Y Gwladgarwr

OINTMENT A PILLS HOLLOWAY.—Yn awr pan y maey flwyddjn yn trot, doethineb fyddai ceblo gwella ttmrhyw glefyd a all fod yn y corff, yn enwedig y sawl sydd yn dyoddef oddiwrth glwyfau a chlefydau cyffelyb, acoa esgeulusir, pwy a wyr y canlyniadau all ddilyn. Bydd yr Ointment hwn yn star o'u gwella yn drwyadl. Y mae yn glanhnu y clwyfau ac yn tynu y drwg allan o'i wraidd, ac yn adnewydau iechya perffaith. Drwy rhln- wedd digvmar yr Ointment hwn, iackeir y coesau clwyfus a hyny yn hollql. Yr oedd y fath obaith i'r claf yn nghyraedda dwy yn yr amser gyut.

Y GWEITHFEYDD HAIARN. — Y BEL- GIAID YN MHENYCAE. Dydd Sadwrn diweddaf, rhoddwyd rhy- budd o oatyngiad arall o 10 y cant yn y gweithfeydd haiarn. Dywed y meiatri eu bod yn gorfod gwneuthur hyn mewn canlyn- iad I sefyllfa, y farchnad. Y Mae mis o rybudd 1 derfynu pob cytun- debau wedi el roddl yn ngweithfeydd Dow- lais, Abernant, &o., a dywedir y bydd l'r .&08tyngiad effelthio cyflogau pob dosbarth o weithwyr yno. Y mae gweithwyr Penycae, hefyd, dan fis o rybudd; a gwnaethnahyny, fe ddywedi): fod yn mryd y meiatri 1 ddwyn Belglaid yma 1 gymeryd lIe yr hen weithwyr, oe na fydd Iddynt dderbyn y gostyngiad yn dawel. Y mae y Belglaid yn byw yn llawer thatach na'r Cymry, a thrwy hyny yn fforddlo „ gweithio am lai o arian, ac unwaith y dygir hwynt i'r gweithfeydd, ofnwn mai gorchwyl anhawdd fydd cael gwared o honynt. Y mae amryw o'r genedl hono eisioes yn gweithio dan gwmni haiarn Penycae, ao yn ffwrnelsi ceke Goppls, o> un lie. Y mae sefyllfa pethau yn Llandwr, hefyd, yn bur gymylog. Y mae yr emnghydwelediad yn para yn y gwaith dur, a 1,500 o weithwyr 8 allan o waith.

GOROHEST.GAMP MEWM TORI GLO YN BLAENLLECHAU. Ar y 15fed cyfisol cyflawnwyd gorchest- wofth yn mhwll glo Blaenllechau, elddo y Krl Davis, Blaengwawr, y cyfryw na chro- iddwyd eiioed ar ddalenau hanesyddlaeth soeusydd glo el fath. Ymddengys I orchest fawr—(a gyfrlfid yn fawr y pryd hwnw, beth bynag)-gael ei chyf- Iawnlllynyddoedd yn ol, o dan oruchwyliaeth Mr. Bedlington a 1Mb. David Rees, a dywedid y pryd hwnw na chyflawnwyd y fath orchest gan bwll unigol yn y deymae (single shaft pit) pan y codwyd y pryd hwnw wyth cant ac un o ddrams. Ond y mae yr orchestgamp dydd Iau, y 15eg, wedi taflu yr uchod 1 gysgodion ebargofawl. Rhoddwyd rhybudd y noson flaenorol y buasai yn atop lamps" am chwar- ter i salth y boreu, fel y galleaid codi glo i'r fynyd am saith. yn ol y iheol. Y mae clod neillduol yn ddyledus i'r gor-1 uchwyliwr, Mr. Thomas Jones (Gwenffrwd Gwent) a'r staff o swyddoglon sydd dan ei offtl am y rhagbarotoadau trefnladol, fel na ddigwyddodd y damwain leiaf trwy ystod y dydd. Yr oedd pob un cysylltledig a'r gwalth fe1 wedi ymbarotol ar gyfer y dydd yn hitch. wyr, gyrwyr, bancwyr, peirlanwyr, &c. Yn y boreu gwelid ugeiniau o ddynlon yn llygad. rythu yn synfawr ar bedwar o belrianau awyaf nerthol y Taff Vale yn pwffio a rhoch- y ewm cul a mynyddlg, a chant a thair o wagenl ar eu hoi, I dderbyn cynyrchion y dydd. .