Y Gwladgarwr

ARAETH Y FRENINES. Yn ystod y pum' mlynedd diweddaf nid yw y Frenines wedi ymddangos o flaen y cyhoedd ond dwy waith, sef ar achlvsur y dïolchgarwch am adferiad Tywysog Cymru, actlysur ymdaith Due a Duges Edin- burgh trwy Lundain yn union 0 wedi en Pfiodas. Yr oedd agoriad y Senedd wedi toyned yn beth ifurfiol ac annyddorol yn ystod Y blynyddoedd hyn, ar gyfrif parhaus Breninoldeb o'r amgylchiad. Darfu i hir absenoldeb y Frenines o wydd rcyhoedd arwain rhai i dybio fod teyrngar- y bubl wedi lledoeri, ac mai derbyniad ffurfiol a difater a g'ai ei Mawrhydi ar ei ^ynediad i agor Senedd 1876. Ond trodd 41lat, yn hollol wahanol, ac ni chafodd Mam el phobl dderbyniad mwy croesawus erioed a gafodd ar ei ffordd i St. Stephan ac yn 01 yr wythnos ddiweddaf. Y mae Tywydd frenines" wedi dyfod bellach yn ddiareh tn ein plith, ond er i'r "Queen's weather" 7 tro hwn droi yn anffyddtawn,. ni throdd bobl yn anffyddlawn. Nid oedd pelydryn o teulwen yn sirioli y ffurfafen drymllyd, 11 disgynai peth eira yn awr ac yn y man; nid oedd yr awyr dromedd, na'r oerni yn lleddfu dim ar frwdfrydedd y yrfaoedd ma-wrion, y rhai a hofient eu Jyrdd neisiedi, ac a ddyrchafent eu myrdd o&nllefau, bob cam o'r ffordd o Balas Buckingham hyd at Dy yr Arglwyddi. Y *&ae ei Mawrhydi bob amser yn nodedig 4m brydlondeb yn ei hymddangosiadau ey- ^Oeddus, rhag trethn ar amynedd ei theyrn- fcrbobl; ac ychydig fynudau cyn dau o'r gloch, cychwynodd yr osgordd Freninol Sydd rhwysgfawredd na welwyd ond yn ailaml ei gyffelyb. Elai ei Mawrhydi blewn cerbyd godidog, yn cael ei dynu gan \\tyth o'r ceSfylau-hufenlliw hyglod, y rhai rwysgfawr addurnid a ribanau gleision a rosettes Ar ei gwaith yn disgyn wrth fyoedfa T;y yr Arglwyddi, torodd magnelau y Pare allan mewn taranau croesawol, ac **th ei Mawrhydi i fewn i dderbyn gan y ^ndefigaeth roesaw mor galonog ag a ^erbyniasai gan y werin fawr o'r tu allati. ^ynierodd ei Mawrhydi ei heisteddle ar yr ^rsedd, tra'r holl gymanfa bendefigol—y j&manfa fwyaf urddasol ag a all y byd oil ^ddangos—yn sefyll ar eu traed. Y mae kywbeth. bron yn ddifrifol yn y cyferbyn- 34 ihwng ysgafnder a gorlonder aelodau y y Cyffredin a sobrwydd urddasolddwfn 5 Arglwyddi, ar yr aclilysuron hyn: a il Yda hyn, dyma dwrw a mawr swn traed 1 r.^ glywed yn agoshau, sef y Faithful | °^moEs" yn brysio i fynu, gan Ion i*8*yddo eu gilydd, fel bechgyn yn gadael ysgol i fwynhau eu holidays." Wedi J °ais arferol am Drefn, yr Arglwydd p§hellydd, gan benlinio a gynygiodd i'w "wrhydi yr Araeth; hithau a amneidiodd ef i'w darllen, yr hyn a wnaeth mewn JV5 clir a hyglyw. Wedi hyny ymadaw- IOad Y Prenines, ac yr* oedd Sesiwn 1876 ei agor. Ni pharhaodd yr holl ddefod taiv mynud ar ddeg. yciTm- ?r ^aeth ei hun, nid oes ond ton ddyweyd, gan mai ychydig a «rh chynwys. Y fath wrthgyf- ev°{Diad y sydd rhyngddi a'r