Y Gwladgarwr

Eisteddfod Treherbert, Nadolig, 1875 BEIBHIADAETH Y TRAETHODAU. Y Wenithen, o'r eginyn i'r dorth. Pump o draethodau a dderbyniwyd ar y testyn hwn, sef eiddo D.O.H., Eginyn gwan ei gyneddf, Ultimus, Multum in parvo, a Medelwr llawchwith. D. D-H. Traethawd ysgafn ac arwynebol yw hwn, yn arddangos diffyg mewn iaith, a threiddgarwch meddwl. Yn lie cadw golwg ar "y wenithen o'r eginyn i'r dorth," crwydr- odd yr awdwr yma ac acw i ddysgrifio pethau nad ydynt yn dwyn dim mwy o berthynas a'r wenithen na rhyw rawn arall, ac oherwydd 'hyny y mae ei draethawd yn wasgarog a di- bwynt. Eginyn gwan ei gyneddf. Dosrana yr awdwr hwn ei draethawd i dri phenawd, sef y wenithen yn eginyn, y wenithen yn dy- wysen, a'r wenithyn yn dorth. Trinia ei faterion yn ddoniol, ond ysgubir ef weithiau oddiwrth ei destyn gan rym llifeiriant ei ddawn barddonol. Tybiwn fod yr awdwr hwn mewn mwy o berygl i gael ei demtio ganyr ysbryd barddonol na chan yr unathionyddol. Pe gallai ddwyn y ddau ysbryd i dalu gwar- ogaeth i lywodraeth barn addfed, byddai yn debyg o wneyd traethodwr gwych. Ultimus.-Rhanodd Ultimus ei draethawd yn chwech o benodau:—1. Y Tir; 2. Yr Hau; 3. Y Medi; 4. YDyrnu; 5. YMalu; 6. Y Pobi Bara. Ysgrifenodd ei draethawd yn llithrig a goleu, ond collodd ormod o'i amser i ddarlunio gwahanol gelfi amaethyddol; ac fel ei gydymgeisydd blaenorol, ymdroes ormod gyda phethau nad oes mwy o gysylltiad rhyngddynt a'r wenithen nag sydd rhyngddynt a'rheidden a'r geirchen. Y mae ei draethawd yn ddifyr i'w ddarllen, a thuedda i ddwyn ei ddarllenwyr i ogoneddu Duwam ei ddaioni Thagluniaethol. Multum in parvo.—Traethawd cryf yw hwn, ao arddengys lawer o lafur a gallu meddwl. Treiddia ei awdwr yn ddyfnach i'w destyn na'i gydymgeiswyr blaenorol, ac y mae ei holl sylwadau yn dda, ond gallasai eij. rhoddi wrth e]t gilydd yn fwy rheolaidd a, thaclus. Ychydig o sylw a dalodd i'w gynllun, ac o' hprwydd hyny y mae ei draethawd yn ddiffygiol mewn urddunedd gorphenol. }'fedelw}'llawchwith.-Y traethawd. hwn,yw y goreu.' Dilyna yr awdwr hwn ei destyn yn ffyddlawn o'r dechreu i'r diwedd. Trinia ei holl ranau gyda deheurwydd a gallu mawr. Edrycha ar dyfiad y gronyn gwenith yn mhob cysylltiad. Craffa airno a llygaid atlirpnydd o'i eginiad i'w addfediad, ac o'i addfediad hyd ei ffurfiad yn fara ar y ford. Y mae cynllun ac ieithwedd y traethawd hwn oil yn glasurol, ac yn arddangos meddwl dyfngraff. Medelwr llawchwith sydd yn teilyngu y wobr. Dylan-wad y naill ddargai\fyddiad ar y llall, a dylanwad y naill a'r llall ar wareiddiad, d-c. Derbyniwyd pedwar traethawd ar y testyn llwn, sef eiddo Matrimium Alicujus Yenerse, Plenydd, Mens, a Glyn. Matrimium, &c.—Ffugenw symlach o hyn allan os gwelwch yn dda. Traethawd bychan, arwynebol, a thra diffygiol mewn sillebiaetli ac orgraff yw hwn. Gallwn feddwl na. feddyl- iodd yr awdwr hylithrlawn erioed am enill y ol wobr oblegid y mae ei ddull ysgafn yn ym- drin a'i destyn yn arddangos hyny. Plenydd.