Y Gwladgarwr

Y "MOLLY MAGUIRES" A'U DYHIR- WAITH YN AMERICA. Yn dra boreu y 14eg o'r cynfis, fel yr oedd chweeh o ddynion a weithient yn nghlofeydd Gorrell a Audenried, yn agos i Centralia, lredi bod yn gwneud rhyw adgyweiriadau, ac yn dychwelyd oddiwrth eu gwaith, taniwyd arnynt gan gwmni o'r "Molly Maguires," y rhal oeddynt wedi ymguddio yn y coed haner y ffordd rhwng y glofeydd a Centralia. Ar- ehollwyd tri o'r gweithwyr yn dost, o'r enwau George W. Davis, Jno. P. Webster, ac Alfred Burge. Tybir nas gall Davis wella, gan i'r belen suddo i'w gorff. yn agos i'r ysgwydd dde. Rhwyd- dyllwyd Webster gyda bird shot a sheet nails, ac archollwyd Burge yn ei goes. Tybir mai yr achos o'r ymosodiad Uofruddiog oedd i'r dynion fyned i weithio yn groes i ddymuniad y "Molly Maguires," y rhai sy'n ddychryn i drigolion y rhanbarth hwn. Nid yw y llofruddion eto wedi eu dal.

CROESI Y MOR HEB GLAFYCHU. Cafodd ei gyhoeddi oddeutu dwy flynedd yn ol fod Mr. Bessemer wedi llwyddo i roddi terfyn ar glefyd y mor, ond er hyny hyd yn hyn y mae y pwnc wedi bod yn ddystaw, a'r rhan fwyaf o'r rhai a groesent rhyw gyfran o'r weilgi yn ei gael yn waeth na phurdan y Pab. Modd bynag, fe ddywedir bellach nad oes amheuaetb yn nghyloh y peth. Y mae Mr. Reed yn awr yn dyfeisio uestr o faint a chyflymdra mawr, yr hon a garia deithwyr o Dover i Calais mewn awr, a hyny heb y perygl lleiaf oddiwrth anhwyldeb y mor. Faint bynag yr ymrolia y mor ac y teflir y Uestr, eistedda y teithwyr mewn ystafell na theimlir yr ysgogiad lleiaf.

Y GENADWRAKTH AT DR. LIVINGSTONE. Y mae Mr. Stanley wedi derbyn llythyrau o Zanzibar, yn ei hysbysu fod y genadwr- aeth a anfonwyd at Dr. Livingstone wedi cael ei weled taith deg niwrnod i'r wlad, a bod yr holl gwmni yn iach. Fod Living- stone yn Unyanyembe, yn hollol gysurus, ac yn debyg o dderbyn ei adgyfnerthion erbyn y cyntaf o Awst, a chychwyn ar y lOfed. Cyfrifa Mr. Stanley y bydd y Dr. yn rhwym o fod, yn mhen ugain diwrnod, yn rhywle yn agos i Mrera, Central Ukonongo.