Areithiau i Jphyrfi°l, 11 awn elfenau diwygiadol, a Ij,,11?' yu ystod Gweinyddiad Mr. Gladstone! A.11 y^r mewn heddweh a'r holl <^aUoe)(^ Tramor, yr hyn a wyddem yn ^f,°'r blaen. Yna ceir cyfeiriad at y oflj, ryfel j-n Twrci, a dvwedir fod Llyw- Prydain Fawr wedi cyduno gyda'r mawrion ereill i argymhell ar y angenrheidrwydd am y fath hLin! 0 gyfiawnder ag a wna feymud %nv gwynion ei ddeiliaid Cristionogol: ein bod wedi llawnodi note rass3r* Wedi cyfeirio at y cy- yn j China, at daith Tywysog Cymru Wn<lla> at y drafodaeth yn ngylch Teh ez> ac yr atigenrheidrwydd thera Wanegu at deitlau y Penadur yn ei ^tlas a'r Ymerodraeth Indiaidd; *i Synil fach, heb ei enwi yn union-! *» atfatery Cylchlythyr Caethwasiol. Hysbysir fol Dirprwy-Freninol i edrych i mewn i'r holl gwestiwn: ond nid yw hyn ond hen ddyfais Dormidd i ohirio pwnc diflas, oblegyd nis gall y Senedd ddadleu y mater tra byddo Dirprwyaeth Freninol yn eisteåd arno. Addewir hefyd Fesur i ddiwygio deddfau Llongau Masnachol: os bydd unrbyw dditTyg neu dwll-dianc yn y Mesur hwn gailwn fod yn hyderus y bydd i M.r. Plimsoll ei weled yn brydlawn. Addewir mesurau ereill, ond nid ydynt ond ychydig yn eu rhif, a dibwys yn eu natur. Gwir yw fod Mr. Disraeli wedi hysbysu ddiwrnod agoriad y Scnedd ei fod ef yn bwriadu dwyn i mewn Fesurau yn ystod y Sesiwn, y rhai ni enwir yn yr Araeth. Amser a ddywed: y mae y pro- gram, fel y mae, yn un digon tlawd.

YR ARSYLLFA. CHWEJT. 17EG, 1870. Gwelsom yn ddiweddar Awdl-Bryddest am y diweddar gadeirfardd Emrys, wedi ei chyhoeddi gan y bardd ieuanc llwyddianus Caeronwy. Deallwndddi fod yn y gystadleuaeth yn Eis- teddfod Freimol Pwllheli, 1875, am yr A'20 a'r medal aur, ac iddi gael ei rhesu yn ail oreu. Nid ydym wedi cael cyfle eto i'w darllen dros- odd, ond aethom yn frysiog dros yr rhagymad- rodd, a thynwyd ein sylw at rywbeth yn hwnw, yr hwn nis gallwn lai nag edrych arno gyda'r annghymeradwyth lwyraf. Crybwylla Caeronwy fod ei Awdl-Bryddest ef yn ail, ac awdl o eiddo rhywim yn drydydd, ac Islwyn yn bedwerydd. Yn awr dymunem ofyn pa hawl oedd gan Caeronwy i gyhoeddi o gwbl fod Islwyn yn y gystadleuaeth? Ystyriwn hyn yn drosedd ar foneddigeiddfoes barddas, ac ni ddylid ei oddef o gwbl, ac nis gallwn yn ein byw lai na gweled yriden hon yn rhedeg trwy y rhagymrdrodd:—" Edrychwch arnaf fl., mi gurais Islwyn yn Mhwllheli." Yr ydym yn gobeithio y gwel Caeronwy y priodoldeb a'r dymunoldeb o wneyd apology yn ddiymaros i Islwyn am wneyd defnydd o'i enw mewn dull mor, waradwyddus a di-etiquette. Gwelsom grybwylliad hefyd dro yn ol o'r papyrau Ameri- canaidd fod y bardd Gurnos yn ail mewn rhyw gystadleuaeth yno. Atolwg pa bryd y dysg pobl wersi cyntaf a hunan-eglur synwyr cyff- redin ? Nis gall neb atal y beirdd i siarad a'u gilydd gyda golwg ar pwy oedd yn y gystadleu- aeth, ond myntumiwn nad oes hawl gan