Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
4 articles on this Page
MADOG LLWYD.
MADOG LLWYD. PENOD I. ODDEUTU canol y beclwarydd ganrif ar ddeg o'r cyfnod Cristionogol, yr unwyd mewn glan briodas Llewelyn Llwyd ac Angharad Hop- cyn, ac y dechreuasant en byd yn ddedwydd a chariadus, yn y Drumau, amaethdy bychan ar lechwedd arforawl un o fryniau cribawg gor- llewin Morgan wg. Trigfa hynafol y Llwydiaid ydoedd bwthyn gwyngalchog y Drumau, ac, er nad oedd un- rhyw rwysofawredd pendefigol yn ei do gwellt na'i ffenestri delltawg, yr oedd yn anwyl gan Llewelyn, fel mangre gysegredig lie ganwyd ei deidiau ymadawedig. Er nad oedd yr un parlwr addurnol, na'r un neuadd gysgodfawr yn perthyn i'r breswylfa fynyddig, bu yn fagwrfan gwroniaid gwladgarol a ymladdasant yn myddinoedd ein Tywysogion pan yn am- ddiffyn annibyniaeth eu gwlad. Yr oedd gwladgarwch a chariad megys yn gerfiedig ar y muriau a'r dodrefn arlun o "Llewelyn ein llyw olaf," oedd un o brif addurniadau y gegin, a chleddyf Arthur Llwyd ei daid, a'r hwn y lladdodd ugain o'r gores- gynwyr Normanaidd mewn un frwydr, oedd yr offeryn mwyaf cadwrus a dysgleirwych o fewn yr anedd-le. Yn ail mewn parch ac edmygedd oedd darlun prydferth o fab a merch yn cydgyfarfod ar lan ffynon, ac a enwid Y cusan cyntaf"; ac ymddengys fod y darlun yn bortread cywir o'r modd y daeth y cyntaf o'r Llwydiaid i gyffyrddiad a i gariadferch briod- asol. Darlun o'r ddraig goch, arwyddair cen- edlaethol y Cymry, oedd ar brint y pwysau ymenyn, ac yn gerfiedig ar holl ofierynau amaethyddol Llewelyn, fel arwyddnod per- chenogaeth. Yr oedd y teulu yn ddiarhebol am eu gwladgarwch a'u tuedd farddonol; ond yr oedd Llewelyn yn tra-rhagori felly ar bawb o'i flaenafiaid, fel yr oedd ei aidd wladgarol wedi creu eiddigedd tuag ato yn mynwesau thai o'r tir arglwyddi Normanaidd cymydog- aethoL Cododd ei feistr, Arglwydd Mansel, yn yr ardreth yn union ag y daeth y Drumau yn ddeiliadaeth bersonol iddo ef; a dywedid mai eiddigedd yn erbyn gwladgarwch y teulu oedd yr achos, gan fod y tyddyn yn ddigon uchelbris yn ffaenoroL Penderfynodd Lle- welyn ddal ati trwy y tew a'r teneu, yn hy- trach na rhoddi i fyny ei dreftadaeth anwyl- edig. Er fod y byd yn gwasgu, a'r bwrdd yn huliedig a phethau mwyaf cyffredin bywyd, yr oedd sirioldeb ac hawddgarwch yn nneulu bychan y Drumau, gan fod cariad gwreiddiol a chydymdeimlol yn teyrnasu yn eu myn- wesau. Yn wir, Angharad," meddai Llewelyn, "y mae yn bur flin genyf nas gallwn eich dilladu yn rhagorach, a hulio bwrdd gwraig mor ufydd 1) a rhinweddol a chwi gyda phethau gwell." Yr wyf yn foddlongar a dedwydd, pe byddai yn waeth, ond cael bod o dan aden gysgodol priod mor hawddgar a mynwesol a chwi." Yr wyf yn ymfoddlom fy hun, ond beth am ddynes o'ch bath chwi sydd wedi