Y Gwladgarwr

TRYDEDD EISTEDDFOD MELIN" IFAN DDU. Cynaliwyd yr eistaddfod uchod dydd LIun y Sulgf-wyn diweddaf, mewn pabell bwr.pisol a chyfleus, pryd y daeth llawer iawn o bobl yn nghyd. CYFARFOD 10 O'R GLOCH. Can gan Eos Cynlais. Adrodd "Dyngar- wch;" goren, S. Jeffreys, Maesteg, Beirniad- aeth y gramadegiad; goreu, Cabidwl. Canu deuawd, ABC goreu; Mrs, Rees a'i chyf- aill, Cwai Ogwy. Beirniadaeth y penillion i'r Boreu," a rhanwyd y wobr rhwng Eurfryn a Brynfab. CaDu "With pious lients;" goreu, Eos Cynwyd. Beirniadaeth y traethawd, Cyf- arwyddyd i iawn ddefnyddio y lythyren H with ysgrifenu y Gymraeg;" goreu, Parch. W. Mor- ris, Brynmenyn. Can y Gweithiwr;" goreu, Eos Cynwyd. Catu P&r i mi wybod dy ffyrdd; goreu, C6r Cwm Ogwy. Araeth ar "Ddiogi;" gertu, Dafydd o Went. CYFAB.FOD 2 O'R GLOCH. Anerchiadau gan y beirdd. Canu Mi goll- ais y Tren goreu, Eos Cynon a Chymro Pa r Beirniadaeth y ddau englj n ar Seryddiaeth;" goreu, Brynfab. Adrodd unrhyw ddernyn moesol gan rai dan 14 oed; goreu, H. J. Evars, Post Office, Black Mill. Canu "Thou shalt break themgoreu, Eos Cynwyd. Beirniad- aeth y traethawd, Profion allanol o ddwyfol- deb y Beiblgoreu, Parch. W. Morris, Bryn- menyn. Canu unrhyw ganig; goreu, parti- o Saion, Maesteg, Beirniadaeth y chwech englyn i Undeb y Glowyr; goreu, T. Cynfelyn Benja- min, Gilfach Goch. Adrodd The dying maiden to her mother," yn Gymraeg; goreu Esther Rowlands, Tonyrefail. Beirniadaeth y traethawd ar hanes eglwys Saron, &c.; goreu, Parch. J. Jones, Cwm Ogwy. Canu "Llwyn Onn;" goreu, Eos Afan. Beirniadaeth y cyf- ieithiad; goreu. Parch. W. Morris, Brynmenyn. Beirniadaeth y bryddest ar y H Goludog a Lazarusgoreu, Eurfryn, Glandwr. Canu y prif ddarn corawl, Y Gwanwyn goreu, C6r Saron. Maesteg, dan arweiniad Mr. J. Jones, argraffydd. Cafwyd cyngherdd ardderchog yn yr hwyr, pryd y gwasanaethwyd gan Llew Llwyfo a'i fab yn-nghyfraith, Mr. J. Sauvage, Eos Hafod, Eos Afan, ac Eos Cynlais. Chwareuwyd y eyf- eilliant yn feistrolgar anghyffredin gan Pro- ffeswr Pritohard, un o gwmni Llew Llwyfo. Canodd Eos Hafod yn dda odiaeth, Eos Cynlais ac Eos Afan fel arfer. Yr oedd Mr. Sauvage uwchlaw dysgwyliad, a chafodd gymeradwy- aeth uchel oddiwrth y dorf. Nid oedd iechyd y Llew yn dda, ond er y cwbl fe ganodd yn gampus. E. Thomas, Ysg. EISTEDDFOD CAERFFILI. Dydd Mawrth y Sulgwyn, cynaliwyd yr wyl fawr hon. Yr oedd llawer o ddysgwyl wedi bod gan feirdd a cherddorion y Deheudir am y dydd, am fod hon yn un o'r Eisteddfodau mwyaf urddasol a gynaliwyd er's blynyddau yn y cylchoedd hyn. Gelwid yr Eisteddfod yn un Gadeiriol, ac yr oedd yn llanw yr ftnw yn deilwng o'r enw henafol hwn. Yr oedd yn anrhydedd mawr i'r pwyllgor am ddangos y fath chwaeth glasurol yn newisiad y testynau cyfoethog o farddoniaeth amrywiog yn neillduol testyn y gadair. Tynodd y testyn hwn brif