Y Gwladgarwr

ymadael am Linn d m gydt y tfen -sycn o r liiooh. Cymerwyd y gadair yn ei 10 gan y Pjurch. J. Griffiths, offaSriad parchtis y lIo. Y prif arslthwyr oeddynt W. L. Daniels, Yaw., T.U.B.D., Merthyir; a'r Parch. J. Tones, (Jones Bach,) Ffestiniog; anerchwyd hefyd gan y Parchn. W. Thomas, Rock; R. Phillips, Aberafon, so ereill. Oanwyd am- ryw ddarnaij yn dda iawrs gan Obeithluoedd Tabernaol, Penuel, Bethania, Zlon, a St. Michael. Chwareuwyd. hefyd gan drum & fife band y Temlwyr Da. Cafwyd cyfarfod ardderchog a lluosog. Yr oedd yr yagoidy yn orlawn o wrandawyr, a methodd llawer a chael mynediad i mewn. Ar ol pasio diolch- garwch i T. Barkworth, Ysw., a'r Parch. J. Griffiths, am lywyddu, ao hefyd i'r areith- wyr, terfynwyd trwy ganu. Y mae pob peth dydd yn ymddangoa mai achos i Iwyddo yw'r Dirwestol, ac mat egwyddorion i Iwyddo ydyw egwyddorlon llwyr ymateliad. Gobeith- io y gwawria y dydd yn fuau, pan y gwelir prif ddynion y Ha yma, a phob lie arall yn pleldio yr achos da hwn, a phawb yn oyd- weithio i gael y meddwon yn sobs ac i'w iawn bwylL W. H. REES.

PONTLLANFR UTH, GER COED-DUON YR ElSTNDDFOD.—Cynaliwyd eisteddfod lewyrohus yn y 1' a uchod, non Lun, yr 16ag 0'. mis hwn. Cymerwyd y gadair gan Mr. Griffiths, ficar p ii hris y plwyf. Y beirniad oedd Eos Hafod. Cafwld oyfarfod dyddorol lawn, a chynulleldf i luosog. A ganlyn oedd y buddugwyr Canu unrhyw gbn; am- ryw yn cystadla; goreu, Thomas Davlem. Cann unrhyw ddeuawd; til pharti yn oyn- yg goreu, Llew Gwent a'i gyfaill. Canu "Fair flora decks;" pedwr parti yn cynyg goreu, Eos Torlais a'i gyfeilllon. Canu "Staradwoh yn Gymraeg;" goreu, Cor Ooed-duon, dan arweiniad Eos Bsynar. Canu <!Morfa Rhuddlan; amryw yn oystadlu; dyfarnwyd y wobr i Llew Gwenf. Yn awr fe ddaethpwyd at y brlf gyetsdlei&eth, sef canu y prif ddarn, "Awake Æ JUan Lyre;" daeth dau gor yn mlaen am y wobr a'r gadair hardd oedd i'r arwelnydd; cor Beulah, Bontnewydd, o dan arweiniad Alaw Wyllt; a cbor Coed duon, o dan arweiniad Llew GSwont. Canodd y ddau gor yn dda, ond old oedd un amheuaath gan y befrnhd pa un oedd y goreu, a dyfarnodd y wobr a'f gadair hardd 1 gor Coed-duou. Oafwyd dwy gan gan Eos Hafod yn ystod y oyfarfod, ac araeth ardderchog gan y cadeirydd. Dylem gtybwyll yn awr hefyd am Gor Coed-duon, iddynt fod yn Eisteddfod Aberhonddu dydd Mercher diweddaf o dan arweiniad Llew Gwent, ag iddynt enSll yno hefyd.-Bry-nar- fah•