ymwadu a chyteillion a pherthynasau uchel-radd er mwyn cydrnar mor annheilwng a myfi." Llewelyn bach, onid yw eich cariad gwiesogt eich geiriau toddedig, eich ymddyg- lad tyner, a'<:h ysbryd gwladgarol, yn ddigon o ad-daliad i mi am bob mwynderau colledig o'r fath a goffiawyd genych." Mewn caledi, digon gwir, y mae cael prawf o gyfaill; a dichon, heb gyfarfod a'r gwasg- feuon bydol presenol, nas cawswn gyne pri- odol i adnabod a gwerthfawrogi eich cym- hwysderau digyffelyb." Yr wyf yn ciedu fod ein Tad nefol yn gyfiawn a daionus, ac y try yr oil er daioni yn y pen draw. Aroaer i olwyn fawr Rhag- lumaeth i ddyfod a'i thro oddiamgylch, yna dadlenir y cyfrinion sydd yn bresenol yn an- esboniadwr." Qwir fod yr Arglwydd yn gyfiawn, a'i fod hefyd yn hirymarhous; ond dwg bob gweith- redifern, a ——— I" Cyn gorphen y frawddeg aeth Llewelyn i'r hen goffr derw oedd ar y llofft, ac yno y bu yn ymchwilio yn gyffrous. Pelydrai digofaint hit oddefedig o'i lygaid eryraidd; edrychai fel un wedi cael cam, ac yn penderfynu dadleu ei achos. Sisialai— Y mae i'w chael; y llygaid hyn a'i gwel- odd." "Beth, Llewelyn bach," meddai hithau, beth sydd arnoch mor gyffrous ? beth sydd arnoch eiøieu 1 ai wedi dechreu prydyddu tuchangerdd i'ch arglwydd tirol ydych, ac yn awr mewn ymchwil am yr offer ysgrifenu ? Wedi i rai mynydau o ddystawrwydd pry- derus fyned heibio, wele Llewelyn yn dechreu dyfod allan o'i gyfrinfa dderwyddol gyda rhyw lawysgrifau crwyn yn ei feddiant. Atolwg, fy machgen," meddai Angharad, pa beth yw'r rhai yna sydd genych ?" "Yr wyf hyd yn bresenol wedi cadw y mater yn ddirgelwch oddiwrthych, yn hytrach na rhoddi lie i chwi dybio fod eich Llewelyn yn ymffrostis. Wele'r gweithredoedd a wnawd rhwngfy hen daid, Arthur Llwyd, ag Iestyn ap Gwrgant, pan y prynodd fy nhaid ystad y Drumau ganddo, gan fod yr hen dywysog mewn angen arian wrth ymladd a'r goresgyn- wyr Normonaidd-Robert Fitzamon a'i farch- ogion." Llewelyn bach, a ydyw y tyddyn hwn a'r oil o ystad eang y Drumau yn perthyn with etifeddiaeth i'r Llwydiaid yma 1 Y maent felly ac Ow y lladron estrou, Ilyd, ysbeiliasant ni o'n tiroedd, a gwnaethant ni yn gyfartal i gaethweision iddynt." "Ai felly, Llewelyn, y mae pethau yn sefyll ? Ai Did oes modd cael iawnder, ac adferyd v Oroedd hyn i'r^iawn berchenog?" Dim dim Angharad fach-y caws 'o fola'r ci." Yr oeddwn o'r blaen yn credu fod yr Ar- glwydd Mansel wedi prynu ei diroedd, fel rhyw ddyn gonest arall, ac nid eu goresgyn a chleddyf meibion Amon (Fitzamod.") A welwch yr ystaen waedlyd sydd ar y trawst acw ? Dyna waed un o'm henafiaid a aberthodd ar allor gwladgarwch pan yn am- ddiffyn y tiroedd hyn, ac iawnderau ei wlad." Angharad yn llesmeirio, a Llewelyn yn ym- atal, er taflu dwfr oer i wyneb eibriod synedig. (I w barhau.)