-Traethawd yn arddangos llawer o ymci.wiliad yw hwn. Dengys ei awdwr g gydnabyddiaeth helaeth a'r gwahanol gelfydd- ydau, a dilyna hanes y naill ddarganfyddiad ¡. a'r llall gyda llawer o fedrusrwydd; ond treulia ormod o'i amser gyda y celfyddydau, a bychan o'i amser gyda eu dylanwad ar war-. eiddiad, ac o herwydd hyny y mae ei draeth- awd yn dra diffygiol mewn trefn a dosbarth. Heblaw hyn, y mae yr holl gyfansoddiad yn orlawn o wallau orgraffyddol; ac o herwydd y pethau hyn, syrthia yn dra isel yn y gys- tadleuaeth. Rhestra y traethawd hwn yn llawer uwch yn y gystadleuaeth na y ddau draethawd blaenorol. Rhagora amynt yn ei gynllun, ei iaith, a'i ddull o drin ei destyn. Dengys y traethawd hwn lawer o allu a gwybodaeth hanesyddol, ac arddengys fod gan yr awdwr allu mawr fel cyfansoddwr. Ond prif ddiffyg y traethawd hwn yw aros gormod gyda y celf- yddydau, a bychan gyda y diwylliad. Treulia yr awdwr ei nerth i'r fath raddeu gyda y rhan gyntaf, fel nad oes ganddo ddigon o nerth i ymdrin yn ddyladwy aV rhan olaf o'i destyn, ae o herwydd hyny mae ei draethawd yn syrthio yn fyr o gyrhaedd y nod. Glyn.-Dyma draethawd godidog. Cymer- odd yr awdwr hwn olwg eang ar ei destyn, a thriniodd ei holl ranau yn fanwl. Desgrifia y darganfyddiadau celfyddydol yn fanwl,; ac arddengys yn deg pa fodd y dylanwadaj y naill ar y llall. Nid yw yr awdwr hwn yn treulio gormod o'i nerth gydag tm peth a. bychan gyda y llall; ond rheola ei nerth 'i'r fath raddeu, fel y mae ganddo ddigon o allu i drin pob pwnc yn drwyadl. Rhagora y traethawd hwn ar bob un yn y gystadleuaeth yn ei gynllun, ei iaith, a'i ddysgeidiaeth, ac o herwydd hyny, i awdwr y traethawd hwn y y dyfarnwn y wobr ar air a chydwybod. Rhagfyr 18, 1875. HWFA MON.

LLANTRISANT. CYFARFOD CYSTADLEUOL. — Dydd Llun, Ionawr y 24ain, cynaliwyd cyfarfod o'r natur hyn yn y lie uchod dan lywyddiaeth Gwilym Williams, Ysw., Miskin Manor. Beirniaid: yr adroddiadau, y Parch. W. Cranog Davies, Soar; y ganiadaeth, Mr. T. Alawfryn Davies. Enillwyd y gwobraufel y canlyn :— Oanu Wyb ti'n cofio'r lloer yn codi," goreu, J. Parry; canu "Difyrwch Arglwyddes Owain," goreu, Mrs. Frost Davies; canu "Arm, arm, ye brave," goreu, Thos. Price; canu "Cydgan y morwyr," goreu, J. Davies a'i gwmni canu Fy nghartref sy'n awr yn y nef," i gor o blant—rhanwyd y wobr rhwng cor Soar a chor Tabor canu unrhyw Alaw Gymreig, goreu, cor Mr. Thos. Davies canu ton ar y pryd—rhanwyd y wobr rhwng J. Richards a J. Morgan adrodd "Colliad y Royal Charter," goreu, Mair Davies adrodd Henaint," rhanwyd y wobr rhwng Taliesin Davies a bachgenyn na chawsom ei enw areithio—y testyn yn rhoddedig ar y pryd— goreu, Wm. John. Cynaliwyd cyngherdd yn yr hwyr, yn mha un y eymerwyd rhan gan y personau canlynol:—Mrs. Frost Davies, Miss M. A. Davis, Miss A. Rees, Meistri J. Davies, J. Richards, J. Chubb, D. Frost Davies, a J. Parry. Ghwareuwyd ar y ber- doneg gan Mr. D. Bowen, Dowlais. Cawsom gyfarfod dyddorol dros ben.—Ymdeithydd.

LLANELLI. TABEBNACL.—Prydnawn dydd Mawrth diweddaf, y 25ain cyfisol, cawsom y fraint o fwynhau ein hunain yn y capel uchod i gyf- ranogi o bryd da o de. Yr oedd yno dyrfa luosog wedi dyfod yn nghyd. Yr oedd y te yn rhad i blant dan bymtheg oed. Yr elw yn myned at leihau dyled y capel. Ni chaws- om erioed well pryd o de a theisen. Yn yr hwyr drachefn, wedi symud y byrddau a phethau felly, cawsom wiedd dda. i'r enaid, sef cyfarfod canu ac adrodd. Cymerodd y plant ran helaeth ynddo trwy iddynt gahu ac ad- rodd amryw o ddarnau. Aeth pawb trwy eu gwaith yn ganmoladwy iawn. Llywyddwyd yn ddeheuig gan y Parch. T. Johns, gwein- idog Capel Als. Gobeithio fod cyfeillion y Tabernacl" i^edi gwneyd elw dda oddiwrth y te, a'r pregethau grymus a gawsahty dydd o'r blaen, ac y byddant yn alluog i gyhoeddi dydd y Jiwbili ar ddyled y capel yn fuan iawn. Bydded iddynt nerth a chyfarrwyddyd yf Ar^lwydd. —J. Griffiths.

