Y Gwladgarwr

EBSASVAST.—EPPS'S COCOA.—QRATETUL AND (jOK- J'ORTING.- 'By a thorough knowledge of the n-turilliwo whoh govern the operations of digsstJon and niitritic-ii, and by a careful application of tha fine properties of weU- aelected cocoa, Mr. Epps, has provided on* breakfast tables with a delicately flavored beverage which sisy save us many heavy doctors' blllil.Oi'lliZ Service Gazettee, Made simply with Boiling Water or Milk. Each packet is labelled—" JAMSS Epps & Co., Homoaopatbic Cheoulsls London."

EISTEDDFOD YSTRADGYNLAIS, HYDREF 31AIN, 1874. BEIKNI.A DAETH Y LLYTHYR CARU. Derbyniwyd llythyrau oddiwrth Iago ab loan, Gwilym, Cadwaladr, loan Mal, Carwr, Llewelyn, John Jack, John Jones, Arthur, John Jones (yn Saeaneg), Robyn Ddu, Arthur Wynne, a Spurgeon. Iago ab loan.—Gwailus iawn, a llediaith Saesneg. John Jones (Saesneg) —A short but sen- sible letter. One or two sentences incorrectly written. Arthur. — Tra ohywir a eynwysrol; ond llawer rhy f&ch o garu" sydd yma. John Jack (Saesneg). — An affectionate epistle written by a Jack Tar from Hong Kong. He says If the Atlantic Ocean was an inkstand," where should the ink be Jack ? Spurgeon,— Par gywir; ond gormod o bethau sychlon ao amgylchiadol. Carwr.—Go lew o'i hyd. B-hal geiriau wedi eu gadael allan, gyda gwallau bychain ereill. loan Mai.-Llythyr glan el ymddangosJal, a lied gywir o ran faith, ond pur ddibwynt ydyw. Bobyn Ddu.—Byr a thrwsgl; a gormod o bethau amgylchiadol. Galivaladr.—Er fod y llythyr hwn wedi ei ysgrifenu ar len o "bapyr caru", pur plen- tynaidd a ohyffrediaol ydyw o ran el gynwys- lad. Gvrilym. —Llythyr pur gywir a synwyrol. John Jones (yn Gymraeg),—At el anwyl Fyfanwy. Morwr yn ysgrifeuu llythyr llawn o serch Be anwyldeb o Singapore. Er nad yw yn gwbl ddiwall, er hyny, llythyr rhagorol ydyw-cyflawn a charladur droa ben. Llewelyn.-Go dda. Arthur Wynne.— Llawysgrlfen ragorol, a llythyr glanwedd. Ond nid yw ya gwbl rydd oddlwrth wallau, ao y mae ynddo dtpyn gormod o goegnt a mursendod Iled Seisnig. Ond i'r ymgeiswyr aflwyddianus fynu eu llythyrau yn ol gallant weled llawer o'r gwallau wedi eu nodi ag ino coch ar y coplau. John Jones" (awdwr y llythyr Cymraeg) yw yr eniUwr. D. BUALLT JONES.

