Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
9 articles on this Page
Guilelimus a'i Suddas-glychau…
Guilelimus a'i Suddas-glychau (Bubbles). lIEFYD, oherwydd achub Bacchus trwy aden- 'edigaeth o ddwfr y Nilus, gelwid ef weithiau ..Nilus, a phryd arall Mysus felly, am yr un achos, cawn fod yr arweinydd Hebreaidd yn "Oul ei alw Moses; a Joshua, yntau, yn "Cael ei alw yn fab Nun. Dywedir am Bacchus ei fod yn faban tlws 'iawn, ac yn cael ei fawr hoffi gan y meny waid, •a'i fod yn cael ei alw yn Gariad-fab Duw, ac yn Rhoddydd Goleuni. Yr un modd y dywedir am Moses, yntau, ei fod yn fachgen tlws, &c. Am mai Hu'r Goleuni, ganedig yn Arthan, oedd Bacchus, rhoddid cyflun y baban Bacchus mewn cawell ar gyfnod troad y flwyddyn ( Winter Solstice); a dywedid bod y ■cwbl yn oleu o'i am -,ylcli felly ceisir dweyd i ni bod Moses a'i wyneb yn dysgleirio. Ac am fod Bacchus fel ag oedd, fel y Bardd, yn Hu yn Nghnawd, yn fab Hu .Dad neu Iau f Jupiter) o Eilir, i'r hwn y rhoddai yr Aipht- laid ac ereill ben hwrdd, gelwid Bacchus Weithiau yn Oen, a rhoddid cyrn bychain ar l,ei ben felly cawn fod Moses yn cael tynu -el lun a chyrn bychain ar ei ben a'r un modd cawn fod Hiesous arweiniol y Cristion- ogion Iuddewig yn cael ei alw yn Oen Duw, a gesyd llyfr y Datguddiad bod cyrn bychain ar ei ben yntau. Yn mhellach eto, fel ag oedd Hu yn ei gymeriad deublyg, sef fel ag oedd yn Hu'r Goleuni ac yn Hu yn Nghnawd, yn meddu dwy fam, y Forwyn Ddu o Arthan a Mor- gwen o Elfed; felly y cawn fod Bacchus, neu Mysus yn meddu dwy fam, ac o'r her- Wydd y gelwid ef Bimater. Un fatn iddo •oedd Semele (yr un, mewn gwirionedd, a €ebele, g" raig y duw Sadwrn o Arthan), a'r Hall oedd Ceres, duwies y cynhauaf (sef yr un a Morgwen o Elfed). Yr un modd cawn fod Moses, yntau, yn meddu dwy lieu dair mam —tair, rhwng ei enedigaeth o'r Arch lafrwyn ag oedd yn arwyddlun o groth y Forwyn Ddu. Yr oedd Joshua hefyd yn meddu 4wy fam, oherwydd yr oedd rhyw fam cldynol iddo heblaw y Pysgodyn. Yr un a Bhaga- Iswara barddas y Brahmiaid oedd Bacchus, a hwnw yr un a'r duw Vishnu, a chawn fod hwnw hefyd, fel Hu, yn anedig o'r Pysgodyn, a Hoan-Nes a Iona, y Babyloniaid, yr un modd. Cawn fod pawb o'r Duw-ddynion Iachawdwrol yn meddu dwy fam, sef mam eu Duwdod a mam eu dyndod. Ond ni all y Oristionogion luddewig ddweyd yn glir, fel y gall Barddas, pwy oedd mam eu Duw- Fab hwy, er y dysgant ei fod wedi cael ei dragwyddol genedlu, a'i eni fel cyntafanedig ei Dad, cyn ei eni yn ddyn o Mair y Forwyn. Weithiau gosodir Bacchus allan yn fab y forwyn ddwyfol Proserpine — duwies yr Infernal Regions ac wrth hyny yn gywir fel ■ag oedd Hu, yr arweinydd, yn fab y Forwvn Ddu o Anwn. Hefyd, fel y dysgid am Hu ei fod yn cael ei glwyfo a'i ddryllio dan law A-fagddu a Mallt, felly dywedir i Bacchus, neu Hies, gael ei ddryllio yn dameidiau trwy y byd gan y Titans, pan fu yn ymladd o du y Duwiau yn erbyn y Cewri a rhywbeth cyffelyb ddysgir am Osiris pan