Y Gwladgarwr

Cofrestrwyd 1,891 o enedigaethau yn Llundain yr wythnos ddiweddaf, a 1,086 o farwolaethau. Yr oedd y marwolaethau yn 75 uwchlawy cyfartaledd. Bu farw 97 o'r frech wen, a 164 o'r bronchitis.

Yn 1871, agorwyd neu rhoddwyd mewn gweithrediad 6,107 o filltiroed do reilffyrdd yn yr Unol Dalaethau. Y nifer yn ystod 1870 oedd 4,198 o filltiroedd ae yn 1869, t nifer y milltiroedd o reilffyrdd a roddwyd mewn gweithrediad yno oedd, 3,519—yn gwneud cyfanswm yn yr yspaid o dair blynedd o 13,816 o filltiroedd, at y 26,018 o filltiroedd oeddynt mewn gweithrediad ynflaenorol i Gorphenaf 1, 1868.

Bu farw Arglwydd Kensington ddydd Linn diweddaf o'r bronchitis, yn 71 mlwydd oed. Derbyniodd ei addysg yn Eton, ac a ymunodd a'r llynges yn 1814, ac yn 1826 cymerodd ran yn mrwydr Navarino. Am ei wrhydri ar yr achlysur hwnw, dyrehaf- wyd ef yn llywydd y Gannet. Yn 1861, cafodd ei apwyntio yn Lord-Lieutenant sir Benfro. Y mae ei Arglwyddiaeth yn cael ei ddilyn gan ei fab hynaf, Colonel Hon. William Edwardes, A.S. dros Hwl- i fiordd..

Ij^bau oriau gweitbio vdyw pwnc y dytfSTyn "Bre'seriol, ac yn mhlitn ereill sydd yn debyg o gael mantais o'r mudiad, cawn fod ein hoffeiriaid llafurfawr. Y mae awdurdodau yr Eglwys yn bwriadu ym- gyfarfod yn ystod y mis nesaf, yn y brif ddinas i gymeryd dan ystyriaeth y priodol- deb o gwtogi gwasanaeth bresenol yr Eglwys ar achlysuron neillduol, neu mewn geiriau ereill, leihau oriau gweithio yr oSeiriad ac nid oes neb a amheua nad yw gwasanaeth fel y mae yn bresenol yn ami yn feichus i'r gwrandawyr yn gystal ag i'r offeiriaid.

Yr ydym yn deall fod inudiud ar droed er gosod i lawr pellebr eto rhwng y wlad hon a'r Unol Daleithiau. Dywedir fod yr arian angenrheidiol wedi eu cyfranu, a bod cenad wedi ei anfon o'r wlad hon i'r America er ceisio werhau cefnogaeth y newyddiaduron yno gyda"r cwmni newydd. Yn awr y mae pob cenadwri yn costio peckcar 8wllt y gair, tra y mae y cwmni newydd yn bwriadu trosglwyddo y eyfryw genadwriaethau am 8wllt y gair, os llwydd- ant gan gyhoeddwyr newyddiaduron yno i wneud cytundeb a hwy am bedair neu bum mlynedd.

Rhydd y newyddiaduron o New York, a dderbyniwydyr wythnos hon hanes marwol- aeth boneddwr o yspeiliwr, yr hwn a anadl- odd eiolafyn ngarchar Lawrence, Massachu- setts. Yn Hydref diweddaf, cafodd Carroll Sanborn archoll angeuol mewn ymladdfa a gymerodd le rhyngddo a heddgeidwad o'r enw Donovan. Dywedir i Sanborn wneud cyfeillion o bawb a ddaeth yn agos ato yn y carchar, ac iddo roddi i fyny yn ewyllys- gar yr oil a yspeiliodd. Yr oedd yn ddyn o gymeriad anghy,ffredin. Yr oedd o ym- arweddiad hollol foneddigaidd, ond yn unig ei duedd aflywodraethus at yspail nosol. Nid oedd un amser yn cyffwrdd a diodydd jneddwol na thobaco. Yr oedd yn neilldu- ol ffyddlon at ei wraig, ac yn hynod dyner at eu deulu. Yr oedd yr offeiriad a'r jneddyg a weinyddent arno yn unol yn eu ;ystiolaethau am foneddigeiddrwydd ei ymddygiadau. Dywedent nad oedd yn- ddo nnrhyw awvdd at ymgyfoethogi, a'i fod yn ddyngarwr trwyadl. Yr oedd wedi methu, er ymdrechu, a gorchfegu ei duedd at yspeilio.

