Y Gwladgarwr

'DEWISIWCH EICH FFORDD. 'Dewisiwch eich ffordd, fy nghyfeillipn i; dewis- iwch eich ffordd! Os m.ynwch gadw eich §wisg yn lan, mwynhau iechyd da, teimlo. yn dawel, a chael eich parchu gan y rai sydd o'ch amgylch,-os myn- wch fod yn ddedwydd a gwneyd ereill fod yr un modd felly-dewisiweheicbffordd". Pan oeddwn yn fach- genyn yn yr ysgol daeth gwahoddiad am haner dwsin o honom i gael treulio d'jwrnpd dedwydd yn nhy boneddiges, yr hon oeddyn byw ychydig o filldiroedd oddiwrthym. Gellwch fod yn sicr i ni wisgo ein dillad goreu, a bod yn barod i gychwyn mewn byr amser. 'Dewisiwch eich ffordd mecbgyn i,' (pick your road) meddai ein meistr. Felly addawsom i ddewis ein ffordd, ac ymaith a ni yn llawen. Yn mhen ychydig o amser daetliom at fan lie yr oedd y ffordd yn ymranu, pryd yr oedd tri o honom yn benderfynol i fyned ar hyd y ffordd gul (lane), tra yr oedd y lleill mor gryf eu penderfyniad a ninau, i fyned y ffordd ac oedd yn croesi y caeau. Y ffordd gul a dewisiasom ni y tri dyhiryn aniben, ydoedd yn anghyffredin o fudr; felly gyda'n difyrwch, ein diofalwch, an hesgeulusdod i ddewis ein fordd, a phob peth yn nghyd, yr oeddem yn fuan wedi ein nodi a Ilaid hyd y gwddf—Yr oedd ein dillad wedi ein dobio yn ddychrynllyd, a'n esgydiau yn agos a bod yn llawn dwfr. Y mae modd bynag, rhyw wahaniaeth dirfawr rhwng chwerthin ein hunain, ac i ereill chwerthin am ein penau ni,—felly gwelsom, ni hi modd bynag; oblegyd mor gynted ag y cyfarfuasom a'n cyfeillion yn mhen y ffordd, cawsant ddifyrwch nid bychan, ac achos i chwerthin ar ein traul ni. Yr oedd y fonedd- iges at ba un y gwahoddwyd ni ati wedi tramgwyddo hefyd at ein llun brwnt; oblegyd nid oedd yn bosibl i ni, lai na gwneyd ei room glanwedd yn fudr-a'r bobl ieuanc a waboddwyd i'n cyfarfod, oeddent yn cadw draw oddiwrthym i'n gochelyd fel creaduriaid aflan. Yr oedd yn amlwg i ni fod pawb oedd yn bresenol a chywilydd i'n gweled, a gallasent yn briodol fod felly oblegid yn wir yr oedd cywilydd ar ein calonau ni ein hunain. Nid oedd y diwirnod hwn i ni ond un gofidus a thruenus dros ben, fod mor foddhaus bynag y gallasai fod i'r cwmpeini. Dychwelasom i'r ysgol a chawsom ein dwrdio yn enbydus gan ein meistr, a'n cadw gartref dranoeth gan anwyd angerddol. Fel hyn y cawspnx ni ein cospi am beidio dewis ein ffordd. Ond fy nghyfeillipn, nid dewis eich ffordd ar hyd ryw lwybrau lleidiog a budr, yn unig sydd genyf mewn golwg. Y peth ydwyf am i chwi wneyd yw, dewis eich ffordd trwy lwybrau halogedig a dyrus bywyd, yn mhofc sefyllfa y dicbpn i chwi gael ei gosod ynddi. Beth dybvgech chwi, a oes dim gwa- haniaeth rhwng cael eich cospi am esgeuluso eich dyledswyddau, a chael eich gwobrwyo am eu gwneyd yn dda. Oes yn sicr. Gan fod y ddwy ffordd o'ch blaen, dewiswch y goreu; a beth bynag sydd genych