MANUFACTURE OF COCOA. CACAOINE, AND CHOCOLATE. < We will now give an account of the process adopted by Messrs Jam>s Epps & Co., manufacturers of dietetic Articles, at their wor*s in the Euston Road, London."— Sea Article In part 19 of CasseU's Household Guide. 102 J Swansea Royal and South Wales Union Friendly Society. (Registered purluant to Act of Parliament, by J. Tidd Pratt, Esq.) THE Fifth Annual Meeting of the above Society will be held at the Calvaria Hall, Aberdar, on Tuesday, September the 17th, 1872. The members and Delegates will meet at 3.30 P.m., when a Balance Sheet, shewing the Re- ceipts and Expenditure of the Society for the past year will be read. I The Chair will be takeu by Dr. Price, Aberdar. A PUBLIC TEA MEETING will be held at 5. Tickets to the Tea, 9d. each. A PUBLIC MEETING will be held at half- past Seven, p.m., when Dr Price, Aberdare, Mr D. O. Thomas, Pontypridd, and others, will deliver Addresses in Welsh and English. The nature and objects of the Society will be fully explained. s The Rev. Canon Jenkins, D. D., of Aberdare, is expected to take the Chair. A Juvenile Choir, belonging to the Society, will sing Select Piecfcs of Music during the Proceed- ings. Enroling of Members fol the Life, Sick- ness, and Endow#]. «st Dep. aents will take place at thec^' Q^e Meting. 219 AT WUITHWYB. AT weithwyr deheuig a chyson yn unig, *• cyfarwydd mewn gwaith tin, yn unrhyw gangen. Cjfleusdxa yn achlysnr 1, gyda belaethiad gwaith; 1 ychjdtg ddwylaw gael pwaith:—FJners Pnddler», Bal lers,' Bar Boilers, Doublers, Furn'«emen, Behinders openers, Piclers, Annealer*. Tinmen, Washmen, Seiri Coed a Ma?N, Pattern Makers, Gofiaid. Fitters, Bechgyn a Get ethod arddwr, a llatcrwyr cyffredicol. Cyfie neillduol, yn enwedig i ni sydd yn hoff o'r gerdd, yn ddirwestw r egwyddor 1. sc yn bteidiol i a hosioa teilwng- a cbrtfyddol. Bhoddlr pob cefnogaeth i'r gweith iwr i ymddyrchafu. Nis jtellir addaw gwaith 1 neb ond dyn!on sobr a da. I Ardal byfryd ac iachus i deuluoedd fyw j>n gysurus, acenili hywiolLetia ragorol. Danfoner ymefyuion at W. GRIFFITHS, Ysw. 174 Derwent dnplats Works, Workington.

CHWECHED EISTEDDFOD ALBAN ELFEO. ABEBOAR. CYNELIR yr EISTEDDFOD uchod fel ar- ferol, yn y Temperance Hall, dydd Llun, Medi 16, 1872. Gwobrwyir yr ymgeiswyr budd- ugol mewn gwahanol gangenau, Barddoniaeth, Caniadaeth, &c. LLYWYDD,—W. THOMAS, Ysw., Cwmaman. BEIRNIAID Y CANU,-MRI. JOHN THOMAS, Blaenanerch; a E. L \WHENCE, Merthyr. BEIRNIAD Y TRAETHODAU, Y FARDDONIAETH, &c.BRYTHONFRYN, Aberdar. Testynau ychwanegol nad ydynt ar y Programme. Am y Traethawd goreu yn Saesonaeg ar Vaccination" 1 10 0 Bydd A. Rhys Thomas, Ysw., yn cydfeirniadu a Brythonfryn ar y testyn hwn. Am y Gân ddifyr ddesgrifiadol oreu ar "Ymweliad y C6r Cymreig a Llun- dain." 1 0 0 Ail wobr am chwareu y dernyn ar y piano 0 5 0 Y programme yn awr yn barod, ad i'w gael am ddau stamp gan yr Y sgrifenydd. ♦ JOHN EVANS, 114 41, Ynyslwyd-street, Aberdar.