Y mae yr Ysgrifenydd Cartrefol ar dymuniad y Frenhines, wedi cyfroeddi lythyr, dyddiedig Castell Windsor, llhag- yr 26ain, yn yr h^n y mae ei Mawrhydi n dadgan ei chydnabyddiaeth o'r cydym- aeimlad dwfn a ddangoswyd gan yr Jioll genedl ar yr achlysur hwnw o afiechyd Tywysog Cymry. Y mae yn myned yn mlaen ac yn dweyd fod y teimlad a ddan- goswyd gan ei phobl yn ystod y dyddiau poenus ac ofnadwy hyny, a'r cydymdeimlad a ddangoswyd tuag ati a'i hanwyl ferch, Tywysoges Cymry, yn gystal a'r llawenydd cyffredinol a ddangoswyd mewn canlyniad i'r arwyddion gobeithiol o'i wellhad, wedi gwneud argraff dwfn a pharhaol ar ei chalon, nad ellir byth ei ddilea. Ychwan- egai nad oedd yr hyn a ddangoswyd yn ddim newydd iddi hi, canys yr oedd wedi cyfarfod a'r unrhyw gydymdeimlad ddeg mlynedd yn ol, pryd y cymerwyd trwy afiechyd cyffelyb ei gwr. Tra yn datgan ar ran Tywysoges Cymru, yn gystal a throsti ei hun, y diolchgarwch gwresocaf am y fath arwyddion o deyrngarwch, gobeithiai y byddai i'w deiliaid barhau yn eu gweddiau am adferiad trwyadl ei hanwyl fab i'w iechyd a'i gryfder cyntefig.

v Yn ystod y flwyddyn a ddaeth i'w therfyn- iad ddydd Sul diweddaf, ni symudwyd ond deuddeg o aelodau Ty yr Arglwyddi trwy farwolaeth, tra yn 1870, fe fu farw ugain, ac yn 1869., ddeuddeg ar hugain. Enwau ac oedran yr Arglwyddi a fuont farw y flwyddyn ddiweddaf ydynt y eanlynol:— Y Marquis o Westmeath, 85; Iarll o Ken. more, 82; larll Ellenborough, 81; Ar- glwydd Dormer, 81; Arglwydd Blunket, 77; Arglwydd Churston, 72; Arglwydd Berners, 71; Iarll Dunraven, 59; Ar- glwydd Hastings, 49; larll o Aylesford, 46 Iarll Chesterfield, 40; ac Iarll o Kingston, 40. Ni chollodd Ty y Cyffredin ond wyth o aelodau, sef Mr. F. W. Russell, Dinas Limerick, 71; Mr.' Howes, South Norfolk, 58; Mr. Pollard Urquhart, West- meath, 56; Mr. Maynell Ingram, West Stafford, 51; Colonel C. P. Leslie, swydd Monoghan, 49 Mr. Charles Buxton, East Surrey, 48 Mr. Sidebottom, Staleybridge, 46; Mr. Davison, Dinas Durham, 45. Yr oedd pedwar o'r rhai hyn yn rhyddfryd- wyr, a phedwar yn Doriaid. Cyfanswm colled Ty y Cyffredin yn ystod y tair blynedd ag y mae y Senedd bresenol wedi eistedd, ydyw 31 o aelodau eiddo yr Arglwyddi, a 200 llai o nifer, 64. Cymerodd 25 o ethol- iadau le yn ystod y flwyddyn, ond ni fu gwrthymgeisio ond mewn 12. O'r rhai a ddychwelyd, yr oedd 12 yn Doriaid, 10 yn Rhyddfrydwyr, a 2 yn Nationalists Gwydd- elig.

Meddyginiaeth itlntDyd a Pheswch trwy Wafers Pul- monic Dr. -Locoos. r. Giles, Ysgolleistr y Fyddin, Shorncllffe, a yegrifena Taoh. 16, 1869: -1 Wadi bod am flynyddoedd yn dyoddef oherwydd chest wan, trwy yr nynyrooddwn yn hynod o agored i anwyd a pheswch, dymunwyf ddwjM fy nhystiolaeth I effeithiolrwydd Wa- fers Dr. Loeoek, y rhai yr ydwyf wedi eu detoyddio gyda hwrddiant mawr, a'r rhai yn ddieithriad a'm rhyddhant oddlwrth y peswch mwyaf annyoddefol.—(Arwyddwyd,) B. Giles.' Bhydd y Wafers hyn ryddhad oniongyrohoi cdllwrth Asthma, Darfodedigaeth, Pesweh, ADwyd, ao anhwylderan y gwddf a'r ysgyfaint. Y mae iddynt flas dymunol. la. lo. y blyehaid. Ar werth gan bob aiuggist