i'w wneyd, ewch a gwnewch fel y dylech, Ewch at eich gwaith o dde— dewiswch eich ffordd. Gall rhai o'ch cwmpeini fod yn rhai segur, balch, creulon, hunanol, a dialgar; gall ereill o honynt fod yn rhai diwyd, gostyngedig, calon-gynes, haelfrydig, a maddeugar. Gall cwm- peini dyn ieuanc ei anog i'r hyn sydd dda,, neu ei arwain i gyflawni pob drwg yn un chwant. Gan hyny, pa un bynag ai yn y gwaith, neu gaitref, yn y clwb, neu yn y farchnad, neu'r ffair, edrychwch o'ch amgylch yn graffus, fy nghyfeillion i, a dewiswch t,Y eich ffprdd yn mhlith eich cwmpeini. Na fydded i chwi anghofio fod lytpddyddanion drwg yn llygru moesau d, Bydd eich dedwyddwch, neu eich aned- wyddwch, yn 01 y graddeu hyny y byddwch chwi yn gofalu neu yn esgeuluso 'dewis eich ffordd.' Edrych- wch o'ch amgylch, a chwi a ellwch weled bob dydd y fantais sydd yn deilliaw o edrych a dewis ffordd. Os byddwn yn cerdded plencyn cul yn grpes i afon, y mae gofal yn ofynol; ac maUlawer sefyllfayny byd hwn, a'r llwybrau sydd genym i ymdroi. a cher- dded ar hyd iddynt, yn gyfartal gul—bydda^' cam ar y deheu neu ar yr aswy yn ddigon i'w taflu bendram- wnwgl i ddinystr. Dewiswch eich ffordd, fy nghyf- eillion i, yn eiph ieuenctyd, canol oed, ac henaint; ond yn enwedig yn ieuanc; ac ni fydd i chwi alaru byth am yr ychydig p lafur a gyst i chwi. Y mae un ffprdd, yr hon yn unig sydd yn arwain i'r nefpedd. Mae ein Harglwydd wedi ein rhybuddip ei bpd yn gul; ond efe a gerddodd ar hyd iddi ei hun; a chawn ni ei gjfarfpd ar y ffordd hon, ac yn barod i'n cyn- orthwyo. DELTA.

YMOSODIAD Y 'GWLADGARWR' AR Y GEIR- IADUR CENHEDLAljTHOL CYMRAEG A SApSNEG. Mi. Gol.—Os ydych ddyn teg diragfarn—yn Wladgar- wr' mewn gwirionedd, byddwch yn barod i Toddi lie i mi 1 amddiffyn y llyfr crybwylledig, ac, yng nglyii ag ef, ei gasglyddion a'i olygydd, yn wyn6b yr yniosodi*d am- mhrydlawn aq annbeg a wnaethoch chwi yn eich papur o'r ]4ydd cyfisol, to 4. v Gyda golwg ar ymosodiadau Hechwrus y Brython,' prin Jy maent yn werlh unrhyw sylw difrifol. am ehj',l>o>d: ol| yn tardi«io o falau a ctenfi^en anftlwg, 6 blegi$Oee, .:l perqhenog Geiriadur y Dr. Pughe" wrthod gwasanaeth qQ). v Brytbon, yn ol cais a wuaeth yq ddiweddar am gael caaglu Supplemem i Eiriadur y Doctor, gan ei hysbysu, yn y cyfamser, fy mod i yn darparn Arprraphiad newyddo*r"Ii6H waith. Dyinawit ffynho il pob jmosod- iad a Wneir yn y Bi'ytbon yng nglyn a CieiriailuiiaevhTry mae'r cwbl yn deiUiaw o afij du ya>geisyddtsioiiriedjg IW1 ,k wasanaeth nad ymddiriedid iddo; ac y mae teiuilad y fa h eiddigeddwr truanYII gofyn IInvy o dosturi a dim arail,. Gall Ab Ithel a minau, sydd wedi cyssegni cryn ddeugain mlynedd bob un i astuilio r GynuMeg. a'i p. e.rlUj'UiksAUt fforddio diynidawr chwerthin am ben eiddigedd seithug plantos o guradraid ac oiMriaid hanner