Y Gwladgarwr

HAFOD, ABERTAWE. Cymylog lawn yw masnach y He hwn yn brosenol, drwy fod gweithiau copr Melstri Vivian a'i Felblon yn segur. Gwyr lluaws o ddarllenwyr y GWLADGARWR i'r melstri xiahod, er ys tro yn ol, rbddi rhybudd i'w gweithwyr y byddal pob oysylltiad rhyng- ddynt yn tesfynu ar y cyntaf o Fehefin. Ychydlg cyn i'r gwelthiau sefyll, dywedodd y melstri fod boddlonrwydd i bawb welthio ar ddau awlit y bunt o ostyngiad. Wedi cljuved hyn, cynallwyd cyfarfod gan y gwelthwyr, a phenderfynasant i wrthod y deg punt y cant o ostyngiad ond 08 oedd sefyllfa y farchnad yn galw am oatyngiad o gwbl, y buasent yn derbyn pum punt y cant. Mae y gwelthwyr copr yn weithwyr caled lawn, ond amlwg 1 bawb yw nad ydynt yn derbyn yr hyn ddylent gael am eu caled- waith. Credu yr ydym mai amcan mawr a phenaf y melstri ydyw mogi ein hundeb, ond gallwn slcrhau iddynt mai gwaith rhy galed iddynt yw gwasgu anadl hon allan, a phe llwyddent i gyrhaedd hyn o ddyben, y mae ein ffydd yn dweyd wrthym yr ad- gyfodai ellwalth jn well, cryfaoh, a mwy penderfynol nag erloed. Er mwyn cael dealltwrlaeth priodol rhyngom a'r meistri, penodwyd dau o ber- sonau i siarad a hwynt, a'r ateb gawd fod yn rhaid derbyn deg y cant neu ynte gadael y gwaith. Ond ar y cyntaf o Fehefin, anfon- odd y melstri am danom, a boddlonwyd nl mewn amryw bethau, fel yr oeddem yn cyf- rif y cwbl yn 5 y cant o ostyngiad, ao aeth- om at eln goruchwylicn. Wedi gweithio dau ddiwrnod, cawsom ein goleuo drwy y Western Mail fod y gostynglad eto I fod yn ddeg punt y cant. Penderfynasom i beldio gweithio ar unwaith, gan fod ein melstri wedi ein twyllo. ■ Ymholwyd a hwynt, ond goaod- asant yr holl fai ar y gwelthwyr am nad oeddent wedi deall eu hamodau hwy. Ond bu y gwelthwyr mor bwyllog gyda'r pwnc fel nad oes y petiusder lleiaf yn meddyl- iau yr oil amgen fod y melstri yn celsio eu tjwyllo er cyrhaedd rhyw am can drwg o'r elddynt. GWEITHIWR COPR.

EISTEDDFOD PISGAH, PIL, MYNYDD CYNFFIG. Gwelir mewn congl arall o'r GWLADGARWR fod yr Eisteddfod uchod yn ymyl, yr hon a gynelir dydd Llun nesaf, mewn pabell eang a chyfleus yn ymyl gorsaf y Cefn, a thua milldir o orsaf y Pil. Bydd y babell yn ddigon eang i gynwys dros ddwy fil o bobl. Y mae pob ar- wyddion yn dangos y ceir Eisteddfod lwydd- ianus, ac yr ydys yn dysgwyl rhai o brif gfirau y Deheudir i gystadlu. Y mae'r gwobrwyon yn deilwng, ac nid oes amheuaeth am deilyng- dod y beirniad, sef yr enwog Eos Morlais, aIr ffraeth a'r doniol J. Thomas, Pisgah, yn ar- weinydd. Holl bleidwyr yr Eisteddfod, dewch i Fynydd Cynfflg dydd Llun nesaf, a chewch wledd o gerddoriaeth. Deued Cwmogwr, Maesteg. Tondu, Taibach, a Llansawel, dewch yma yn llu. IOAN CYNFFIG.