ESGORODD- Dydd Nadolig, Rhagfyr 25ain, priod Mr. W. Gr;ffith., Ilytrwerthwr, Clydarh, ar fab. BU FARW- Ehagfyr ISfed, Mary, priod Mr. John Harris, Caer- phOy, yn 79 mlwydd oed. Yr oedd yr ymadawedig wedi cael y fraint o fod yn aelod ffyddlon am oddeutu 85 o fly- nyddoedd gyda'r Annibynwyr yn eglwys henafol Watford. Y dydd Iau eanlynol, ymga-glodd llawer o berthynasaa a chyfeillion i hebrwng ei gweddillion marwol i fynwent Y Watford,

EISTEDDFOD FLYNYDDOL TREFORIS. CYNELIR yr EISTEDDFOD uchod, fel, arfer dydd Linn Sulgwyn nesaf, a'r dydd Mawrth eanlynol, Mat 20fed a'r 21ain, 1872, pryd y gwobrwyir yr ymgeiswyr bnddngol ar y testynau eanlynol BAJBDDONIAETH. 1. Am yr AM orenar Wronlaid Babflon (Y tri Llonc ) (A Chadair.) 5 0 0 2. Amy rdd 8eii»negoreniEd. 3agot, Yaw., a'i g i Dreforis, yn ngbyda dymun- iad am eu llwyddlant. (Dim dros 150 llinell. Rhoddedig gan eu gweilhwyr.) 5 0 0 3. Am y Bryddest oreu i Wm. Will'ams, Yaw.. a'i gwmpeini, sef Cwmni Gwaith y Worcester, M hyrwyddwyr masnach yn y lie. ihoddedig gAn y gweilhwyr. 5 0 0 4. Am y Folawd oren i Dr. Henry Davies, Yaw., fel Meddyg, ei fuddugoliaeth ddlweddar fl. Llun- dain, ynghyd a'i oral am y tlodloo. Rhoddedig gan weithwyr a masnachwjrr y dref. 5 0 0 CERDDORIAETH. 1. I r C6r o'r un gynullei^fa, heb tod dan 70 o nifer, a gano yn oreu "Halleluiah Chorus." 20 0 0 2. I r Oor o'r un gynulleldfa, heb fod dan 40 o nifer, a fano yn oreu. "Datod mae rhwyma t Ca«thlwed," gin Mr. J. Thomas, Blaenanerch. 10 0 0 BMrxiafd,—y Farddontaeth Gwerfyl a loan Emlyn. Y Grerddoriaeth, Wm. Parry, Yaw., Birkenhead, a rbywun arall. Bydd yr holl destynau allan erbyn diwedd Ionawr neaat. THOMAS FRANCIS, 24 Bath Place, Moriston, Ysgrifenydd.

PETH NEWYDD DAN HAUL. Cystadleuaetli a Chyngherdd "DYDDED hysbys y cynelir cyfarfod o'r A natur uchod yn y TEMPERANCE HALL, Aberdar, nos LUN, Chwefror 5ed, 1872, prydy cystadleuir ar y darnau eanlynol:— C6r o'r un gynulleidfa, na enillodd E15 or blaen, a gano yn oreu yr "Alarch," gan Stephens, (Moelwynfab), allan o'r Cerddor, Rhif 78, 79; gwobrjE3, a chadair gwerthjEl i'r ar- weinydd. I'r C6r o'r un gynulleidfa, na enillodd 915 o'r blaen, a gano yn oreu y dfln "Rheidol," gan Ieuan Gwyllt; gwobr 25s. Beirniad,-Mr. G. R. Jones, (Caradoc.) Bydd rhyddid i bob c6r ddewis arweinydd. Yr enwau i fod yn llaw yr Ysgrifenydd erbyn Chwefror laf, 1872. J Dechreuir y cyfarfo d am 6 o'r gloch. Ceir manylion pellach eto yn nghylch y Gyng- herdd. JOHN EVANS, Ysg., 35 41, Ynyslwyd-street, Aberdare. GWYL FAWB GERDDOROL ABERTAWE. T> YDDED hysbys y cynelir yr wyl uchod yn y Musical Hall, dydd Gwener y Grog. lith nesal, dan nawdd rhai o brif foneddiglon y lie, pryd y gwobrwylr yr ymgeiswyr llwydd. ianus ar wahanol destynau. Llywydd,—R. Hughes, Yaw., Treforis. BEIRNIAID Y CANU,— Alfred Stone, John Thomas, Blaenanerch, a D. Emlyn Evans. Y piae y Programmes yn barod, ac yn cynwys yr holl fanylion. I'w cael am y pris arferol gan yr Ysgrifenyddion, J. M. WILLIAMS, Trecynon, Aberdar. 36 RHYS JONES, Landore.