LLOFFION O'R LLAN. MAB y GAN.=- Wrth Fab y Gan yn y fan hon y deallwn ein cyd, drefwr a'a cyfaill ieuano Mr. R. C. Jenkins. Ychydig o gerddorion y Dean y sydd nad ydynt yn adnabyddus a'n cyfaill, yh enwedig y pdt gerddorion. Y mae efe bellach dan addysg gerddorol gan y talentog a'r athrylithgar Pancerdd America yn y Brifysgol i Gym?u C'ywfoai fod toraeth osloes dan addysg Mr. Parry. Nid oes ynom. yr amheuaeth lleiaf na tagora Mr. R. 0. Jecklns, yn enwedig fel dadganwr, oblegid y mae yn feddianol ar la's ag sydd yn ei reau or unweith yn mysg blaenoriaid y genedl. Un ydyw yntau o'r dosbasth hyny na anwyd mo hono & llwy arian yn ei enau." Na, rhald yw dringo bryniau, darostwBg rhwyatrau, chwerthin am ben anhawsderau, a'u gorchfygu Dyma h n Iwybr trà. chynefin i athrylith ydyw hwn. Dos rhagot, fy machgen, nes gorchfygu. Rhaid dringo'r Wyddfa gopa gwyn, Cyn chwareu ar ei choryn." Y mae'n dda genym ddeall fod trlgolion y Llan am ei anrhegu a ohyngherdd mawr- eddog, a bod 131 athraw doniol yn dyfod iddo, ao aid yn unig hyny, ond yn oymeryd than ynddo. Bravo, y Pencerdd Y VILLAGE Hospital.—Cynaliwyd yma gyngerddau ardderohog yr wythnos diweddaf, er eynorthwyo y sefydliad daionus hwn. Gwarth yw fod hon yn myned t ddyled. Dyl&i ein gweithwyr gadw hon yn fyw, iach, ao anrhydeddns Ni ddylal hon farw o gwbl, ond cyfranogi ohoni o elfenau yr acgel- loa y rhai y dywedijr am danynt na fyddant fdrw byth Gweithwyr yw y bobl, fel rheol, sydd yn derbyn y budd ohoni, a phe gosodent gelnlog yr un yn yr wythnos yn ei chyllid, ni byddal farw o gwbl! Yn awr, weithwyr y Llan, gwnewch hynyna, a bydd e!n znasnachwyr yn slcr o wneyd eu rhan. Da genym ddeall fod ein maddygon yn gwneyd eu gwaith yn rhad iawn, on nad am ddim Yn enw pob rheswm cyffredin, pa- ham y rhaid Iddl fa?w ?—Yr elddoch oil, Hen LOFFWR. GLYNNEDD- Dydd Iau, y 12fed cyfisol, dfgwyddodd damwaln I blentya John Cor- nelius, glowr. Aeth y bychan yn rhy agos i'r tan yn absenolleb ei fam. Tauiodd ei ddtllad a llosgwyd ef m r ddrwg fel y bu farw y noson ganlynol.-Eryr Bach. ABERCA.RN.-Nos Sadwrn, y 14eg o'r mis hwn, cynaliwyd cyfarfad hapus lawn yn Neuadd Marchnaty y lie uohod, er cyflwyno anrheg briodasol i Mr. Pound, gofuchwyliwr mwnawl y lIe uchod, yn nghyda'i wraig, fel arwydd o'u parch a'n dymunlad da taag atynt. Yr oedd yr anrheg ar ffurf Bibi, gveith.610 10£1., a Tea and Coffee Service, gwerth £ 45. Etholwyd Mr. D. Rees, i'r gadair, ao wedi cael anorohiad byr gan y cadeirydd, yn nghydag awgrym am i b&wb shuad yn barchus am y Bibl, galwyd ar Md. J. Combs, J. Roberts, T. T. Rees, i anarch y oyfarfod. Yna gaiwodd y cadeir- ydd ar Mrs. Gay 1 gyflwyno yr anrheg i Mr. Pound, yr hyn a wnaeth mewn modd teUwng. Diolohodd Mr. Pound mewn araeth deimlad- wy, dywedodd "Mae y cyfeillion wedi aw- grymu mai rhoddlon bychain yw y rhai hyn; ond nid felly yr ydym