LLINELLAU I WAITH ALOAN Y FFOREST, YN NHREFORIS. Gan hen iveithiivr ag sydd wedi glynu yn y gwaith drwy ei holl "ups and downs" Do, fe fuwyd yn y Fforest Fel yn ymbalfalu'n faith; Mynych dd'wedem wrth ein gilydd— Wn i ddim fceth ddaw o'r gwaith." Ond o'r diwedd, gwaredigaeth Derfydd mwyach bod yn drist: Sain y forge a swn y morthwyl Sydd yn hyfryd i bob clust. A'r melinau fel taranau 'Nawr yn rhwyog yn y blaen; Y forge a godwyd i'r nchelder, Wel, dyma Ie i weithwyr tan. Phillip Francis oedd y foreman Pan y codid hi i'r lan; Chwilio i fyny, chwilio i waered, 'Does dim o'i gwell hi yn un man. Pydlers weithiant 'nawr yn gywrain— Nid bron mogi fel o'r blaen, Ac mae'r gwr a'r 'sgtibell fedw 'N cadwr lloriau oil yn lan. Evan James a Joseph Davies Jonah Lewis-ynt yn lion, Ac yn siarad yn y weithfa- 'D083 dim sut beth cael gwell na. hon. Y mae'r railway mor gonvenient D'od a phobpeth mewn i'w le; Pawb yn gweithio mor gytnuus Heb fod neb yn cwnu pie. Gwelaf chwech o fechgyn gwrol Draw yn gweithio gyda blys, Yn discha/rgio ac yn llanw- Captain rhain yw Dafydd Bees. Ond dyma un rhagorfraint arall, Clywch fi'n dywedyd oil ar gan, Caiff pawb arian bob dydd Sadwrn- Dim shop cwmni fel o'r blaen. Mr. Thomas yma'n talu Fawb yn gyflawn, bach a mawr, I gael myned tua'r farchnad I bigo'r goods a thalu lawr. Mr. Powell-r-fe yw'r pendod Pan fo Bagot yn myn'd bant; 0! fel gwna fe garco'n garcus Fel gwna tad ar ol ei blant. Thomas Phillips ydyw'r garer Yn y tin-house arnynt oil, Yno mae e'n gwylio'n ddyfal Rhag i blaten fyn'd ar poll. Ond 'nawr mae'n bryd rhoi heibio:cann. Rhag i'ch gadw arnaf stwr .-r. Mae fy nyddiau'n hedeg ymaith- Minau weithian yn hen wr. Ond mae f'awen bron a d'rysu, Ffaelu gwybod beth a wna', Dowch, a gwaeddwn gyda'n gilydd, Mr. Bagot-hip hwra Y CARDI BACH.