OWMLLYNFELL,. Wrth ddarllen y GWLADGARWR ac wythnos- olion eraill am yr wythnosau diweddaf, gwelaf fod y dawn gohebyddol wedi disgyn ar amryw o ohebwyr galluog yn y lie uchod, a'u bod, fel y dywed "Gwalch Bryn Oer" am dano ei hun, yn dechreu ymysgwyd o'r llwch. Purion peth yw hynyna; ond, gobeithio hefyd, pan yn torchi eu llewis at waith pwysig yn y modd hwn, y gofala "Gwalch Bryn Oer," a phob gwalch cyffelyb, gadw canol llwybr cymedroldeb ac uniondeb yn eu llithiau dy- fodol, gan fy mod inau yn preswylio yh y gymydogaeth, ac wedi tyngu llw o ffyddlondeb i mi fy hun—ac i ereill hefyd—y bydd i rtii nid yn unig bwyso a mesur hyd a lied y gohebiaethau cywreinfawr a bygythiol, ond hefyd eu analyso yn ofalus, er gweled faint o waed pur fydd yn eu cyfansoddiadau. Yn y GWLADGARWR diweddaf, y mae Gwalch Bryn Oer," wrth draethu ei len ar wahanol lofeydd y gymydogaeth", yn cyiTwrdd yn dyner, gofalus, a dymunol a gwaith gld Bryn- henllysg, lie yr enilla ugeiniau eu bara beun- yddiol, a'i arwyddair ydyw, llwydd dyfodol y Welsh Co. Y inai hynyna yn ei Ie, ac yn iaith calon pob dyngarwr a gwladgarwr ond beth, "Gwalch," ani y frawddeg ganlynol, sef, mai ar waith Cwmllynfell yr ymddibynir fwyaf. Atolwg, pa fath ymddibyniad fedd- ylir ? Ai safon pris, neu ynte cysondeb 'gweithio sydd mewn golwg? Osmài safon pris, fy ngofyniad yw, pa bryd y cytunwyd arno yn Brynhenllysg i gymeryd Cwmllynfell, yn wahanol i weitb-iau ereill, yn safon? Os mai cysondeb gwaitli a feddylir, onid ydyw Brynhenllysg, oddiar ei gychwyniad er's tua dwy flynedd yn ol, ,wedi cerdded mor gyson, ac yn fwy cyson nag un gwaith arall yn mlaen Cwmtwrch? Gwir yw fod gwaith-Cwmllynfell yn .hen, ac fod clpd mawr yn ddyledus i'w berchenogion a'r gwahanol lywyddion sydd wedi ac yn bod yn bresenol arno am eu hym- dreohioai digyfnewid, dros rai ugeiniau o fiyn- yddoedd, i gario y gwaith yn mlaen mor gyson yn ngwyneb trai a Hanw yr amseroedd a chyfnewidiadau anorfod masnach; ond, yr oeddwn i, wrth farnu droawyf fy hun, ac yn parhau felly eto, yn meddwl mai sylfaen ym- ddibyniaeth pawb dynion ydyw (ac ydoedd) y lie y byddont yn gweithio; ac onid oes am- ryw o lowyr presenol Brynhenllysg yn glynu yn y gwaith hwnw oddiar ei gychwyniad, ac ar hyn o bryd yn amddifad o un drychfeddwl i syinud eu dodrefn, er nad yw o uii dyben i ymddiried dim ar hyn yna, gan fod meddwl dyn ac amgylchiadau cymydogaeth (yn gyf- newidiol. Y mae Mr. J. Hay, goruchwyliwr presenol Cwmllynfell, wedi cael ei ddwyn i fyny yn y gymydogaeth, a chael eibrofi yn ddyn gwir alluog, ac o wybodaeth eang fel! goruchwyiiwr; yn ysgolhaig, mesurydd, a chyiJlunydd da; ac i goroni y cwbl, yn cadw yn mhell o ffynonelluu syfrdanol Bacchus; ac nid oes neb a garai ei, lwydd ef a gwaith Cwmllynfell yn well na'r mynegydd hwn! ondpriodol i "Gwalch Bryn var" feddwl ac ystyried yr aiff gwaith Cwmllynfell a Mr. Hay yn mlaen heb frawddeg o bwffyddiaeth, na cheiniogwerth o'i sebon meddal ef. Bydd wyliadwrus o hyn allan, -walch, pa nwyddau a ddygir genyt i'r farchnad ohebyddol.—Un ar ei wyliadurriaeth.