fu yn ymladd A Typhon a'r un modd y dysgir ni am 'Hiesous y Testament Newydd, iddo gael ei ddryllio yn ei- frwydr a Satan a chawn ef yn o,el ei ddangos yn dameidiau trwy y byd i'r dydd hwn yn y cymun. Dysgir ni hefyd am Moses iddo drengu, ond na chafodd neb erioed afael mewn unrhyw fedd iddo ac nid yw hyny i'w ryfeddu chwaith, gan nad oedd ond cymeriad chwedleuol. Fel yr oedd yr Hu yn Nghnawd, ag oedd yn fugail ac arweinydd yn ei Fuarth Beirdd, yn dwyn ei Dydein-lath sarffog ag oedd yn ■chwe' troedfcdd o hyd, ac yn y dull= /1, ar wyl Alban Hefin, ond yn cael ei thori i'r dull o Groes ar wyliau Eilir ac Elfed, a phob amser yn cael golygu am dani bod Sarff y Nef (Hu'r Goleuni), a Sarff Anwn (A-fagddu), yn ymladd ar ei breichiau am lywodraeth y byd; a'r hon Wialen a ystyrid hefyd yn JEIud-lath y Daroganau, a chan y werin yn Hud-lath y Gwyrthiau, &c.; felly yr ydym yn cael fod Merchur ( Gwyddon) yn dwyn ei Wialen, neu ei Caducteus Sarffog, sef ei groes; a Bacchus hefyd yn dwyn ei Thyrsus, neu ei groes, gan wneyd gwyrthiau xhyfedd a ni a chawn ei fod ef a'i groes yn •enwog yn hen grefydd Babylonia gynt. The Cross was the symbol of Bacchus, the Babylonian Messiah.Asiatic Researches, v. x., p. 124. Yn yr un modd fyth yr ydym yn cael fod Moses yn dwyn ei wialen sarffog a gwyrthiol, neu ei groes, a chanddo Enw Cyfrin yr I-Ah-Oh (/|\), medd y rabbiaid, ar ei phen, ac wrth hyny, fel gallwn weled, yn dra chyffelyb i Dydein-lath prif-fardd llyw- yddol y Meini. Ond mewn meddylddrych arall am y Tydein-lath, neu y groes hon, cawn ei bod ar ryw dro yn cael ei gosod :allan fel trostan, a Sarff y Net arni megys yn ymladd a seirff Anwn yn anialwch Arabia. Yna cawn fod Hiesous y Testament Newydd, yntau, yn cael ei roi fel Hu, neu Sarff y Nef, i fyny ar y Trawst, ac yn cael dywedyd am dano :—" Ac megys y dyrchafodd Moses y sarff yn y diffaethwch, felly y mae yn rhaid dyrchafu Mab y dyn sef i fod yn Sarff y Nef, i ymladd. a'r Hen Sarff, neu'r Diafol, am lywodraeth y byd. Ceir y groes yn wastad yn arwyddlun o'r Duw-ddynion lachawdwrol, pa rai nid oeddynt oil ond efelychiad o'r Hu yn Nghnawd. Yr oedd Bacchus neu Hies wedi .myned dan ugeiniau o enwau, a'i addoliad wedi lledu trwy y gwledydd cyn hanesyddiaeth. Rhai o'i enwau ef oedd Liber ac Adoneus (yr un enw ag Ad-On, neu Haul yr Adnewyddiad yn ein Barddas ni, ac Adonai yr luddewon, ac Adonis y Phoeniciaid). Galwai y Groeg- iaid ef weithiau Evan, a Javan (leuan, Iau, lao), ac efe, wedi "ei ddynoli yn Javan, a loddir yn frarwd i Gomer, ac yn dad i'r Groegiaid, yn y ddegfed benod o Genesis ac efe oedd Bacchus-Osiris yr Aipht. Fel ag oedd yn Hu Arweiniol, galwai y Groegiaid ef yn fynych Dionysos, a Dionyson, sef Duw Ar- weiniol. Cyfarchent ef dan yr enw Io a chyfaddefa Dr. Hales, yn ei Faith in the Holy Trinity, bod yr enw hwn yn dalfyriad o'r enw Jehovah. Gwaeddent arno hefyd yn eu haddoliadau, gan ddywedyd, Io Nissi," sef I-Ah-Oh (/1\), arwain ni."