neb, ac ni ddylai neb gymeryd yr eofnd,ra a'r rhyddid anwarantedig hwn ar enwau eu cydfeirdd trwy gyhoeddi eu bod mewn cystadleuaeth. Cynaliwyd cyfarfod yn Marchnadle Aberdar, dydd Llun diweddaf, gan MR. D. MORGAN, MOUNTAIN ASH, ac ereill, er egluro i'r glowyr natur a manylion gweithrecliadau y slidmj t scale. Yr oeddym yn dygwydd bod yn bresenol pan ddechreuodd Mr. w Morgan siarad, a gwrandawsom arno am ychydig fynudau. Nid hir iawn y bu Mr. Morgan, beth bynag, cyn codi y sluice oddiar grongelloedd ei fasti, er ei dywallt ar y GWLADGARWR. Mewn cysylltiad a rhyw bwnc dywedai, Fel y gwel- soch yn y Western Mail, y South Walei Daily News, Tavian y Gwdthiwr, a'r Gwladgarwr, neu y Gwladfradior ddyl'swn i ddweyd." Wedi i'r cyfarfod fyned drosodd, dygwyddodd i ni gyfar- fod Mr. Morgan yn ddamweiniol, a gofynasom iddo, os gallai gyfeirio at rywbeth ag oedd yn ei .Y gyfreithloni i asio bradwriaeth a'r GWLADGARWR. Crybwyllodd am ryw bethau a gymerasant le yn 1873. Adgofiasom ef pwy oedd yn dal cysylltiad a'r GWLADGARWR y pryd liwiiw, ac os oedd bradwriaeth wedi cael ei wneyd, mai y rhai oedd yn proffesu bod yn gyfeillion iddo ef yn awr oedd yn euog. Y mae deddfau symlaf logic yn galluogi dyn i weled y casgliad yna. Yr ydym ni yn dal rhyw gysylltiad a'r GWLADGARWR yn awr er's yn tynu yn mlaen ar ddwy flynedd, a heriwn Mr. Morgan, Mountain Ash, a phob un arall i brofi neu ddangos cynifer ag un engraifft o fradwriaeth yn y GWLADGARWR. Wrth gwrs, fe wel pawb nas gallwn ni fod yn gyfrifol am y rhai oedd yn ymwneyd a'r GWLADGARWR yn 1873. Y mae y GWLADGARWR, trwy holl ystod y strike ddiweddaf, wedi profi ei hun yn wir gyfaill y gweithiwr; dywedodd y gwir yn onest, a dy wedodd eu lies wrth y gweitliwyr. Yr oedd rhai, fe ddichon, yn ei gablu y pryd hwnw, ond y mae olwyn Rhagluniaeth erbyn lieddyw yn profi mai y GWLADGARWR oedd ar yr iawn. Ni ddarfu i ni aros i ddiwedd y cyfarfod, ond clywsom na chafodd Mr. Morgan y gwynt o'i du yn hollol, ac iddo daflu ei swydd i fynu. Clyw- som i Gwron Ditr adrodd y penill a ganlyn yno, gydag arddeliad mawr:— Dywedwch, blant yr oes a d del, Ddarfod eich magu ar y sliding scale, Fel hyn mae'i fod, a phawb a'i gwel, Rhaid byw a marw ar y sliding scale; Pan ddelo oes y deg* i ben, I 'madael a'r fucliedd is y nen, Y diafol a ddaw yn ddigel, A ffwrdd a hwy ar y sliding scale." Y deg sydd yn eistedd ar bwyllgor y sliding scale, mae'n debyg.

Y Wiadfa Gymreig. Mae Dirprwywyr Ymfudol Prydain Fawr wedi cyhoeddi rhybudd yn gosod pawb ar eu gocheliad rhag ymfudo i lanau y Chupat. Yn ol yr adroddiadau diweddaraf a dderbyniodd Llywodraeth ei Mawrhydi ymddengys fod y drefedigaeth mewn sefyllfa gyfyug iawn. Y mae y cnwd gwenith wedi methu, ac ofnir caledi mawr. Dymuna y dirprwywyr ad^ofio pawb a ant yno ar ol y rhybudd hwn, na fydd ganddynt neb i'w feio ond hwy eu hunain.