feirdd y Deheudir, a thri o feirdd gwychion o'r Gogledd, ac yr oedd beirniadaeth yr enwog fardd o Essyllt yn brawf fod ysbrydoliaeth wedi disgyn yn helaeth ar alluoedd barddonol y beirdd. Yr oedd y beirdd a'r cerddorion can- lynol fel byddin gref wedi ymgasglu i gastell henafol Sant Cenydd, i fwynhau gwledd Eis- teddfodoi. Yr oedd Islwyn, Essyllt, Nathan Dyfed, Dewi Haran, Eos Glan Rhymni, Dewi Glan Corrwg, Gwilym Elian, Watcyn Wyn, Cam Elian, Dewi Alaw, Eos Morlais, Hywel Cynon, Cenydd, Tawenog, Dyfedfab, Homo Ddu, Myfyr Wyn, Brynfab, Eos Hafod, Eos Gwent, Tom Williams, a llawer ereill nad oedd yn adnabyddus i mi, ond perthyn i'r frawdol- iaeth Eisteddfodol, serch hyny. Dechreuwyd gweithrediadau y cyfarfod am 11 o'r gloch, drwy i John Bryant (Alawydd Glan Taf,) chwareu-tôn ar y delyn fel arfer. Yna, araeth gan Eos Rhondda, y llywydd, yn ddoniol. "Eos Rhondda rodda rym 0 hyawdledd ehedlym." Can agoriadol wedi hyny gan Huw Roberts, yn dda iawn. Enillwyd y gwobrau fel y canlyn:— Englynion y Cawcibuddugol, Brynfab a Watcyn Wyn yn gyfartal. Morfa Rhudd- Ian;" Gwynalaw a rhywun arall yn gyfartal. Traethawd hanes y "FanCenydd a Mabon yn gyfartal. Adrodd "Caradog yn Rhufain," allan o Awdl Gwilym Elian; goreu rhywun o Ystrad Mynach. Can "Rhianod Caerffili;" goreu Cam Elian. Y Dderwen Brydeinig;" cydfnddugol Tydfylyn a Carn Elian. Pryddest yr "Ardd;" goreu Islwyn. Daeth ynnesaf testyn y gadair, sef Awdl ar "Cartref," chwech o Awdlau gorchestol i fewn, a'r goreu oedd Obededom, sef Islwyn. Cadeiriwyd ef yn nghanol banllefau y dorf, a Nathan Dyfed a Dewi Haran yn dal y cleddyfau. a'r prif fardd o Essyllt yn arholi A oes heddwch." Yr oedd tipyn o ddifyrwch yn y cadeirio. Gwelsom un hen frawd barddol yno yn bedwarugain oed, yr hwn a urddwyd gan lolo Morganwg, yn 1816, ar y Maen Chwyf, sef Eos Glan Rhymni, yr oedd y pryd hwnw yn cael eu hurddo Gwilym Morganwg, Evan Cule, T. ab Gwilym, Lewis Morganwg, loan Brydydd Gwent, Gwilym Grawerth, oil wedi meirw ond Eos Glan Rhymni. Y mae ei gof yn dda yn awr i adrodd yr helynt- ion am a fu yn y blynyddoedd gynt. Y buddugwyr ar y canu oedd Tom Williams, Pontypridd; Mrs. Parker, Mountain Ash; Mrs. Rowlands, Pontypridd. Y cÔr a ganodd yn oreu ar y Gwanwyn," (Gwilym Gwent,) oedd cdr Pontypridd, dan arweiniad medrus Tom Williams Y c6r goreu ar Worthy is the Lamb," a'r "Amen Chorus," yn nghyd oedd C6r Undebol Rhymni, dan arweiniad y brawd gwylaidd Eos Gwent. Canmolai y beirniad y can-a gan g6rau Pontypridd a Rhymni, am eu caniadaeth rhagorol. Trueni fod rhai arweinwyr cdrau yn insultio beirniaid am ddweyd eu barn yn ddidderbynwyneb am ganu eu c6orau. Y mae hyn yn annheilwng o ddynion galluog. Cymered pob arweinydd yr awgrym yn garedig, fel ac y mae yn cael ei xoddi. Yn yr hwyr caed cyngherdd dda iawn. Yr oedd y cantorion mewn hwyl yn gollwng eu seiniau