..... Y CYFARFOD LLENYDDOL…
Y CYFARFOD LLENYDDOL RHYFEDD YN NGHWMLLYNFELL. MR. GOL.Wele fi eto yn cymeryd fy adenydd ac esgyn i'r awyrgylch ohebyddol, a hyny am y rheswm i ryw ddynsodyn a gyf- enwa ei hun yn Wyntyllwr," sathru yn rhy agos i derfynau fy nyth pan ar ei hynt wynt- yllawg drwy y gymydogaeth yma. Nid wyf yn amheu am fynud nad ellir lloffa llawer o gynyrchion ar feusydd eang y newyddiaduron wythnosol yma, sydd ag eisieu eu gwynt- yllu yn fawr iawn; a dywedaf wrth y brawd yma, dynoetha dy fraich, a thafl dy ffyn o'r neulldu dros ychydig, ac ymgymera a'r gor- chwyl o ddifrif, ond cofia lanhau dy lawr- dyrnu dy hun oddiwrth bob anmhuredd yn gyntaf; onide, yn wir, nis gallaf gyfrif dy ymddygiadau yn llamsach at yr eiddo ereill yn ddim amgen na haerllugrwydd o'r mwyaf. Y mae "Gwyntyllwr," yn ei lith mewn cyd- wythnoslyn, yn ceisio profi mai "truth dychymygol" yn unig oedd fy ysgrif am gyfarfod llenyddol y lie uchod, ac ar yr un pryd yn ocheneidio yn ddwys ei fod wedi cael "swmbwl yn ei gnawd," a "brathiad dolurus i'w deimlad" yn ei herwydd. Syn- dod yn wir Beth, ai tybed nad oedd y saeth wedi ei gollwng oddiar fwa ffeitbiau ? ai tybed nad oedd yr un clwyf ar ei "adyn oddifewn" yn rhywle ? Tebyg ei fod os amgen, am ba achos y mae yn cwyno ? Dyma engraifft nodedig i brofi geirwirdeb y ddiareb, "Teflwch halen ar y croen iach, nid oes perygl iddo losgi." Y mae "Gwyntyllwr" yn cyfaddef fod rhyw ychydig o lowyr cellweirus y lie wedi bod yn ymddifyru eu hunain, pan ag yr oedd "effeithiau anianydd- ol yr alcohol wedi cyrhaedd i'r meridian uwch- af;" wel pwy oedd yr ychydig lowyr cellweir-, us hyny.. Ai nid y cyfryw a enwyd genyf n ? ie, meddaf, hwynthwy oeddent. Hefyd, y mae yn taeru nad oedd neb o'r cyfryw yn gwybod dim am reolau traethodu, barddas, &c.; erglyw hyn gyfaill, nid oeddwn yn amcanu darbwyllo neb i gredu y fath beth, ond fy amcan oedd taenu mantell gweddeidd- dra dros gymeriad y frawdoliaeth; gwn y buasai llenyddiaeth bur yn cywilyddio aros yn yr un ystafell a neb o honynt. Y mae y gwr a'r wyntyll yn fy nghyhuddo yn mhob dull a modd am ffugio enwau personau parchus yn y gymydogaeth; wel, noder allan ddynoliaeth y parchusaf a enwais, yr wyf yn apostol i'r haeriad-ei fod yn cyfranogi o'r neithior ddieflig ag oedd yn cael ei harlwyo gan ei fawrhydi satanaidd prydnawri y-24ain o Ionawr. Y mae ein "Gwyntyllwr" wedi bod mor eofn a chymeryd benthyg spectacle ei hen daid Mahomed y tro hwn, ac wedi ei gosod i farchog ar gefn ei drwyn bwaog. Y mae yn rhoddi trem hyllig i'r dyfodol pell, ac yno yn canfod rhyw dynged ofnadwy yn fy aros i a'm cydgreaduriaid sydd wedi bod mor anffodus a chymeryd yr un llwybr a mi. Ajtolwg, a fydd fy nhynged yn fwy ofnadwy na'r cyfryw ag sydd yn filwyr proffesedig yn myddyn y Gwaredwr, tra. ar yr un pryd y mae eu calonau yn demlau caboledig i'w arglwyddiaeth Felzebaidd i drigo ynddynt. .Y Pa un mwyaf o ddiystyrwch ar y Crewr holl ddoeth oedd cyhoeddi y gwirionedd mewn gwisg deilwng o ddynoliaeth, neu ynte fod y cyfryw bersonau a gydnabyddir gan ddynion felly yn blant iddo yn ymgyfeillachu ac yn cydhwylio'u can a haid o fodolion, pa rai sydd a nod y bwystfil i'w weled yn amlwg yn eu talcenau ? oobeithio nad yw'r amser yn mhell pan y bydd mwy o ymddidoli yn cymeryd lie, a phob aelod yn eglwys Dduw fel cangen i'r yn dwyn firwyth i fywyd tra- gywyddol. Gair yn mhellach at "Gwynt- yllwr;" diolch am y cynghorion, ond cynghoraf dithau i fod ar dy wyliadwriaeth, rhag ofn y gwel ymerawdwr tir abred fod yn dda anfon gosgorddlu ellyllaidd i dy gipio di yn gyntaf drwy y "tewfrig tagawl;" ac y bydd yn rhaid i ti gyfodi oddiar dy bentan eiriasboeth wrth archiad ei uchelder, a rhedeg trwy ganol y fflamiau alisaidd i'm cyfarfod i borth yr ystafell y soni am dani. Disgynaf yn awr i gilfachau y graig, a brysied y cawc- iod i'w trigleoedd; aed pob bran y noa i gysgu, a phob gwalch i edrych am ei gywion llech- ed pob dryw bach yn ei anedd glyd foncyff- aidd ie, a phored pob pedwar carnol ar benau y mynyddoedd, a gadawer lonydd i'r hen farcud, druan, i dreulio gweddill ei oes mewn dystawrwydd -dwfn heb neb i aflonyddu arno byth. BARCUD.
EISTEDDFOD Y GROGLITH.