ni yn eu oyfsif hwynt, yn enwedig y rhodd a ddarbyniaaom yn bresenol. Beth sydd yn fwy gwerthfawr na hwn—dyma Lyfr y Llyfrau; diolch fwy nag nnwaith am dano." Yna, galwyd ar Mr. D. Lloyd, y cashier, i gyflwyno y Tea and Coffee I Service i Mrs. Pound. Dywedodd mae hwn oedd y tro cyntaf y oafodd gyfleuadra i'w chyfaroh fel gwralg, ac ei fod yn falch o'r anrhydedd o'u oyflwyno. Diolohodd hithau yn gynes am danynt. Wedi i'r ddau dderbyn y rhoddion, diolchodd Mr. Pound dros 01 gydraar ao yntau, i bawb ag oedd wedi dangos y parch a'r anrhydedd hyn tuag atynt". Siar- adwyd ar yr aohlysuv hefyd gan E. Watkin, R. Bevan, S. Morton, J. Davles, Cottage; a'r Paroh. J. Davles.—Ifor Glan Teifi. Blaehllechatj.—Nos Fawrtb, y 17eg cyf, cynaliwyd Phantasmagorial Exhibition yn Nazareth, capel y Bedyddwyr. Barn llawer a fuont yn y cyfarfod ydoedd na ddylasid cynal cyf ufod o'r natar yma mewn addeldy; nid prlodol oeld llawer o'r darlunlau a ddangosid, ond llai fyth ydoedd rhegfeydd yr anwariaid hyny ar y gallery. Beth bynag, hyderaf na fydd i awdardodau y capel uchod ei wneyd yn fath o theatre rhagllaw.—B. G. Rhondda. Yardeb, Clydach — Cynaliodd yr Eglwya Fethodistaidd a ymgyferfydd yma el chyfar- fod pregethu haaer biynyddol dydd Sal, Taoh. 15fed, pan y pregethwyd gan y Parchn. Captain Thomas Davles, Abertawe; a H. T. Stephens, Mellncrythan. Cafwyd cynulliadau lluosog, a chasgliadau da yn y gwahanol ced- faon. Yr oedd y pregethau yn rymus ao eff,ithiol, a'a dylanwad yn fawr ar galonau y gwrandawyr. Er nad yw yr eglwys ond leuanc, y mae rhagolygon dysglaer a gwawr llwyddiant yn yrddangoo o'i bla^n. Y mae agoriad ao ymhelasthiad gwelthlau glo yn yr ardal hon yn ddlweddar, wedi oynyddu y boblogaeth yn fawr. Bydded l'r Arglwydd fendithio ei bobl yn y lie, ao arddeled liafur ei weision yn y oyfarfodydd haner blynyddol, er ychwan- egfad yn ngrasusau a rhif yr Ymwelydd. Bethel, Melincrythan.—Nos Iau, Tach- wedd y 5 ad bu y Parch. E. Edmunds, Aber- tawe, yn traddodi ei ddarlith ardderchog ar "Ddyrchafiad y Gweithiwr." Oafwyd capelaid da 0 wrandawyr, a dygent gymeradwyaeth gyffredinol i'r ddarlith ei bod yn ddyddorol ac adeiladol iawn. Am y darlithydd, y mae dweyd ei fed i fyny a'i ffraetbineb, ei graffder, a'i hyawdladtl arferol yn ddigon, y mae beliach wedi sefydlu ei enw fel darlithydd poblogaidd. Cymorwyd y gadair gan Mr. P. Charles, ieu., a throsslwyddwyd yr elw i'r gronfa er lieihau dyled y capel. Da genyf weled fod ysbryd gweithgar a difllno y Parob. H. T. Stephen, gyda'r achos yn y lie hwn gyda'r plant ar ieueactyd mor llwyddianus. Y mae roaes eang i'w weithgarwch yn yr ardal hon.-Nedd- fab.