SEFYLLFA GYMDEITHASOL A GWLEIDYDDOL…
SEFYLLFA GYMDEITHASOL A GWLEIDYDDOL CYMRU. GAN HENRY RICHARD, YSW., LLUNDAIN. At Olygydd y "Morning Star." RHIF x. SM—Wedi sylwi yn lied faith ar sefyllfa grefyddol, moesol, a chymdeithasol Cymru, bwriadwyf mewn dau neu dri o lythyrau eto i ddyweyd rhywbeth am ei chyflwr gwleid- yddol. Mae yn awr fwy na thair canrif er pan y mae Cymru wedi cael ei gwleidyddol gorphori a Lloegr, drwy gael caniatad i gyfranogi o gyfundrefn cynrychiolaeth seneddoL Hyd. yr amser hwnw, yr oedd y llvwodraeth Seisnig wedi ymdrechu darostwng Cymru drwy nerth arfau, a thrwy ddeddfwriaeth ormesol a phoen- ydioL Ond trodd y dull meistrolaidd hwn allan yn fethiant gwaradwyddus, fel ag yr oedd yn cyfiawn haeddu. Parhaodd "yr nen gen- edl uchelfrydig a balch," fel ag y desgrifia Milton drigolion "Gwyllt Walia," yn ffyrnig- wyllt, anorchfygedig, a herfeiddiol, yn nghan- ol eu hamddiffynfeydd mynyddig. Ond yr hyn nas gallasai trais ei gyflawni, a ddygwyd oddiamgylch yn gyflym gan gyfiawnder a charedigrwyda. Mae Burke, yn ei araeth or- chestol ar Ymheddychiad ag America, yn dyfynu achos Cymru fel engbraifft o ffoledd a gwendid y naill gyfundrefn o lywodraethu, a doethineb arhagoroldeb y Hall. Wedi des- grifio yr amrywiol ffyrdd yn y rhai yr ym- arechwyd "darostwng ysbryd nawswyllt y Cymry, drwy bob math o gyfreithiau Uym- ion," efe a chwanega:— Ond yn ystod yr holl amser, yr oedd Cy- mru yn marchogaeth y wlad hon fel hunllef; yr oedd yn faich difudd a gorthrymus, ac nis gallasai Sais ar daith yn y wlad hono fyned chwe llath allan o'r ffordd fawr heb gael ei lofruddio. Buwyd ain ddau gant o flynydd- oedd cyn cael allan fod Rhagluniaeth, drwy ddeddf dragwyddol, wedi cysylltu anfoddog- rwydd wrtn drais, a thlodi wrth anrhaith. Gwnaeth ein cyndadau o'r diwedd agor eu llygaid i weled y ffrwythau oedd yn nglyn ag anghyfiawnder. O gaiUyniad, yn y 27ain fiwyddyn o deyrnasiad Harri VIII. cyfnewid- iwyd trefn pethau yn holloL Gydarhagar- weiniad yn gosod allan hawliau cyfiawn a gherfiiuth coron Lloegr, yr oedd yn rhoddi i'r 'ymry holl iawnderau a rhagorfreintiau deil- iaid Seisnig. Ond yr oedd i genedl fod yn feddianol ar freintiau Seisnig, ac eto, heb feddu un gyfran yn mhrif dayogelwch y breintiau hyn-yr hawl i roddi eu heiddo eu hunain-ynymddangos yn beth mor anghyson, fel, yn mhen wyth mlynedd ar ol hyny, can- iatawyd cynrycniolaetn drwy siroedd a bwr- deisdref i holl Gymru drwy weithred sen- eddoL O'r amser hwnw, megys drwy øwyn- yddiaeth, tawelodd y cynwrf; adferwyd ufydd-dod; heddwch, trefn, a gwareiddiad, a ganlynasant ryddid." Rhaid caniatau fod y darlun uchod wedi ei liwio braidd yn rhy gryf. Beth bynag, mae'n wirionedd mor bell a nyn—fod trigolion Cy- mru byth oddiar hyny wedi bod yn deyrngar- ol i'r llywodraeth Seisnig. Yn ystod y rny- feloedd gwladol, darfu iddynt hwy, y rhan fwyaf o honynt o lawer, ymlynu gyda brwd- frydedd wrth achos y brenin. Yn ystod y cant neu y can mlynedd a haner diweddaf, mae yn debygol, nad oes un ran o'r