EISTEDDFOD Y GROGLITH. Mr. GOL.Gan fod amryw yn ymofyn gair o eglurhad yn nghylch y dernyn adrodd- iadol yn yr eisteddfod uchod, dymunwn roddi iddynt ar ddeall mai gwaith Ieuan Glan Geirionydd, allan o'r Cant Qaneuon, ydyw y dernyn i fod. Mae y llinell gyntaf fel y canlyn:— Cilia'r haul draw, dros ael bryniau hael Arfon. Ar ran y pwyllgor, D. EVANS, Ysg.
BEIRNIADAETH EISTEDDFOD TREHERBERT.
BEIRNIADAETH EISTEDDFOD TRE- HERBERT. MR. GOL.,—Trwy eich caniatad y mae genyf sylw i'w wneyd ar y feirniadaeth ar draethawd Mens, gan mai myfi yw yr awdwr. Rhestrir ef gan Hwfa yn ail oreu, ac wrth ei gyferbynu a'r cyfryw oeddent islaw dywed- "Rhagora arnynt yn ei gynllun, ei iaith, a'i ddull o drin ei destyn. Dengys y traethawd hwn lawer o allu a gwybodaeth hanesyddol, ac arddengys fod gan yr awdwr allu mawr fel cyfansoddwr. Treulia yr awdwr ei nerth i'r fath raddau gyda y rlian gyntaf, felnad oes ganddo ddigon o nerth i ymdrin yn ddyladwy a'r rhan olaf o'i destyn." 1 allwn dybied fod yna dipyn o annghysondeb rhwng "gallu mawr fel cyfansoddwr, a fire alio y nerth allan," gan fod y traethawd yn un cyfangorff, ac y mae yn eithaf amlwg i'r athronydd manylgraff fod dylanwad y naill ddarganfydd- iad ar y Hall yn llawer inwy uerthol na dy- lanwad y naill na'r Hall o honynt ar wareidd- iad, gan fod dylanwadau ereill mwy nerthol ar wareiddiad na'r un o honynt hwy, am fod fod y gymdeithas genhadol mor flodeuog ar y maes, a'i dylanwad uniongyrchol ar wareidd- iad, a dichon pe buasai "balance of power" yn y feirniadaeth lenyddol fel y gerddorol, na fuasai y pres yn gyfangwbl yn myned i'r Gogledd ar y prif destynau.—Yr eiddoch, MABONWYSON.
.ecGYFEIREB MYNYDDOG."
ecGYFEIREB MYNYDDOG." MR. GOL.Yn unol a cliais "Ymgeisydd" yn eich rhifyn diweddaf, dymunaf ei hysbysu mai a ganlyn yw y c.yfeiriad :-R. DAVIES, Ysw. (Mynyddog, )'Bryn-y-gan, Cemes, Mont. -Yr eiddoch yn serchog, D. R. LEWIS.
ISAAC THOMAS A CHLADDEDIG-AETHAU.
ISAAC THOMAS A CHLADDEDIG- AETHAU. MR. GOL. -Gan fod y wasg yn gyfleus i bob Cymro yn ogystal a'r Sais yn ein hoes ni, a chan mai trwy gyfrwng y wasg yr ydym-yn dwyn llawer o faterion pwysig i weithrediad, cymeraf finau y wasg y tro hwn, fel lawer gwaith o'r blaen, i osod y cynygiad canlynol ger bron y cyhoedd. Mae'n wir y bydd hyn yn fantais bersonol i mi, ond nid mwy felly nag a fydd i'r lluaws yn gyffredinol, yn enwedig i'r dosbarth gweithiol. Gan fy mod trwy hir flynyddoedd o ymdrafodaeth yn nghymydogaeth Aberdar wedi dyfod yn dra adnabyddus o'r gymdygog- aeth a'i phreswylwyr, ac wedi bod yn weddol lwyddianus yn y cynlluniau :a osodais gerbron y gymydogaeth, sef gostwng prisoedd y coffin- au yn nghyd a chynllunio cyfleusderau i gludo y corff a'r perthynasau at. y gladdfa; ond hyd yn hyn nid yw y lluaws yn cydnabod y gwerth o hyn, yn enwedig gwerth y cyfleus- derau i gludo y corff yn nghyd a'r perthyn- asau at y bedd. Ond y mae yn eithaf rhesymol i basio heibio i hyn, am y rheswm mai yr hen arferiad yn Aberdar oedd cario y corff ar ysgwyddau y ffrindiau a gwaith eithaf an- hawdd ydyw tori hen arferiad i lawr, a chefnogi unrhyw gynllun newydd, a hyny mewn deng mlynedd o amser. Er fod pob dyn bellach yn gorfod cydnabod mai gwell cynllun ydyw gosod corff marw mewn hearse na'i osod ar ysgwyddau y cymydogion i'w gludo i'r bedd eto, wedi'r cyfan, gwrthun iawn gan lawer yw newid yr hen arferiad sydd wedi gwreiddio mor ddwfn yn yr ardal. A