STRIKE DIWEDDAR GLOWYR LLANSAMLET. —Diolchwn i lowyr Llety-Shenkln, Cwm- bach, am y rhodd o JE5 2s. lie., trwy law Mr. S. Davies, Ysgrifenydd Dasbaith Aberdar, at y strike uchod.-THOS. WILLIAMS, D.S., Tabernacle Road, Sklwen. ABERDAR.—YR HEN FRYTANIAID.-Y mae yn hyfrydwoh genyf weled pob mudiad ag sydd a'i aynaan I wneud datont yn Uwyddo, ao felly am yr urdd hwn. Y mae yr Hen Frytanlald wedi bod yn hynod o gysglyd yn y lie hwn, ond y maent yn dechreu dihuno o'u ewsg yn bresenoL Y mae yma amryw o gyrinfaoedd wedi eu hagor er's dwy flynedd, a'r adran yn cynyddu yn gyflym. Nos Fer- cher, Mal 27ain, agorodd cyfrlnfa "Gomet, Aberdar," yr hon a gynelir yn Glan Dover Inn, gyfrinfa newydd yn Mount Pleasant, Treoynon, o'r enw "Seren Glan Oynon." Noa Fawtth, Mehefin 211, agorwyd oyfrlnfa arall gan gyfrinfa "Tywysoges Treoynon," yr hon a gynelir yn y Golden Lion, Treoynon, Gyfrinfa arall yn Tonglwydfawr, OwmdAr, o'r enw "Meilllonen Gwrgant," a chawsom durn out ardderchog. Yr oedd y band yn chwareu o'n blaenau o Dreoynon i Gwm- d&r, nes oeddem yn tynu sylw pawb o'r trlgollon, wrth weled y gwlsgoedd hardd oedd am amryw o'r Hen Frytaniaid. Ar ol agor y gyfrlnfa, cawsom gyfarfod adeiltadol lawn o areithio a chanu, a phawb fel pe buasent ar eu goreu I wneud y oyfarfod yn adeiliadol. Yr ydwyf yn ddiolchgar lawn i gyfeillion Cwmd £ .r, am eu serchawgrwydd i'r dyeithrlaid. Dioloh yn fawr i'r boneddwr a roddodd ddeg swllt i flwoh y gyfrinfa newydd. Wedi tala diolohgarwch y oyfarfod i awydd- ogion yr adran, y cantorlon, a'r areithwyr, aeth pawb adref wedi eu llwyr foddloni. Boed llwyddiant i'r Feillionen I dd'od yn gryf fel derwen; A lledi bo dros Dyffryn Dar, Fel gwna yr iar a'i chwen. -ERYR GLAN CYNON. CWMAMAN, SIRGAER.-Nos Sadwrn, Mai 30, darfa i weithwyr Raven Colliery, gy- farfod a'u gilydd yn Ysgoldy Cwmaman, i gyflwyno tysteb i Mr. W. Jenkins, overman y gwaith uchod. Bhoddwyd y swm o J622 2s. 6c. mewn coden hardd gan D. Jenkins, un o hen weithwyr goreu y lie hwn. Cafwyd cyfarfod hwylus. Wedi dewis W. Davies, Gwaun- gerwen, yn gadeirydd, siaradodd llawer o weithwyr yn gynhes iawn am Mr. W. Jen- kins. Yr wyf yn credu yn ddidwyll fod parch mawr gan y gweithwyr oil i Mr. Jenkins. Gan fod Mr. Jenkins yn ymadael, teg yw hys- bysu ei fod yn onest at weithiwr a meistr. Y mae y rhan fwyaf o'r goruchwylwyr yn medru rhegu yn dda, ond y mae ef fel arall. Terfynaf gan ddweyd fod y gweithwyr yn rhoddi anerchid wedi ei fframio yn dda i Mr Jenkins. Pob llwydd i chwi a'ch teulu yn y dyfodol. YSGOL RAMADEGOL WOOD STREET, CAEBDYDD —Yr ydym yn deaU fod y Parch. Thomas Lewis, B.A., wedi cael ei apwyntio yn Athraw Coleg y Bala. Well done, North Wales. Bwriada rhoddi yr ysgol uchod i fyny cyn diwedd yr haf. Y gofyniad yn awr yw, Pwy geir yn athraw ar yr ysgol uchod yn ei le ? Wel, y mae yn dda genym allu dweyd fod un etholedig o'r bobl wedi ei ddewis, sef Mr. Rees Gershon Levi, Prif Athraw Ysgol Ramadegol Llangadog. Y mae Mr. Levi yn ysgolaig rhagorol, ac hefyd yn feddianol ar allu a chymhwysder i addysgu ereill. Pe buasid yn chwilio Cymru, ni fuasai yn bosibl cael un yn fwy cymhwys i fod yn olynydd i Mr. Lewis. Yr ydym yn dymuno pob llwydd- iant i Mr. Lewis yn nghadair y Bala, ac i Mr. Levi yn nghadair Athrofa Caerdydd. SARDIS, EFAILFACH. — Cynaliodd yr eglwys Annibynol yn y lie uchod ei chyfarfod- yddjblynyddol eleni eto fel arferol ar ddydd- iau Sul a Llun, Mai 31 a Mehefin laf, pryd y pregethwyd yn y gwahanol gyfarfodydd pan y