddiwydrwydd. Credwn, ar ol y blynyddau cyntaf, a chael pethau i drefn, na fydd angen i neb feichio ei hun a gwaith, gan nad oes haner y pethan sydd yna yn galw am hyny. Nid oes haner y gwaith gyda'r anifeiliaid ag sydd yna, a llai na hyny wrth y tir, er fod yr encilwyr yn gweled gormod. Dychwelasant hwy i roddi eu llafur i ereill gael cyfoethogi amo, yn hytrach na rhoddi eu heiddo ar dyddyn o dir, yr hwn fyddai yn eiddo iddynt hwy a'u hil- iogaetli am byth; ond gwir yr hen ddiarefr "A geir yn rhad a gerdd yil i-hwydd." Am eu bod yn cael am ddim, nid yw yn werth ei gymeryd da fechgyn, am ddangos eich parcl* i chwi eich hunaiu, a'ch cywirdeb i gadw i fyny egwyddorion y tywyllwch. W. H. HOWEU.V [ (l\c Iktrftau.J