Deyrnas Gyfunol wedi rhoddi i'r awdnrdodau can lleied o drafferth neu bryder. Mae unrhyw beth tebyg i wrthryfel, terfysg, neu gynwrf, yn dygwydd yn anaml iawn yn y Dywysogaeth. Nid oes ond dau eithriad o un pwysigrwydd wedi bod i'r rheol hon. Y cyntaf oedd terfysg y Siartiaid yn Nghaanewydd, yn y fiwyddyn 1839. Ond yr oedd hwn agos yn gyfangwbl o darddiad Seisnigaidd, ac heb ymledaenu ond dros un gornel o Gymru, yr hon sydd yn cael ei phreawylio gan boblogaeth gymysgedig a haner Seisnigaidd sir Fynwy, a'r parthau cymydogaethol. Nid oedd gan gorff mawr y bobl Gymreig un gyfran, pa beth bynag, yn y symudiad, ond edrychent amo-gydag adgas- rwydd ac arswyd. Yr oedd terfysg Rebecca, yn 1843, yn ddiau, yn gwahaniaethu yn fawr gyda golwg ar hyn, oblegyd dechreuasant yn nghanol y boblogaeth Gymreig. Ond y mae natur y terfysg hwn, fel ag yr wyf yn deall, wedi ei gamddeall yn fawr yn Llo.egr. Nid oedd un ystyr wleiayddol yn perthyn iddynt, ac nid oeddynt yn golygu un anfoddlonrwydd tuag at y llywodraeth. Terfysgoedd oeddynt i'r rhai yr oedd dynion yn cael eu gyru, neu yn tybio eu bod yn cael eu gyru^ gan ormes ag oedd yn dyfoa yn fwy annyoddefol o hyd, ac yn erbyn yr hwn yr oeddynt er's amser wedi gwrthdystio ac apelio yn ofer. Daeth y peth oddiamgylch fel hyn Yr oedd amaeth- wyr siroedd Aberteifi a Chaerfyrddin yn arfer defnyddio llawer iawn o galch fel gwitaith. Gan nad oedd yno reilffyrdd yr amser hwnw, yr oedd yn rhaid iddynt anfon eu troliau i'w geisio i'r odynau calch, pellder o ugain, deg ar hugain, ac hyd yn oed deugain o fiUdiroedd. Ond mor gywrain oedd yr awdurdodau gwlad- ol, y rhai a feddent y tollbyrth yn eu dwylaw, wedi cynlluuio, drwy amlhaa tollbyrth ar hyd y ffyrdd y byddai yn rhaid iddynt ei thramwyo, o fewn ychydig filldiroedd i'w gil- ydd, fel ag yr oedd y pris a dalai yr amaeth- wyr am lwyth o galch wrth enau yr odyn weithiau wedi cael mwy na'i ddyblu erbyn y cyrhaeddent gartref, drwy luosogiad y toll- byrth. O'r diwedd, rhai o'r dynion ieuainc, yn cael eu cynhyrfu mewn rhan gan gasineb, ac mewn rhan gan ysfa am ddigrifwch, a ben- derfynasant gymeryd y mater yn eu dwylaw eu hunain. Wedi ffurfio eu hunain yn wa- hanol gwmnioedd, o dan arweiniad benyw ffugiol a elwid yn Rebecca, elent allan yn y nos, tynent i lawr y tollbyrth gwrthodedig, a thaflent y darnau coed i'r afon agosaf. Dyna oedd yr holl achos o ddechreuad yr hyn a elwir yn derfysg Rebecca. Mae yn ddiddadl, fel yr elai y peth rhagddo, fod arwyddion yn bod y dymunai rhai personau drwg eu medd- yliau droi y terfysg i wasanaethu dybenion gwaeth o'u heiddo eu hunain. Ond cyflwr arferol y Dywysogaeth ydyw tawelwch a llonyddwch, heb gael ei haflon- yddu braidd byth gan dymestloedd o anfodd- lonrwydd y bobl. Nid oes un parth o'r deyrnas, feallai. lie y mae mor lleied o angen am i awdurdod y gyfraith gael ei amlygu. Wedi terfysg Rebecca, yr heddynadon, gan gymeryd mantaia ar y dychryn a deimM yn Nghymru, a Iwyddasant i seiydlu heddgeid- waid sirol. (I'w barhau.)
YB YSGOL FARDDOL.