Parchedigion canlynolThomas, Bryn, Llan- elli; Lewis, Docks, Llanelli; James, (T.C.,) Llatenrwg; Roberts, Castellnedd; a Roberts, Sion, Cwmafon. Dechreuwyd y gwahanol oed- faon gan y Parchedigion canlynol:—Davies, Tonmawr; Thomas, Rock, Cwmafon; Evans, Pwllygwlaw; a Thomas, Bryn, Llanelli. Caf- wyd cyfarfodydd rhagorol o'r dechreu i'r diw- edd-eynulliad Iluosog, gwrandawiad astud, a thasgliadau da. Yr oedd hefyd yn amlwg i'w weled fod yr Arglwydd yma gyda'i weision, ac yn eu bendithio, a gobeithio y bydd i'r had da a hauwyd gael dyfnder daear yn nghalonau rhyw luaws o'r newydd, nes eu dwyn yn isel wrth draed yr Emmanuel Bendigedig i lefain ac i waeddi am drugaredd.-Y Gweithiau.- Eithaf digalon yw hi yn y cymydogaethau yma yr adeg bresenol, fel mewn llawer o fanau ereill yn ddiamheu, a hyny yn herwydd y rhybudd diweddaf a ddaeth oddiwrth ein meistri; ond y mae yma wrthwynebiad pen- derfynol yn cael ei wneud gan bawb yn gy- ffredinol sydd yn dal cysylltiad ag ef, ac nid oes yr un ergyd o waith i fod hyd nes y bydd iddynt hwy, sef y meistri, ei dynu ymaith, a'i dsflu yn hollol fel peth diwerth. Paham na adawent iddi fod fel o'r blaen, gan ein bod ni fel gweithwyr yn foddlawn i bob peth ag sydd yn deg a chyfiawn. Dylent hwythau o'r ochr arall fod yr un fath; ond eu harwyddair hwy y dyddiau presenol ydyw gormes a thrais; ie, anwyl gydweithwyr, diameu genyf eu bod yn dweyd gan rincian eu danedd,—" Llethwn a Iluchiwn hwynt, mynwn hwynt dan ein traed, o herwydd y maent wedi cael gormod o chwareu teg a chyfiawnder eisoes, ac y mae yn. rhaid i anghyfiawnder gael ei hen le yn ol." Anwyl gydweithwyr, bydded i ninau ddal at yr hyn sydd gyfiawn a theg, a bwriwn ymaith bob anghyfiawnder o'n plith. Ein harwyddair ni yn wastad fyddo cynawn- der, a chael yr hyn sydd yn dyfod i ni fel gweithwyr, bydded fach neu fawr. Byddwn iach yn y ffydd, gydweithwyr, a daliwn at ein hegwyddorion a'n hundeb yn ddiysgog.-G. I. PENYDAREN.-Nos Iau, y4yddoynaol, oyflwynwyd tysteb gan eglwys Fedyddiedig Elim i'w gweinidog, y Parch. T. Owen. Yr oedd y capel yn orlawn ar yr aohlysur. Gwas- anaethwyd gan gor Caersalem, Dowlais, a ohor y capel. Nid rhoddi tysteb i Mr. Owen wrth ymadael, ond am el fed yn azos. Y mae efe wedi treulfo tair blynedd ar ddeg yn Elim er Ionawr diweddaf, yr hyn sydd yn llefaru yn uohel am y caiiad sydd yn ffynu rhwng yr eglwys hon a'r gweinidog. Diau fod llawer o benboethiaid yn barod i ddweyd eu bod yn oyflwyno tysteb He nad oes angen am hyny. Oaniatelr hyny, ynte, ond dylld edmygu talent a'r swydd urddasol o wein- idog yr efengyl. Oymerwyd y gadair gan yr hen frawd, D. Hughes. Siaradwyd ar yr achlysur gan Mri. J. Evans, fferyIlydd, Dow- lais, J. Thomas, J. Walters, a J. Thomas, ironmonger, Dowlais, (diaconiaid.) Wedi hyny, oyflwynwyd anerohiad wedi el fframio yn hardd a guttt aur, ar ran yr eglwys, SUB Mr. Jaoob Evans. Oyflwynwyd hefyd lado alwar yn oynwys £ 70 gan Mrs. Thomas, Dow- lais. Wedi hyny, oyflwynodd Miss Elizabeth Lewis, ar ran y rhyw deg, cruet gwerthfawft i Mrs. Owen. Yna slaradwyd gan Mr. T. Williams, Ysw., Goitre, yr hwn a ddywedodd yn uohel am Mr. Owen fel dyn dlwyd, car* edig, a bugall da. Siaradwyd hefyd gan p Parohn. J. Parish, Abercanaid; J. Lewis,, Troedyrhiw; J. Lloyd, Ebenezer, Marthyrj B. E. Thomas, Owmfelin; a J. V -ughan. Ainon, Merthyr. Dywedodd Mr. Vaughan fod Mr. Owen yn cael el ystyrled yn uebel gan yr enwad Bedyddiedig, a'i fod ya flaen- llaw gyda phob mudiad da. -IAGO GLAN: TAWE.