TREFORIS. Gwyr pawb o Gaerdydd i Gaergybi fod y lie hwn yn sefyll yn uchel iawn yn y byd cerddorol. Ffurfiwyd yma ddau gor undebol sef Cor Undebol Morfudd, dan arweiniad Mr. D. Francis, a Chor Undebol GIantawe, dan arweiniad Mr. J. Watkins, erbyn Eisteddfod fawreddog Abertawe, Nadolig diweddaf, ac yr oedd yno gystadleuaeth frwd Cor Glan- tawe'enillodd. Ond i ddangos parch i'r hwn y mae parcli^yn ddyledus, penderfynodd Cur Undebol Glantawe anrhegu ei arweinydd ag oil painting o hono ei hun, a phwrs yn cynwys swm fawr o aur, yn ychwanegol at y swm a gafodd o'r hyna enillodd yn Abertawe, am ei lafur diflino gyda'r canu. Nos Iau, y 3ydd cyfisol oedd y noson apwyntiedig i gyflwyno y dysteb, a chafwyd cyngherdd da iawn yn nghapel Philadelphiaj pryd y cymeryd rhan gan gor Glantawe, cor Philadelphia, .Misses H. Davies, Lizzie Joseph, a Mri. Daniel Francis, T. E. Thomas, William Lewis, a William Samuel, cyfeilydd; cadeirydd, W. Williams, Ysw. edi myned trwy y rhag- len daeth' Mr. William Abraham, yr aelod. hynaf yn y c6r, i gyflwyno yr anrheg i Mr. Watkins, a gwnaeth anerchiad pwrpasol iawn mewn cysylltiad a dechreu y canu yn y lie, yn nghyd a Mr. Watkins fel cerddor, athraw, ac arweinydd gwych; yna, cafwyd gair gan Mr. Watkins, yn ei ddulladdfwyn af; rhodd- odd gynghorion dwys a chymhelliadau i ddynion ieuainc y lie, ac addawodd roddi pob cynorthwy iddynt fel cynt. Yn awr, ieuenctyd Treforis, gidewch i ni ymroi atl o ddifrifj er fel y dywedodd Mr. Abraham wrth gyflwyno y dysteb, fod Mr. Watkins wedi myned trwy lawer o dywydd garw, ac wedi myned tros llawer ton ac wedi dyfod trwyddynt oil, ac felly deweh i nigael myned ati er y cyfan. Siaradodd Mr. W. Williams, ac ereill, yn barchus am dano, a therfyriwyd y gyngherdd trwy i'r cor ganu "Bendigedig fyddo Arglwydd Dduw Israel," yn ada dros ben.—Ab Didymus. I, MH iiMtiitwr

LLANELLI.. f DYN WEDI BODDI.—Oddeutu 11 o'r gloch nos Sadwrn diweddaf boddodd dyn ieuanc o'r enw John Milner wrth groesi' dros y Dock Newydd. Cwympodd i lawr rywfodd, ac fel y bu yn anffodus, hid oedd neb-yn y He ar. y pryd i estyn cytnhorth iddo. Cafwyd ei gorff yn mhen rhai oriau o fewn ychydig latheni i'r maA y syrthiodd. Dydd Mercher, ym- gasglodd lluaws yn nghyd i'w hebrWng'i dy ei hir gartref.—John James. ,j.