Mae dyn Ieuano o'r enw Hulbert mewn daifa yn Nghaenewydd am ysbellio gwetth JB150 0 nwyddau oddi ar ei feistr, Mr. Vaughan, orledydd. Dywedlr fod y car- charoE yn cael el gynorthwyo yn el ddryg- ioni gan fodryb iddo, Oymerwyd hithau i fyny ar y ddrwgdybiaeth hon, a gohiriwyd yr achos. Dydd Mercher lladdwyd chwech o fetched gan lythfr-gebydres gerllaw Aboyne, Ysgot- land, Tsflwyd un o'r carbydau oddiar yf heol, ond ni anafwyd neb. Ymadawodd Ymherodres Rwsta a Lloegr dydd Mawith diweddaf. Mewn darlith ar Ysbrydegaeth, a dra- ddodwyd yn Seaham, gan un Mr. Etveritt, dywedodd y darlithydd fod yn el law lyfyr oedd wedi disgya ttwy'r nenfwd un noson mewn oyfarfod ysbsydegol. Dywedodd hefyd fod y liyfr crytmylledig wedi ei ysgrifenu yn Lladinasg gan ysbrydlon, ei fod wedi clywed yBbrydion yn ysgrifenu, a'u bod yn medru goaod I lawr 6,000 o eirlau mewn myaud! Dywed y newyddiaduron mai Mr. Leatham, aelod senoddol dros Huddersfield, fydd dil- ynydd Mr. Mtall yn Nhy y Oyfftedln, fel arweinydd y blaid ddadgysylitiol. Mewn dau ddiwygiwr crefyddoi o'r Amerig -Moody a Sankey — wedi oreu cyffro mawr yn yr Iwerddon a'r Ysgotland, a dywedir en bod yn dyfod i ddiwfgio Llundain yn y gwanwyn. Maent wedi hlrio yr Agriculural Hall, am fis, ac yn bwrladu oyaal gwasanaeth crefyddoi ynddo bob dydd. Mae ganddynt ddigon o le i wneuthur daioni. Dywed llythyr o Nice, dyddledig y 14ag cyfiaol, fod M. Thiers yn gorwedd ar wely oyatadd. Ymwellr ag ef gan y meddygoa bedair gwalth y dydd. Mae Mr. Joseph Grimateed, arelygwr gorsaf Chatlng Cross wedi derbyn modrwy aur, wedi el haddurno a^ adamant a gemau, oddi- wrth Ymherodres Rwsla am y ttefniadau rhagorol a wnaeth i'w dderbya ar ei dyfod- iad i'r brifddinas. MARWOLAETH DDISYFYD: Cymerwyd ynad heddwoh — Me. John Hinshelwood-yn glaf lawn dydd Merchey pan yn gweinyddu llw i dyst yn y llys. Slffiudwydef i'w artref a bu farw yn fuan. Y DWiMYN GOCH. Mas y dwymyn gooh wedi tori allaa gyda difrifoldeb yn mhentref "Weaverhara, awydd Caer, yr hwn a gynwysa. 1722 o drigolion. Cymertryd 165 yn glaf a bu farw 29 o hon- ynt. Yn mhentref Acton, cymerwyd 43 yn glaf, a bu fekw trl o honyat. CYMDEITHAS GENEDLAETIIOL Y GLOWYR. Dydd Mawrth cya y diweddaf, cynaliwyd cyfarfod chwe'mlsol y gymdelthas uchod yn Swyddfa Glowyr Da Swydd York, yn Barns ley. Yr oedd 100,000 0 weithwyr yn cael eu cynrycbloll yno. Cymerwyd y gadair gan Mr. Macdonald, A.S" llywydd yr Undeb, ac yr oedd Mr. Burt, A.S. a chynrychiolwyr .0 Noithumberland, Durham, York, Ashton, Warwick, a lleoedd ereill yn breseaol. Tra- ddododd y llywydd aaerohlad grymus yn yr hwn y goaododd allan sefyllfa lewyrchus yr Undeb. Dywedai fod yn anrhydedd i aalodau y gymdelthas eu bod wedi adeiladu, at eu gWMitnaeth eu hunain, ua o'r tal gwychaf yn swydd York, a gobeithiai y