per. Yr oedd Alawydd Glan Taf yn tytu ei fysedd dros y tanau, a D. Bowen yn rhedeg a'i fysedd dros y berdoneg, nes oedd bywyd peroiol i'w deimlo yn fyw ar flaenau'i fysedd. Canodd Hywel Cynon a'i gyfaill Huw Roberts yn dda iawn. Yr oedd Miss Magor, Miss G. Lewis, a'r gantores fechan swynol Miss g, A, Williams fLlinos Morganwg,) Ponty- pridd, ya, llawn hwyJ. Yr oedd yr olaf yn enyn teimlaiau y dorf a'i llais saraphaidd. Dywedai un cerddor galluog fod ei llais yn nefolaidd o ran purdeb. Yr oedd yn adsain o'r mur yn endorsio y gerddoriaeth ac yn rhoddi effaith arbenig ar y canu. Yr oedd Eisteddfod Gadeiriol Caerffili yn llwyddiant perffaith, er i'r gwlaw ddyfoi ynyprydnawn, ond ys dywed Dewi Wyn o Essyllt, gwlaw bendithlawn oedd, a leadith yn mhob dyferyn. Y mae yr idea hen yn deilwng o'r bardd galluog. Trueni fod dynion yn cablu trugareddau fel hyn! Yr oedd natur yn gwenu, os oedd dynion dwl yn grwgnach. Yr oedd cydgan yr elfeJJau rhwng y muriau i'r bardd a'r athronydd yn wir effeithiol. Cadeiriwyd Islwyn yn nghanol y cyfan. Yr oedd englynion gan amryw o'r beirdd, ond nid cedd bosibl i ymwthio yn mlaen at yr orsedd. Cawsom yr englyn hwn gan Cenydd:- Islwyn drwy'i dyner oslef,—a godwyd I gadair hardd Cartref;" Pob calon yn lion ei lief,—i'r helynt Yn fyw oeddynt-y dorf yn cyfaddef. Yr eiddoch, Rhydri. CASLLWCHWR A'I HELYNTION. Y mae y lie uchod, fel llawer o leoedd ereill yn Nghymru, a'r gwaith alcan wedi aefyll er ys yn agoa i ddau fia, ac nid oes un arwydd am el weled yn el gyflwr cynteflg. Braidd na allem ddweyd fod y glofeydd wedi syrthio ilr un dynghedfen, a hyny o herwydd sefyllfa y gwelthfeydd alcan, pa ral oedd yn dal cysylltiad mawr a glofeydd Caallwchwr. Mae yma amryw o'r gwelthfeydd glo nad ydynt ond wedi gweithlo dau a thri diwrnod yn yr wythnos er ya mwy na mla o amser, a thebyg na welir fawr cyfnewldlad ynddynt cyn y bydd yr anghyd- fod sydd rhwng yr alcanwyr a'u meiatrl wedi el derfynu, a goreu I gyd pa gyntaf y daw hyny i ben. Nid oes dim l'w glywed gan y melatradoedd ond son am ostynglad yn barhalls; eto, nid ydynt wedi hysbyau yn gadarnhaol faint fydd y goatynglad ond y maent yn dysgwyl i nl gymeryd yr hyn a gymer 19 mewn ardaloedd ereill. Y mae syniadau eln meiatrl dlpyn yn rhyfedd pan gymerwn olwg arnynt yn y goleuni prl- odol; o'r hyn llelaf, casglladau o'r fath allem dynu oddiwrth ymddygladau a gwelthred- oedd y cyfryw. Addawant yn deg, a gallem feddwl fod y cyfryw addewldion yn wlr- loneddol, pan nad ydynt yn ddlm amgen na bradjchlad o'r radd waethaf. Ni fynant gydnabod te lyngdod a hawllau llafur y gweithiwr mewn un modd, ond edrychant arno fel creadur afresymol, wedi dyfod i'r byd o angenrheldrwydd i wasanaethu ar- nynt hwy, heb ystyrled fod y nalll fel y Uall yn aelodau cydradd o'r gymdelthas ddynol. Mae y prla aruthrol a godir am y glo yn y