BRYN SEION, MOUNTAIN ASH. BYDDED hysbys y cynelir EISTEDDFOD yn y lie uchod ar ddydd Gwener y Grog- lith nesaf, 1872, dan nawdd boneddigesau a boneddigion y lie, pryd y gwobrwyir yr ym- geiswyr llwyddianus. PRIF DESTYNAU. £ s. C. I'r 06r o'r un gynulleidfa, ddim dan 40 mewn rhif, a gano yn oreu All we like sheep," o'r Messiah. 13 0 0 I'r C6r o'r un gynulleidfa, ddim dan 30 mewn rhif, a gano yn oreu "Anrhydedda yr Arglwydd," o'r Cerddor Cymreig, Rhif 121 a 122. 6 10 0 Am y manylion gwel y GWLADGARWR nesaf. Dros y Pwyllgor, D. HARRIS, 3, High-street, J. EVANS, 3, Bryn Seion Cottage, 39 Mountain Ash.

NEWTOWN HALL, BLAENAFON, MYNWY. CYNELIR EISTEDDFOD yn y lie uchod, Dydd Llun, Chwefror y 26ain, 1872, pryd y gwobrwyir y gwahanol ymgeiswyr baddugol. PRIF DE8TYNAU. Z s. d. 1. Am y traethawd goreu yn Gymraeg nen Saesoneg, ar "Achosion o ddirfawr Dlodi y radd iselaf, a'r llwybr goreu i'w ddyrchafu." 2 2 0 2. Am y gan Seisntg oreu i John Paton Esq am ei haelioni tuag at aohosion addysg y He hwn 110 CERDDORIAETH. 3. Am yr alaw a chydgan oreu, yr awdwr i ddewitgeiriau. Gwobr, 110 CANlADAETH. r cor o'r un gynulleidfa a gano yn oreu Mor hawddgar yw dy bebyll," gan Pencerdd America, 10 0 0 5. I r ror o'r un gynulleidfa, heb fod o dan 30 o rif, a gano yn oreu, "Y Ffrwd," (G. Gwent,) 4 0 0 A Seinfforch arian i'r Arweinydd. 6. Ir 12 a gano yn oreu, "Comrades in Arms." Gwobf 1 10 0 Beimiad y Traethawd, y Farddoniaeth, a'r Adroddiadau, —ISLWYN. Beirniad.- Y Gerddoriaeth a'r Ganiadaeth,- Mr. JOHN THOMAS, Blaenanerch. Y Programme i'w gael am y pris arferol ean Mr- MW. DAVIES, 13, Beaufort-St Blaenafon, )§v Mr. J(*IN HARRIS, 90, Hlgh-St., » | Ysg. [13] WORK MAN' SHALL-;MO UNT XIN ASH. PJYNELIR Eisteddfod yn y lie uchod ar ddydd Llun, Chwef. 19eg, 1872, pryd y gwobrwyir y cystadleuwyr goreu ar y tes- tynau sydd i'w gweled ar y Programme. PRIF DESTTN Y GOBBITHLU. I'r Gobeithlu, ddim o dan 30 mewn rhif, ac yn perthyn i'r tu gynnlloidfa, ac o dan 16 oed, a gano yn oren Cerddorion Caarsalem, o Cor v Plant. 3 0 0 Caniateir i bedwar mewn oed, heblaw yr ar- weinydd, i ganu gyda'r plant. Y Programme allan yn ddioed, ac i'w gael gan yr ysgrifenydd ar dderbyniad dau stump ceiniog. Beirniad y Ganiadaeth,—Mr. Meth Lewis, Ebbuo Vale. Dros y Pwyllgor, JEN KIN EVANS, 20 5, Price-street, Mountain Ash.

TBYDYDD EISTEDDFOD BRYN- MAWB. JJYDDED hysbys y cynelir yr Eisteddfod uchod yn mis Mai nesaf, dan nawdd rhai o brif foneddigion y lie, pryd y gwo'r/rvvyir yr ymgeiswyr llwyddianus mewn cerddoriaeth. barddoniaeth, &c., &c. PRIF WOERWYON. F 1.1 r Cor heb fod dan 30 o rif, a gano yn oreu "Be not Afraid," (Mendel- ssohn.) 21 0 0 A Baton hardd i'r Arweinydd, gwerth 1 10 0 2. I r Cor o'r un gynulleidfa, heb fod dan 40 o rif, a gano yn oreu "Mor hawddgar yw dy bebyll," gan J. Parry, (Pencerdd America.) 7 0 0 3. I'r Cor o'r un gynulleidfa, heb fod Ian 30 o rif, a gano yn oreu y "Blodeu- pn Olaf," gan J. Lloyd. 5 0 0 Am fanylion pellach, gwel y Programme, yr i1^ a y yn barod erbyn y 3vdd o Ionawr, L«72, am y pris arferol oddiwrth yr Ysgrifenydd. Beirniaid y Ganiadaeth,—Mr. Stone, Bristol a Mr. John Thomas, Blaenanerch. Beirniad y Traethodau, Adroddiadau, &c.Mr D. Brythonfryn Griffiths, Aberdar. JACOB SAUNDERS, Nantyglo Iron Works, Mon.