-< n v r.. Dangosodd y peiilanwr, J. Jones allu amed- rusrwydd yn y boreu, o salth hyd ddau, pryd yr ymaflodd Evan Lewis yn y peiiiant, ac er yr ofnid gan ral o'r awdurdodau y buasai rhwystr yn cael el daflu ar y ffordd wrth newid, ond fe gamsyniwyd yn ddlrfawr, oblegid yn mhen yr awr yr oedd wedi maeddu el iag- flaenydd o ddeuddeg dram, a meddyliwn na chyflawnwyd y fath gampwaith erloed mewn pelrlanyddiaeth, sef cedi 100 dram yr awr am dair awr yn Olynol, o ddau hyd bump. Oodwyd yn ystod y dydd (o saith y boreu hyd saith y nos) y swm dirfawr o 1,105 (mil cant a phump o ddrams). Gosodwyd yn ddiogel yn y wagenl, er trosglwyddlad i Gaer- dydd, 1041 tynell a deg cant pwys, heblaw y swm a drowyd at y tai, &c. Dyfader y pwll yw 287 llath 1 troedfedd. Credwn yn ddiysgog na chyflawnwyd y fath orcheetwaith mown codl glo, nid yn unig yn maes glo Deheudir Oymru, ond na wnaed hyn yn holl faesydd glofaol y byd. Y mae hyn hefyd yn dwyn clod arbenlgol i'r perchenoglon auturlaethus, y rhai ni ar- bedant unrhyw gost na gallu celfyddydol I osod 1 fyny y pelrlanwaith mwyaf perffeithiedig a fedr y meddwl dynol ei gynllunio i ddwyn yn mlaen eu gorchwyUon.—Yr eiddoch, &c., GWALCH.

LLYTHYR O'R WLADFA GYMREIG. MB. GoL.,—Anfonwyd y llythyr canlynol gan Mr. Thomas Austin, o'r Wladfa Gy- mreIg, at el chwaer, Miss Mary Austin. Cyfeliiwyd y Uythyr i ofal MK Morgans, dilledydd, Glebeland-place, Meztliyr Tydfil. —Yr eiddooh, &o., JOHN THOMAS. Morgan Town, Merthyr. "Awst 10fedt 1874. Fy Anwyl Chwaer,—Yr wyf yn awr yn oymeryd y cyfleusdra 1 ysgrifenu yohydig Unellau atoch. Slomwyd fi yn fawr, gan fy mod yn elch dysgwyl yma gyda'r Parch. A. Matthews. ? Y mae genym nl wartheg a cheffylau ddigon mae genyf fi bum' buwch, trl ych, a dau geffyl 1 ddlfyru fy hun; gallwn gael rhagor pe dewiswn. Felly gellwoh dybio sut y mae yma. Mae William eioh brawd yn briod er's 15 mis, a chanddo fab yn awr. Y maent mewn ffordd dda i fyw; mae gan- ddynt salth buwch, tri ych, un ceffyl, a dwy gaseg, a gallent gael ychwaneg pe yr ewyllys- ient eu prynu. Y mae genym gnydau da o wenith, gerddl da, a digon o helwriaeth megys yBtrysod, ysgyfarnogod, guanacos, &c. Felly, beth sydd yn eisleu arnom yn ychwan- eg ? Dim, ond elch cael chwi yma i'w mwynhan gyda nf. Yr ydym nl yn d'od yn Wladfa ardderohog yma yn awr. Cawsom ymfudwyr yr wythnoa hon, ao yr ydym yn dyBgwyl ychwaneg eto cyn el dtwedd. Yr wyf yn sicr nas gallech lai na bod yn dded- wydd yma; mae yma gyfelllion