Boneddigesau hyny nad fdfut wedi defnyddio Staxeb Olenfleld, dymtmlr ar Iddynt wneud un prawf o hono, a bod yn ofalus am ganlyn y cyfarwyddladaa axgraffedlg tm bob pacyn. Y mae yn ychydlg anhawddach el wneud na Starches ereill, ond pan y deuir dros yr anbawidra, 4, wedlr fel Golchwrtug y Frenlnes, mai y Starch gorea addelnyddlwyd erioCldydyw.

YMGAIS AT HUNANLADDIAD YN BLAENAFON. Oymerodd amgylch: ad gofidus o ymgais at hunanladdiad le yr w ythnos ddlweddaf yn Blaenafon. Boreu dydd Gwener gwelwyd meroh ieuanc o'r enw Maria Porter, 16 oed, yr hon a weithlai mewn gwelthfa briddfelnl, yn myned yn ddiseromoni i gronfa dwff oeddyn agos gyda'r amoan o loddi ei hun. Canlynwyd hi gan ddyn o'r enw Longford, yr hwn ar un waith a ruthrodd ar ei hol, ao wedi peth ym- drech llwyddodd i'w dwyn allan. Oarlwyd y ferch ieuanc i'w llety, so wedi oael cynorth- wy meddygol deohreuodd ddyfod at! el hun. Ni wyddus beth a'i cynhyrfodd i ymgais at y fath weithred.

LLOFRUDDIO BRAWD. Taflwyd pentref dystaw Radwlck, oddeuttt salth milldir i Casnewydd, prydnawn dydd Sadwrn diweddaf, i grynbryder, trwy i'r no. wydd gael ei daenu fod un William Edwards wedi cael ei ladd gan el frawd Oristopher. Y mae yn ymddangoa i'r ddau frawd gweryla, ao i'r trancedig gael el daraw i lawr gan el frawd a'i giclo mewn dull anlfellaidd, fel y bu farw yn fuan wedi hyny. Dy wedir i'r tad. druan geislo cadw el greulonfab hwn rhag dianc ymaith, ond llwyddodd i ffol, ao DId ydys wedi dyfod o hyd iddo hyd yn hyn. Y mae yr heddgeldwaid wedi gallu el ganlyn I ymyl y mor, ac ofnir iddo ddinystrio el hun.

