Y Gwladgarwr

AS IT OUGHT TX) BE. "I visited" writes Dr. HASSALL, "Mean,

ghwystr. Nid yw yn un lies amr&d a ohabl- dorddu, rhaid eynllunio a gwelthredu cyn y gellir cyrhaedd un amcan a fyddo yn lleahad i'r bobl yn gyffredinol. Tra y pathao dynlon i bentyru ar gefnau eu gilydd, fo fydd oyfoeth yn slcr o oruwchlywodraethu gyda liaw or. thrymus, gan orfodi y gwan i ddwyn y baich, er fod hyny yn hollolanoghyfiawii rhwng dyn a dyn. G&n fad yn amiwg fod yf hgn gpian- draethau wedi methu a chyrhaedd yr amcan, mae yn ofynol bellach rhoddi psawf a? gynllun newydd, gan fod yr hen wedi methu, Mae genym ddlwygwyr ar hyd a Had y wlad; ond pa le mae y dyn a neidia i'r adwy i flaeaotl y fyddin orthrymedlg er mwyn el harwain o iselder tlodi i ben bryn llwyddlant a dyrch&f- iad? Gall fy i-iod yn sangu tiriogjethau a yatyrlr yn feddiant pezsonol gau eraUJ, ond gan fod y pwno ya paithyn i'r byd, mae i mi fel ereill hawl i siarad, ao ysgrifenu f il y lioill a fyn fod yn gyhooddua. N ld oes achos oynhyrfu y mos i feddi gwybedia, nag vehwalth woeyd dim arall ac ayddyn tueddu Y QYNGHERDD U GA.UÂFOL -Dachreuwyd y cyngherddau hi n non Feroher diweddaf, met y 18fed cyfiaol. Gwasanasthwyd gan Tanymarian, Jaiaaa Sauvage, a'r Liverpool Welsh Ohoral, gydag ereill llai pwysJg yn y byd Oerddorol. Cyngherdd mawreddog arall i gael ei gynal yn fuan er cynoithwyo yr eneth ieuanc o Fon, aef "Telynores Cybf," i gael addysg yn yr Athrofa Frenlnol. Go- beithio y llwyddant i gael trysorfa dda, fel y cedwir yr hen cfferyn cenedlaethol rhag myned i annghof a difancoll. Noa Wener, y 27ain, cynelir cyngherdd mawreddog yn Hanley, lie y bydd Eos Morlaia yn brif arwr y cyfarfod. Yn Llundain, fe gynelir cyng- herdd mawreddog er cynorthwyo Ap Herbext i ddilyn yn mlaan ei efrydiaeth yn yr athrofa. Yn mha 103 mae. cyfeiilicn corddorol Ap Her- bert; hwy ddylent gofio am y brawd, a chyrukl yohydig gyngherddau cynorthwyol iddo, oblegid oa erys yno, rhaid iddo wrth gynorthwy, a dylai cerddorion y De beldio a bod yn ol frr eatyn iddo, fel y dringo i blnacl aurhydedd. YR ETIIOLIAD YN BIRKENHEAD.-Brwd- fsydig a gweithgar y gweithia y ddwy .blaid wleidyddol-y naill blaid fel* y Hall yn can- mol eu dyn. Y mae y trydydd dyn wedi ymneiilduo o'r ymdrechfa, gan adael y maea 1 Stitt a Maclver. Mae y dadwrdd a'r cynhyrfiAdau yn oreu teimladau drwg a dy- gasedd o'r fath waethaf rhwng cymydogion â,'u giiydd a fydd yn debyg o barhau hyd y bedd. Gresyn nad eliid dwyn yn mlaen etholladau heb gynhyrfu a ffraeo yn ddiben- draw. Cawa weled oyn diwedd yr wythnoa pwy a ddwg tarn i fuddugoliaeth, a phwy a ddewlair yn olynydd i J. Laird, Yaw. Di- wydrwydd a phenderfynolrwydd ydyw ar- wyddair y naill blaid fel y Hall, a mynant i'r byd gredu yr egwyddorion a bregethlr gan- ddynt. Gobeithio y dewlair y goreu o'r ddau er lleahad tymorol dinas y dyfodol. A rhaid gadael wrth gwrs i farn y cyhoadd oblegid wedi eatyn yr etholfraint, y bobl fel cyfangorff sydd i farnu pwy aydd deil- wng o'r anrhydedd o gynrychloli Birken- head yn Senedd Prydain Fawr. NODION AMRYWIOL.—Oymylog, tywyll, a digalon ydyw pethau yn parhau, a gobaUh gwan sydd am ragolygon y dyfodol. Mae masnach yn farwaldd yn mhob paith o'r byd, ac yn neillduol felly yn Mhvydain a'r Amerig, er fod yr olaf, yn ol yr hanes, yn gwella ychydig mewn parthau o'r wlad. Cymer dyhirod lladronllyd a diog fantais ar y marweidd dra preaenol, a chyflawnant bob math o ddrygau annheilwng o drigolion gwlad warelddiedig. Mae un o'r gweithredoedd mwyaf barbaraidd a dieflig wedi el chyfiawni yn Birmingham yr wythnos aeth haibio, gan ddau leidr wrth dori mewn i fasnachdy un Mr. Nondick, Nid dfgon ganddynt ladrata eiddo y maanachydd, ond lladdasant y dyn mewn dull cJgyddlyd a barbaraidd. Blotyn du arall ar gymeriad gwlad y glo ond go- beithio y dygir y llofruddion i'r ddalfa, fel y caffont ddyoddef penyd y gyfraith. Mae cyfeilllon y llofsuddiedig yn bwriadu cynyg gwobr fawr am ddal y dyhirod; a gwobr neu beldio, mae oyfiawnder yn gwaeddu dia^ a buan y delo. ANFFODION AR YR AFON.-O dan lent y tywyllwch un noson yr wythnoa aeth heibio, oymerodd gwrthdarawiad annymunol Ie ar yr afon Meraey, pryd y suddwyd dau agerfad, ag y collwyd un bywyd. Mae y niwl wedi bod yn beryglua lawn y noaweithiau a baa- todd, a llawer o nlwed wedi ei wneyd i fedd- lanau nofiadwy ond trwy ofal a thrugaredd, ni chollwyd ond un bywyd, er el fod yn l'hy- feddod na chollaaid ychwaneg. Rhag blino y darllenydd yn ormodol, ymataliaf, or bod yn brydlon i ddal y llythyrgod wyth o'r gloch.—Yr eiddoch, fel arfer, CYMRO GWYLLT. Noa Lun, Tachwedd 2341n, 1874.

