Y Genedl Gymreig

Os ot-s porfeydd brasaeh na'u gilydd i'w cnel yn Xglivmrii, fe geir yn gyffredin inai dynion o<*enwli ddieithr sydd yn eu mwynhau—yn cmvi dig yr Ysgotyn. Pan y bydd eisieu siiward ar ystad, hwsmon yn y fferm, arolygwr ar wsith glo, mwn, neu chwarol; ileu un i lordio jryda'i wn yn mhlith y da pluog—Ysgotyn bob amser. Y mac p:>naethiaid yn mhob eangen o lafur rywfodd o'r dybiaeth nas gall npb wncyd hyny on'l yr Ysgotyn,ac na wnaiieb well meistr i awdurdodi ar John Jones. Ond er i ni gwyno am hyn, aufn,iii-eli iawn yr ystyriwn fod y rhan fwyaf o'r bai ar ein hochr ein hunain. Ni Wila y Cyniro addcf rhyw lawer o ragoriaeth gallu ynyGwvddcl. y Sais, na'r Ysgotyn nag sydd ganddo ef, ond yr aflwydd yw ei fod bob mmer yn baivitach i roddi yinddiried, help, neu goel i ddvn dieithr felly nag ydyw i'w gyinydog ei liuii. Prin y rhuid i'r Y s¡;otyn ttgor ei bac lirethynau a thraethurhinweddau byth-barhaol ei gynwys, na dangns clawr llyfr goreuredig gyda dignn o gilt, tt darluniau, nag yw yn gallu temtio John. Ond pan y cailt pedlars a'r hawkers o lwb rhywogaetli y fath dderbjmiad ag y gall fyned dros y Cymro mor ddidrafferth, pa i-yfedd eu gweled yn chedeg ac yn ymwthio yn niliob man i gael bod yn goffyl blaen. Tyiiwyd pin yl IV yn neillduol at hyn y dydd o'r blaen pan gyfarfuasom gydnabodyn eynryehioli Cwimii Yswiriiint Yrsgotaidd niewn ardal wledig pi Xirliymru, lie y dywedai ei fod wedi gwneyd cyuhauaf da. Cv'dnebydd pawb y dymunoldob (I yswiriaut yn gyllVediuol. Yn awr, tni y mao rliai o'r cwnmiau hyn yn rliai da y mae ereill yn bur aiulieus nc ausior; eto, gwelir y Cyiuro yn rhy barod i gysylltu gyda'r rhai dieithr hvn, ae yn anghoiio ícl genym gym- deitlias Gymreig lawn mor ddiogel a ehadarn ag unrhyw olionvnt, ao un sydd ar soiliau cenedlgarol yn arbenig yn haeddu ein sylw yn th"JHtf. Cy[eiriwn at Gvinni Yswiriol y Pro- vincial, Gwreesani, yr unig ulli Cymveig. Y mae y manteision n estynir gall hwn yn gystal a clian unrhyw un. Y mae wedi ei sefydlu er's pum' mlynedd ar lmgaiii, a ehanddo ansoddau o dros cliwarter miliwn o b'anau. Y mas ei drefniadau yn hynod o foddliaol i yswii wyr, a'r eyny,ld y iliac yn ei wneyd yn ddigon o sail i'w hYl1lùdiricl1. Y lUIW wedi talu dros gan' mil o In:mwu i deulnocdd gweddwon i;o a:¡¡ddiftd, Gwolsom ongraijilit o'i wailh yehydig amsor ya 01 Yll sir Ftlint: bu farw siopwr ieuane yn ;):2 oed; yr opdd w"di yswirio er's iair blynedd yn flaenorol, ae wedi talu i'r cwmni yn ystod v <yfnod hwnw yehydig dros 7p: Yehydig ddyddiau wedi ei farwohieth, talwyd i'w wdd, lOOp. Folly gwelir y gall. Cwnmiau Cyinroig adrodd gweitiirediadau llawn eystal a rliai dieithr. Si fyneai er dim ddiystyvu sefydliadau creill, oiul teimlwn os gall rliai Cymreig cstyn yr ;ui manteision i'r evhoedd, ea bod ar iawn- dvrau gwladgarol yn liawli) y Haenoriaeth yn eu dewisiad.