MYNYDDYGARE¥. 111/1 SolK.—Sadwrn, ChweffO? c^ naliwyd te parti gan ddeiiiaid Ysgol Sabothol y capel bach uchod. Dywedir fod tua chaint wedi bod yn mwynhau eu hunain wrth y byrddau, a phwy oedd yno yn eu plith yn mwyhhau rhan o'r wledd, ond Mrs. Thomp son, Glyn Abbey, a'i jihiarit; Dyma fonedd- iges gwerth ei hefelyohu; Inwy o'i thebyg fyddo yn ein gwlad. Bendith yr Arglwydd ar y teulu caredig, a diolchwn liihau1 am eu rhoddion a'u caredigi'wydd. Wedl darfbdy !wledd, ail ymgymillQdd y dyrfa, a Paws ereill gyda hwynt, i fwynhau gtfledd o natur wahanol, sef cyngherdd, yr hon a gynaliwyd er cynorthwy y ffaeledig a'r teilwng 'John King (loan Gloff), Mynyddygareg: Diameu fod llawer wedi bod yn meddwl am wneyd rhyw gymaint er ei gynorthwyo; mae pawb sydd yn adwaen loan loff yn ei edmygu fel cyfaill diwyd a defnyddiol yn y gymydog- aeth, ac yn ohebydd ffyddlon i'r GWLAD- GAKWR a chyhoeddiadau misol. Cymerwyd y gadair gan y Parch. Mr. Jenkins, Kidwel- ly, a chynorthwywyd ef gan y Pa^ch. Mr. Jones, Llangendeyrn. Ar ol araeth fer a phwrpasol gaii y cadeirydd, aethpwyd trwy programme amrywiol —o ddeuddeg neu dri- ar-ddeg o ddarnau, gan gor Pedairheol, a chor Nazareth (Pontyeats), yn nghyd a phartion ereill. CafoddpRwh eu boddlbni; mae yn wir fod yno rai personau, fel mewn llawer o fanau tebyg; heb eu trin a'u gwr- teithio; orid' yefhydig iawn o rai a fynent sylw y gynulleidfa drwy stwr. Tua chanol y cyfarfod, ar ol clywed y don "O ymtu anwylaf," cododd loan Gloff ai ei draed, ond nid heb gymorth .yr hwn oedd yn 4 ymyl, ac adroddodd benillion eyfaddas, i'r achlysur. Blynyddoedd lawer gaffo loan; mae yn ddyn ieuaiic taletitog a gweithgar— yn un ag sydd yn sicr owneyd, lies yn y .gymydogaeth. Y mae yn wir deilwng o gefnogaeth, medd—Dewi Ap loam. GWYRTH.—Yr oedd Arglwydd Kellie un tro yn difyru cwmpeini gydag liahes pregeth a glywodd mewn 6glwys yn Italy, yn yr hon yr adroddai yr offeiriad am wyrth St. Anthony, pan yn pregethu ar fwrdd llong, pryd y darfu i'r pysgod, mewn trefn i glywed ei ymadrodd- ion duwiol, godi eu penau.o'r dwfr. "Gallaf yn berffaith hawdd gredu y wyrth, meddai Mr. Erskine: Sut felly?" Pah yr oedd eich arglwyddiaeth yn yr eglwys, yr bedd o'r hyn lieiaf un pyggoayn aillan o'r dwfr." Aeth sweep bychan ieuanc i siop pobydd i brynutotth ddwy:geiniog, a schan ei fod yn ei gweled yn tin fechan dran msrint, dywed- oddWrlk y pobydd ei fod yn meddwi nad oedd yn llawn bwysau. Na hidia mo hyny, meddai gwr y toes; lieiaf yn y byd o waith cario fydd geriyt.?' "Gwir, atebaiy bachgen, a chan daflu ceiMbg a dimai ar y bwtdd, aeth allan o'r siop. Ualwodd y pebydd ar ei ol, a dyWedoddnadoedd wedi gadaefl digoho arian. V Na hidiwch mo hyny," meddai y crwtyn ieuanc, "lieiaf yn y byd'O Waith cyfrif fydd; genych chwithau 1" '■ r

DULL Y BYD YN MYNED RHAGDDO. Bwriadwn roddi ysgrif yn awr ac yn y man, os caniateir i ni, ar y testyn uchod neu ar weithrediadau gwyr y grymus gyhyrau meddyliol, a llywiawdwyr .y gwledydd. Tra mae amser yn ein hesmwyth gludo ar ei adenydd llydain tua therfyn oes, y mae pob dyn a dynes yn llawn bywyd a gweithgarwch yn ymbarotoi mewn meddwl a gweithred o hyd am y dyfodol tywyll ac anhysbys, a bydd pob un hefyd yn tori ei Iwybr ei hun yn ei ddull naturiol a phriodol ei hunan, yn ol eangder ei feddwl a'i athrylith, eglnrder ei olygon a'i alluoedd, ei gof am y gorphenolyn nghyd a chraffder, treiddgarwch, a manylder ei sylw i'r dyfodol, a bydd *y bach a'r mawr, y gwan a'r