byddai iddynt fyned yn y blaen yn y dyfodol mor frawdol ag yr oeddynt wedi bod yn yr amaor a baslodd. Yr oeddynt wedi Uwyddo yn y gorphenol-wedl llwyddo nid yn unig i gael cystal cyflogau a glowyr unrhyw ran o'r deyrnas, ond yr oeddynt yn feddianol ar gyfandrefa oedd yn slorhau 1 ddynt chwareu teg mewn cysylltiad & phwyso y glo. Yr oedd y gymdeithas yn amddiffyn yr eiddilaf o'i haelodau, ao ar yr un pryd yn parchu hawliau y melstd, mor belled ag yr oedd yr hawliau hyny yn gydfyredol â. chyflawnder. Slaradodd Mr. Normansell hefyd yn hyawdl ar fantelslon Undeb. Cinlatawyd i Undeb Glowyr Gogledd Stsfford a Dosbarth Poynton I ymgorffoli 4 lUhymdeithas Genedlaethol y Glowyr. Traddodwyd anerchiadau gan Mr. Burt, A.S., a Mr. Lloyd Jones a phasiwyd am- ryw banderfyniadau yn nglyn a llywodraeth- lad y Gymdeithas. PRIODI GENETH DAN OED. Yn Ilys yr ynadon, Chipping Norton, dydd Melcher (0 flaen Iarll Ducle a'i gydynadon) dygwyd William Timms, Idbury, Rhyd- ychain, yn mlaen ar y cyhuddiad 0 gymeryd ymaith Annie Sophia Timms (gynt Annie Sophia Power Turner) 15ag mlwydd oed, yn groes I ewyllys et thad, William Turner, toneddwr. Oddiwrth y tystlolaethau a ddyg- wyd, deallwn fod yr amddSFynydd yn 56 mlwydd oed, yn berchen ar fferm, ac yn ad- nabyddus o dylwyth yr eneth. a eawyd. Yr oeddynt wedi bod yn byw am rat blynyddau yn yr un gymydogaeth, saf Cherrlngton, swydd Gaerloaw. Gwyl Mlhangel diweddaf, symudodd Timms 0 Chemngtoa i Idbury; ac yn yr amser hwnw yr oedd Miss Turner mewn ysgol yn Evesham. Dechreu m!s Hydraf dychweloid gartref i dreulio el gwyliau. Nos Sul, Hydrel y 4add, aeth Miss Turner i'w hystafell fel arfer oddeutu deg o'r gloch. Boreu dydd LInnt aeth y wssanaethyddeg, yn ol ei harferlad, i ystafell y foneddlges ieusnc, a chafodd el bod wedi myned ymaith yn nghydol y nos. Gwnaeth rhieni y ferch ieuasc bob ymdrechlon i gael gafael ami, ond yn aflwylclfanus. Ar y 7fed 0 Hydref, der- byniasaut lythyr yn dwyn llythyrnod Rhyd- ychain, wedi ei arwyddo gaa eu merch, yn ymbil am faddeuact, ac yn addaw danfon manyl ion mewn ychydig ddyddiau, Ar y 27ain o'r un mis, cafwyd ail iythyr oddi Withi yn hysbysa el rhieni ei bod wedi priodi yn Dov-r, ac yn arwyddedig, Annie Sophia Timms." Yn fuan ar ol hyny daeth ei thad 0 hyd iddi yn byw yn Idbury—yn wraig i'r amddiffynydd. Trosglwyddwyd Timms I aros ei brawf yn Mrawillys Rhydychain, a gwrthodaaant yn benderfynol dderbyn melch- lau. Mae yr achos rhyfedd hwn wedi cteu cryn gyffro yn y rhan bono o'r wlad; a dy- wedir fod yr eneth ieuanc yn etifeddes I lawer 0 gyfoeth. TANCHWA OFNADWY GER SHEF- FIELD. PUMP AR UCtAIN 0 FSTWYiJAU WEDI EU COLLI. Yn foreu dydd Gwener diweddaf, oymer- odd tanchwa ofaadwy le yn ngh'o'a Warrera Vale, rhwng Rotherham a Swinton, per thy n- 01 i Mr. Chariesworth. Yr oedd