RHEDEG AR OL OYSGOD. Mae darllen erthyglau yn ymwneyd a ffael- eddau y teulu brenhinol yn bath anhawdd ei wneyd, am y rheswm mal anfynych lawn y gwellr y wasg newyddladurol yn adolygu y personau hyny gyda'r un gonestrwydd ag yr adolygant gymeriadau Uai aruchel. Mae un newyddiadur Saesoneg dylanwadol, modd bynag, wedi dewls taro ergyd at yr hen arfer- iad ffol sydd gan bobl o. sangu eu gilydd i farwolaeth wrth gelslo cael clpdrem ar aelodau teulu nad yw erloed wedi gwneyd llawer I deUyngu gwarogaeth. Fel hyn y dywed yr Examiner gyda golwg ar ymweliad Tywysog Oymru & Birmingham :— Both sydd yn achosi i'r werin redeg ar ol Tywysog ieuanc nad yw na gwell na gwaeth na naw allan o bob deg o ddynion ieuainc wedi dychwelyd o'r Brifysgol, yn feddianol ar ddlgon o arlan, heb ddim i'w wneyd ond saethu leir y myn- ydd, a gyru odd! amgylch Dlewn cerbyd ? Gan fod trigollon Birmingham yn darllen newyddiaduron, ac yn ymarfer eu deall, rhaid eu bod yn gwybod na wnaeth Tywysog Cymru un gorchwyl pwysig o walth yn ystod el fywyJ. Gwyddant nad yw ei edmygwyr penaf yn honi el fod yn feddianol ar lawer o wybodaeth na deall uwchlaw y cyffredinol- rwydd o ddynion. Nt chawsai wrandawlad yn Nhy y Cyffredin, ao ni felddiai agor el enau yn Nghyngor Trefol neu Fwrdd Ysgol Birmingham. Mae Mr. Joseph Chamberlain yn fwy galluog na dwsln o fath Tywysog Cymru wedi eu gwneyd ya un. Ni allal y Tywysog Cymru ysgrifenu erthyglau tsilwng o'r Fortnightly Review ar gynlluniau y blald Ryddfrydlg, pe byddai hyny yn ofynol er sefydlu ei hawl t'r oisedd. Mae Mr. Chamber- lain yn berchen ar fwy o ddylanwad gwleid- yddol na'r Tywysog hefyd. Ni. fydd Tywys og Cymru ychwaith yn frenin yn ystyr gyn- hetiid y gair, oblegyd mai y Cyffredinwyr wedi rhedeg vmaith a holl "hawlfreintiau y Goron. Y gwisgoedd, y sersmoniau, a'r brawddegau mawrlon a gwagystyr yw y cyfan a adawyd i'r pen coronog o'r gallu nertlicl oedd yn meddiaut Iorwerth I, Harri VIII, ae Elizabeth. Pan fydd y Tywysog Cymru yn frenin bydd el ddylanwad politicaidd yn llal Jfag elddo aelod seneddol o'r trydydd gradd oherwydd ni all draddodl areithlau, creu cyffroadau gwleidyddol, cynyg pendsrfyniad- au, nac hyd y nod gynyg diffyg ymddiried yn ei weiniaogion ei Lun. Wel, os mynai pobl Birmingham syrthlo ac addoli rhywttn gwir- ioneddol, yr oodd y dyn galluog, Mr. Cham- borlain with law ganddyxit, neu Mr. Bright, yr areithydd hyawdl; neu Dr. Newman, un o'r dyaion mwyaf atkrylithgar yn y mwyaf o'r Eglwysi Crlstionogol. Gallasent wahodd Mr. Disiaeli, Mr. Gladstone, Mr. Darwin, Mr. Carlyle, neu Mr. Tennyson, pob un o ba rat sydd yn frenin with hawl ddeallol ond am Dywysog Cymru, nid yw amgen dyn Ieuanc cymeradwy wedi ei arwlsgo mewn cochi o dorlad ffaslynol-mewn haner awr o amser gallesid dyfod o hyd i ddeng mil o ddynion ieuainc yn heolydd Birmingham, yn gwisgo mor drweladus ag yntau, ac yn Ilawn mor gymaradwy. Yr oedd addoli rhyw ellun o'r fath a g?ybwyllwyd gyda chaaiadau a ban- llefaumiloectdya arddangos chwaethyn ymvlu ax yr isel.

PELESfl HOLLO WAY.—YR YSGYFAINT A'BCTLI.A.— Y maa tywydd twym a boreuau a phrydnawnau oerion bob amser yn creu anhwyldorau yn rhanau treultol y corpb, y rhai a gasl gofal piydlon. Nid oes dim yn gyffelyb i Peleni Holloway am wellay treuliad Y maent wedi cael eu cydnabod yn gartrefol a thramor fsly feddygin- iaath sicraf ac effeithiolaf at benau anhwylus, poen yn yr ystumog, diffyg trauliad, gwynt. chwyddiad, gwrih- wynebodd, pob math o syddni, clefyd y gwaad, sychder y croen, a bol rwymadY mae y pelsni hyn yn am ddiffyn y cyfansoddiad rhag y niweidian amrywiol sydd yn dUyn eyfnewidialau y tywydd, ac felly o worth mawr yn y tymor hwn o'r flwyddyn. Nid ydynt yn ymyraeth dimagwaithntphleser.