pheth arall, y mae rhyw wyleidd-dra yn perthyn i lawer i beru iddynt beidio cefnogi yr arferiad o gael hearse, gan gredu mai balchder ydyw, oher- wydd nad oedd neb yn nghymydogaeth Aber- dar er ys tua phymtheg mlynedd yn ol yn mynu hearse at gario eu perthynasau i'r gladdfa ond y mawrion, ac felly, gwell ganddynt ei gario fel cynt; ond mae yn rhaid cyfaddef fod yr arferiad o gael hearse yn dyfod yn fwy cyffredin bob blwyddyn. Wel, yn awr at y cynygiad, sef yw hyn, pe byddai pob gweithiwr perthynol i bob pwll glo drwy'r gymydogaeth yn taflu pawb ei ddwy geiniog yn y mis i drysorfa tuag at gael hearse a cherbyd pwrpasol at bob claddedig- aeth, y rhai a fyddant yn abl i gario deuddeg o bersonau yn nghyd a'r corff, a chario y perthynasau yn ol at y tý drachefn. Yr wyf o'r farn y byddaf yn alluog i ymgymeryd a phob claddedigaeth trwy yr holl gymydogaeth am y swm o ddwy geiniog yn y mis oddiwrth bob gweithiwr. Cofier na fydd hyn yn rhoddi un atalfa er cael angladdau scyhoeddus; ond gall pawb i ddangos yr un parch tuag at yr ymadawedig a'r perthynasau yr un fath o ran y cerbydau. Bydd hyn yn foddion i leddfu llawer ar deimladau y perthynasau galarus, ac hefyd yn fantais i lawer un a fydd yn dy- muno bod gyda'i waith os bydd amgylchiadau yn galw am hyny, fel mae yn arferol o fod yn ami ar lawer. Carwn pe byddai yr uchod yn cael sylw gan rywun neu rywrai, a'i osod ger bron y cyhoedd. Hyn yn bresenol-Ydwyf, yr eiddoch, fel arfer, ISAAC THOMAS.
YR EGLWYS A'R WLADWRIAETH.
YR EGLWYS A'R WLADWRIAETH. MR. GOL.Yr oedd yn dda genyf weled llith y Cymro Gwyllt ar y testyn uchod yn y GWLADGARWR yr wythnos o'r blaen. Carwn ei weled. yn myned rhagddo. Y mae yn y Cymro allu at hyn, ond iddo ofalu am ym- gadw oddiwrth y personol. Y mae darllen hanes cyfarfod a gynaliwyd y dydd o'r blaen yn Pwllheli yn ddigon i un dyn diragfarn, os bydd ynddo ryw duedd grefyddol, i chwydu y syniad o Ddadgysylltiad, ac i ddweyd nad oes dim yn meddianu y Dadgysylltwyr ond cenfigen at yr offeiriadon a'u hesgobion. Os mai teimlad crefyddol sydd yn medd- ianu'r bobl pan yn crochfloeddio ddydd a nos, "IJawr a'r cysylltiad rhwng yr JEglwys a'r Wladwriaeth," dylent argraffu hyny ar fedd- yliau y wlad drwy eu moesau a'u gweithred- oedd. Pa deimlad crefyddol oedd yn medd- ianu y bobl yn nghyfarfod Pwllheli, pan yr oeddynt wedi myned yn un benbleth o an- nrhefn anwaraidd, fel pe buasent mewn cyf- arfod etholiadol ddydd neu ddau cyn yr etholiad. Dywed y Faner am ddydd Sadwrn, Chwef- ror 12fed, Fod y gwrywaid yn y gynulleidfa yn ymddangos fel pe buasent yn ysgrechian am y goreu a bod Ficer Pwllheli yn dymuno cael siarad un gair, ond i gydgor o leisiau ateb, 'Na chewch. Y mae yn ymddangos fod ymladdfa wedi cymeryd lie rhwng rhai yn nghanol yr ystafell, ac hefyd aeth yn ym- laddfa rhwng dau weithiwr; ac yn yr ymladdfa dechreuasant wthio y blaid Eglwysig allan o'r ystafell. Beth, tybed? Ai dyma'r ffordd i efengyleiddio'r byd, sef trwy nerth ysgrech- .Y o feydd a dyrnau I Pa ryfedd fod crefydd yn dirywio yn ein gwlad, pan y mae achos crefydd yn cael ei arfer megys pel droed gan yr arweinwyr. Yil wir, y mae ymddygiadau llawer Ymneillduwr mewn cysylltiad a'r achos uchod yn peri i mi wrido, a braidd i wadu nad ydwyf yn Ymneillduwr o gwbl. YMNEILLDUWR. MR. GOL.,—Gwelwch yn dda roddi lie i'r ychydig nodiadau canlynol yn eich new- yddiadur. Ni flinaf chwi yn rhagor ar ym- drafodaeth y