rhal ar ben y pwll yn drwgdybio fod rhywbeth allan o le ar y gwaelod oddeutu haner awr wedi trl y borou, am fod y cage yn dyfod i fyny heb y trams; ao mewn ychydlg eiliadau, cadarnha- wyd hwy yn eu tyb, p3n glywsant y ddaeas yn siglo, a cholofa o lwch yn esgyn o enau y pwll. Yr oedd oddeutu 200 o ddynion yn gwelthio yn y lofa hon pan gymerodd y tryohineb le, ond trwy drugaredd, diangasant oddieithr pump ar hugain. Aeth ymchwil- wyr i lawr i'r pwll yn fuan ar ol y dygwydd- iad, a chawsant yn y gwahanol dalcenau bump ar ugain o gyrff-rhat o honynt a gwen dawel as eu gwynebpryd, fel pa buasent wedi rhoddi i fyny eu bywydau mewn cwsg hyfryd, ao ereill yn ymddangos fel pe wedi ymladd am fywyd hyd yr e Had olaf, ac yn yr ymdreoh wedi eu handwyo yn erchyll gan ffenin y dyohryniadau. Ar lan y pwll, yr oedd yr olygfa yn dor- calonus drcs ben-mauaau yn wylo am eu beohgyn, gwragedd am eu gwyr, a phlant yn galw yn ofer ar y rhal oedd wedi bod yn eaill iddynt eu cynaliaeth. Yn ystod y dydd, dygwyd un ar ol y llall i fyny, rhai wedi niygu yn y nwy, ac ereill wedi eu llosgl yn ofnadwy ao erbyn yr hwyr, yr oedd 25 o'r rhai oeddynt yn y boreu wedi dlsgyn i'r dyfnder mewn mwj nhad 0 leohjd yn gorwedd yn dawel yn eu hamdo. Dangosodd swyddoglon y glofeydd bob parodswydd a doweder yn y cyfyagder hwn nid oeddynt yn petiuao am fyned i ddisgyn l'if gwaelodion i ganol y nwy gwenwyntg, I edryoh a cedd yn boslbl i arbed rhai o'r dynion anffodus yn y lefa. I wneyd pethau yn waeth, daeth rhai o'r ymchwiiwyr a'r newydd i fyny fod y coed yn y pwll ar daa. Ymroddwyd at ddlffodd' hwn, a llwyddwyd yn yr ymdrech oyn pen llawer o amaer. A ganlyn yw enwau, y lladdedigion a rhifeuteuliioodd:—R! chard Skeltoc, gweddw ar ei ol; Samuel Skelton, 18, mab yr uohod Samuel Tomlinson, nengl; John TomUnaon, gwraig; George Wright, 33, gwralg a phlentyn Thomas Roberts, gwralg a dau o blant; William Cooper, sangl; William Bevan, gwralg a thri o blant Luke Oxley, gwrntg a phlentyn; Isaac Oxlay, brawd yr uohod, sengl Henry tOoopElr, gwralg a phlentyn; James Nott, gwralg; Joseph Thomson, sengi; John Walker, 17, sengI; George King, gwralg a phlentyn; John Jowett, gwralg ac amryw o blant; George Taylor, gwraig ao amryw o blant; Henry Steady gwraig; Thomas Beighton, sengi; Thomas Pantle, gwralg Ben j »mia Turner, Frederick ClIffe, William Walker, Dau gorflf heb eu hasddel. Heblaw yr uohod, mae pedwar neu bump wedi eu lloagi yn druenue, rhal o honynt braidd yn anobeithiol. TRYCHINEB YN LERPWL. Non Fercher, trywauodd dyn o'r enw Joseph Hawkins el wraig ger yr Old Swan, Stanley. Yr oedd yr adyn yn beirlanydd yn y Greenlane Waterworks, a dywedir iddo gyf- lawni y welthred mewn pang o ddrwgdyb- iaeth. Wedi hyny celsiodd gyflawni hunan- laddiad. Mae y ddynes mewn sefyllfa berygl- us.