Dyfarniad y Bwrdd Cymodol. I Cyfarfu pwyllgor y sliding scale yn y Royal Hotel, Caerdycld, dydd Sadwrn diweddaf, pan yr oedd yn bresenol Mri. D. Davis (yn y gadair), W. Menelans, W. Thomas Lewis, W. S. Oartwriglit, T. Chaloner Smith, ar ran y meistri, a W. Abraham, H. Mitcliard, J. Prosser, T. Halliday, a D. Morgan, ar ran y gweithwyr. Wedi eistedd am o gwmpas chwech awr, penderfynodd y pwyllgor fod gostyngiadau i gymeryd lie, yn ngwahanol lofeydd yr Undeb, sylfaenedig ar adroddiad y cyd-gyfrif wyr, gycla golwg ar brisoedd gwertft- iadol y glo, fel eu cymhwyswyd o dan y scale a osodir allan yn nyfarniad yr lleg o Ragfyr, 1875, fel y canlyn :— Pentwr Rhif 1, yn cynwys glofeydd glo ager, gostyngiad o 7 y cant. Pentwr Rhif 2, yn cynwys glofeydd glo tai Sir Fynwy, gostyngiadau o 10 i 33 y cant. Pentwr Rhif 3, yn cynwys Rhondda Rhif 3 glo tai, a glofeydd glo ager Abertawe, y rhai a reolir gan yr unrhyw ostyngiad o 21-i 2 y cant. Y mae y gostyngiadau hyn i fod mewn grym o'r cyntaf o Ionawr diweddaf, ac i bar- hau am chwecli mis o dan y trefniant y cyfeiriwyd ato. Yr hyn a ganlyn sydd fraslun z_l y o'r dyfarniad. Wedi cyfeirio at ddyfarniad Rhagfyr lleg, 1875, dygir i fewn adroddiad y cyfrifwyr :— At Gadeirydd ac Aelodau Pwyllgor y sliding scale. FONEDDIGION, — Wedi chwilio llyfrau y gwahanol lofeydd, yr ydym yn cael fod pris- oedd y glo a werthid yn Tachwedd a Rhagfyr diweddaf, ar gyfartaledd fel y canlyn Pentwr Rhif 1, glo ager mawr, rhidylledig, 10s. 7 -82c. Pentwr Rhif 2, g.wythienau Mynyddislwyn a Tillery, lis. 2 78c. Pontwr Rhif 3, gwythien Rhif 3 Rhondda, 10s. 5-83c. Ydym, foneddigion, eich ufudd weision, PRICE WATERHOUSE & Co., JOHN ROUTH & Co. Chwef. 3, ,1876. Y mae y prisoedd uchod i fod yii safon i'r cyflogau o'r laf o Ionawr, 1876, manylion y rhai sydd i'w penderfynu eto gan y pwyllgor. Y mae y glofeydd a ganlyn yn perthyn i Pentwr I PENTWR RHIF 1. Glofeydd Cwinni Raiarn Aberdar „ Powell Duifryn Davis a'i Feibion Cwmni glo Bodryngallt „ R. Crawshay „ Cwmni Haiarn Dowlais „ D. Davies a'i gyf. „ Nixon, Taylor, a Cory „ (Ager) Cwmni Haiarn Plymouth Pentre, Church, a Resolven (Ager) Glamorgan Coal Company Bute Merthvr J Cwmni Bwllfa jRhondda Mertliyr „ Aberdare Coal Company Heath, Evens, a'u cyf. Mordecai Jones, Nai-tmelyn Ynysfaio (Cwmni glo Troedyrhiw) (Ager) Coffin a'i gyf. Aberdare Rhondda Thomas, Sguborwen New Tredegar (Ager) Cwinni glo a haiarn Tredegar „ Cwmni Ebbw Vale (A.ger) Partridge, Jones, a'u cyf. „ J. C. Hill a'i gyf. J. Vipond a'i cyf. Patent Nut and Bolt company „ (Ager) Cwmni haiarn Rhymney „' Ager Milfran a Tileri (Cwmni glo Bryn- mawr Cwmni haiarn Blaenafon „ Norton a'i gyf., Cross Hands a California „ Cawdor (Morgan a Thompson) Governor and Company's, of Copper Miners Yn y glofeydd uchod, bydd gostyngiad o 7 I 0 y cant o'r cyflogau a delid yn Rhagfyr di- weddaf. Perthyna y glofeydd canlynol i Pentwr 2:— PENTWR RHIF 2. Glofeydd Cwmni Energlyn Prothero Trust „ W. S. Cartwriglit, Bvyngwyn a Tophill „ Partridge, Jones, a'u cyf., Plasycoed „ J. Latch a'i gyf. „ Latcli a Cope „ Clap a'i gyf. „ Cwmni Rhos Llantwit r „ T. Phillips Price „ Cwmni glo Garngethin E. D. Williams „ Cwmni glo Gwladis- Cwmni glo Wingfield Be van a Piyce T. Bevan, Pontygwaith „ Cwmni glo Brynmawr, Tilery level Cwmni Powell Gelligaer „ AV. a E. Beddoe „ Powell Duffryn, White Rose Cwmi Bargoed „ Tirphil, Darran, a Cefn Brithdir (Cwm- ni haiarn Rliymni New Brithdir (cwmni Dowlais) t, Bedwellty a Darran Level (cwmni glo a haiarn Tredegar) Yn y glofeydd uchod (oddigerth y rhai a nodwn eto), bydd y cyflogau yr un o fis Ion- awr diweddaf ag oeddynt yn 1869, gydag ychwanegiad o 5 y cant. Yn Cwmnantygroes a Tillery, y mae y pris toriadol i gael ei ostwng i 2s. 3ic. y dunell, a phob prisoedd a chyflogau ereill i gael eu gostwng yn gyfate bol.. Yn nglofeydd Cwmniau y BargoeH, Dowlais, Brithdir-newydd, Rhymney, Tir Phil, Cefn Brithdir, a Darran y mae pris y dunell am ei dori i gael ei ostwng i ls. 52 -10c. y dunell, a'r holl brisoedd ereill yn gyfatebol. Yn levels Bedwellty a'r Darran, perthynol i Gwmni Haiarn Tredegar, bydd pris toriadol y dunell i gael ei ostwng i Is. 4c. 6-10ed, a'r holl brisoedd a'r cyflogau ereill yn gyfatebol. Mae Mr. Henry Mitchard a Mr. W. Thomas Lewis i benderfynu rhyw fanylion a eithriwyd ac na ddeliwyd â. hwy yn yr uchod. Dyma lofeydd Pentwr 3:— PENTWR RHIF 3. Y Glofeydd Dygliataidd (Bituminous) psrthynol i'r Cwmniocdd canlynol :—Glamorgan Coal Com- pany; Haiarn a dur Eforest; Dinas Main; Coed- cae; Troedyrhiw; Thomas a Griffiths; CoiRn W. Perch Great Western; D. aL. Davis; Aber- dar a'r Plymouth; D. Thomas, Brithweunydd; Red Ash, Llantwit; Edmund Thomas. Llwyncelyn; H. Hussey Vivian; Vivian a'i Feibion; Nixon a Bell, Western Merthyr; Graigola a Clydach; Glasbroolc, Cwmbach; Birch Roch; R. B. Byars a'i Gyf.; Tyr Glandwr; Glofeydd J. Glasbrook; Siemens Glandwr; Swansea, Valley; Aber. Y gostyngiad yn yr uchod i fod yn 0121i y cant oddiar brisoedd Rhagfyr diweddaf. Arwyddnodwyd Chwef. 12ed, 1876, D. DAVIS, cadeirydd W. ABRAHAM, is- gadeirydd, W. MENELAUS, HY. MITCHARD, W. S. CARTWRIGHT, JOHN PROSSER, W. THOMAS LEWIS, DAVID MORGAN, T. CHALONER SMITH, THOMAS HALLIDAY, Tyst i lawnodiad y personau uchod, W. SIMONS, cyfreithiwr, Merthyr. .taI

NODION 0 ABERTAWE. Y mae yr awclurdoclau lleol yn bender- fynol o gael gwelliantau wedi. eu cario allan yn yr ystrydoedd, yn ol fel y eawn ha.nes eu gweithrecliadau yn y Cynghor Trefol ac yn Llys yr Ynadon. Y mae amryw o'r con- tractors wedi eu gwysio, a chael eu dirwyo mewn rhai achosion, am adael eu defnyddiau adeiladu yn yr heolydd, ac ereill wedi d'od yn rhydd trwy dalu y costau mewn achosion ereill. Hefyd, dygwyd lluaws o'r masnach- wyr yn mlaen am adael eu defnyddiau tuallan i'w masnachdai, yr hyn a achosai rwystr yn y dramwyfa, ac, fel y sylwodd Mr. Fowler, yr ynad, yn ddiweddar, fod hyny yn demtastiwn i'w lladrata. Dirwywyd amryw ereill am beidio ysgubo o flaen eu masnachdai cyn naw o'r