EISTEDDFOD MOUNTAIN ASH. At y Pwyllgor. FONEDDIGION,— Oarwn wybod genych a gauiatewch i ychwaneg na phedwar i ganu y soli quartette yn yr anthem, Yr Arglwydd yw fy mugail ?" Ac hefyd os oes hawl gan y p?raonau hyny sydd yn caal caulatacl i gyag&'uu'j efo'r coiau plant, i gystadlu ar y solo, kz, MERTHYBIAN.

MASNACH Y GLO. CYFARFOD Y MEISTRI YN NGHAERDYDD, Cynaliwyd oyfarfod pwysig o Undeb y Meistri Glo, yn Ngkaerdydd, dydd Mawith, Mr. Fothefgtil, A.S., yn y gadair. Y pwnc dan sylw oedd sefyllfa marchnad y glo. Cwynai y meistri yn y cyfarfod eu bod yn methu cael prynwyr i'r glo oedJ yn cael ei dori, a thrwy hyny eu bod wedi gorfod atal amryw lofeydd. Pasiwyd y penderfyniad can- lynol:—"Gan mai barn unfrydol y eyfayfol hwn yw y dylid goetwng y cyflogau, pender- fynir fod cynrychiolwyr y gwelthwyr yn cael eu gwahodd i gyfarfod a'r meistri am ua o'r gloch dydd Gwcner, y 27ain cyfijol, yn unol a'r addewld a wnaethpwyd ar y 26ila o Awst," Dydd Mercher, cyaaliwyd cyfaifod o gyn- rychiolwyr Dosbarth Abardar-o Mountiln Ash i Resolvan-ya y Bute Arms, er apwyntio pedwar cynrychlolydd i fyned gyda Mr. S. Davles, i g>fatfol y meistri, Mr. D. Morgan, Mouatiin Ash, yu y gadair. Gweithredodd Mr. Samusl Davies fel ysgrlfenydd. Dyled- swydd y cynrychiolwyr fydd dwyn rhesymau gerbron y meistri er dangos nad yw y gostyng- iad a fwrladir ganddynt yn ofynol. Dydd Mercher, Rhagfyr y 9 fed, cynelir cyfarfod o un o bob pwll, ya y Bute Arms, pryd y dis- gwylir i'r cynrychiolwyr ddyfod a dau awllt yr ua tuag at dalu treuliau y rhai a neillduwyd I gyfarfod &'r meistri yn Nghaerdydd.