iouainc yn gymdeithion i'chwl. A ydych chwi yn meddwl pe buaswn i yn elch lie chwi y buaswn yn aros yna? Na wnawn, ddim dlwrnod yn mhellach nag y cawn gyfle i ddyfod. Bu yn galed lawn arnom oil yma y blynyddau cyntaf a dreul- lasom yn y He hwn ond y mae yn d'od yn mlaen yma yn awr cystal ag y gallwn ddys- gwyl. Meddyllals lawer gwalth na chawswn glywed byth oddiwrthych, na chwlthau oddi- wrthym ninau; ond yr wyf yn gobeithio y cawn weled eln gllydd eto cyn terfyn eln bywyd. *♦• NI fydd eisleu 1 chwi weithlo llawer yma y gwaith mwyaf sydd yma i ferched yw godro gwartheg ond bydd yr holl elw o hyny i chwi elch hun, a gwneyd caws ao ymenyn, ao yna bydd ceffylau I chwi i'w marchogaeth I ymweled a'r oymydogion, neu fyned i'r capel; a chewch geffylau a gwarth- eg i chwi elch hun mor ftrfan ag y cyrhaedd- wch yma. Felly terfynaf yn awr, mewn gobaith am ateb prydlawn.—Oddiwrth elch brawd, TnoMAs AWSTIN. "Trerawson, Golonla de Galensos, "Rio Chupat, Patagonia." v [Daeth y llythyr uohod 1 law pan oeddym ar fyned i'r wasg, ac oherwydd hyny gorfa arnom el dalfyru. Yr oedd yn flln genym wneyd hyny. Modd bynag, wele ni yn rhoddi cymaint o hono Bg sydd yn ddichon- adwy dan yr amgylchladau.—GOL.]

EISTEDDFOD ALBAN ELFED, ABER DAR. At y Pwyllgor. Beth a ddarfu i gyfansoddiad H Bugall" y papyr glas ? Os cawd beiinladaetb, doed 1 maes. Mae rhyw si fod cyfiansoddiadau wedi eu hanfon i mewn heb neb yn eu harddel, os felly byddwch gystal a ohyhoeddi y buddug- wyr yn y GWLADGABWK nesaf.- Y r eiddoch, GWYNORYDD.

PROPHWYD HYNOD. Derbynlwyd y Hinellau canlynol mewn ateblad I ofyniad "Meifyn Frych" yn y GWLADGARWR am yr wythnos ddlweddaf. Daeth hefyd 1 law atebion cywlr oddiwrth Gwilym Telfi, Myfyr Ddu, Un o Dreorci, Gwalch, Ap Harl, Crydd Clau, T. Williams, Llanelli; Morgan ap Tomos, &c. Y prophwyd mawr rhyfeddol Oedd Merfyn Frych" ya son, Sy'n cann yn fennyddiol B1 fwynaidd beialdd don Fe wylodd Pedr ddagran, a Fe drodd yn ol at Ddnw 3::¥ Pan glywodd ef el nodan ;— Y CKILIOG prydferfch yw. MORLEISFRYN.

YMGAIS AT LOFRUDDIO. Dydd Sadwrn diweddaf dygwyd crydd fir enw James Cranwell, o flaen Mr. D'yncourt yn llys yr heddgeldwad, Marylebone, am gyn. yg llofruddlo dynes o'r enw Ellen Bellamy, deg ar ugain oed. Tystiodd y clwyfedig i CranweU alw yn ei gartref hi, ac ar ol peth ymddiddan, cynghorodd Cranwell hi fyned i orphwys, am yr achwynai el bod yn flinedig. Pan oedd yn ymorphwys, daeth y carcharor at cchr y gwely, a tharawodd hi ar el phen amryw welthlau a moithwyl, ac yna try wan- odd hi yn el gwddf a chyllell. Syndod dweyd fod y ddynes anffodus, er iddi dderbyn y fath drlniaeth echryslawn, eto yn fyw, ac yn alluog I roddi tystiolaeth yn erbyn y dl. hyryn a gelsiodd el hamddifadu o'i bywyd.