EISTEDDFOD PAWREDDOO TAIBACH. B YDDED hysbys y cynelir yr Eisteddfod -■ uchod yn yr adeilad newydd eang a godidog, sef Neuadd y Gweithwyr, dan nawdd y Cymdeithasau Dyngarol, yr 21ain o Hydref, 1872, pryd y gwobrwyir yr ym- geiswyr Kuddugol ar y gwahanol destynau I y canlyn:- TRAETHODAU. £ 8. 0. Am y Traethawd goreu ar Taibach, yr hyn oedd, yr hyn yw, a'r hyn ddylai fod 4 4 0 Am y Traethawd goreu ar y daioui sydd yn deilliaw oddiwrth y Cym- deithasau Dyngarol 2 2 0 BARDDONIAETH. Am yr Awdl oreu, dim dros 150 o linellau, o glod i C. R. M. Talbot, Yaw., A.S., am ei garedigrwydd i Gymdeithasau Dyngarol Taibach 2 2 0 a chadair dderw hardd. CERDDORIAETH. Am y D6n oreu ar Mesur Byr 0 10 0 CANIADAETH. I'r C6r heb fod dan 80 mewn nifer, a gano yn oreu "Thanks be to God," o'r Elijah, (Mendelssohn) 20 0 0 A Medal arian i'r Arweinydd. I'r C6r o'r un gynulleidfa, heb fod dan 60 mown nifer, a gano yn oren "Y Rhythrg). sh," gan Alaw Ddu, (can- iateiri'rCi .auddewiseuharweinydd). 10 0 0 Llywydd,—THEODORE MANSEL TALBOT, Ysw., Margam. Is-Lywydd,—Richard Knight Prichard, Ysw., Craig Avon. Arweinydd,—PARCH. G. ROBERTS, Gibeon. Beirniad y Traethodau, Barddoniaeth, Ad oddiadau, &c.,—ISLWYN. Beirniad y Grerddoriaeth a'r Ganiadaeth,— ALAW DDU. A MO DA XT. 1. Fod yr holl gyfanseddiadau i fod yn llaw yr ysgrifenydd erbyn y laf o Hydref, 1872, gyda ffugenwau, a'r enwau priodol dan sel. 2. Fod y ffugenwau oil i fod yn llaw yr ys- grifenydd ar neu cyn y 10fed o Hydref, 1872. 3. Cedwir pris tocyn blaensedd ar y buddu- gol os na fydd yn bresenol. 4. Ni wobrwyir oni fydd teilyngdod. Bydd gweddill y traethodau, barddoniaeth, camadaeth, adroddia.da.u, &o., a phob manylion ereill i'w cael ar y programme gan yr ysgnfen- yddion drwy y Post am 2g. THOMAS J KHKINS, Varna, Taibach, ) v JOHN EVANS, Scutari, ) 143 TESTYN YCHWANEGOL. Am y 60 llinell coffadwriaethol goreu i Mr. David Williams, Mechanic, I Melincrythan, ger Castellnedd. 1. 0' 0

TEYDYBD EISTEDDFOD CARMEL, TBEHERBEBT. CYNELIR, yr EISTEDDFOD uchod, DYDD NADOLIG, lihagfyr 25ain, 1872, prycl y gwobrwyir yr ymgeiswyr buddugol caewn Rhyddiaeth, Barddouiaeuh, Adrodd, a Chaniad- aeth, &c. Uywydd,—Parch. D. Thomas. Tonypandy. Beirniaid,- Y Rhyddiaeth a'r Farddoniaeth, &c., Mr. D. Jones, (Dafydd Morganwg,) Cwm- dar, Aberdar; y Ganiadaeth, Mr. Robert Rees, (Eos Morlais,) Abertawe. TRAETHODAU. £ s. d. Am y Traethawd goreu ar "Ddylan- wad y naill ddarganfyddiad celfyddydol ar y llall, a dylanwad yrollarwareidd- iad." 110 BARDDONIAETH. Am yr Arwrgerdd oreu i'r C6r Cym- reig ar eu hymweliad a Llundain. 110 CANIADAETH. I'r C6r o'r un gynulleidfa, heb fod dan 40 o rif, a gano yn oreu "Teilwng ydyw'r Oen," (Cerddor Cymreig rhif 30) Gwobr, 10 0 0 (Byddrhyddid i'r corau ddetvis eti haitoeinyddim.) I'r Cdr o'r un gynulleidfa, heb fod dan 30 o rif, a gano yn oreu, "0 Gymru Anwylaf," John Thomas. 5 0 0 Y programme yn awr yn barod, ac i'w gael am ddau stamp gan yr Ysgrifenydd. REES T. WILLIAMS, 18, New Bute Row, 175 Treherbert, Pontypridd.