YN EISIEU, "VTEGESWAS (Errand Boy). Ymofyner yn Swyddfa'r GWLADGARWR, Aberdar.

Dydd Wadolig, 1874. TEMPERANCE HALL, ABEEDAB. riYNELIR DAU GYNGHERDD ar- dderchog yn y Neuadd uchod, dydd Nadolig nesaf, pryd y perfformir y TWELFTH MASS (Mozart) gan GOR UNDEBOL ABERDAR, yn cael eu cynorthwyo gan Miss MARIAN WILLIAMS, Llundain; Miss MARIE DUVAL, Llundain Madame HELLEEMANN Mr. Tom Williams, Pontypridd; Hywel Cynon ac ereill. OFFERYNWYR: BAND CYFARTHFA (trwy ganiatad Robert Crawshay, Ysw.) a STRHIG BAND ABERDAR, Perdonycld: Mr. D. BOWES". Y cyngherdd cyiataf am 3 y prydnawn; yr ail am 8 yr hwyr. Bydd trains rhad ar y reilffyrdd; a chyfleus- derau i ddyeithriaid i ddychwelyd cartref yn brydlawn dros Reiffyrdd Taff Vale a'r Vale of Neath. DAN RHYS, Ysg., 49, Glo'ster-st., Ab3rdar.

TYSTEB GENEDLAETHOL I MR. G. B. JONES (CARA-DOG), ARWEINYDD UNDEB CORAWL DEHEUDIR CYMRU CADEIRYDD Y PWYLLGOR: Canon Jenkias, M.A., D.D., Aberdare. TBYSORYDD Thomas Price, M.A., Ph.D.. Aberdare. YSGRIFENYDDION: D. Brythonfryn Griffiths, Aberdare W. Davies, Aberdare. M. O. Jones, Treherbert, Pontypridd. TANYEGRIFWYR. X s. c. Swm a gydnabyddwyd yn barod 321 6 0 Messrs. Nixon, Taylor, &Cory, Caer- dydd .550 Thos. Joseph, Esq., Buttrills, Caerdydd 5 5 0 Captain Lloyd, Glansevin, Llangadog 5 5 0 Messrs Dancan a'i Peibion, Cardiff Times 110 Brinley Richards, Esq., Llundain ..1 10 Mr. Thomas Gee, Baner office, Denbigh 1 0 0 Mr. Walter Lloyd, Gwladgarwr office, Aberdare 1 0 0 Taer erfynir am danysgrifiadau. 901