MEDDYG DANEDD.—Mr. R. B. Boulton, 56, Cambrian Place, Crockherb Town, Cardiff, yn cael el gynorthwyo gan feddygon danedd o'r fath flaenaf. Cymeradwyir gan y meddygon goreu yn y cylchoedd. Gellir ei gyfarfod dair gWaith yn y mis yn Newport, Merthyr, Aber- dar, a Bridgend drwy benodiad. Rhoddir y sylw dyladwy i lythyrau er trefnu y fath gyfar- fyddiad. Gallir ei weled gartref o 10 i 4. 895

BR*AKTAST.—Btps's COCOA. —GRATEFUL AND OOV- FORTING.- By a thorough knowledge of the natnrallawa whch govern the operations of digestion and nutrition, and by a careful application of the fine properties of we." selected cocoa, Mr. Epps, has proviaed our breakfast tables with a delicately flavoured beverage which may save us many heavy doctors' bills."—Civil Service Gazsttte., Made simply with Boiling Water or Milk. Each packet is labened-u JAMBS Erpa & Co., Homoeopathic Chemists London." t. M6r o gan yw Cymru gyd." EISTEDDFOD LLANFABON. BYDDED hysbys y cynelir yr EISTEDD- FOD uchod Ionawr laf, 1875, pryd y gwobrwyir y buddugwyr ar y testy nan ^can- lynol I g6r heb fod dan 40 o rif, a gano yn oreu Datod mae rhwymau caethiwed," gan John Thomas, Blaenanerch, (gwel y Oerddor, Rhif 31 a 32.) Gwobr £ 6, a chadair hardd i'r ar- weinydd. I gdr heb fod dan 30 o rif, a gano yn oreu Their sound is gone out," o'r Messiah. Gwobr JE3, a chwpan arian i'r arweinydd gwerthi53 3s., rhoddedig gan Mr. J. Morgans, White Hart Inn. I o blant heb fod dan 20 o rif, ac heb fod dros 16 oed, a gano yn oreu Nis rhoddwn fyny'r Beibl," o Gor y Plant. Gwobr £1, a chopi o Songs of Wales, gan Brinley Richards, i'r arweinydd. Caniateir i wyth mewn oed ganu. Hysbysir enwau y beirniad a'r llywydd yn y progammes, yn nghyd a'r holl fanylion, yr hwn a gyhoeddir yn fuan, ac i'w cael gan yr ys- grifenydd am geiniog yr un; trwy y post, cein- iog a dimai. M. JENKINS, 818 Quaker's Yard, near Pontypridd. lyERVOUS and PHYSICAL DEBILITY. Resulting from errors or any other cause, not as treated by Quacks with mineral poisons and coloured water, but effectually cured by a novel and highly successful mode of treatment, discovered by the advertiser who after many years of extreme suffering was com- pletely restored to sound health. Prompted by feelings of humanity, he thus makes known means by which every sufferer is enabled to cure himself perfectly and at the least possible cost, without having recourse to advertising em- pires or their vaunted nostrums. He will be happy to forward the partioulara to any sufferer on receipt of a stamped and directed envelope. Address—Mr. J. T. SEWELL, 7, Musgrave Crescent, Fulham, London. 