GWYL GERDDOROL CASTELL- NEDD. B YDDED hysbys y cynelir yr w-yl hon yn y dref uchod, dydd GWENER Y GROG- LITH nesaf, dan nawdd rhai o brif foneddigion v dref, pryd y gwobrwyir yr ymgeiswyr llwydd- ianus ar wahanol destynau. I'r Cor o'r un gynulleidfa, heb fod dan 40 o rif, a gano yn oreu Bendi- gedig fyddo Arglwydd Dduw Israel," gan John-Thomas, Blaenanerch, ac i'w chael gan Hughes a'i Fab, W rexham. 12 0 I'r coro'r un gynulleidfa, hebfoddan 30 o rif, a gano yn oreu Y Ffrwd," gan Gwilym Gwent, o'r Cerddor Cymreig 3 0 0 I'r Cur o Blant, heb fod dan 30 o rif, na thros 15 oed, a gano yn oreu < Cyngherdd y Plant, "allan o Gor y Plant. Caniateir i bedwar mewn oed eu cynorthwyo. 1 5 0 Beirniad,-EOS MORLAIS. Bydd Programmes yn cynwys y gweddill o'r testynau a r amodau yn barod yn fuan am y pris arferol, ac i'w cael gan yr ysgrifenydd. Bydd Cyngherdd yn yr hwyr, pryd y gwasan. aethir gan ybeirniad, ac amryw enwogion ereill. D S.— Ni chaniateir i unrhyw g6r a fydd wedi eiull gwobr o £15 ac uchod o'r blaen igystadlu. LLEW O'R LLWYN, Aberdulais, Neath.

EISTEDDFOD GEEDDOEOl SOAR, YSTALYFERA. CYNELIR yr EISTEDDFOD uchod ddydd Y' SADWRN, y 13eg o EBRILL, 1872, pryd v rhoddir y gwobrwyon canlynol i'r ymgeiswinr llwyddianus. TESTYNAU,— £ s d. 1. I'r cor o'r un gynulleidfa, hebfod o dan 60 mewn nifer, a gano yn oreu "Bendigedig fyddo Arglwydd Dduw Israel, gan J. Thomas, Blaenanerch, 15 0 0 2. I'r cor o'r un gynulleidfa, heb fod o dan 40 mewn nifer, a gano yn oreu, "Y Ffrwd," gan Gwilym Gweut, 5 0 0 3. I'r party o 12 a gano yn oreu, "Y Wawr," o'r Cerddor Cymreig. 2 0 0 < 4. I'r cor o blant, o'r un gynulleidfa, heb fod o dan 30 mewn nifer, a than 15 oed, a gano yn oreu, "Onabawn yn seren," o Gor y Plant, 1 5 q Caniateir i'r eorau ddewia arweuiy'I.lio): >ddi- allan, ac i wyth o beisonau mewn oeu faui /da chory plant. BEIRNIAD,-EOS BRAD WEN. Bydd y programme, yn cynwys y manylion, ar gweddill or testynau, mewn cyfansoddi. canu, ac adrodd, yn barod erbyn dechreu Jlhag- fyr, ac i'w gael oddiwrth yr ysgrifenydd, am geimog a dimai yr un trwy y llythyrdy. Cynelir CYNGHERDD yn hwyr. JOHN DAVIES, Ysg., Storekeeper, YSTALYFERA, [14] Near Swansea.

CONWAY GRAMMAR SCHOOL. BOYS from this School' have passed the Preliminary Examination of Physicians and Surgeons Glasgow the Society of Apothe- Kwwf" I*' Society „f Boarders received. l-^or Terms, &c., address Mr. Fawcett Conway, N. Wales. References, J^evs. b. & J. Ivoberts, ndependent Ministers Lomvay. M O N E Y7 |Lf" {) NEY—Yiricms suuis to lend on LeiUHto hold Security. Apply to Mr. W. Beddoa, Solicitor, Aberd* i*