farchnad yn mhell uwchlaw yr hyn ddylal fod mewn cyferbynlad i'r prla a dellr am el dort; ao oa gostynglr dau awllt yn y dynell yn y gwerthiant, rhaid goatwng cyf. log y glowr chwe cheSnlog neu awllt y y dydd, yr hyn Bydd yn hollol annheg, oa oymerwn olwg gyfiawn ar y pwno. Hawl- lant hwy y fantals o ffurfio undeb rhyng- ddynt a'u gilydd ond credant mal malala a chenfigen sydd gan y gwelthwyr wrth ffurfio yr un path, a hwythau wedi agor eu llygald i gychwyn y gymdelthaa undebol- cymdelthas hefyd sydd wedi eln codi o'r caddug I oleuni, eto, credwyf y gallasem fod yn well pe buasal genym lawn ddynion l'n cynrychloll. Rhy fach o walth a gormod o arlan yw prif arwyddalr y meiatrl. Oa ydyw 7a. 60. y dydd yn ddigonol i-r glowr am ddlwrnod caled o walth, paham na allai pawb o'r un gymdelthaa fyw ar yr un awm ? Oydnebydd pob dyn teg a synwyrol mal y glowr yw'r dyn mwyaf anturlaethua o bob celfyddydwr: drwy hyny, dylal gael y cyflog uwchaf. Gormod o farchogaeth y glowr mae y meiatrl wedi wneud am flyn- yddau meithiou, ao nid wyf yn ystyrled goruchwylwyr eln hundeb ddlm yn amgenaoh na hwynt. Oa ydyw goruchwylwyr eln hun- deb yn brofiadol o beryglon ao anfantelalon y glowyr, paham y gallant dderbyn mwy o gyflog am eu gwasanaeth nag ereill o'u cyd- frodyr 1 Ni fuaswn yn yngan un galr pe buasent yn boddloni ar yr un faint o gyflog a'u brodyr; ond gan nad ydynt yn meddu ar gydwybod I fod felly, yatyrlwyf bawb yn ffol 1 fod yn fud. Slcr nad oes dim yn gy- malnt o ddlnyatr l'n hundeb a bod thai dyn- ion yn eymoryd mwy o gyflog nag a enllllr gan ereill o'r brodyr. Onld er mwyn cyfar- talu nalll a'r llall y mae eln hundeb dda 1 Rhaid i'r meiatrl dalu yr un gyflog I bob glowr, beth bynag fydd el werth; o ganlyn- lad, dylal gwaaanaethwyr yr undeb foddlonl ar yr un ddull. HawUant hwy eu tal yn ddyddiol, ao, efallal, na fydd y glowyr wedi gweithlo ond diwrnod neu ddau yn yr wyth- nos. Dyagwyllant hefyd Iddynt dalu y levies pan na fydd ganddynt ddlgon o angen- rheldlau bywyd yn eu meddiant. Dyna i tf, ddarllenydd, gydymdelmlad mewn brodyr onlde 1 Blwyddyn yn ol, yr oedd yr undeb yn allu cryf a nerthol yn Nghaallwchwr, ao yn nerth y gallu hwnw, y maent wedi bod yn alluog i enill aaHe wahanol i'r peth oeddynt flynyddau yn 01; ond erbyn heddyw, y mae braidd yn hollol ddisylw, a hyny o ddlffyg rheolaeth. Y dlnyatr mwyaf i'n hundeb yw eln bod wedi gadael cynifer o wahanol gelfyddwyr ddod i'r glofeydd, pa rat sydd wedi llanw ein glofeydd yn aruthrol, heb dalu ond y peth neaaf i ddim am eu dyageidiaeth. Felly, erbyn hyn, hwynthwy sydd yn ben, a neb yn gwneud un sylw o honynt mwy na phe byddent y dynion mwyaf profiadol. Pe buasem yn goaod dlgon o flaendal ar y cyf- ryw, cyn y buasent yn diagyn I'r pwll, aicr y cawsem ddiwedd o honynt ar unwaith. BUn genyf hyabyau fod agent y doBbarth wedi sefyll yn