YB YSGOL FARDDOL. ILXTHYR XV. DAFYDD.—Yn awr, fechgyn, gan eich bod wedi cael gwybod y tro diweddaf y buoch yma, mai y Groes o Gytwllt sydd i fod dan sylw heno, yr wyf yn dysgwyl eich bod wedi parotoi ar gyfer hyny, trwy chwilio eich Uyfr- au ar y pwnc yn ystod yr wythnos. JOHN.—Yr ydym wedi bod yn darllen y rheolau; ac wedi cael ymgom a'n gilydd ar y pwnc ar ol i ni fod yma gyda thi, ac yr ydym yn credu ein bod yn deall rhai cangenau o'r ^yn^hanedd hon ond yr ydym yn methu eu DAFYDD.—Mae yn dda iawn genyf glywed eich bod wedi cyd ymddyddan am y gynghan- edd hon; a chan eich bod yn bamu eich bod yn deall rhai cangenau o honi, ni a ddechreu- wn gyda y rhai fu dan sylw genych chwi. RHYS.—Yr hon fu fwyaf dan ein sylw ni yn yr ymgom y cyfeiriwyd ato yw y gangen a elwir Groes o Gytwllt Ddilgynedig jar achos i ni sylwi yn fwy neillduol ar hono oedd, ein bod yn ei gweled yn dra thebyg i'r Groes Ddis- gynedig, sef y gynghanedd fu dan sylw genym pan fuom yma ddiweddaf. DAFYDD.—Wei, ni ddechreuwn gyda hono yn awr ynte, a chaiff Owen ddyweyd pa fodd y mae ffurfio y groes o gyswllt ddisgynedig. OWEN.—Mor Dell agwyf fiyn deall y rheol, y mae i gael ei ffurfio trwy drefnu y geiriau yn y fath fodd fel ag i gael y gydsain gyntaf yn y linell o'r un natur a chydsain olaf yr orphwysfa, yr hon sydd i fod yn unsill; ac y mae yr orphwysfa drachefn i groes gynghan- eddu a'r sill olaf ond un yn y linell, yr hon sydd i ddiweddu yn lluosilL Dyma eng- raifft:— Dawn y byd yn y Bader. DAFYDD.—Y mae dy linell yn eithaf cywir, ac yr wyt wedi egluro y rheol yn dda hefyd; eto, nid wyt wedi dangos beth yw y cyswllt Jsonir am dano yma; dichon y gwnei di, ohn, hyny. JOHN.—Yr unig gyswllt ag wyf fi yn weled ynddi yw, bod yn rhaid defnyddio y gydsain olaf o'r orphwysfa ddwywaith; hyny yw, i ddiweddu yr orphwysfa, ac i ddechreu yr ail ran o'r linell, fel hyn:— Nod y dyn ydyw denu. Mae y llythyren n yn dechreu y gair nod, ac yn gorphen y gair dyn yn y linell hon, fel y gweli a chan mai y gair dyn yw yr orphwys- fa, dyna ddiwedd rhan flaenaf y linell, sef 'Nod y dyn.' Wel, mae yr n yn y gair dyn i ddechreu yr ail ran, fel pe dywedid nydyn dejif i gynghaneddu a Nod y dyn, ac y mae y nil olaf heb ddim i'w ateb. DAFYDD.—Da iawn, fechgyn; yn wir, yr ydych yn feistri ar y cynghaneddion bellach. A oes enghraifft o hon genyt ti, Rhys? RHYS.—Oes, dyma hi,— Dyn a roed yn y rhwydan. Neu, gellir ei dangos trwy osod y rhan flaenaf a'r rhan olaf y nafll dan y llall, fel hyn:— Dyn a toed dYa y rhwydan, gan ddefnyddio y d sydd yn gorphen y rhan flaenaf i ddechreu yr ail ran, a gadael y sill olaf, fel y sylwodd John, heb ddim i'w ateb. DAFYDD.