t, ;Oil Slcol. LIKUVIM Tuwv DUO( HIAI).—Xos Sul diweddaf, lH'(lv<Uliwyd dyn a dynes ieuane trwy dioeh- iad yn n^-hape'l y Bedyddwyr, gan v Parch U. y J>eallwni'.d y dyn ieuane :rit gylt'r -lietlio,.I;stiLtid Cailinaidd liyd o kWH Jt'h."di wy'thnúsau pi 01. ae iddo gael ,i ar?yhJcd?i vi n?hyh'h gwcillydd:,d bwlydd trwy dr?hia.t trwy ymch\l'ilia.¡ pcrwaol. Tf?Mododd Ir Hayit's brcgdh ri?, I ar yr aeMysur. Vn KTJIOI.IAH liwamasioL. —Aeth y frwydr ('[lidliadol am yr anihydedd o lenwi tair eisteddle vn v Cynrr'ior Tret'ol. a wnaed yu wag oherwydd dvrehaliad )ll'h(ri U. 1:. Hees, L? i.cw?. a J. P. de \rnlton i'r luriaduriaetb, dros():1d ddydd Gwencr diweddaf, gyda mwy 0 ddYl,do1'dcb nag a Ill'dù'll1g- oswyd yn yr ymdrec!it'a llaenorol. Daetli y Teml- wyr Ua yii unirvdcil i geisio dyehwelyd un Vmjreisydd Yll v ward fawr, OUÙ 1l1aU t'tl haf- lwyddiant yn iiiies,)oiiizidwv. wvry "ward faeh yn yr Ysgol Genedlaethol. ac t'iddo y ward fawr" yn y Neuadd ])rdol. IIvs- bvswyd eanlyniad yr ynidrecht'.i yn lied gynar yn r,itt ist), I PTydna\ll, ae fely gwcliroddiwrth y isod, ,vr vmgei-wvr buddngol 'd'nt Jlr ,J. O. ,Tone", .wa-faMiaeiiydd, dros y ward tawr," a 11st.rj !chM!\tThom!):? Chuveh-strcH't, a HrHIli,h. f I y iuai '"xbridge-square, dros y "ward fadl." Y !Utie li!f,,i? y it go.'restr,,yl fol y -ai-Ayii: WESTEUN W.\lm: Mr.T. O..J011(" 200 J. Evans 22-1 EASTDHN WAllli: Mr I.iehard Thomas. 28-t G. Griffith* 200 G. Williams 17i} J. Jones 7 DYIid hysbysu i Mr Jones dynu yn ol l'al dydiliau yn flaenorol i'r etlioliad. BrDD-(,YNf!):Et:D!) LLlSOS AR.LTWEN.—CyiiitTodd v cynglierdd hwn le yn y Guild llall, nos Lt.n •liweddaf. Yn absenoldeb y Jfaer (Mr Pugh) • ymenvyd y gadair gan Mr Juiuus Kees. Oherwydd 'X'rder yr bin, nitl o ald y cynulliad Ll'T luosog ng y disgwylid iddo fod. Y datgeinwyr oeddvnt Jliss ■jenny Williams (IJinos Alltv.-en), T'.C.W.; Miss •irayney Griffiths, eto; Mi*« Annie Williams, eto; ?'' Mor'ai?, 'a ?ir Go?on Thnmns. Cl, euw?,d w y berdon. g gan Mr J. WiUiams, y -\S-s. Ni raid i'r Eos, y Gordon, na Mr Williams wrth lythyrau canmoliaeth, ac am y boneddigesau, dylem grybwyll iddynt hwythau amlygu yr lioll dalent gerddorol a feddienir ganddynt. CAKKNAIIFOX A GWYLIAV'H NADOLIG.-Y mae'r dynion ieuainc wasanaetheutynydref honwrthiyn brysur y dyddiau hyn yu crfYllur on meistriaid i gau eu masuaclidai ddydd Llun o flaen y KadoJig. Deallwn eu bod yn cae! derbyniad croesawus, ac yn ol pob tebygolrwydd, bydd lioll fasnachdai Caernarfonyn gauedig ddydd Llun a dvdd Mawrth, sef y 24ain a r 25aiu o Ragfyr. Bydd hyn yn gyfleusdra rhagorol i bawb i fwynhau y wledd fawr gerddorol a barotoir gan gwmpeini y paTilion (ceir many lion mewn colofn arall). Yn awr, wyr ieuainc Bangor, Bethesda, Llanberis, Conwy, Pwll- heli, Parthmadoe, ire., gwnevrch chwithau yr un modd. Nid oes ond eisiau dechreu, y mae eieh meistriaid yn barod. Y mae yehydig seibiant masnachol mor angenrheidiol i'r meistr ag ydvw i'r gwas. Deallwn y bydd trains rhad yn rhedeg ar ddydd mawr JT wyl (scf dydd Llun). Cofiwch y bydd rhai brif gantm-lou Llundain yn cymeryd rhan yn y wledd lion.