erbyn y cynyglad, a hyny ywr achoa o'r annhrefnuarwydd. Gomerydd. ABERTAWE A'R ARDALOEDD. Cymylog a nlwlog yw masnaoh yma er 18 amryw wythnosau bellach, oddlar ddechreuad y lock-out; ond yn awr, y mae fel pe wedi tywyllu yn hollol. Y gwelthfeydd glo yn sefyll deohreu yr wythnoa hon, o herwydd fod y meistri yn goaod iheolau newyddion i'r gwelthwyr i'w hardyatio ar ddechreuad eu cyfntd cewydd, aef y cyflogl dyddiol, hyny yw, gellir eu trol allan o'r gwaith ar ddiwrn- od o rybudd. Mae y gweithwyr wedi bodd- loni gweithio ar oatynglad o ddeg y cant. Y gwelthfeydd alcan yn safyll yn barhaus heb fawr alwydd cycbwyn, er fod ihal o'r gwelthwyr wedi bod gyda'r meistr yn gofyn a allasal efe ddim goaod el walth i welthio eto ar yr ben bris, &c. Mae y 81 allan fod rhyw anghydfod rhwng Bagot a'i welthwyr -eu bod hwy yn anfoddlon Iddo ranu eu gwaith rhwng ereill aydd yno yn gweithlo yn breaenol, a hwythau i welthlo wyth awr yn lie 12. Pe goddefent dlpyn bach, nl byddat achoa iddynt rwgnach, obiegya toa y gwaith yn cael ei helaethu yn gyflyrn. Ai nid yw yn bryd bellach i'r gwelthwyr alcan dreio dyfod i ddealldwriaeth a'u meiatrl ? A oes modd i rywral ereill y tu allan Iddynt wneud rhywbeth rhyngddynt ? Neu, a allent hwy eu hunaln ddim tynu taflen newydd yn fwy cyson a rheolaidd na'r un y maent wedi anfon I mewn ? Dlau y dylent wneud rhywbeth. Olywala rat o honoch ag sydd yn mlaenllaw gyda'r mudiad undebol yn dweyd elch bod wedi cael eich aloml 1 raddau yn anfonlad y daflen fel yr oedd, ac fod rhal dosbarthladau yn gofyn gormod o brls ar gyfartaledd i ereill, &o. Treiwch rhywbeth eto, a deuwoh yn nes at eich gilydd i gael gweled a chlywed yr ol- wynion yn troi eto, a gadewoh i'r ysbryd cas a drwgdybus farw yn elch myag. Felatriald, deuwoh yn nes at elch gwelthwyr. Pwy sydd wedi bod eich gweialon flyddlonaf, a'ch cynorthwywyr goreu ? Na chauwoh hwynt allan yn hwy, gan nad oeddent wedi gwrthod gweithio ar yr hen brls. Mae ereill yn teimlo oddiwrth yr ymryson hwn, sef teuluoedd hob fod yn dal cysylltlad uniongyrchlol a chwi. Gwir mal eiddoch chwl yw y gwelthiau, ao y gellwch wneud fel y gwelwoh yn dda; ond mor wlr a hyny, elch bod yn gwybod mat lies etch cymydog- ion fyddai I chwl. gyohwyn, a'ch dyledawydd yw gwneud hyny. LLEW O'R Parc.

OINTMENT A PILLS HOLLOW AY.—Yn awr pan y mae y flwyddyn yn troi, doethineb fyddai ceisio gwella unrhyw glefyd a all fod yn y corfif, yn enwedig y sawl sydd yn dyoddef oddiwrth glwyfau a chlefydau cyffelyb, ac OB oogeulusit, pwy a wyr y canlyniadau all ddUyn. Bydd yr Ointment hwn yn Bicr o'u gwella yn drwyadL Y mae yn glanhnu y clwyfau ac yn tynu y drwg allan o'i wraidd, ac yn adnewyddu iechyd pexffaith. Drwy rhin- wedd digymar yr Ointment hwn, lacheir y coesau clwyfus a hyny yn hollol. Yr oedd y fath obaith i'r claf yn anghyraeddadwy yn yr amser gyut.