cryf, y tiawd ar cyfoethog, yr un fath yn gwneyd yn ol ei awdurdod ei hun. Gan hyily, tebygol na fydd dim yn wahanol yn y .gwyr hyn y byddwn yn cofnodi ychydig o'r hyn a wnant. Y peth cyntaf gymerWn dan sylw ydyw ein llynges neu alluoedd rhyfelawg Prydain Fawr, gan gredu y bydd ychydig or peth hwn yn ddyddorol i'r darllenydd. Ychydig ddydd- iau yn ol, buwyd yn gwneyd prawf ar wnau amddiffynol Gibraltar, pryd y taniwyd yr hen fagnel mawreddog sydd yn barod i ddryllio grym y gelyn yn y fan hono, a dy- wedir fod yr awyr yn siglo ac yn llawn swn byddarolgan gyflymder y belen yn myned trwy yr awyr. Syrthiodd darn o'r graig oedd cyferbyn i'r mor, pan oedd y tUiJ oedd ger. llaw yn crynu fel pe buasai daeargryn yn cymeryd lie, craciodd tywodlen rhai o honynt a gwnawd tipyn o ddifrod, er nad oedd yn llawn cymaint ag y credwyd ei fod wrth glywed y swn aruthrol oedd gan yr ergyd. Yn ddiweddarach eto, yr ydym yn cael cof- nodiad o sefyllfa ein llynges am y chwarter blwyddyn diweddaf, pryd y cawn fod rhif y Uongau rhyfel yn dyfpd yn 564, yn cynwys o fagnelau ar fwrdd yr oil gyda'u gilydd 3,643, yn perthyn i'r Uongau yma y mae 33,616 o forwyr. Dyma i ti, ddarllenydd, allu na fedr un deyrnas dan haul ddangos ei gyffelyb, er yn ddiamheuol fod llawer un, neu o leiaf rhaillongau uchod yn myned ar eu gwaeth pe byddai galwad iddynt gael eu troi aUan i wynebu ystorlno fwledatl ddeuent allan o safnau rhythog y magnelau gwrthwynebol. Ond er mvned rhac blaen. vr ydymiddeall fod oddeutu tair ar ddeg o'r rhif uchod y rhai mwyaf nerthol, grymus, a chedyrn sydd yn rhodioy dyfnder o ran gallu amddiffynol ac ymosodiadol, yn benaf o'r rhai yma yr ydym yn cael y Devastation, Thunderer, a Monarchj. Yn nesaf at y tair llong arutlu-ol uchod yr ydym eto yn caeltair o'r rhai mwyaf cyflym ar y don, set Rupert, Glatton, a Hotspur, pa rail sydd yncarlO roq:o ddwylaw ar y bwrdd, ac fel yma o bob. rhagorion y cawn oddeutu pump ar hugain o'r llongau goreu yn' mlibb ystyr, ac ar eu byrddau 17,000 o ddwylaw profiadol,—llynges ac y byddai yr olygfa yft ogoneddus idd eu gweled yn myned alla,n. Ond a.t y thai hyn eto gwelwri lu arall yn fuan o'r llongau goreu eliir eu hadeiiadu, dywedir am un o honynt y bydd y mwyaf ogoneddus mewn cadernid a gallua ddyfeis- iwyd' erioed, sef yr Inflexible. Bydd ei gynauynfour SI pounders, a bydd ei niarwol ergyd i ochr y' gelyn yn ddeuddeg mil o dynellu, a'i hager yn gyfochrog ag wyth. tnil o alluoedd ceffyl, yr hyn sydd hawddach ei osod ar bapyr na dyrnad ei fawr nerth. At y rhai hyn eto y gallwn enwi llawer ereill o longau sydd arwaith yn bresenol, sef un o'r nn dull a'r Alabama fyth gofiadwy, o'r enw Boadicea, yr hon a gostiodd dros £ 200,000,1 ond. dywedir fod y Shah wedi costi Uawer rhagor, ond er cymaint ydyw y parotoi yn nghyd a'r holl dreuUau a roddir atynt, dywediad Mr. Brassey, ac yn ddiamheu Uawer gydag ef, ydyw,—"We wish that they were twice as numerous as they are and cost jupt half as mucp. as tliQy do." Yn awr y pwnc mawr ydyw a oes gwastraff arianol yn yfan ynja? hyny yw, a oes eisieu y mawr ddarpariadau yma ai nad oes ? Ond gannad pa un ai gwastraff ai nad e ydyw y peth, geUir dweyd gyda'r llu, "Hael yw Shon ar bwrsy wlad;" ac heb yr un petrusder hefyd y gellir dweyd pe buasai mwy o gymedrolder a chydraddoldeb yn cael ei wneyd gyda'r llynges, a chyda milwyr Prydain, buasai Prydain Fawr yn Uawer mwy nag ydywyn bresenol. Yr ydym yn deall fod pob milwr Prydeinig yn costio oddeutu