854 IMPORTANT TO THE PUBL IC I B. WILLIAMS BEGS respectfully to Inform his numerous Friends and supporters in Aberdare and the Vicinity, that he has a large and well- selected Stock of WINTER CLOTHS, of first- rate quality, at his disposal; and he is prepared to supply Suits of every sort at the lowest possible prices; reducing the prices of gar- ments to meet the present rate of wages earned by the labouring classes of the community. No Machine used. An early inspection is invited. Note the Address- 879 B. Williams, 6, Wind-street, Aberdare. EISTEDDFOD IFORAIDD. B YDDED hysbys y cynelir yr Eisteddfod uohod yn YstafeU yROCK INN, Pont- lotyn, ger Bhymni, Rhagfyr 26ain, 1874, pryd y gwobrwyir yr ymgeiswyr buddugol mewn Rhyddiaeth, Barddoniaeth, a Cherddoriaeth. PBIF DESTYNAU. Am y Traethawd goreu ar Hawliau dyn fel aelod o gymdeithas wladol." Gwobr £ 1. I'r C6r, heb fod dan 40 o rif, a gano yn oreu "YNos," o Geingciau'r Gerdd, (Alaw Ddu.) Gwobr,.85. Am bobmanylion pellach, gwel y programme yrhwn ellir gael gan yr ysgrifenydd am gein. og; trwy y post, ceiniog a dimai. 882 DAVID JAMES, 68,Forge street, Bhymni. GvrYL GERDDOROLABER- DAR, NADOLIG 1874. (PjYNELIRyr wyl uohodar ddydd NADOLIG, a'r dlwrnod canlynol. PRIF DDARN Y DYDD CYNTAF. I'r cdr a gano yn oreu y Chorus, By slow degrees," Handel's Belshazzar; i'w gael gan' Novello, Ewert, Co. Gwobr J640. PRIF DDARN YR AIL DDYDD. I'r Cor a gano yn oreu y chorus "The Hea-vena are Telling," o'r Creation, i'w gael gan Novello, Ewer, & Co. Gwobr, 30p. 865 HYWEL CYNON, Ysg. MONEY to lend on Freeholdlol Leasehold Security. Apply to Mr. PHILLIPS, Solicitor, No. 6, Canon-street, Aberdare. 859 t -■ »% I W. H. THOMAS, IRONMONGEB, 41, GOMMEBGIAL-ST I MOUNTAIN ASH. B ÈD8, Bedsteads, Mtlpuff, and Feathers. -a.0 Pots, Pans, and Furnishing Ironmonger. Oils and Lamps, Parafinj and Benzoline.. Nails, Hinges, and Builders' Ironmongery. Powder, and Best Double ITape Safety Fuse. A large assortment of Tin Goods. W. H. Thomas, 877 41, Commercial-street, Mountain Ash. Invaluable to Public Speakers and Singers. THOMAS'S BRONCHIAL FLUID. A CERTAIN remedy for Bronchitis, Coughs, Colds, Asthma, and all affections of the Chest. Dose :-One Table-spoonfnl Three times Daily in a litte water. Price, Is. 6d. per Bottle. Carriage paid. PREPARED ONLY BY E. E. THOMAS, Chemist & Druggist, 10, CAE HARRIS, DOWLAIS. Highly recommended by the followieg:- Mynyddog, Llew Llwyfo, Mr Jas. Sauvage, Vo- calists; Rev. F. Evans, Baptist Minister, Dow- lais; Rev. W. Evans, Wesleyan Minister, do.; Mr. T. Davies, Mine Agent, do.; Mr. W. Mor- gan, Commercial-street, do.; Mr. T. Evans, Colliery Manager, Vochriw; Mr. T. John, Pant. yronen, Carmarthen; Miss Mary Parry, Llan- granog; Miss Morgan, Victoria-street, Mer- thyr; and many others. 853 Oes y byd i'r iaith Gymraeg." EISTEDDFOD TBEHEB BEET. BYDDED hyabysy cynelir yr Eisteddfod uchod yn y Public Hall, dydd GWENER Y GROGLITH, 1875. FRIF DDAKN COEAWL. rr C6r, heb fod dan 100 0 rif, a gano yn oreu to Y Danchwa." Gwobr 30p. Bydd enwau y beirniaid a'r prif ddarnau ereill allan yn fuan. D. P. LEWIS, Ysg,, 838 6,Dumfries-st.,Treherbert. Mewn lUain, pris 3s. 6c., LLYFB PAWB AB BOB PBTH; (Ar yr un cynllun a'r Enquire Within.) Sef, y ffordd oreu i gyflawni holl ddyledswydd- au, ac i gyfarfod a holl amgylchiadau bywyd cyffredin. Y mae yn oynwys gwybodaeth llawn ar y pethau canlynoh- A wgrymiadau buddiol i bawbiLlysiau, 1\11. trlnlaeth Caru Priodl, Claddu, &e. Llygriad a cymysgiad nwyddl^ CoginSo pob math o fwydydd au: y modd i'w darganfotf Carfio bwyd, ymddygiad wrth Marchnata y bwrdd iMagu gwahanol greadoriaid Damweiniausydyn, a'r m odd defnyddiol ijmddwynpanydygwydd- Meddygy tenlu ont MelMradoedd a gwei*ton Darllen ac ysgrifenu yn gywir Moesau ac ymddygiadan Dewis, prynu, ac adeiladu tyfFarotoadau defnyddiol Dodrefnu a chadw ty |Pa toM 11agu plant Diodydd a gwinoedd csrtref (Pothau buddiol a dyddorol Diodydd i gleifion (Prynu a gwerthu nwyddan Garddu a ffarmio jETanwydd a goleuni Gwisgo pheoleiddio tenia Gwneud gwahanol ddiodyddfTablau defnyddiol Gwybodaeth a chyfarwydd-ffe, coffi, <fcc. iadau cyfreithiol re tywydd Gweithrediadau teuluaidd[Y fuwch, llaethdy, ymenyn,' Saerniaeth, Adgyweirio, I caws Trwiio. &c. tY ffordd oreu i fasnachn Iechyd a'r moddfwddyogelu VrndrocM, pyigota, die. Lliwio, golchi, a glanhau Ygtaenio a phaentio dillttd I Yn nghyda'r ffordd i wneud canoedd o beth- au buddiol ac angenrheidiol ereill. Anfonir ein Catalogue newydd 64 tudalen ar dderbyniad stamp. Wrexham: cyhoeddedig gan Hughes a'ifab, ac i'w gael gan holl Lyfrwerthwyr Cymru. L. 413. LIBANUS, TBEPOEIS. CYNELIR EISTEDDFOD GERDDOR- OL yn Libanus (newydd), Treforia, dydd NADOLIO nesaf, a chyngherdd yn yr hwyr. PBIF DDARNAU: I'r C6r o'r un gynulleidfa a gano yn oreu VThe many rend the skies," o Alexander's Feast. Gwobr, 0825, a watch aur i'r arweinydd. For the best Essay in English or Welsh setting forth :—First, the desirability and ad- vantages of providing Play and Recreation 'Grounds in the various districts of the Borough of Swansea, which has a population of about 80,000, having more specially in view the wants of the children in this respect, and the working classes generally. Second, the best scheme for the carrying out of this object, specifying the most suitable plots of ground available within and without the borough, the dimen- sions of each, and how best laid out; the scheme to be such as could be practically CM- ried out by the municipal authorities. Prize; ^21, and Silver Medal given by Capt. Thomas, Lan House, Swansea. Second prize, jglO JOB. Third prize, A5 5s. The prize Essays to be the property of the Donor. Am y Deg Penill goreu i'r capel newidd; gwobr, £ 1 Is. „ Beirniaidy canu: Mr. D. Rosser, a Mr. D. Griffiths, Aberdar. Traethodau: Mr. Edward Cousins, C.E., Borough Surveyor, Swansea. Y traethodau, a'r penillion, yn nghyd ag en- wau'r cystadleuwyr, i fod yn llaw'r ysgrifenydd erbyn Rhagfyr y lOfed. Gellir cael y programmes, yn cynwys yr holl destynau, ond anfon dar. stamp ceiniog at yr ysgrifenydd, J. H. GRIFFITHS, 849 Mrtriston, Swansea. Printing Office yn Ystrad-Bhondda. T. J. DAVIES, PRINTER, BOOKBINDER, &c., (Opposite the T. V. R Station,) YSTRAD-REONDDA. DYMUN A T. J. D. hysbysu trigolion Ystrad-Rhondda a'r amgylchoedd ei fod mewn mantais i gyflenwi pob archebion mewn cysylltiad ag Argraflu a Llyfr-rwymo mewn amser byr, ao am brisiau rhesymol, ac y mae yu gobeithio, trwy ei fod yn talu sylw inanwl i'w fasnach, y derbynia gyfran helaeth o srefnoe* aeth y cyhoedd. 544