—Gwelaf eich bod yn eithaf cywir gyda golwg ar hon, felly awn yn mlaen at Y Groes o Ddwbl Gyswllt. Fy rheswm yn cymeryd hon dan sylw yn awr yw, am ei bod yn diweddu yn lluosill, fel na ellir cael penill o gywydd yn ei chynwys yn y ddwy linell, er mwyn i ni gael engreifftiau felly yn ne*af at eu gilydd. Ffurfir hon yn debyg i'r un fu dan ein sylw olaf; ond bod dwy gydsain yn dechreu y linell, a dwy o'r un natur yn diweddu yr orphwysfa, a'r or- phwysfa fel y brifodl yn llaosill, ac yn cyng- naneddu a'u gilydd. Dyma enghraifft <?r gynghanedd hon:— Draw, a'r erydr yr araat. Chwi welwch fod y ddwy gydsain Dr yn de- chreu y linell, a ar diachem yn diweddu y gair erydr, sef yr orphwysfa ac y mae erydr yn cynghaneddu a'r gair arant; neu, os rhenir y linell, fel hyn:- Draw a'r erydr-yr arant. Fe geir y cydseiniaid d r r r yn y ddan ben iddi dim ond cysylltu y dr sydd yn gorphen y gair erydr a'r rhan olai OWEN.—Yr wyf fi yn credu fy mod yn gweled hon etc; dyma hi, onidel— Claer y pinacl aur penaf. Nou, er mwyn gweled y cyswllt yn well, dy- weder fel hyn:— Clae.* y pina-cl aur penaf, trwy gysylltu yr cl sydd yn pinacl a'r gair di- lynol. DAFYDD.—Mae dy linell yn eithaf cywir, Owen, o ran cynghanedd, ond nid yw ei syn- wyr yn eglur iawn ond dyna, y gynghanedd yw ein prif bwnc ni yn bresenol. JOHN.— Yn wir, yr wyf fi yn gallu cydym- ddwyn ag Owen yn hyn, oblegyd yr wyf yn methu cael fawr synwyr fy hun mewn llinell yn cynwys y gynghanedd hon. Pa fodd bynag, y mae y gynghanedd yn iawn genyf, debygwyf. Dyma'r linell:— Grym ei gyflegr, a mwg aflan. Os cysylltir yr gr sydd yn diweddu y gair gyfiegr a rhan olaf y linell, ac os tynir y llaf- ariaid o honi, bydd y cydseiniaid yn y ddau ben yn ateb eu gilydd, fel hyn:— Grmgfl-grmgfl; o ganlyniad, mae yn rhaid ei bod yn gywir, ac y mae digon o gydseiniaid yna i glecian at unrhyw bwrpas. DAFYDD.—Mewn gwirionedd, y mae eich gweled yn ffurfio llinellau yn y gwahanol gynghaneddion, a hyny mor ddidrafferth, yn agos a pheri i mi gau yr ysgol yn hollol, oble- gyd yr ydych yn ymddangos i mi yn feistriaid ar eich gwaith bellach. RHYS.—Na, paid a thori yr ysgol i fyny cyn gorphen a'r cynghaneddion bellach, gan ein bod mor agos i r terfyn. Beth am y linell hon yn y gyswllt ddyblyg ?— Drws ein pelydr sy'n pylu. Dichon nad oes nemawr synwyr ynddi, eto, y mae y gynghanedd yna. Dyna Dr yn dechreu, a dr yn gorphen y gair pelydr; felly, y mae dechreu y lmell a diwedd yr orphwysfa yr un fath, ac v mae y cydseiniaid snp I yn ateb eu gilydi yn rlmn daonaT a rhan oV y linell, ac y mae pelydr a pylu yn croes gynghan- eddu. DAFYDD.—Ydynt, Rhys, y mae eich llin- ellau bob un yn iawn; ac wedi eu hegluro ya ddigon manwl debygwyf; o ganlyniad, caiff ffuriiau eraill y gynghanedd groes o gyswllt ein sylw y tro nesaf" (l'w barhau.)