pan' o fath awdwr Cronfa Llwyd,' sydd yn ein galw ni yn fam JLejp^i ) orion teirblwydd y man fisoiion a'r man eisteddtodach,' &c. Diau y dywed y wlad ddiragfarn wrth yr ynjhflnwyr eiddigus somedig hyn, —' Ab Ithel yr wyf \n ei rfdnabod, a Gweirydd a adwaen, eithr pwy ydych chwi ?' Fel hyn, yr ydys yn gallu rhwydd olrlviin holl.fastl- eiddiweh Geiriadurol y Brython i'w wreiddyn cynhenid. Yn awr, dywedaf air ar eich haeriadau. Harwch'mae (?) twyll, dichell, a brad a'r (?) gentdl yw galw y llyfr yn Eiriadur (?) y Dr. Pmv.' Os ydyw yn dwyJl, dichell, a brad a chenedl y Cymry i mi gadw enw'r Dr. Pughe ar enwad-ddalen y Geiriadur Cenhedlaethol,' gwnaeth Walker, a Browne, ac yn enwedig Todd, 'dwyll, dichell, a brad' a'r Saeson, trwy roddi enw'r Dr. Johnson ar enwad-ddalen eu Geiriad^r<?n ie, ae y mae pen Geiriadurwr y Saeson, y Dr. Ogilvie, yn euog o'r un anfadwaith, o blegid rhoddi enw Webster af enwad-ddalen ei Imperial Dictionaryheb son am Chalmers, Fulton, Rees, Smart, a Iluaws ereill. Mae y gwyr hyn oil wedi gwneuthiir yr un peth yn gynjmWys a minau. Yr ydych yn haeru fod cyssylltu enw'r Dr. Pughe a'r Geiriadur Cenhedlaethol' yn gam ofnadwy a'r anfarwol Ddoethwr yn ogystal aeyn gam a'r genedl Gymreig.' A oes rhywun o'r Saeson yn ddigo.n dwl i haeru fod Todd wedi gwneud I caiii ofnadwy' a'r Dr. Jo.hnson ac a'r genedl, trwy olygu.a helaethu ei Eiriadur ef? Haerweh nad Geiriadur y Dr. Pughe 'yw y Geiriadyr a gynygir yn awr i'r genedl.' Os felly, nid Geiriadur y Dr. Johnson yw yr un a olygwyd ac a belaethwyd gan Todd, &c. Yr ydych yn haeruinai 'rhyw gymysgedd blithdra- phlith, o bob math o fasdarddeiriau, a rhyw sothach cy- ffelyb' ydyw y Geiriadur Cehedlaeihol. Y mae hwn yn haeriad haerllug ac anwireddus. Y gwir ydyw fod y Geiriadur i gynwys pob; gair Cymraeg sydd yn y ddau argraphiad cyntai o Eiriadur y Dr Puglie. Os ydych ddigon gwrol a haelfrydig i gyboeddi yr am- ddiffyniad hwn, dyuvunir arnoch bejdio 'llurgunio' ei llythyraeth. ROBERT JQHN PRYSE. [Nid digon, ond gormod, o wladgarwch.sydd ynom i osod ger gwydd gwlad eich hoi 1 insults a cliaii fod digon o'eh enllib ar bersooau arirh.ydeddus—personal! a dqijyng- asentbethau gwell ar eich Haw—gwedi ymddangos eis- ioes mewn rhai o'r cyfnpdolion, yr ydym o wir wladgar- wch tuag atoch chwi eich hunan yn cadw allan beth o'ch llysnafedd o'n papyr y tro hwn. Hefyd, y mae ein papyr yn rhy fychan i ganiatau tair neu bedair colofn o honu dan flagardiaeth. Yn mhellach, dymunein arnoch ejdwi ein bod ni yn ddigon cynefin ag orgraff y Doethor i wybod nad ym ni yn ei dylyn yma; a gwyddom hefyd yu gystal a hyny nad oes genych chwithau na phwyllgor Llangollen yr un cynllun yn cael, ei ddylyn. Ganini eisioes addaw. ychydig o sylwadau yn mhellach ar y mater, hwy a gant ymddangos mewn cyswllt ag vir- iadyWasg.']