—Seiont. BWRDD Y GNV-KRCHEIDNVAID, Dynu SADWRV. -Preseiiol: Meistri Robert Jones (cadeirydd), E. H. Owen a Hugh Thomas (is-gadeiryddion), Thomas Hughes, Win. Jones (Clynog), John Jones (Caernarfon), John Fraser, J. Lloyd, Evan Griffith, William Owen, Daniel Thomas, J. Jones (Llanwnda), Robert Williams, Elias Jones, Elias Williams, Parch. Hugh Jones Henry, Meistri J. Thomas, Edward Williams, William Griffith, Robert Griffith, H. Williams, J. Lewis, R. Ro- berts, ac R Lewis. Arianol, <jr.—Talwyd mewn cymhorth arianol yn ystod y pythefnos diweddaf, 320p 19s 2e; eto i dlodion ansefydlog, 3Gp 10s 6e; gweddill mewn Haw, 102-ip It's lis; arwyddwyd theque* am 355p tuag at dreuliadau y pythefnos ddyfodol. Yn y ty, 61; yr wythnos gyferbyniol y flwyddyn ddi- weddaf, (>2 crwydriaid yn ystod y pythefnos, 32. Galwyd sylw eto at y cyuydd sydd yn cymeryd lie yn nifer y crwydriaid a ymwelant a'r ty, a chry- bwyllwyd inai ffordd effeithiol i gael yinwared buan a hwyfyddai rhoddi digonedd o waith iddynt i'w gyflawni. Gwallgofddyn Peri/i/lns yn y Ty.—Adroddodd y pwyllgor ymweliadol fod dyn ieuane o'r enw Thomas Williams, clogsiwr, yn wallgof yn y ty, s'i fod yn beryglus. Ilysbyswyd y byddai i'r meddyg dalu ym.veliad ag ef, a gwneyd adroddiad ar ei achos. Gofultt am Gyfi/cr Ysprydol y IMywyr.-—S vlwodd Mr John Lloyd, un o'r pwyllgor > mwcliadol, fod yr oil o'r tlociion yn dra ehysurus a1' hyn o bryd, ae yn cael cu cyflenwi a Beiblau, llyfrau, a newydd- iaduron, &e. Buasai ef yn dymuno gweled nifer o gopiau o'r Llyfr Gweddi Cyffrediii yn cael eu prynu at wasanaeth y rhai hyny o honynt a ddy- munant ell darllen.—Mewn atebiad i Mr Fraser, dywedodd Mr Lloyd fod rhai o'r tlodion yn y ty yn Eglwyswyr, a dyna y rheswm paham yr aiv- grymai ef y priodoldeb o gael y llyfrau liyny iddynt.—Ar gynygiad Mr Eraser, yr liwa a eil- iwyd gan Mr Evan Griffith, penderfynwyd pwrcasu niter o'r llyfrau hyny at wasanaeth tlodion y ty. "Cofio alll!1 Tlodion. "-Dymuna ygwarcheidwaid hysbysu y cyhoedd y teimlant yn dra diolchgar am hen fisolion a newyddiaduron, allan o ddyddiad, nt wasllnaeth tlodiou y t. Gellir cu hanfon i ofal Mr J. Henry Thomas, Market-street, Caernarfon, yr hwn a'u danfona i'r tloty.