CWMLLYNFELL. Mr. GOL.- Cantatewch I mi ddweyd gair am y lie uchod. Mae glofa Owmllynfell yn aafyll yn segur o hyd. Y mae Hendreforgan wedi dechreu gwaithio, a mawr y dlarhebu sydd ar y gweithwyr am iddynt gytuno i ostwng ar y gross. Nid oes dim gan neb i ddweyd wlthynt, na'u beio chwaeth am fyned i weithio, oblegyd hyny weisant hwy oreu i'w waeuthur. Yr oedd dynion yn dweyd wrthynt, Daliwch atl, bobl faoh, nee gorchfygu eioh melstr," ao yn gomedd eu cynorthwyo i wneyd byny dyna i chwi eg- wyddor gan ddynion, onide ? Wel, yr oedd glowyr yn myned i lofeydd ereill; a chael gwalth gan y gaffer; wele y gweithwyr yn anfoddlon i hyny draohefn ac os buasai rhai o wyr y strike yn gwetthio mewn rhyw lofa, rhyw orchwyl gwrthodedig gan bawb fuasai yr un gawsent. Dyna fel y mae gwyr y strike yn cael eu trin ar ol treulio o chweoh i salth mis allan er amddiffyn egwyddor. Mae gwaith Brynaman hefyd wedi ym- heddychu ao wedi cychwyn eto. Yr wyf yn gobeithio y bydd i'r gweith- feydd hyn sydd wedi ymheddychn fyned yn y blaen yn hwylus yn y dyfodol, fel y byddo i'r melstr gael yr elw prlodol, a ninau weith- wyr gael bywloliaeth gysurus yn eu gwas- anaeth.—Yr eiddoch, NECROMANCER.

CIPDREM TU OL I'R LLEN. Mr. GOL,—Yn yetod y dyddiau diweddaf hyn yr ydym yn cael, yn awr ac eilwaith, "gipdrem y tu ol i'r lien." Y mae y nawfed o Dachwedd-diwrnod ethol prif ynad ac Arglwydd Faer Llundain am y flwyddyn 1874 -wedl el rlfo yn mhllth y pethau a fu. Diwrnod mawr lawn ydyw hwn, diwrnod ag y mae gwahanol bleldlau politicaidd y deyrnas yn edrych yn mlaen arno gyda phryder, o herwydd ar y diwrnod hwn y maent yn cael rhyw gipolwg, neu side glance ar y mesarau a fwriedir osod gorbron y Sanedd yn y misoedd canlynol gan y blald a fyddo yn dal yr awenau ar y pryd. Ar y nawfed o Dachwedd, 1873, yr ydym yn cael Mr. Gladstone ar el draed, ac yn llongyfarch Syr Alderman Lusk, A.S, ar el ddyrchaflad i'r gadair fawr Faerol; ond yn mhen ychydig amser ar ol hyn cawsom ethol- iad cyfFredinol, a'r canlyniad o hyn oedd i'r llywodraeth Gladstonaidd gael el dymchwelyd, a chodwyd un Dllsraelialdd yn ei He, ac ar y nawfed o Dachwedd, 1874, yr ydym yn cael blaenor mawr y blald Dorlaldd, yn mherson Mr. Disraeli, ar el draed, ac yn cyfarch gwell I'r Arglwydd Faer newydd, Mr. Alderman Stone. Yn awr, gan fod Mr. Stone yn perthyn i'r un blald bolltlcaidd ag awdwr Lothair, nid oedd yno unrhyw rwystr ar ffordd y siaradwr anrhydeddus i godl a chanmol y blald y perth- yna efe iddi, fel ag y gwnaetb. Un peth y mae Mr. Disraeli yn hynod hoff o gyflwyno in sylw oddiar y Conservative reaction yn ei ar- eithiau ydyw y peth a eilw efe yn Conservative Working Man-Gweithlwr Oeidwadol. Nis gwn yn y byd mawr pa fath ddynion ydyw y Gweithwyr Ceidwadol