gloch yn y boreu. Cawn yn hanes gweithrediadau y Cynghor Trefol fod y Maer (Mr. James Livingstone) a Mr. Ebenezer Davies, y swyddog meddygol, wedi ymweled a lleoedd bryntion o gylch y North Dock, ac y maent eisoes wedi cymeryd mewn llaw er cael tipyn o lendid hyd yn nod o gylch y dociau. Y mae y maer hefyd wedi addaw gosod atalfa ar y masnachu sydd yn cael ei gario allan ar y Sabath, ac hefycl i roddi atalfa ar y chwareu pitrfb and toss sydd yn cymeryd lie yma a tliraw yn yr heolydd culion, a gosod taw ar yr iaith isel a gwarad- wyddus ag sydd i'w glywed yn barhaus yn yr heolydd. Bendith fo ar ei ben i gario ei amcanion allan. Y mae Mr. Silas Evans a'i gor wedi derbyn gwahoddiad taer oddiwrtli Bwyllgor yr Ysbyty i berfformio y Messiah eto er budd y sefydliad hwnw. Teg yw hysbysu na ddarfu h iddynt gael elw odcliwrth gyngherdd Mr. Phipps a'i gor, ac na ddarfu i hwnw ofyn iddynt am ganiatad i ddefnytldio hyny o awdurdod yn ei hysbysiadau a chlywsom hefyd fod ei gyngherdd yn fethiant o 40p. yn y man lleiaf. Eithaf gwir a ddyv,edodd Cerddor yn flaenoroli hyny yn y GWLADGAR- WR, sef mai ojyposition i gur Cynon oedd hyny o ddyfodiad allan a'r Messiah gan Mr. Phipps, R.A.M., ond fod llais y cyhoeddo blaid Silas a'i gor. Bwriadem weled sylwad- au y galluog Alaw Ddu yr wythnos ddiweddaf yn y GWLADGARWR. Hyderwn y gwel ei ffordd yn glir yn fuan i ni gael hyny. Dywedir na pherfformiwyd y Messiah erioecl o'r blaen cystal yn Abertawe. Yr oedd Madame Edith Wynne ar ei huchelfanau, mae'n debyg. fel na chanodd cystal erioed o'r blaen yn Aber- tawe, yn ol barn llawer yr oedd Miss Lewis yn medru treiddio ei llais lleddf i galonau y dorf, fel y gellid deall fod braidd pawb megys yn dal eu hanadl yno a gellir dweyd yr un fath am y lleill, yn neillduol Eos Morlais, yr hwn sydd i gymeryd rhan yn y perflormiad nesaf eto, mae'n debyg. Y mae hyny yn llefaru yn uwch am dano na dim fedrwn ni ddweyd. Y mae y Cambrian yn rhoddi canmoliaeth annghyllredin o dda i'r perflorm- iad yn ei adolygiad, a diau fod swm taclus o arian wedi eu crynhoi y noson hono at sefydliad y Mud a'r Byddar.—D. E.

GENEDIGAETHAU. Chwefror 8fed, priod Mr. William Morgan (Gwilym Morganwg), Aberafon, ar fab, a gelwir ef Thomas Levi.

MARWOLAETIIAU. Chwefror Hog, yn dra sydyn, Mr. James Mainwaring, ]'■->restfach, o'r typhus fever. Aeth at ei orchwyl i •! arferol nos Iau y lOfed, ond bu rhaid iddo ddychwelyd adref, lie y bu yn dyoddef yn ervin hyd lies y darfu angeu rhoddi terfyn ar ei bo nau. Dydd Mercher canlynol, liebryngwyd ei weddillion marwol i orphwys hyd ganiad yr udgorn diweddaf, yn mynwent Bethlehem, Cadle, He y bu yn aelod ffyddl<y«vn am flynyddau lawer. Teimlir galar cyffredinol ar ci ol. Gadawodd weddw a saith o blant am- ddifaid i alaru ar ei ol. Chwefror 12fed, yn 85 mIwydd oed, Mr. William Jones, Pwllyhwyaid. Trecynon, Aber- dar. Yn moreu ei oes bu yn filwr, a chymerodd ran yn mrwydr ddyclirynllyd Waterloo. Yr oedd yn aelod ffycldlon o eglwys yr Hen Dy- cwrdd.