—Mewn atebiad i rai o'r aelodau, hysbyswyd fod nifer o'r tlodion Yll y ty heb fod yn feddianol ar wydrau, a thrwy hyny nas gallant weled i ddarllen. Crybwyllwyd yn y cyfarfod ddarfod i rhywuu caredig gyflw.vno boes yn orlawn o wydrau at wasanaeth deiliaid tlotty Bangor, a chytunwyd mai dymuuol fyddai gweled yr un haelioni yn cael ei ddangos tuag at hen bobl tlotty Caernarfon. Trcthiad Chwarelw Dinorwiy.—Derbyniwvd een- adwri oddiwrth y pwyllgor ardrethol, yn hysbysu iddynt dderbyn appcliad oddiwrth Mr Assheton Smith, Vaynol, yn erbyn trcthind llcch-chwarelau Dinorwig, a gofynid am gauiatad y bwrdd i fod yn wrth-atebwyr i'r cyfryw apel yn y lIys chwarterol. Hysbyswyd mai gweithredu ar gyllafareddiad a wnelid yn yr achos hwn, ond fod yn ofynol cael caniatad y gwarclieidwaid i fod yn wrth-atebwyr cyn y gallesd gwneyd hyny. Yr oedd gwahaniaeth o saitli mil o bunau yn mhris yr ardrethiad.—Cyd- syniwyd a chais yr Assessment Committee. LLYS Ylt YNADOX SIUOL, DYDIJ SADWUX.—Gei'bron Dr Millar (yn y gadair), y Parch Canon Wynn Williams, Mr J. D. Whitehead, Mr E. G. Powell, a Mr J. P. de Wiviton. JI.:ddICdod.m feddwi yn Ebenezer, dirwywyd Robert Hugh Jones, ehwarelwr, New-street, o'r pentrof uchod, i 2s 6d a'r costau. Y Ffolincb o fyrKd i Gyfreithio.— Martha Wil- liams, gwraig i ehwarelwr yn byw yn y Waenfawr a gyhuddodd Rowland Morris Rywlauds, ei c'nymydog, o vinosod arni ar y nos Sadwrn blaenorol. Yinddaugosodd Mr Allansoa dros yr erlynes a Mr Ii, Roberts dros y diifynydd. Tyst- iodd yr erlynes fod y diffynydd yn byw yn agos iddi, lie fod peth aughydwclediad yn bocloli rliyngddynt oblegid ha, 1 i dramwyo rliyw lwybr. TIm deg o'rgloch nos Sadwm diweddaf, aeth yr "'1' I, gaii tdael ?y d, erlvnes i'w gwely, gan adael y ddwy fereli, Mary ae Ann, i lawr. Yn mlien Ümlmllcr awr, elywodd dwrw Ónvun yn euro y drIVs, He ynebrwydd disgynodd llais y diifynydd ar ei chlyw. Clywodd ef yn gofyn i'r merched paham yr ocddynt yn Ihehio ceryg at ei dy ef, yr hyn a wadwvd g:mddynt. Gorciiymynodd yr edYllcs iddo fyned I allzi,,iIa plieidio atlonyddu ar yr awr bono o'r nos. Gan y gwrthodai gydsynio a'i chais, aetli i lawr ato, pryd y trodd ati, a gwasgodd ei braicllmcwn modd eiaidd, gall aohosi cryn boen iddi. Wedi hyny, aeth allan. Rlioddwyd cyffelyb dystiolaeth gany ddwy fercb.— Ar ran y diffynydd, dywcdodd Mr Roberts fod y tystiolaethan a roddwyd yn Iliol,old(lis:til. Yr oedd y cyhuddiad presenol wedi ymgodi oddi"r yrachwyniad a ddygodd y diffm- ydd yn erbyn uu o ferched yr erlynes am niweidio i lia(lo. Ar y noson grybwylledig, canfyddodd y idLifYynydd,?ireg yn cae! ei tliaflu o dy yr erlynes tuagat ei ddrws ef, ae aetli yno ynnghwlllni Kees Jones i ofyn yn lieddychol pa both oedd y mater. Xi aeth i mewn i'r ty, eithr safodd ar riniog y drws, pryd y ceisiodd yr erlynes ei daflu i lawr. Gafaelodd yntau yn ei braieh er aclmb ei lulU, a <1;;U<1'1' oll a fu.—Rlioddwyd tystiolaeth i'r cyfryw berwyl gan lvees Jones.