can' punt y pen bob. blwyddyn, tra had ydyw ei gyflog ef yn ddim rhagor nag oddeutu pedair ceihiog y dydd wediiddo dynu pob pethallan. Wel yntau, meddai pob synwyr, ymaeyn rhaid fod yr ymbortli yn rhagorol iawn, gan fod pob un yn y fel yna yn derbyn ar ei gyfer yn agoa i wyth punt bob mis, neu y mae yn rhaid fod rhyw bersonau yn gwneyd yn dda, ac y mae yn debyg fel mai gwaethaf y modd mai ýrolaf sydd gywir, gan nad ydyw yfu- borth y common soldier ond gwael iawn—dim ymenyn, a dim caws, a dim un math o beth- au gleision, ond yr hyn a dalent am dano o'u cyflogau. (ían hyny pwy naAdy.wed, "Gwae chwi, ysgriferiyddion a Phariseaid, ragrith- Wyr: canys yr ydych yn llwyr-fwyta tai gwragedd gw^ddwon.—Bai'cud Graig Rhiw- mynach. ■ v

TAITH ODDICARTREF. (Parkad o'r rhifi/n diweddaf). Gyda hyn dyma y gwaith yn cael ei ddechren, a phawb yn synu at y modd chwaethus yr oedd y gwahanol ddarnau yn cael eu cymeryd gan j y gwahanol bersonau. Cynrychiolid y Bardd 1 gan Mr. R. C. Jenkins, Llanelli y Tywysog j Llewelyn, Mr. William Hopkin, Mountain A ah | y Dywysoges, Miss Hattie Davies, Caerdydd; J a'r Llawforwyn, Miss WiUiams, Caerdydd. Efallai y bydd rhai o'r critics am fy lladd am nad yw yr hanes yn ddigon Hawn ond bydded hysbys i bwy bynag a ddaw felly fodfy nghroea yn ddigon tew i ddal ei fwledi, pe baent yn d'od allan yn ol nerth sixty milts per minute. Enw y darn a ddadganwyd o waith y Proffeswr Parry ydoedd "The traitors at midnight," ac yr oedd y canu ar hwn yn gampus. Ar ol talu y diolch- carweh arferol i hawb a fu yn gwasanaethu, dyma Pencerdd Gwalia ar ei draed. Dywedai mai rhodd werthfawr i Gymru oedd cael y Proffeswr Parry i Aberystwyth, ac mai nid ochr a'i gosododd yn ei swydd na, meddai, ei allu ei hunan a'i cyfododd. Credai y byddai i bawb ei barchu fel dyn o urddas. Gobeithio y bydd hyn yn foddion i ladd y genfigen all fod yn mynwesau rhai dynion tuag y Proffeswr Parry. Ar gais bonedd wr, darfu i'r telynor enwog chwareu ar ei delyn "Y gwenith gwyn," "Difyrwch gwyr Harlech," a Dafydd y gareg wen." Dyma ni bellach, ar ol diwedd y gyngherdd, yn myned tua'n llety a bwndel o ddrwpery rhwng ein breichiau ac os na chawsom weled Tywysog Llewelyn, bu ei wisg dybiedig rhwngein breichiau trwy dref henafol Aberys' twyth. Pan ar ein pererindod, clywedem wrth gyfaill i ni,. Mae y Bobby yn sicr o ofyn betb sydd gyda ni; ac ar y gair dyina fe yn d'od yo 'mlaen fel colofn fawr, a meddai, "Beth Bydd gyda tx, yr hogyn ? ac heb golli amser cafodd atebiad mewn winciad Uygad, mai dillad nosy I Prince of Wales oeddynt Heb ragor o 'stori* 1 yrbedd erbyn hyn wedi un-ar-ddeg o'r gloch- j Yr oedd y boneddwr oedd gyda ni y pryd hyn wedi em gwahodd i swper, lie yr arosai bonedd- lges ieuanc. Wedi i ni eistedd i lawr i gael bwrw y draul dros y nos, dyma orchymyn yB d od ar unwaith fod y swper yn barod ffwrdd i a ni i'r awper ond druain o honom, buom oil heb ddim ond cael ei chwant. Nis gwyddom yr l acnosonyn, ond ie rydd amser esboxiiad ar J cyfan. Dyma yr oil yn dyehwelyrl-rhai wedí eu siomi ac ereill yn chwerthin am eu penati* Erbyn qyrhaedd y ty yr ail waith yr oedd. y11 agosau at amser gwely, os oedd bwriad am dano. Myned wnaethom, ar yr amod fod i bob nn o honom i freuddwydio codi am y cyntaf, er i cyehwyn gyda'r tren wyth o'r gloch ac yn wir* | ddarllenydd, nid oedd llawer iawn o amae*" | rhwrig y ddau, sef myned i'r gwely a'r codi- i' Ar ol siglo Haw a chyfarCh gwell i bobl y tf, ffwrdd a ni i godi tocyn, a