Y mae Mr. Forster newydd farw, yr hwn oedd yn ysgrifenydd mynych i'r Edinburgh .Review, a chylchgronau ereill. Deallwn fod iechyd Mr. Morley, A.S., mor wael, fel y mae ei feddyg wedi gorchymyn iddo orphwys ar unwaith yn rhywle o'i gartref. Y mae amryw ddynion enwog mewn mor- wriaeth o New York wedi penderfynu myned ar ymchwil-fordaith, yn gynar yn y gwanv/yn dyfodol, tua'r gororau rhewllyd, er chwilio am gofnod-ysgrifau a adawyd gan Syr John Franklin. Y mae poblogaeth Talaeth New, York yn 4,805,207. Cyfanswm yr etholwyr ydyw 1,138,330, o ba rai y mae 733,082 yn frodor- ion y dalaeth.

Oes y Byd i'r Iaith GjTnraeg." Tra Mor, tra Brytlion." EISTEDDFOD IFORAIDD ABERDAR. CYNELIR yr EISTEDDFOD uchod DYDD LLUN SULG'.VYN, 1876, dan nawdd Adran Iforaidd Aberdar. BEIRXIAII). Y G'mu—J. Parry, Ysw., M.B., Aberystwith, a John Thomas, Blaenanerch. F Farddcmiaeth—Parch. W. Thomas (Islwyn). Tmethodan-Parch. J. Jon-s (Mathetes).. TESTYNAU A GWOBRWYGN. TRAETHODAU. 1. Am y Traethawd goreu ar Safle y Gweith- iwr yn y Cyfanaoddiad Piydeiiiig." Gwobr, lOp. 10,s. 2. Am y Traethawd goreu ar Ddyledswjrdd pawb i ymimo a'r Cyuideithasau Cyfeiligar (Friendly Societies), yn nghyd a'r lies deilliedig oddiwrthynt. Gwobr, op. BA RDD 0NI A ET7T. 3. Ana y Chwarengerdd oreu ar Amgjrlchiadau ymweliau Owen Glyndwr a Syr Lawrence Berk- rolles." Gv/el y Gvxjddoniadur Cyiureig. Gwobr, lop. los. 4. Am y 12eg Englyn Unoell Union goreu i'r di- weddar Cvnddelw," gvi'obr iip. 3s. 5. Am y Dnchangerdd oreu "I'r Siarad-wyr a'r YsgrifenAvyr hyny sydd mor hoff o orfeichio y Gymraeg it geiriau Saesonaeg." Dim dros wyth. penill. Gwobr, 2 p. 6. Am yr Englyn U nmn Union (Beddargraff) goreu i'r diweddar Griffith Williams, o'r Bell Inn, Trecynon, am &i weithgarweh a'i gywirdeb fel aelod a Thrysorydd Cyfrinfa Ifor, Aberdar, am uwchlaAV trjain mlynedd. Gwobr, Ip. OEllDDORIABTH. 7. I'r Cor, heb fod dan 150 o rif, a gano yn oreu, Bendigedig fyddo Arglwydd Dduw Israel," gan John Thomas, Blaenanerch. Gwobr, íOp., yn nghyd a baton ardderchog i'¡; Arv/einydd. 8. I'r Cor o'r un Gynulleidfa, na enillodd dros 20p., a gano yn oreu Y Gwlithyii," gan Alaw Ddu. Gwobr, 20p. 9. I Gor o Blant, Leb fod dan 40 mewn rhif, na tliros 15 oed, a gano yn oreu, Nis rhoddwn fyny'r. Beibl," gan -Gwilym Gwent, o Gúr y Plant. Gwobr, 6p. Ail oreu, 3p. Caniateir i wyth mewn oed i gynorthwyo. 10. I'r Parti, heb fod dan 20 na thros 30, agano yn'oreu "Y Gwanwjn)," gan Gwilym Gwent. Gwobr, 5p. 11. I'r Gwryw a gano yn oreu Gogoniant i Gymru," gan J. Parry, B.M. Gwobr, 10s. 12. I'r Ferch a gano yn oreu Tros y Gareg," o'r So?){js of Wales, gan Brinley Richards. Gwobr, 10s. 13. Tu the Brass Band who will best render a Selection of Welch Airs, to be had from R. De Lacey, 10, Millbrook Road, Brixton, London. (No Reeds allowed). Prize, 7p. 7s. CELF YDD YD WA IT H. 14. Am y Crys lliain G-wyn