hyn, na phwy ydynt, r os nad y tafarnwyr, offeiriadon a chlochyddion eglwys Loegr ydynt. Y mae dweyd Gweith- wyr Ceidwadol, yn fy mam 1, yn union yr un fath a dweyd dyn meidw sobr, dynes lan fudr, neu hen bechadur duwkl. Yn nghwrs el araeth, dywedodd Mr. Disraeli, "el fod yn ddlweddar wedi cael el ddychrynu gan y peth y gallai efe feddwl oadd yr awdurdod Rydd- frydlg ucholaf, nas f.sllasai Llywodraeth Geid- wadol byth a sefyl). am nad allal gael yr un cynovthwy oddiwith y gweithiwr Ceidwadol, am y rheswm nad oadd dim ganddo i'w gadws, o herwydd nad oes ganddo dir na chyfalaf ond ya ol ei opiniwn ef, y mae pethau yn y byd ag sydd yn fwy 0 werth na thir na chyf- alaf, ac heb y rhai hyn, ni buaaai ttr na chyf. alaf o fawr gweith. Pa beth, er engraifft. fyddal tir o werth heb ryddid. a chyfalaf heb gyfiawnder. Y mae y dosbarth gweithgar, yn ol gosodiad y boneddwr anrhydeddus, yn y wlau ton, wedi otifeddu corff mawr o ryddid nad yw pendefigion cenhedloedd ereill wedi ei etifeddu. Pwy a feddylir wrth y pendefigion hyn ? Ai brodorion Yaysoedd y Flgi 1 pa rai sydd wedi taflu eu hunain wrth draed yr Ym- erodratth Brydeinig er mwyn iddynt wella rhyw ychydii? ar eu hamgylchi&daa. Os ydyw gweithwyr Prydaln yn rawynhau mwy o ryddid na phendefigioa cenhedloedd ereill, nid otrs genym ddim i'w wneyd oni gweddio ar Dduw i'w gwaredu o'u oaethtwcvd, cauys gell- wch beaderfynu el bod yn eithaf tlawd arnynt. Ac hefyd eu bod yn gwybod, M yr oedd yr Arglwydd Ganghellvdd wedi eu haddysgu, bod gweinyddiad y gyfralth yu y wkd hon yn bur a dllwgr! ac nad yw y gyfraith m parchu pereon^u na dosbaitbiadau yu fwy na'u gilydd ac hefyd, bod liafur yn anllyffeth- eiriog, a bod hawl ganddyat ya ol eyfrtithiau y wlad a ffarfio cymdolthasau cr coii ac am- ddiffyn achos llafur. Yn awr, syr, pe buasai i ryw un flwyddyn yn ol, gynyg at brophwydo y buasai awdwr Lothair, Sybyl, &e., yn gollwng y geiriau hyn dros ei wefusai, dichon y buasem yn barod i chwerthia am ei bsn, oud fel arall y bu. Mae y geiriau wedi eu l's-faru, ac erbyn hyn wedi cael eu darllen gan wahanol gen- hedloedd y ddaear. Un nodwedd arbenig ag sydd yn perthyn i Mr. Disraeli ydyw, ei fod yn gwybod y pryd, y lie, a ph- th I siarad; ond y mae efe fel ereill o blaut Adda yn agored i gamsyaiadau. Un camsynied o'i heiddo oedd dweyd bod gweithwyr Prydaln yn mwyn- hau corff mawr o ryddid nad yw pBadefigioa. cenhadloedd ereill yn el fwynhau. Y mae yn draeal bod dynion o safle Mr. Disraeli a'f Arglwydd Ganghellydd yn dweyd y fath an- wireddau o'u bodd. Cyfraith Prydaln yn bur a dllwgr! Nid oes cweatiwn ajr, el fod pan yn rhoddi bywyd i'r geiriau yna el fod yn dweyd uopeth a meddwl peth arall, canys nid oes neb a ddylai fod yn gwybod yn well nag ef mat hoBol