—Mewn atebiad i'r fainc, dywedodd un o ferched yr erlynes mai un droed i'r diflynydd oedd yn y ty.-PcnderfynCJ.ld yr II ynadon niiti y llwybr goreu i'w fabwysiadu > doc-dd I'hwynio y naill blaid a'1' llall i gadw yr heduweh tuagat eu gilydd, ae i dalu y costau. Cyhitdiliad o litd)-ot,t Gtvif.—Dygwyd John Henry Owen, RaUt Goeh, Llanberis, i fyny ar y cyhuddiad o ladrata gwi £ 11m drosol, ciddo Wm. Hnmphrey Jones, ehwarelwr, CWlUIg10 Ym- ddangosodd Mr J. B. A'lanson (Meistri Allanson and Turner, Caernarfon) drosyeareharor. RhodJ- odd yr erlynydd dystiolaeth i'r perwyl mai ei eiddo ef ydoedd v wif a gollwyd o ehwarel Bryn- mawr yn mis Medi diweddaf, lie bit yn gweitaio, ac yr oedd yn werth coron. ;\r y iSadwrn setlo olaf yn Medi, gadawodd v ehwarel, gan adael ei arfau yno. Ar y dydd Mawrth eanlynol, aetli i'r ehwatel i ymofyn am danynt, a chanfyddodd fod ywii ar goll. Ya ddilynol, eanfyddodd hi yn meddiant Kiebard Jones, Waenfawr, yr hwn a ddywedodd iddo ei plirynu oddiar y caivharor. Yr oedd ei ollw ar y wif. Croesholwyd yr erlynydd yn romwl gaa )l1' Allausou; ac addefoddi Richard Jones gael benthyg v wif amryw droion, ac v dylasai wbod 7tillil ei eiddo cf ydoedd, gan fod ll'ythyreriau cyntaf ei enw yu gerfiedig IIrni. Ni wyddai i ble yr aeth y carcharor o'r chwarcl, ond elywodd yr heddgeidwaid yn dyweyd iddo roddi ei bun i fyny pan ddeallodd fod gwys allan i'w ddal.—Richard Jones, ehwarelwr, Waenfawr, a dvstiodd iddo bi-yilii eyu oddiar y carcliaror ar y dydd (rwener cyn y Siidwrix setio, a gofymvyd iddo y pryd hwnw i brynu morthwyl, and nid oedd gandao amser i fargcinio. Ar y Sadwni satlo, gwelodd y carcharor yn y Crown Inn, Caer- narfon, 1\ gofyuodd pa faint oedd arno eisieu am y moi-thwyl. Dywedodd y carcharor fod ganddo wif hcfyd, a ;;ofY¡:1Í am dri swllt am y morthwyl, a dan swllt am y wif, yr lion, meddai, oedd yn y ehwarel. Khoddodd y tyst ddau swllt am y wif, er na ddarfu iddo ei gweled ar v pryd, gan y tybiai fod ganddo y cyfryw uri yn ei feddiaut yn y ehwarel. Pan aeth at ei waith ar y dydd Mawrth dilynol, daetli y carcharor ato, ac nethant ill dau i cliwilio am y wif. Gorweddai un wif ar dorian urrchlaw, ond ni thybid mai eiddo y carcharor ydoedd bono. Wedi peth chwilio, methwyd a chanfod y wif arall yn unman; ac o'r diwedd, cyfciriodd y carcharor at y wif a orweddaiar y dorian, a dywedodd Rhald mai yr UUIICW ydyw," Ynaaethy carcharor ymaith, a phau aeth y tyst i geisio y wif, eanfyddodd mai eiddo yr erlynydd ydoedd,-Yn y fan hon hawl- iodd Mr AUanson fod i'r carcharor gael ei ryddhau, gan nas gellid ei euogfarnu ar ol clywed tystiolaeth Richard Jones. Addefai yr olaf i'r carcharor fyned ymaith cyn gweled y wif yn cael ei chymeryd ganddo.