TAITH I'R AMERICA GYDA YR…
TAITH I'R AMERICA GYDA YR AGEB- LONG COLORADO. Cychwynodd y llestr uchod ei morddth ar y 14eg o Orphenaf, 1868. Yr oedd Rhaginn- laeth fel yn gwenn arnom, a'r haul yn taro ei wres arnom bron yn annyoddefol pan yx oeddem yn aros ar y bwrdd i gael pasio ein harolygiad gan y meddyg, ac yr oedd yn dda iawn genym gael caniatad i fyned i lawr i'r steerage. Nid oedd dim yn neillduol heddyw, ond pawb yn eu llawn ffwdan i gael pethau i'w llefydd priodoL Y mae yn angenrheidiol dweyd gair yn y fan yma am y rhai hyny sydd yn ymgymeryd arnynt i gyfarwyddo, cy- northwyo, ac amddiflyn y dyeithriaid hynyag sydd yn dyfod i L'erpwl i'r dyben o ymfndo, sef y Cymry yn enwedig, a'n dyledswydd ninau, y rhai ydym yn brofiadol, i rhoddi parch i'r hwn y mae parch yn ddyledua," a hwnw yw y Cymro Gwyllt Yr wyf fi, a llawer ereill, yn brofiadol o hyny y tro hwn, er ein bod wedi rhoddi ein gofal i arall; ae yn awr, er enghraifft, yr oeddem wedi dymuno arno wrth fyned i gael ein bookio i'r swyddfa am iddo beidio ein gosod i lawr yn yr wader steer- age. Ond nid felly y gwnaeth; ond efe a'n gosododd yn y man lselaf a'r tywyllaf yn y flong—yn mhlith pob llwyth, iaith, a chenedl, ac m ddaeth yn agos atom o'r piyd yr ym- adawsom o'i ay hyd yn bresenol, a'n gadael yn hollol i ddwylaw sharpers L'erpwl, y rhai sydd yn ymffrostio i gyfarfod a dyn dyeithr ac anghyfarwydd. Ond nid felly y Cymro Gwyllt tuag at y bechgyn a roddasant eu hymddiriedaeth ynddo ef. Yr oedd yn eu cyfarfod with y station, er eu dyogelu rhag y treiswyr, yn eu lletya yn rhatacn, acyn rhodm pob gofal am danynt tra yn L'erpwl; ac Did byny yn unig, ond yroedd wedi gofalu am le cysurus iddynt yn y llong, a thrwy ei drugar- edd, eirioledd ar ein rhan ni i gael ein symud o'r aygn dywyllwch ag oeddem wedi cael$in gosod i fan cysurus yn y llong, sef yn yr ton man a'n cydgenedL Yr oedd ganddo ddylan- wad mawr yn hyny, o herwyda cafodd ereill eu symud er mwyn i ni gael eu llefydd, ac nid oedd ef yn ymadael a'r llong nes ydoedd yn gweled pawb yn gysurus ag oedd wedi rhoddi eu goM iddo ef, a'r hyn yna sydd wir- ionedd anwadadwy. Felly, holl gyd-Gymra hoff, rhoddweh eich gofal i'r Cymro pan y byddweh yn dyfod i L'erpwl i'r dyben o ym- fudo. Dydd Mercher, 15fed. Nid oes dim ya neillduol heddyw, ond ein bod yn morio yn gyflym, a'r tywydd yn parhau yn fwyn iawn, ac erbyn pedwar o'r gloch yn y prydnawn yr ydym wedi cyrhaedd Queenstown, Iwerddoa, i dderbyn thagor o deithwyr i mewn; ac erbyn hyn yr ydym yn agos i 1,300, heblaw y dwy- y law sydd yn perthyn i'r llong, pa rai sydd yn 125. Ymadawsom oddiyma tua wyth o'r gloch, ac erbyn yr hwyr y mae yn dechreu gwlawio, o gwelsom lawer o longau ar eu taith heddyw. Dydd Iau, 16eg. Cawsom aros neithiwr yn agos i dir yr Ynys Werdd hyd y boreu, trwy fod rhyw ran o'r agerbeiriant o'i Ie. Yr oedd y mor heddyw yn dechreu cynddeiriogi fel yr oeddem ni yn agosbau tuag at For y Werydd, a llawer o honom yn dechreu teimlo o dan ei effaith, a llawer iawn erbyn y nos yn wael iawn o glefyd y mor. Gwelsom longau heddyw eto. Dydd Gwener, 17eg. Y mor yn dawel, ae ugeiniau, os nid canoedd, yn feddwon ar hyd y bwrdd heddyw. Gwelsom lawer o bysgod mawrion, sef y purpoises. Dydd Sadwm, 18fed. Y mor yn dawel, at