CLYDACH, CWMTiWE. W. GRIFFITHS, LLYFRWERTHWR A Ddymuna hysbyau y gwerthir ganddo bob math o lyfrau, yn gyflawn neu yn rhanau hefyd, rhwymir liyfrau o bob math am brisoedd isel. Mae cyflawnder o lyfrau Ysgol- ion Sabbothol bob amser mewn etock yn nghyda Beiblau mawrion, gyda Bylwadau Peter Williams, ac ereill, wedi eu rhwymo yn y modd goreu. A phm y bwriadwoh brynu Peiriant Gwnio, cofiwch alw gydag ef. Gwerthtr ganddo ylPeirianau goreu rhoddir bhvyd'yn o amser I dalu am danynt, neu 5 per cent o ddiscount am arian parod. 875 DRANOETH NADOLIG. TEMPERANCE HALL, ABEBDAB. "Oydded hysbjs y cynelir CYFARFOD CYS- TADLEUOL o'r radd flaenaf yn y lie uchod, DYDD SADWRN, y 26ain o RAGFYR, 1874, pryd ytgwobrwyir ymgaiswy.- buddugol ar y darnau anlynol 1'r cor na enillodd dros 12p. o'r blaen, a gano yn oreu, "Their sound is gone out," 7p. a medal arian i'r arweiaydd. I'r cor na emllodd dros 12p. o'r blaen, a gano yn oreu "Jerusalem, fynghartref gwiw," 4p. I'r cor un gynolleidfa a gano yn oreu y ddwy don gynulleidfaol-Cynon (rhif. 139), a Kirtland (rhif. 189) o Lyfr Tonau Harris, Jones, a Howel], 4p. a chadair i'r arweinydd. 1'r Wyth a ganant yn oreu "Y Nhw," Can a Chydgan, i'w ehael gan Howel Cynon, 10s. I'r Ddau, dan 18 mlwydd oed, a ganant yn oreu Yr Eurbinc," o Gantata. y Plant, 5s. I'r mab, dan 18 oed, a gano yn oreu ¡¡ Mentra Gwen," o'r 4ydd ran o Geinion y Gân, (dau benill,) 3s. l'rferchaganoynoreu "Bryniaufyngwlad," o'r 4edd ran y Geinioa y Gân, 3s. I'r mab, dan 18 oed, a adroddo oreu "Pabeth wyf fi," o Awelon Haf, i'w cael gan Howell Cynoa neu yr Ysgrifenydd am 3c., 2s. 6ch. I'r ferch, dan 18 oed, a adroddo oreu "Mae'r gausf yn dyfod, o Awelon Haf, 2s 6ch. Beirniaid y Ganiadaeth,—Mr. Rees Evans a Mr. Wm. Phillips (Gwilym Cynon). Enwau y Cystadleuwyr i fod mewn llaw erbyn y 18fed o Ragfyr. DANIEL THOMAS, 907 2a, Albert street, Aberdar. [HYSBYSIAD.] At Gyfrinfaoedd Undeb y Mwnwyr Dosbarth Aberdar. YN yr Adroidiad Ohwarterol (Quarterly Report) y cyfarfod a gynaliwyd yn y Capcoch yr ail o'r mis hwn dan y peaawd "RhybsddioQ," y mae cameiriad neillduol a dieBgasod-rl wedi ei wneyd yn nghynygiad oddi. wrth Gyfrinfa No. 5, Aoeraman. Y mae ar yr "Adroddiad" fel yma Nad ces unrhyw afias a deUr," &o. Ond dylasaifod, adarlleue: fel yma :—"Fod yr oil o'r adan a delir gan am. rywiol Gyfrinfaoedd y Dosbarth tllag at Dry- aorfa Uudob y Mwawyr i'w gosod mewn ariandy yn y Dosbarth, ao nad oes unrhyw ran o'r cyf- ryw i'w anfou, fol yn breBeaol, i Loegr, oddi- eitlir fel arddcdis,dall neillduol, neu taag at drealistu y swyddogioIi, a hyny drwy ganiatad cyflawn Pwyilgor y Dosbarth wedi ei roddl ya flaenorol." Eogdah friends,—please road That all moneys paid," &c., Instead of, That no moneys paid, &c. Yr eiddooh, drwy benderfyniad y Gyfrkfa Rhif 5, Aberaman, Taohwedd 2 lain. Er SWYDDOGION. O.Y.—Bydded i ysgrifenyddion y gwahanoi gyfrinfaoedd fod mor garedig h newid y Report dtweddaf yn unol a'r uchod "Goren arl, arf dysg." EISTEDDFOD GADEIRIOL DEHEUDIB CYMBU, 1875. CYNHELIR yr EISTEDDFOD uchod yn MHONTYPRIDD, dyddlau Llun a Mawrth, MAI y 17eg a'r 18fad (Gwyliau'r Sulgwyn). Prif ddarn corawl I'r cor, heb fod dan 200 o rif, a gano yn oreu, Dyna,'r gwyntoedd" (Ystorm Tiberias), gwobr £105, a medal gwerth £ 5 I'r arweinydd. Bydd programmes yn barod yn fuan. JAKES REES, ) H. S. DAVIES, > Ysgn. 916 R. H. JONES. ) B. C. JENKINS, (Disgybl i Pencetdd America yn Mhrif TsgoT Oymru. Aberystwyth, gynt o Llanelli,) A DD^MUNA hysbysa y cyhoedd ei fod ef yn agored I roddl el wasanasth i Elatedd- fodau, Cyngherddau, &c. 915 fodau, Cyngherddau, &c. 915