i'r gwrthwyneb ydyw. Ond wedi'r cyfan, dlamheu fod darllen araeth Mr. Disraeli o flasn yr Arglwydd Faer yn goglals llawer teimlad. Efe a gododd ryw ychydig bach ar y lien, a chawsom gipdrem ar y dyfodol; ac yn wir, oa nad wyf yn camgymsryd, yr oedd golwg lied addawol ar bethau. Yr wyf yn credu y bydd 1 Mr. Disraeli wneyd un peth. yr hyn oedd yn achos llawer o aflwyddiant y blald Ryddfrydig, sef estyn yr etholfraint i'r slroedd fel y gwnaeth i'r bwrdelsdrefi. Y mae yn hyaod hoff o'i swydd fel Prif Welnldog, 8e yn foddlawn gwneyd unrhyw beth braidd er mwyn eu chadw. Yn slcr y maa y blaid Dorl- aidd at ei wasanaeth fel y myno, a chydag ychwaaeg na haner cant o fwyafrif yn y Ty J- ofe a all gario unrhyw fesur gyda'r rhwyddineb mwyaf, a rjleddwn i ddim mae erbyn y naw- fed o Dachwedd, 1875, y bvdd efe yn parotol mesur er estpn yr etholfraint i'r siroedd: ni a obeithiwn felly.—Yr eiddoch, NICOLIN.

GORCHESTWAITH MEWN CODI GLO6 -AT COLLIER NO. 3. Ymddengys i mi wrth y nodyn a ym. ddangosodd o'th elddo yn y GWLADGARWB^ diwaddaf dy fod yn llafarlo dan ryw gam- synied dybryd mewn perthynaa i'r ysgrlf o'r eiddof, ar yr orchest-gamp diweddar o godi glo yn y 1113 hwn. Nid wyt yn ystyried y pwne mor bwysfg fel i ofyn llawer o goll gWytJt aac amser yn eL gylch, ond yn unig gair neu ddau yn fyr rth osod ar yr iawn. Yr wyf yn awgrymu fy mod yn iselhau cymeriad llywyddol Mr. D. Rees, ac yn eymeryd mantals am ei fod yn mhell oddi- yma cwbl yn gamsyniol, yn wir, machgen L ni fu dim o'r fath beth yn fy meddwl etioed.. ac nid oes dim yn fy ysgrif ychwalth yn rhoddi un sail I feddwl diduedd i gasglu hyny hafyd. A oedd cyplysu el enw gyda Mr. Bedlingtoa yn arwydd o hyny? A oedd dyweyd yn y ddau newyddiadur dyddiol SeJsneg, 11 Under the able management of Mr. Bedlington and D. Rees," yn ryw arwydd o sarhad ? Ouid oedd gwaith y dydd hwnw yn cael ei gyfrif yn orchest gamp yr amser hwnw ? Onid oeddynt yn barod i roddi herfeiddiad I unrhyw bwll single shaft yn Nghymru ? Dywedir hefyd fy mod wedi defnyddio fy llenenw adnabyddus, acwedi defnyddio sebon meddal Gwrando, gyfaill, pwy bynag wyt tI, nid defnyddio sebon meddal na chaled ychwaith yw ysgrifenu ffeithiau safadwy a. didroi yn ol, ac nid oes achos I un dyn gywilyddio rhoddi ei enw adnabyddus wrth gofnodi y cyfryw, neu ffarwel byth i gredu dim cftnmollaethol o hanes bywyd y mwyaf o bawb hyd hanes bywyd Clynog y bardd, yr hwn, gredwyf, ddaeth o'r wasg ddiweddaf. Dywedir eto fod gan y llywyddion presenol lawer o walth i gyrhaedd safle lywyddol Mr. D. Rees. Nid wyf yn dewis dadleu dim A t1 ar y pwne hwn, mae y sedd farnol yna yn rhy uchel i mi ddringo iddl ar bwne y llywydd- iaeth beth bynag. Ond "rhydd i bob meddwl ei farn, ac 1 bob barn el llafar," medd