GAIR AT TEWDWR, YSGRIFENYDD EISTEDD- FOD MYDDFAI. SYR,—Yn gymaint ag na ddarllenwyd nemawr o'r beirniadaethau ddydd eich heisteddfod, a'u bod yn cyfan- soddi prif ddyddordeb yr ymgeiswyr. yu y cyfarfodydd teimlaf yn ddiolchgar os gwnewch gyflawni yr hyn aaddaw- wyd y pryd hwnw mewn perlhynas iddynt,sefeu cyhqeddi yn fuan mewn rhyw bapyr wythnosol. Gan fod cylchred- iad y Gwladgarwr yn helaethach, o fewu cylch eich heisteddfod, nag un o'r lleill, credwyf mai ynddo ef y byddai oreu eu cyhoeddi. Rhoddai hyn foddlonrwydd cyffredinol i'r ymgeiswyr. UN o HONYKT, ——————— ,_t I! f ■)

EISTEDDFOD MAESTEG. MR. GOL.—Caniatewch i mi roddi un gair o atebiad eto i'r un a gyfenwa ei hun yu Un o'r Ardal,' yn y GWLADGARWR, am Mai 14. Yr jrdymyn dra diOlchgar i'r un a gyfenwa,ei hun yn < Un o'r Pwyllgor SylfAenol,' am ei barodrwydd i ateb Un o'r Ardal.' Ymddcngys i mi nad;oedd yn un o ardal y Maesteg, onidt: ni fuasai yn myned drwy Aberdar i ofyn gofyniad i bwyllgor a gyferfydd. yn ysgoldy gwaith Llynfi, Maesteg; os nad oedd fel y 'Padi.' hwnw a ddywedai. The furthest way round, is the nearest way home.' Y r oedd yr awgrym a roddodd fod y testunau wedi ea rhoddi gari y pwyllgor, fel y gallent ysgrifehu arnynt yn anwir- eddus i bo"b un a wyddalpa ddull yr oedd y testunau yn dyfod i'r pwyllgor a chael derhyniad, canys ni dderbyn- wyd y destunau mewn ffordd y gallesid gwneyd hyny. Y mae pwyllgor ein heisteddfod yn 114< ° rifedi, ond-ychydig o honynt sydd yn gweithredu yn ei hachos y mae enwau pob un o honynt ar lyfr yr eisteddfod, os bydd rhai am eu gweled. Yr ydym o'r dechreu1 y*i gofalu na cha brychni o'r fath fod ar ein heisteddfod yr ydym yn beiddio cy- hoeddi y bydd; yn un o'r turn o.uts, blaenaf, a fu yn Nghymru erioed. MORGAN MQFTOJANWO, (;ORSEN YSIQ, Ysgrifenyddion. 4

o u terfynau yr estroniaid sy gas yn eu golwg. Bu irheolaeth Awstria, yn yr Eidal, wedi 1848, yn tostach, os modd, na chyn hyny: ac yn y dyddiau hyn, y mae creulondeb Awstria, awydd natunpl Sardina i ddial trvchirieb Novara, ac awydd Amherawdwr Firainc i droedio yn ol traed Napoleon y cyntaf, trwy fwrw yr Awstriaid o'r Eidal, wedi cyfuno i roddi cychwymad nertbol i gyflwr presenol petliau; gan fygwth, nid yn unig i gochi toreithiog faesydd Eidal a gwaed ei meibion, ond hefyd, cyn hir, i amgau gwledydd ereill llwrop yn fftamiau gwelwon rhyfel cytfredmol. SARDINA. Awyddfryd mwyaf bywiog byddinoedd Ffrainc yw cael vn vr Eidal orchfygu yr Awstriaid, oblegyd hen lid: *ychwaneger at hyny, fod priodas ddiweddar cefnder yr Amherawdwr a merch Victor Emmanuel, brenin Sardina, yn rhoddi hawl arall i'r deyrnas ar gynorthwy deulu Bonaparte; a hawdd deall nad bychan a fydd yr ymdrech am oruchafiaeth, ac mai difvrus i'n darllenwyr ddarlun o'r wlad. Y mae teyrnas Sardina yn gyfansoddedig o ynys Sardina-yr hon yw y fwyaf yn y canoldir, oddieithr Sicily-a cbyfran gyfandirol, yn cynwys Dugiaeth Savoy, cryd y freniniaeth, Tywysogaeth Piedmont, Swydd Nice, Dugiaeth Montferrat, Dugiaeth Genoa, a'r'vnys Capraja. Dosbarthir Sardinia i bedair ar bymtheg ar hugain o Daleithiau, yn toi mwy o ar- wynebydd na theyrnas Holland, ond yn llai nag un Portugal, a chanddi boblogaeth sy lawer dros 5,000,000. Gwrthgroesir a tboir ei harwyneb mewn amrywiol gyfeiriadau gan y gadwen fynyddig uchaf