TAIBACH. —Cyflwyniad TYSTEB.-Nos Sadwrn diweddaf, cyfarfyddodd lluaws yn y Workman's Hall, Taibach, er gweled cor y Dyffryn yn anrhegu Mr. Roaaer (Eoa Cynlais) â, thyateb gwerthfawr, aef set o lestri arian a dwy pitchfork hardd am el ymdrechlon dlfllno a llwyddlanua fel arweinydd y c6r. Oymer- wyd y gadair gan Mr. Griffiths, yr hwn a agorodd y eyfarfod yn drefnus. Oafwyd an- erchladau rhagorol gan y Parohn. canlynol, sef Mr. Jones, (B.); Mr. Stephens, (A..); a Mr. Richards, (T.C.) Oanodd y c6r amryw ddarnau yn ardderchog. Oyflwynwyd y llestrl arlan iddo gan Miss Griffiths, a'r ddwy fforch gan Miss Oonway, a dlolohodd ynteu yn fawr i'r ë:ôr, ac hefyd 1 bawb ag oedd yn bresenol am eu caredigrwydd tuag ato, a dywedai y buaaal Iddo wneud defnydd mawr o'r ddwy fforch. Wedi talu y dlolohgarwch arferol, aeth pawb adref yn llawen, gan ddy- muno hlr oes i'r cerddor galluog.—D. TREBOETH.-Dymunaf gongl feohan o'r Gwladgarwb er mwyn rhoddi atebiad i Treboethfab mewn cysylltlad a'r undeb gyd- welthredol (co-operative) sydd yn ein pUth. Y mae Treboethfab yn gofyn a ydyw y sef- ydllad yn fyw, neu ynte cynllun heb el welthlo allan ydyw, yn gymaint ag nad yw ef wedi clywed yr un galr am dano er y oychwyntad hyd yn bresenol. Os mal. Tre- boethfab mewn gwirionedd ydyw y gofynwr, y mae yn rhyfedd iawn, ao yn perl i ml fod yn amheus lawn o hono, o herwydd gwn yn elthaf da nad yw Treboeth mor helaeth el therfynau fel ag y gall sefydllad o'r fath fod yn ein plith pan y mae cymalnt yn el gelsio, fel y mae yn rhald iddynt trwy gyfryngau y newyddiaduron. Os bydd ar rywun nou rywral eisleu gwybod rhywbeth yn el gylch, cant ar unwaith yr holl a fyddo yn angen- rheldlol gan yr ysgrifenydd. Bydd y chwarter ar ben yn mhen pymthegnos eto, pryd y gwastadheir pob cyfrifon.—0 ydweithredwr, OWMLLYNFELL.—Cynallodd yr Annl- bynwyr eu Oyfarfod Ohwarterol yn y lie uchod, dyddiau Mercher a Iau, 21aln a'r 22aln cyfiaol. Pregethwyd yn y gwahanol oedfaon gan y Parohn. B. Williams, Oanaan; Wil- liams, Borth, Abertelfi; D. Onllwyn Brace, Pantycrwys; F. Samuel, Zoar, Abertawe; J. 0. Davles, Mumbles; R. Rowlands, Llan- samlet; a J. Lloyd Jones, Penclawdd. Oafwyd pregethau ardderohog o'r deohreu i'r dlwedd.—Llynfehfab.

AMLWREIOAETH IN ABERDAR. Dydd Gwener diweddaf, Mal 29aln, yn Llanymddyfrl, cafodd dyn o'r enw David Thomas, Cwmaman, Aberdar, el ddwyn o flaen yr ynadon dan y cyhuddiad o amlwr- elgaeth. Pxofwyd fod Thomas wedi priodf er y flwyddyn 1852, a bod ganddo wraig a theulu yn Cwmaman. Priododd yr all waith yn Nghaerfyrddln, ar y 15fed cynfiaol, agun Jane Paul, yr hon oedd yn weddw, ac yn gwasanaethu yn y Swan Inn, Aberan ^n. Ya oedd y carcharor yn arferol o fyncd yno f yfed, a chymdeithasai yn garwrlaethoi a Paul. Yr ail ddiwrnod wedi priodi, aetha t i Lan- ymddyfii, ac aroaaaant yno hyd yr 20fed, pryd y pendorfynaaant fyned i America. Trosglwyddwyd y carcharol i sefyll el brawf yn SeBlwn neaaf Caerfyrddin. Mr. Beddoe, Aberdar, oedd cyfreithlwr y wraig leuana anffodus.

UWCH DEML SEISNIG I GYMRU. Yn nghynulliad mawr blynyddol diwedd- af Uwch Deml Cymru, a gynaliwyd yn Nghaernarfon, penderfynwyd bron yn un- frydol i ddelsebu y Wir DeUwng Uwch Demi i ganlatau Breinlen Uwch Demi Selsneg I Gymru. Bydd yn llawenydd gan luaws o Demlwyr Da ddeall fod hyabysiad pellebrol wedi dyfod i hw o Boston, U.D., yn yr hwn le y ba y Wir Deilwng Uwch Deml yn eiatedd, yn hysbyau fod y Freinlen wedi ei chaniatau. Agorir yr Uwch Detol newydd yn y Dref, Newydd, awydd Drefaldwyn.