chawsom y trSn cychwyn yn ei amser prijodol. Dygwyddod^ i ni fyned i mewn i'r un compartment a *.Via.d j mab. Yr oedd golwg, lied urddasol ar y naill a'r llall ohohynt. Yr oedd y mab yn gwybod llawer iawn am y lie, a dangosai y man y safaJ. ;J?las Gogerddani Yr oeddym yn teimlo eithaf cartrefoJ erbyn hyn yn nghwmni y ta^ a'r mab-p Yr oedd y ,tad heb eillio, yn ol elJl barn ni, jer. pan oedd Adda yn fachgenyn, a gall" em feddwl fod ganddo gryn fancy yu ei far? y» Q—I-.il o tTJO, vvaa UilU. UL ftredin o ran maint, ond o wneuthuriad cadarC iawn. GaUesid meddwl ar yr olwg gyntaf arno ei fod yn perthyn i'r dosbarth Ianciaidd, gØ I nad oedd braidd dim i'w weled ond blew '1"- sicr, nid oedd ond maint ceiniog fawr o'r ftiisiwn o wyneb i'w weled ganddo uwchlaW drwyn. Pa fodd bynag, yr oedd yn ddiareh0* am ei witsbeth bynag fuasech yn ofyn icU^' yr oedd ganddo atebiad parod mewn eiliad. NlcJ wyf yn credu fod yr hen tfr wedi bod erioed? ffordd hono o'r blaen, ond yr oedd yn gwyW enw pob ty fferm a "fuasech yn ofyn yr hyn a'm hargyhoeddodd mai dyeithrddy11 ydoedd yr hen wr y ffordd hono oedd, gwaitb 1 mab yn hysbysu y tad pan ddaethom ar Go*? Fochno, "'Nhad, dyma ni 'nawr ar y fwyaf anhawdd i'w llanw ag yr drosti erioed." "Paham hyny?" meddai t tad. "Methuyndegachaeldigon o rubbish lanw ei chrombil hi yr oeddynt; ydych cbØ ddim. yn teimlo y tren fel yri rhoi ffordd yn awt, 'nhad, meddai." Yn wif; yr oedd y tad erby" hyn yn dyagwyl fel pe yn brysur, ac ychy«J| bach nes yn mlaen cafwyd allan fod y mab we • dweyd y gwir, a'r tad wedi cael ei lwyrfodà!oøJ1 yn ngwirioneddolrwydd y peth. Nid hir J buwyd cyn cad boneddwr arall atom o ddangosiad^ business man. Pan yn ymddydda" ar wahauol bethiu, daeth Cors fawr Fochno sylw, Pan oedd y darn yma ar waith," medd?: y boneddwr, danfonwyd llythyr o Austral i'r civil engineer yn gorchymyn peido tippo rha 0 rubbish i Gors Fochno, oblegid mai labour vain oedd y oyfan-fod yr oil yn disgyn yno (s? yn Australia) bydd yn rhaid i ninau ei gar^, ymaith, ac nid oes yma ddim lie i'r haner s yma yn barod o'r rubbish ydych wedi ei gari" Gors Fochno." Gwelsom lawer oryfeddodau^ y ffordd, ond ni welsom un frsln wen ar taith. Gwelsom balas D. Davies, Yaw., A*S'J Llandinam. Ychydig nes yn mlaen yr; oey, rhy w lialtwch yn cymeryd Ue, o herwydd rhyw foneddwr y boreu hwnw wedi ei brio4j gwraig; a dypa lie yr oedd llu mawr o wedi eu cyfnewid yn asyhod yn tynuf1^ priodasol mewn cerbyd, a'r aeindorf yn blaenori hwy. Dyma ni bellach broa ar he& e taith, a diolch am hyny. Mae teithio ,100 Dj¿ 150 o lilldiroedd gyda'r llinellau y dygwyddo IJ 1 mi fyn'd al d'od yn ddigon o gosb am 06^. drosedd. Gobeithio y maddeua y bonedd^^ hyny ydym wedi cyfeirio atynt yn y liinel^j hyn i ni,, os dygwydda iddynt eu gweled. cyrhaedd gartref cawsom yr oil yn iach, a did* am hyny.—Ap Dulymus. 0. Y.—^Dylasem ddweyd mai dyma y P^' fformiad cyntaf, hyd y gwyddom, yn o Gantata Lltwtlyn mewn gwisgoedd brertiB^^| barddol. Hefyd, y mae yn ymddangbs Pencerdd Gwalia wedi cael y fath foddiiad y personau fu yn oymeryd rhan unigol perfformiad, fel yr arirliegodd hwynt a I gopi o'r Cantata, sef, Miss Davies, PentrrcjSfl Mjds Williams, Caerdydd Miss Jones, pWL{, Aberystwyth,; Mr. ilefikins, Llanelli; & Hopkins, Mountain Ash. Mae y comply$ .hyn oddiwrth y Pencerdd yn dweyd wrtM,) un ag oil, Ewch rhagoch at

Bwriada y Frenhines Victoria fyn^1^ tJyfandir ar ytorweliad a bedd ei «hwaeri lfef Tyxiysoges HoKenlohe, yn^