"Calon wrth galon." PORTHYBHYD, LIANDDARO-G, SIR GABBFYBDDIN. p YNELIR EISTEDDFODFAWREDDOG yn y He uchod, o dan nawdd boneddigion urddasol, mewn pabell eang a chyfleus, dydd Mercher, Medi 25ain, 1872. Beirniad y Traethodau, y Farddoniaeth, &c., y Parch. J. Rhys Morgan, (Lleurwg). Beirniad y Ganiadaeth, Mr. G. Jones, (Caradoc). Y PBIF DBllTYNAU. I'r Cdr heb fod dan 60 o rif, a gano yn oreu "Ar Don o flaen Gwyntoedd." 15 0 0 Am y Trwthawd ymchwiliadol goreu ac hanes Melchisedec. 3 0 0 Am y Bryddest oreu or, Ceffadwflaeth am y di- weddar Barchedig J. Evans, gynt o gapel Selon. 3 0 0 Bydd Cyngerdd arddeiebog yn yr hwyr, pryd y dys- gWJlir amryw foneddigion a'r prif gerddorion yn bresenol. Bydd rhtddid I bawb o bob parth o Gyinry ddyfod i) gyatadlu yn yr Ei. teddled nehod. Bydd hawl gan y pwyll?or i gystadlu fel ereill. Ni wobrwyir oni bydd teilyngdod. a chedwir pris tocyn blaensedd yn ol o'r wobr oni fydd y buddugol yn brexenoi. Fod yr hollgyfan- loddiadau. gyda ffugenwau, i'w hanfon i law y Parch. J. Rhvs Morgan erbyn y IOted o Fedi, a ffngenwau y cys- tadlenwyr mewn canu, adrodd, &c., IV hanfon i law yr ysgrifenydd erbyn y 18fed o No 1872. Gellir cael rhestr cyflawn o r testynao, end anfon celuiog.a diinai mewn stamps at yr Ys^ rlleitytld^ T.0 LEB Garnbiea, Nr. Kidwelly. 168 Carmartbeiuhire.

DAVIES & SONS, Watchmakers, Jewellers, A Silversmiths, 3, NEW STRBKT, NBATH, AHJ> AT 5, Guildhall Square, Carmarthen* WATCHES to snii all classes of purchaaam W ATCBES of the boat English and Foreign Make. W ATCHBS. Gold Levers from £10 10s. upwards. "YyATCHES Silver Levers atfa Is., P.5 fíI., tip to jeM lOa WATCHES, Gold Genevas at 94 4s., jBB fíI., up to £10 108. WATCHES, Silver Genevas at igl IOL, 42 21., £3. 3s. AKKANTED GOODS are only kept In Stock. QLOCK8 of every description. JEWELLERY, raw designs constantly added. I SILVER GOODS in great variety. jgLECTRO PLATE of the best description. SPECTACLES to salt every sight. REPAIRS executed in the beat manner. CLUBS supplied. — ORDERS accompanied by Cash, forwarded to any part. 213 213_ AT R H V D D FRY DWYR MORGANWG. D YMUNIR ar bob Etholwr sydd,wedi cael —' Notice of Objection i'w Vote oddiwrth Agents y Toriaid yn Nghaerdydd, anfon yr Objeclion, yn nghyda manylion a'r hawl, yn ddioedi i MR. T. H. DAVIES, ( Liberal Registration Agent, Nelson Terrace, 212. SWANSEA.

Yn y Wasg, ac i fod yn barod o hyn i ganol Tachwedd, DYDDIADUR YR E.ISTEDDFO&WYE AM 1873, cj'iiwys Blwyddiadur; lie i wneud nod- i a<i an ar bob dydd o'r ilwyddyn Nod- au cyffredin y fiwyddyn; Termau cyfreithiol; Diffygiadiiu yr hani a'r lleuad Y Tymorau a'r Gwyliau Trem ar brif ddigwyddiadau'r ilwydd- yn Taflen o drai a Uanw'r m6r yn aberoedd Cymru: Tollau Stampiau; Trethoedd a Chyll- idau, yn nghyda phob peth a'r a ellid ddyegwyl ei gael mewn Dyddiadur. Bydd y rhan arall o honaw yn cynwys Adol- ygiad ar 1872 yn Llenyddol; Marwgofion o Feirdd, Llenorion, a Chantorion sydd wedi marw yn ystod 1872; Crynodeb o ffeithiau hen a di- weddar cysylltiedig a Llenyddiaeth Cymru, ya nghyda Chofres helaeth o enwau a chyfeiriadau (addresses) Beirdd, Llenorion, a Chantorion Cymru, ac ereill hefyd. Bwriada ei Olygwyr, Thos. Morgan (Llyfnwy), Maesteg; B. A. Griffiths, Cwmafon; J. Spin- ther James, Llandudno; a LI. Griffiths (Glan Afan), Cwinafon, iddo fod o ran ei gynwysiad, ei argraffwaith, a'i wisg yn bob peth a'r a ellid ddysgwyl ei gaely ac yn deilwng o le yn llvirgell pob Cymro. Cyhoeddir ef mewn tair ffurf. 6ch. mewn cloth; Is. mewn pocket; a Is. 6ch. mewn pocket a phapyr wedi ei linellu ar ei ddiwedd, yn cy- nwys lie ychwanegol i ysgrifenu. Caniateir yr elw arferol am bethau o'r fath i ddosbarthwyr a llyfrwerthwyr. Cyfeirier pob orders am dano at y Cyhoeddwr, MR. D. GRIFFITHS, Printer & Publisher, 203 Cwmavon, GIam.