Cymro a'r Eglwys. Gellir meddwl wrth ysgrif ddiweddaf C. y byddai cael gafael ar fy ehw priodol yn ryw gynorth- wy iddo i brofi ei osodiadau, gan mor awydd- us y mae am dano; os byddai, danfoned i swyddfa'r GWLADGARWR am dano. Ond ofn- wyf mai amcan arall sydd ganddo mewn golwg. Y mae rhyw delicacy rhyfeddol yn perthyn i lawer o ohebwyr y papyrau Cym- reig yn y dyddiau presenol, nis gallant oddef i neb geisio ganddynt brofi eu gosodiadau, ac os meiddia rhywun wneyd hyny, ceisir cael allan yr enw priodol, ac wedi cael yr enw, gadewir y pynciau fydd mewn dadl, ac eir i drin personau, yr hyn na ddylai fod. Os traetha dyn ei farn ar ryw bwnc mewn new- yddiadur, paham na all egluro ei farn yn daw el a boneddigaidd, os ceisir ganddo? gallai llawer o ddaioni ddeilliaw o ddadleuaeth trwy y wasg, ar wahanol bynciau, pe gwnaed hyny mewn ysbryd Cristionogol, er mwyn goleuo y werin. Ni ddarfu i mi ymosod ar berson y Cymro, ond yn unig nodi yr hyn sydd yn ymddangos i mi yn ei lythyr yn annghyson- deb dybryd, sef dweyd ei fod yn eithaf peth i'r Eglwys fyw arni ei hun, ac ar yr un pryd yn condemnio yr unig lwybr i'w gosod i fyw arni ei hun, sef ei dadgysylltu oddiwrth y WIadwriaeth. Camddywediad hefyd oedd dweyd mai diddymu yr Eglwys o fodolaeth ydyw ei dadgysylltu. Yr ydym yn cydolygu a'r Cymro fod llawer o ragorolion y ddaeaT wedi eu magu ar fronau yr Eglwys, ond y mae mor wir a hyny fod yr Hen Fam wedi ymddwyn yn hollol annheilwng a gormesol tuag at lawer ohonynt, trwy fod yn ei medd- iant allu na ddylasai fod, sef gallu y Llyw- odraeth. Y mae yr Eglwys, trwy ei hundeb a'r Wlad- wriaeth, wedi myned megys yn rhan o'r Cyf- ansoddiad Prydeinig, ond nid ydyw y cysyllt- iad sydd rhyngddynt yn hanfodolion ohonynt, gall yr Eglwys fyw ar ol ei dadgysylltu hi, ond os na all, (yn ol tybiaeth ddisail y Cymro) nid yw y bywyd sydd yn ei meddiant yn awr yn fywyd ysbrydol, oblegyd bydd bywyd ysbrydol yr Eglwys fyw heb gael ei Iropio i fyny gan allu Llywodraeth Wladol. Nid wyf fi yn gweled paham na all ein Grasusaf Fren- ines fod yn ben ar y Wladwriaeth ar ol iddi beidio a bod yn ben yr Eglwys, ac y mae Dadgysylltiad Eglwys yr lwerddon yn myned yn mhell i brofi y bodola y Llywodraeth yr un fath ar ol tori yr undeb sydd rhyngddi a'r Eglwys, ond os mai syrthio i ddifodiant a wna yr Eglwys a'r Llywodraeth pan dorir yr undeb sydd rhyngddynt, (fel yr awgrymodd y Cymro,) gallwn ddweyd mai sylfaen dywod- lyd iawn sydd, iddynt, ond nid yw yn debygol mai felly y bydd, ac nid wyf yn meddwl fod y Cymro Gwyllt yn credu hyny hefyd, gan nad pa fodd y bu hi arno ddweyd hyny. Dywedaf hyn eto, cyn terfynu, fod fy llyth- yrau yr un mor wir gyda ffugenw a phe buasai fy enw priodol wrthynt, felly, chwilier am y gwirionedd a choder ef i fyny, y mae yr un o ran ei natur mewn gwisg garpiog, ag ydyw mewn gwisg o sidan.-Yr eiddoch, CARWR CYSONDEB. MR. GOL.-Nid fy amcan wrth ysgrifenu nodyn oddeutu pythefnos yn ol o dan y pen- awd uchod oedd diraddio Cymro Gwyllt, eich gohebydd neillduol o L'erpwl; nage, ond am nas gallwn oddef i achos mawr Rhyddid Crefyddol gael ei sathru mor annheilwng gan unrhyw ohebydd a gyfrifa ei hun yn Rhydd- frydwr, heb alw arno i brofi ei homadau, neu ynte dderbyn cerydd teilwng am ei gamwri. Gellid meddwl wrth don atebiad y Cymro Gwyllt, mai unig amcan y Dadgyslltwyr yw difetha yr eglwys, a chlymu maen melin wrth ei gwddf a'i gyru yn ddiseremoni i