JAe frau Cyhoeddedig ac ar werth gan HUGH JOBES, Wyddgrug. X. s. c. Esboniad Beirniadol ar yr Hen Des- tament a'r Newydd, gan y Parch. O. Jones 0 15 0 Y Pregethwr; sef casgliad o Bre- gethau ar wahanol destynau gan y di- weddar Barchn. John Elias, John Jones, Talsarn, Henry Rees, &c., &c. 0 6 0 Esboniad ar Lyfr y Diarhebion (y drydedd fil), gan y Parch. John Davies, Nerquis, gyda Darlun 0 0 6 Traethawd ar y Bod o Dduw a'i Bri- odoliaethau, gan y Parch. Stephen Charnock, B.D. 0 6 0 Golwg Gryno ar Grefydd naturiol a datguddiedig. 0 9 0 Traethawd ar Ragluniaeth Dwyfol 0 3 0 Hanes yr Iuddewon 0 3 0 Esboniad Richard Jones, o'r Wern, ar Gen.—L%f. 0 2 6 Allwedd Ddirgel y Nefoedd, gan T. ° Brookes .026. Traethawd ar Undeb yr Eglwys a'r Wladwriaeth, gan Baptist Noel, A.C. 0 2 Llyfr at anfon cyfrifon i Gyfarfod- ydd Ysgolion 0 2 0 Darlithiau i BIant, gan y Parch. John Todd 0 1 Fy Chwaer; sef Cofiant am Miss Jones, Cefn-y-Gader ger Wyddgrug, gan Glan Alun .016 Caneuon ar Destynau Crefyddol a Moesol, gan y Parch. Roger Edwards 0 16 Thirza; neu hanes hynod am ddy- chweliad Iuddewes ieuanc a'i Thad i Ffydd Crist 0 0 6 Esther; sef Cyfansoddiad Barddon- ol, gan Glan Alun .006 Y Cyfeiriadur Ysgrythyrol, at was- anaeth yr Ysgolion Sabbothol ..0 0 Gras a Ffydd sef Pregeth gan Dr. Candish, gyda Rhaglith gan Dr. Ed- wards, Bala .004 Llwybrau Nefol; neu Hyfforddiad- au i'r Credadyn 0 0 2 Y Ddwy Ffordd j sef Dadl ar Pa un yw yr oreu .002 Craig y Fam; sef Hanesyn gan Todd 0 0 2 Ar werth hefyd gan Mri, Hughes a'i Fab, Wrexham. D.S.—Anfonir gwerth Swllt ac uchol drwy y Post ar dderbyniad eu gwerth mewn Postags Stamps. 856

M6r o gan yw Cymru gyd." EI £ TI3DBirOW LLANFABON. "OYDDED hyabya y oyneHz yr EISTEDD- -D FOD uchod Ionawr laf, 1875, pryd y gwobrwyir y buddugwyr ar y testynau can- lynol I g6r heb fod dan 40 o rif, a gano yn oreu Datod mae rhwymau eaethiwed," gan John Thomas, Blaenanerch, (gwel y Oerddor, Rhif 31 a 32.) Gwobr .£6, a chadair hardd i'r ar- weinydd. I g6r heb fod dan 30 o rif, a gano yn oreu "Their sound is gone out," o'r Messiah. Gwobr £ 3, a chwpan arian i'r arweinydd gwerthj63 33., rhoddedig gan Mr. J. Morgans, White Hart Inn. I g6r o blant heb fod dan 20 o rif, ac heb fod dros 16 oed, a gano yn oreu Nis rhoddwn fyny'r Beib1," o Gor y Plant. Gwobr .£1, a chopi o Songs of Wales) gan Brinley Richards, i'r arweinydd. Caniateir iwyth mewn oed ganu. Hysbysir enwau y beirniad a'r llywydd yn y progammes, yn nghyd a'r holl fanylion, yr hwn a gyhoeddir yn fuan, ac i'w cael gan yr ys- grifenydd am geiniog yr un; trwy y post, cein- iog a dimai. M. JENKINS, 818 Quaker's Yard, near Pontypridd. IMPORTANT TO THE PUBLIC I B. WILLIAMS BEGS respectfully to Inform his numerous Friends and supporters la Aberdare and the Vicinity, that he has a large and well- selected Stock of WINTER CLOTHS, of first- rate quality, at his disposal; and he is prepared to supply Suits of every sort at the lowest possible prices; reducing the prices of gar- ments to meet the present rate of wages earned by the labouring classes of the community. No Machine used. An early inspection is invited. Note the Address- 879 B. Williams, 6, Wind-street, Aberdare. NERVOUS and PHYSICAL DEBILITY. — Resulting from errors or any othee cause, not as treated by Qa&cks with mineral poisons and coloured water, but effectually cured by a novel and highly successful mode (of treatment, discovered by the advertiser who after many years of exbreme suffering was com- pletely restored to sound health. Prompted by feelicga of humanity, he thus makes known means by which every sufferer is enabled to cure himself perfeotly aid at the lea&t possible coat, without having recourse to advertising em- pires or their vaunted nostrums. He will be happy to forward the particulars tc any sufferer on receipt of a, stamped and directed envelope. Address-Mr. J. T. Stwm.r., 7, Musgrave Crescent, Fulham, London. 854