yn Ewrop. Y mynyddoedd, yn dechreu yn y pellaf- oedd gogledd-ddwyrain ar gyffiniau Switzerland, a ffurfiant y terfyn rhwng y ddwy wlad, yn myned yn mlaen yn gyntaf o dan yr enw Alpau Helvetia, neu Leopont, i Mount Rosa; ac yna, braidd cywir or- llewinol, dan yr enw Alpau Pennin i Mont Blanc, yr hwn a orwedd yn hollol o fewn tiriogaeth Sardina. Cyfeiria'r gadwen fynyddig, o Mont Blanc, dan yr enw Graian, neu Alpau Groegaidd: gan ddechreu'n gylchynol, yna'n orllewinol, fel ag i gyflawn neillduo Savoy oddiwrth y Ileill o'r Taleithiau Sardinaidd. Wedi cyrhaedd cyffiniau Ffrainc, cyfeiriant ar eu hyd yn ddeheu-ddwyreiniol i Mount Viso, ar ddeheu yr hwn eu dolenir a'r Alpau Maritime. Y rhai hyn, gan adael cyffiniau Ffrainc, a ymestynanttuar dwyram, rhwng Piedmont a Nice; ac, o'r diwedd, gan braidd vmvlu morgainc (ienoa, a ddolemr, ychydig uwchlaw Savona, gyda phrif gangen yr Appenmnes gorllevy- inol. Teifl v cadwyni uchel a ddylynwyd lawer o gaugenau, fel mai aralwg y rhaid bod y gyfran fwvaf 9 arwyneb Sardina yn fynyddig, ac na adawir cyfwng mjwr i ymdaeniad tiroedd gwastad. Y ffaith, modd hyna0', yw, y bod rhwng osgo deheuol Alpau Pennine »Helvetia ac osgo gogleddol Alpau Maritime ac Apenin, wastad-tiroedd agored a mawrion, o bryd- ferthwch a ffrwythlondeb sy braidd yn ddigyffelyb, y rhai a wnant y wlad, a gynwys y mynyddoedd uchaf, ac y gellid ei thybied yn noethlwm, yn un sy mewn gwirionedd helaethaf ei chynyrchyn Ewrop. Y mae'r hinsawdd mor amrywiol a'r arwyneb a'r golygfeydd. YJB ngororau eira parhaus, ac yn y rhandiroedd digon agos i'w dylanwad, yr hinsawdd sydd, o angenrheid- rwydd, yn oerllyd, ac yn fynych dymhestlog a gerwin. Yo y rhandiroedd isel, ac yn neillduol yn ngwastad- diroedd Piedmont, ceir hinsawdd tynerach a mwy eydnaws. Y gauaf sy fy-y, ac yn yr baf parha y tywvniad haul dysgleiriaf yn hir, heb un toriad oddi- wrth na chwmwl na gwlaw. Bydd y gwres weithiau yn orfawr, a chrasir y ddaear, fel na wneir oud achub y cnwd to*wy'r arferiad gyffredin o ddyfru a mwy do y tir. TURIN. Turin, prif ddinas Sardinia, sydd hirgrwn, yn bedair ipilldir o gylchedd, ar lan yr afon Po, He yr ymuna'r afon Dora. Y mae yn ddinas o hynafiaeth lUawr, a bu gynt yn amgaerog, end yn bresenol y mae yn ddinas agored, ac yn sfifyll ar wastadedd bras, yn cael ei ddyfrhau a'i wrteithio yn wych. Pyppsir ati trwy bedair o ffyrdd coedgysgodol, a'r bryni^M cylchynol wedi eu harddurno ag adeiladau heirddjop, ac yn eu mysg Eglwys La Superga yn rhagori. Y mae ynddi athrofa, Uyfrgelloedd, yn nghydaphob moddion addysg a difyrwcb; ond y bobl iselradd, fel eu ffyrdd llydam, sydd wedi eu hes- seuluso, a'u gadael i lawer o wall, glanhad, ac yrn- geledd, fel na all teithwyr dderbyn y cysur a geir wrth deithio Lloegr a Chyinru. Diehon i ddarllen y darluniad uchod, a 1 gadw o tew cyrJtiaedd, pan yn clywed a gweled hanes y rLfel bresenol, gynorthwvo derbynwyr Y GWLAD- CARWR,' i ffarfio rpeddylddrych lied gyw.r am safle- Qedd y pleidian gelynol, ac am agwedd maesydd eu brwyaran aneeuol. Tywyllwch sy'n gordoi y dyfodol, am nad oes ond sail wan i obeithio gwelliant peth^.u yn yr Eida am nadiyw y naill Airjherawdw.r ond cyffelyp 1 r > yn;boffi sarnu RWdid, dirwasgu deijiaid, ac yipato- viyiy ar gleddyfau y milwyr nap ar diriondeb (^yjfraxtji unipndeb.