goreu" (gwaith nodwydd), lp. 10s. 15. Am Enghraifft o'r "Gwelliant goreu o Lusern Ddyogel" (Safety Lamp). Gwobr, 2p. A JIDDA U. Y Cyfansoddiadau, yn nghyd a'r Lamp a'r Crys, i'w hanfon i'r Y agrifenydd erbyn yr Slain o Ebrill, 1876. Enwau pa.wb a fydd yn cystadlu ar y testvnau ereill i fod yn llaw yr Ysgrifeufdd erj^yn yr 21ain o Mai, 187(5. Ni wobrwyir oni fyd 1 teilyngdod. Y Cyfansoddiadau iuddugol i fod yn eiddo y Pwyllgor. Rhaid i bob Ymgei. 1.1 na alio fod yn bresenol anfon ei enw dan sel i.. Ysgrifenydd erbyn dydd yr Eisteddfod. Gofelir am bersonau cymhwys i feirniadu y Lamp a'r Crys. CYNELIR CYNGHERDD FAWREDDOG Yn yr hwyr, pryd y gofelir am enwogion o fri i wasanaethu. Cyhoeddir eu henwau yn y Newyddiaduron fis, o leiaf, cyn dydd yr Eisteddtod, yn nghyd ag enwau Llywydd ac Arweinydd y dydd y lie, yn nghyd a.'r pris i'r Eisteddfod a'r Gyngherdd, &c. Arran y Pwyllgor. D. R. LEWIS, Ysg., • 1241 33, Wind Street, Aberdar. Ysgoldy Cenedlaethol Nelson, Llanfabon. BYDDED hyshys y cynelir EISTEDDFOD yn D y lie uchod DYDD LI.I:5 MAI laf, 1870. Darnau Corawl. 1. I'r Cor a gano oreu "Fy Ngwlad," gan John Thomas, Blaenanerch. Gwobr 10p., a timepiece liardd i'r arweinydd, gwerth 2p. 10s. 2. I'r Cor a gano oreu "Hail, Judea," 0 Judas Maccabaius. Gwobr 4p. 3. I'r Cdr o Blant, heb fod dan ugain mewn rhif, na thos 15eg oed, a gano oreu Yn Curo," o Su-ii y Jiwbili. Gwobr Ip. Caniateir i chwech mewn oed ganu gyda'r plant. Am y gweddill o'r testynau gwel y Programme, i'w gael ain le. yr un, drwy y post IJc., gan yr Ysgrifenydd, DAVID BEDDOE, Nelson, 1257 Near Pontypridd. WANTED—A Housemaid: also, an Under waitress. —Apply at the Boot Hotel, Aber- dare. 1266 NEATE. A* GRAND MUSICAL COMPETITION will take pla?^ on EASTKU MONDAY, April 17th, 187(j, when a PRIZE OF t40 will be given to the CHOIR of not less than 100 VOICES,"that- will best render "Worthy is the Lamb." Admis- sion One Shilling. JOHN-JONES, Seerei^iry, 1265 High Street, Neath. At holl Danwyr Daheudir Cymru a, Mynwy. BYDDED hysbys i holl damvyr (vndergromid JLt firemen) trwy Ddeheudir Cymru a Mynwy, y cynelir cyfarfod yny "Crown,Inn," Aberdar, am ddeg o'r gloch, dydd Sadwrn, Chwefror v 26ain, 1876, pryd y dysgwylir fod cynrychiolydd o bob, pwll a lefel, o'r steam coal, house ran?, a'r stolle coal yn bresenol. Bydded i'r gweithiau hyny, lie nad oes ond un fireman yn y lofa, i gynrychioli eu gilydd. os ydynt yn gweled y draul yn ormodol. Caniateir i un gynrychioli 5 neu 6 o'r man weithiau a nodwyd. Na fydded i neb gymeryd esgilsawd nas gall fod yn brydlon trwy fod y cyfarfod yn dechreu yn rhy foreu. Gwnewch eich goreu i ddyfod fel bydd y trains yn eich ateb, a bydd pob croesawiad i chwi y pryd hwnw. Cofied bechgyn y stone coal yn Nghwm Gwendraeth, fod y llinyn mesur yn eu cyrhaedd hwythau y waith hon. Yr eiddoch yn ffyddlon dros y frawdoliaeth,— AB CENECH. 1263