for di- ddymdra! Ac yn wir, y mae ef yn dadleu yn daer a hyawdl dros yr Hen Fam Eglwys. Beth ddywed y darllenydd am y canlynol, wys :Ren gan yw dweyd fod yr eglwys yn ddeorfa i Ddefodaeth ac yn nythle i'r Babaeth, &c.; chwedlau hen wrachod ymhonawl ydyw pethau o'r fath, heb safon na sylwedd." Tybed ? Eto, "Pwy ag sydd ynddo ysbryd Cymro a Christion a all lai nag anrhydeddu eglwys, yr hon a fagodd y fath ddysgawdwyr enwog a Hooker, Jewell, Jackson," &c. Ychwanegaf inau, ar draul Ymneillduwyr. Y mae yn amlwg bellach i bob sylwedydd diragfarn ar "arwyddion yr amseroedd," mai unig ymwared yr Eglwys Sefydledig oddiwrth drallodion mewnol ac allanol yw Dadgysylltiad diymaros oddiwrth y Wladwriaeth. Un clefyd difrifol sydd yn ysu Eglwys Loegr yw Defod- aeth. Diamheu fod "Mesur Rheoleiddiad Addoliad Cyhoeddus" wedi gwneyd peth da- ioni yn y cyfeiriad hwn, ond cyhyd ag y bydd cymaint o'i clerigwyr yn Babyddion ond mewn enw, nid oes obaith am waredigaeth i'r Hen Fam Eglwys. Wel, ynte, pa beth a gyfyd yr eglwys ar ei thraed eto I Atebaf yn groew, Dadgysylltiad. Dywedai rhywun yn bur ddoniol, "nad yw Eglwys Loegr yn bresenol ond cymanfa o bob sect yn y byd Cristionogol." Pa beth sydd eisieu e* gyru Colenso & Co., Mackonochie & Co. i'w lleoedd eu hunain? Nid oes angen ateb. Felly, yn mlaen yr elo y Dadgysylltwyr, a dymunaf eich Amen chwithau, y Cymro Gwyllt.—Yr eiddoch, CYMRO ARALL. O. Y.-O barthed fy enw priodol, ni fyddal waeth genyf ei roddi yn y fan hon, ond gan na wnai hyny y Cymro ronyn callach, bodd- loned ar hyn yr wythnos hon.-C.A.
CAPEL COFFADWRIAETHOL AUBREY,…
CAPEL COFFADWRIAETHOL AUBREY, GEFNCOEDCYMER. FONEDDIGION,-Mae lluaws o gyfeillion ac edmygwyr y diweddar Barchedig Thomas Aubrey wedi anfon atom, yn awyddus i wybod sut mae y capel uchod yn d'od vn ei flaen, a lluaws o gwestiynau ereill. Drwy eich caniatad chwi, Mr. Gol., ymdrechwn i'w hateb un ac oil. Da genym ddweyd fod y capel yn d'od yn mlaen yn gampus. Mae i fod yn barod tua diwedd Ebrill, a diamheu genym y gorphenir ef tua'r amser penodedig. Mae y contractor yn gwneyd ei waith yn rhagorol, ac nid ydym yn arbed arian na thrafferth er gwneyd y capel yn deilwng o'r gwrthddrycli; a diau genym, pan orphener ef, y cyhoeddir ef yn gem ac yn model. Nid ydym, hyd yma, wedi cael ond ychydig gynorthwy arianol tuag ato er amser gosodiad y Ceryg Coffadwriaethol; ond, er hyny, nid ydym yn digaloni, canys y mae y gymeradwyaeth unfrydol a gafodd y symudiad gan holl newyddiaduron ein gwlad, yn °gystal a r addewidion a gawsom gan am- ryw foneddigion parchus yn wystl i ni y daw y Cymry allan i wneyd yr hyn a allont er anrhydeddu un o'i meibion enwocaf. Y mae Cymry America wedi cymeryd y symudiad i fyny: y Parch. W. R. Jones, Fondulac, Wis., yn ysgrifenydd, a'r Parch. D. T. Davies, Utica, yn drysorydd. Mae ychydig gyfeill- ion yn Ngogledd Lloegr hefyd wedi addaw ychydig o gynorthwy i'r pwyllgor. Mae cyfeillion y gymydogaeth yn gwneyd yn dda, dan yr amgyichiadah; ond yn sefyllfa bres- enol y gweithfeydd, nis gallant wneyd agos cymaint ag a ddymunent. Y mae gwaith haiarn Cyfartlifa (prif waith y gymydogaeth) yn sefyll er ys dros flwyddyn a haner; Plymouth a Phendarren hefyd, er ys tua. blwyddyn. Anhawdd dweyd y golled a geir drwy yr amgylchiadau anffodus yma. Cania- tewch i ni felly i wneyd APELIAD at. genedlgarwch y Cymry. Mae yna nifer fawr o blant ysbrydol, hen gyfeillion, a& edmygwyr