Y TYWYDD A CHYNYROH AM AETH- FDDOL. Yr ydym yn deail fod y cynauaf gwair wedf deohreu, ond y mae y cnwd yn un hynod fI- gafn. Modd bynag, dysgwylig y ceir gwlaw maethlon yn fuan, a gobeithir am ail gnwd da. Y mae y tywydd wedi bod tn hynod anffafriol i'r llafuriau gwanwyn, ond y mae y gwenlth yn edrych yn rhagorol hyn y hyn.

DAU BERSON WEDI OAEL EU LLOSGI AM SWYNGYFAREDD. Gyda'r llong Russia yr ydym wedi derbyn newyddiaduron o New York yn cynwys yw hanes canlynol o ddinas Mexico. Y mae Senor Caatilla, swyddog Jacobo, yn nhalaeth SInaloa, wedi hysbysu yn swyddogol uwch swyddog y oyfryw dalaeth el fod ar y 4ydd o Ebrill wedi oymeryd I fyny, profi yn euog, a llosgl yn fyw Jose Mario Bonilla a'i wraIg, am awyngyfaredd, am fddo gael el brofi idd- ynt relbio un Gilvestere Zacarlas. Y diwxnod cyn y dienyddiad yr oedd y Dinasydd P fel prawf terfynol, wedi gwneud i Zachanas, yr hwn oedd wed ei reibio, i yfed rhyw gy- maint o ddwfr cysegredig, mewn eanlyaud l'r hyn y chwydodd ddarn o wrthpan a bwn- del o wallt.

Y mae oarcharor oedd yn aros ei brawf yn ngharchar Usk, wedi llwyddo i ddlanc, trwy ddringo i ben mur y sefydllad, o gollwng el hun i lawr o 30 troedfedd o uohder. Y mae Ismalia, y ddlnas a sylfaenwyd ac lan Oamlas Suez yn 1869, bron wedi oael et ohladdu o dan dywod yr anialwoh, ac y mae ei deg mil o drigolion oedd yno bum' mlyn- edd yn ol wedi gostwng i fil. DYNION OEDRANTTS AMERICA.—Mae m hen John Williams o Providence, R. £ wedi gadael el 106 mlwydd oed; George Laban, Monroe Co., Pennsylvania, yn 112; George Trlole o Daleville, yn 109; Oadben Lahrbrush, New York, newydd adael el 108. Mae y diweddaf yn rhoddi el breaenoldeb yn gyson yn egIwys Dr. J. Ootton Smith; ac yn gohebu yn rheolaidd gyda Count De Waldeck yn Paris, yr hwn sydd ddwy flwydd yn henaoh nag ef. GORFODAETH AFFRICANAIDD. -D,wed y diweddar Dr. Livingstone yn el lyfr dyddorol a gyhoeddodd pan oedd ddiweddaf yn y wlad hon i Scheie, penaeth Affrioanaidd enwog, wedi y sylw wrtho ef pan oedd yn pregethu I'w lwyth—ftA ydych ohwl yn meddwl y gwna y bobl hyn eloh oredu wrth 1 chwi wneud dim ond siarad â. hwynt? NI., gallaf fi gael ganddynt wneud dim heb etc fflangellu; ao os ydych yn dewis, mi a alwaf am fy mhrlf ddynion yma; a ohyda chwlplau o groen rhinoceros, ni byddwn yn hlr oyn gwneud Iddynt oil gredu pob gair gyda'n gilydd."

MEDDYG DANEDD.—Mr. R. B. Baulton, 56, Cambrian Place, Crockhert Town, Cardiff yn cael el gynoxthwyo gan fsddygon danedd o'r fath flaenof. Cymeradwyir gan y meddygon gorea yn y cylchoedd. Gellir ei gyfarfod dab: gwaith yn y mis yn Newport, Merthyr, Aber- dar, a Bridgeud drwy benodiad. Rhoddir y sylw dyladwy i lythyran er trefnn y fath gyfar- fyddiad, Gellir ei weled gartref o 10 1 4. 75(5