BYDDIN AMERICA. Dydd Gwener yr wythnos ddiweddaf daifu I Dy y Cynrychlolwyr yn America baaio Ysgrff t leihau y fyddin o 20,000 o ddynion, yr hyn a lelha saith miliwn yn flynyddol ar y treul- lau. Gwrthwynebwyd yr yagrif yn egnlol gan awyddogion y fyddin. O'r braidd y dys- gwylir cael cydsynlad y Senate.

ESGOBAETH TY DDEWI. Nid oes amheuaeth bellach nad ydyw Esgob preaenol Ty Ddewl, o herwydd e! henalnt a gwendid el fechyd, ar roddi fyny el swydd. Mown canlyslad i hyn, mawr ydyw y dyfalu a'r proffwydo am un 1 lanw el le, o hwnw o gwrs i fod yn Gymro. Enwlr fel un y Parch. Basil Jones, Archddeon York, yr hwn sydd yn fab i'r dlweddar, Gadben Jones, air Abertelfi. Enwlr hefyd Archddeon Foulka, Gogledd Cymru; y Parch. Latimer Maurice Jones, B.D., Caerfyrddin; y Parch. John Griffiths, M.A., Merthyr a'r Parch. John Griffiths, Castellnedd. Er fod y ddau flaenaf yn Gyiary o ran gwaedollaeth, nid yw yn debyg y gallant wneud dim a'a ialth yn gyhoeddus, tra y mae y trl olaf yn gallu el slarad a'i hysgrlfenu.

LLONGDDRYLLIAD A CHOLLIAD 80 0 FYWYDAU. Y mae hysbyaiadau wedi cyrhaedd y wlacl hon o Melbourne fod yr ymfudlong Admiral wedi myned yn ddrylllau ar Ktng's Island, a bod 80 o fywydau, rhwng dwylaw ac ymfud- wyr, wedi eu colli. Cychwynodd o Liver- pool ar y 23aln o Chwefror.

GWEITHIAU BRITON FERRY. Dydd Llun diweddaf, rhoddwyd y rhybydd canlynol i fyny yn ngweith!au hatarn Briton Ferry:-Yn gymaint a bod goatynglad cyff- redidol yn oymeryd lie heddyw yn ngweith- iau halarn mawrlon Morganwg, rhoddis rybydd y bydd I oatynglad cyffelyb gymeryd lie yma yn mhen pedair wythnoa ar ol y dyddlad hwn-G. H. Davey. Y mae y gwelthiau hyn fis ar ol yn eu gostynglad rn yn gyatal ag yn eu codiad o gyflogau.

Prydnawn dydd Merchor yr wythnos ddi- weddaf, fel yr oedd glowr o'r enw Edward Morgan, 48 oed, yn gweithio yn nglofa y Graig, perthynol i welthlau Plymouth, Mer- thyr, lladdwyd ef ar unwaith gan gwymp o't top. Yr oedd amheuwr yn ceisio dyrysu Negra Orlstlonogol trwy ddyfynu adnodau gwrth- wynebol i'w gllydd mewn ymddangoslad, drwy ofyn Iddo, pa fodd yr oeddym nl yn yr Yabryd a'r Ysbryd ynom nlnau. "O," meddal y negro, "nid oes dim anhawsdra yn hyna. Y mae fel y pokei- yna. Yrydwyf yn el roddi yn y tan hyd onld a yn chwll- boeth. Yn awr, y mae y poker yn y tan, ao y mae y tan yn y pocer." Nis gallasal duw- lnydd dwfn roddi ateblad gwell. Ymddengys fod rhanau dyelthr o Awatrallal yn hynod o gynyrchlol a ffrwythlon. DywedS Mr. Hill, yr hwn sydd ar daith ymchwiliadol i lyaieuaeth y wlad, Iddo esgyn mynydd- Bellenden Kerr, ac wedi cael yno yn yr uchder o 2,500 troedfedd goeden ddyelths ardderchog a blodau cochion arc I; 4,400 troedfedd, goeden rhedyn yn tra rhagori ar ddlm o'l dosbarth, a phalmwydden o'r fath harddaf. Ar lan yr afon Johnstone, daeth ar draws ffigysbren anferth. Mesural 150 troedfedd o amgylohedd, lathed o uchder, a 55 troedfedd o uchder, lie y torol cangenan anferth allan. Mesural y pren 80 troedfedd o gylchfesur. Dywedai fod yno le ardderoh- og I blanhigfeydd slwgr.