GWYL GERDDOROL D Y FFBYST ABERDAR, NADOLIG. 1872. BYDDED hysbys y cynelir yr Wist uchod yn y TEMPERANCE HALL, pryd y gwobr- wyir yr ymgeiswyr llwyddianus ar wahanol destynau. i s. 4 1. I'r cor, heb fod dan 80 mewn rhif, a gano yn oreu y corawd "By Slow Degrees o Handel's Belsliazzar^ (I'w gael gan Novello, Ewer, & Co.) 21 00 2. I'r cor o'r un gynulleidfa, heb fod dan 40 mewn rhif, ac heb fod wedi enill dros.215 yn flaenorol, a gano yn oreu y corawd Then rOttnd about the Starry Throne," o Handel's "Samson (I'w gael gan Novello, Ewer, & Co.) 15 0 O 3. I'r cor, heb fod dan 30 mewn rhif, a. gano yn oreu y ganig "Y Gwan- wyn,'r o'r Cerddor Cymreig, rhif 1. (Mutter.) 5. 0 O jW Ceir manylion pellach mewn rhifynau dyfodol o'r GWLADGARWR. T. HOWELLS (Hywel Cynon), Ysg., 210 ABERAMAN.

TOWN HALL, COWBBIDGE. TITR. RICHABD JONES has received in- -LT-L structions from the Trustee of the Estate of Mr. E. Davis, Bookseller, Cowbridge to SELL BY AUCTION, on September 4th, 5th, 6th, 1872, tha extensive and valuable stock of New and Second Hand English and Welsh Books, upwards of 2,000 Volumes, Stationery Berlin Wool, Wool Work, Fancy Goods, &c. Catalogues will be ready a week prior to the sale, and may be obtained by the Auctioneer at his offices, Bridgend & Pencoed, Thomas Rees, Esq., Solicitor, Cowbridge, and on the premises. The Sale will commence each day at 11 o'clock. asrBuyers of all Classes will find the stock worthy of their attention. 216

DEEWENT TIN- PLATE WORKS, W OBKIN GTOIST. T> YDDED hysbys fod y gweithwyr, pa ral -V sydd mewn cysylltiad a'r melinau, wedi rhoddi eu rhybudd am ychwaneg o brys, a thyma wybodaeth i chwi yn Nghymru a phob man arall, ein bod yn bendeifynol o sefyll allan os na chawn ein pris. Am hyny, na fydded i 6eb ddyfod yma i'r Tin Works yn Workinctou nes ein bod wedi cytuno. 214 UN O'R GWEITHWYR. BETHEL, PEN OLA WD X) riYNELIR EISTFDDFOD FLYNYDDOL y He uchod, DYDD NADOLIG nesaf. PRIF DDARN CERDDOROL. "Bendigedig fyddo Arglwydd Dduw Israel," gan J. Thomas, Blananerch. 10 0 Ceir enwau y Beirniaid, yn nghyda phob manylion yn fuan. 209 BRASYDOO ROBERTS, Ysg. YSGOL NOS. OYN syddi hysbysu y bydd YSGOL HOS Mr. Owen Rees, yn dechreu noa Lun, Medi 9fed. Gan na dderbynir i mewn ond nifer penodol, dymunir at y sawl a fwriadaut ymuno a hi i wneuthur hyny yn ddioedi. Seymour Street, Aberdare. 215