i'r diweddar Barchedig Thomas .9 Aubrey a hoffant anrhydeddu ei goffadwr- iaeth. Nid ydym yn meddwl fod dylanwad y weinidogaeth hono a dreiddiai drwy i& annghrediniaeth, ac a dynai allan ffynonau o ddagrau o galonau adamantaidd, nes gwneyd i'r anialwch flodeuo, a throi cartrefi diffaeth fel gerddi paradwysaidd na, nid ydyw yn bosibl fod y ffrydlif o hyawdledd a ysgydwai gynull- eidfaoedd fel y gwynt sydd yn chwareu'r don ar wyneb y dyfnder wedi ei annghofio. Ond rhaid i ni ymatal yn y cyfeiriad, er fod hyny demptasiwn, oblegyd y mae swn ei lais, ei ystum, ei esgyneb, ac yna y climax yn fyw ger ein bron. Wel, a gawn ni apelio at ei hen I ffrindiau yma a thraw—o Dan i Beersheba— am ychydig gynorthwy, er codi y Cofadail. Un o'r pethau diweddaf wnaeth Mr. Aubrey oedd myned yma a thraw er codi arian at Gofadail Jones, Mathafarn; ac onid ydyw yntau yn llawn mor deilwng 1 Credwn y dywed eich darllenwyr yn ddieithriad ei fod. Un rhwystr mawr ydyw, fod cymaint o ym- drechion lleol, fel y mae beichiau trynllon. gartref. Addefwn fod llawer dan eu beichiau, ond nid ydym yn meddwl fod nemawr i gymydogaeth na all wneyd ychydig tuagat y symudiad yma hefyd. Credwn pe byddai hen gyfeillion ac edmyg- wyr Mr. Aubrey i gyd yn anfon swllt yr un, y cyfarfyddem y draul. Ond diau fod can- oedd yn analluog i roddi cymaint a swllt, ond y mae canoedd fedrant roddi 2s 6c., 5s., 10s., lp, ac i fyny ac uchod, yr hyn a wna i fyny am anallu y lleill. Hoffem weled chwarel- wyr y Gogledd, glowyr a gweithwyr haiarn y De a'r Gogledd yn cymeryd y symudiad i fyny, ac yn gwneyd eu goreu o'i blaid; ac yn mhellach, pe bai ein masnachwyr lluosog, a'n boneddigion cyfoethog yn gwneyd ychydig er dwyn y symudiad i derfyniad boddhaoL Y mae Arglwydd Aberdar, D. Davis, Ysw., Maesyffynon; L. Davis, Ysw., Ferndale; T. Williams, Ysw., Goitre, wedi anfon cynorth- wy sylweddol i law. Bwriedir cyhoeddi list o'r holl gyfranwyr, felly, hoffem pe anfonai ein cyfeillion eu tanysgrifiadau i law erbyn. tua dechreu Mai, a derbynir hwynt gyda chalon ddiolchgar gan un o'r boneddigion apwyntiedig, a chan yr eiddoch, D. YOUNG, Arolygwr y Gylchdaith.
EISTEDDFOD PONTNEWYDD.
EISTEDDFOD PONTNEWYDD. MR. GOL. ,-Dydd Llun, yr 21ain cyfisol, cynaliwyd yn y lie uchod un o'r eisteddfodau rhyfeddaf y bum yn llygad-dyst o honynt yn fy mywyd. Wedi gwastraffu tua dwy awr o amser cyn dechreu, awd yn mlaen a'r gystadl- euaeth, heb neb ond yr ysgrifenydd a Mr. Hywel Cynon, y beirniad, ar y llwyfan. Canu "The Village Blacksmith;" goreu o 11 oedd Mr. Lewis, arweinydd cor Sirhowy. Canu y "Marsellaise HymIJ;" rhanwydywobr l'hwng parti o Bargoed a pharti o Blaenafon. Canu "Let the hills resound;" rhanwyd y wobr rhwng'cor Sirhowy a chor Blaenafon. Rhan- wyd y wobr rhwng mab a merch am chwareu ar yr harmonium. Canu "Jerusalem my glorious home; pump cor yn cystadlu, sef Cwmfelin, Deri, Blaenafon, Risca, a Sirhowy. Dywedai y beirniad fod y pump wedi canu yn dda iawn, ond fod y gystadleuaeth rhwng y ddau olaf, ond o'r ddau credai fod cor Sir- howy tua thrwch blewyn yn well na chor Risca, o ganlyniad, cawsant y wobr. Dyma. hi yn awr yn dechreu dyfod yn "dywydd mawr," fel y dywedai y Cardies, gwel wyd ar unwaith fod rhyw dwrw yn bygwth; yr oedd canmol cor Risca yn ormod i rai o'r corau aflwyddianus i'w oddef. Rhoddwyd gorchy- myn i barotoi at ganu yr "Hallelujah Chorus," cor Risca alwyd yn gyntaf, gosodwyd hwynt