—Mr Prothero a sylwodd y gellid profi nad oedd gan y carcharor wif o gwbl yn ei feddiant, ac felly gwyddai mai nid ei eiddo ef ydoedd yr un a welwyd ar y dorian.—Atebodd Air Allanson nad ydoedd hyny yn ddigonol i euog- brofi y cnrcharor. Pa fodd y gallai rhywun wybod betli oedd ganddo yn ei feddiant ?—Cydolygodd y faine a'r hyn a ddywedwyd gau Mr Allanson, a rhyddliawyd y carcharor yn ddioed. Yn Euog lawn.Cybuddwyd John Henry Owen, y cyhuddcdig yn yr achos olaf, o feddwdod, ae addefodd "ei fod yn euog iawn." Gan iddo gael ei ddirwyo ar achlysuron blaenorol, dirwywyd ef y waith hyn i 20s a'r costau. LLYS YR YNADON BWRDEISIOL, DYDD LLUN-.—Gcrbron Dr W. W. Roberts a Mr. G. li. Rees. Caniatau Meddwdod.—Cyliuddwyd Laura Roberts, perchenog y Coed Helen Vaults, Twthill, o gan. iatau meddwdod yn ei thy at yr 16eg cyfisol. Ym- ddangosodd Mr Marcus Louis (Meistri Louis ae Edwards, Ruthin) at ran y ddifiynyddes, lie arweiniwyd yr erlyniad gan yr Is-brif Gwnstabl Prothero. Tvstiodd yr Heddgeidwad John Roberts (35) iddo oddeutu ugaiu munud wedi tri o'r gloch ddydd Gwencr, yr lOeg cyfisol, fyned i dy y ddiffynyddes yn nghwmni swyddog arall, ae iddo ganfod rno Thomas Kale, Joseph Radford, William Bentley (Bethel), Griffith Roberts (Llandwrog Uchaf), David Jones (Bontnewydd), Mary Rickard, a Jane Gallagher. Yr oeddrit oil yn bur feddw, gyda gwydrau yn cymvys ewrw ger eu bron. Galwodd sylw Miss Roberts atynt, a dywedodd hithau mai newydd ddyfod yno ) r oeddynt, ae na cliyflenwyd hwy a diod. Cododd Bentley ar ei draed, a phan yn dyweyd nad oedd cf yn feddw, syrthiodd yn wysg ei gefn ar y fainc. Yr oedd Jane Gallagher yn feddw iawn, a gofynodd y tyst i Miss Roberts a oedd hi yn meddwl dyweyd nad oedd y ddynes bono mewn diod. Atebodd hithau na cliafodd ddiod yno, a gofynodd i Gallagher fyned allan. Yfodd yr olaf gynwysiad un o'r gwydrau cyn gadael y ty, ond nis gallai gerdded hebgynorthwydyneso'renwEllen Williams. Daeth Thos. Kale a Radford allan weclihyny. Yr oeddynt ynfeddw iawn, acyn crwydro ac yn houcian pan yn crocsi i'r Twthill Vaults, lie y gwrthodwyd eu eyflenwi a diod gan Mrs Harwood. Pan yr oedd y tyst yn' myned allan, elywodd Radford yn dy- weyd un chawsent ond haner chwart o gwrw yn y ty.—Mewn atebiad i Mr Louis, dywedodd y tyst na welodd efe Gallagher yn dyfod i'r ty. Ni phrofodd ac ni aroglodd efe y ddiod oedd yn y gwydrau, ond gwyddai oddiwrth ei liw mai cwrw ydoedd Nid cider ydoedd. Dywedodd Miss Roberts wrtho ar y dydd Llun dilynol mai cider ydoedd, ond ni ddywedodd hyny ddydd Gwener. Gwadodd y pryd liyny fod y pereonan a enwyd ) n fmldw, Nid oedd cynwrf yn y ty, ac nid ym- ddygodd y personau yn afreolus o gwbl.—Yr Heddgeidwad Cadwaladr Williams (22) a roddodd dystiolaeth gyffelyb.—Yr Arolvgydd Edwards a dystiodd iddo gyfarfod Kale, Radford, Gallagher, a Richard yn dyfod o'r Coedhelen Vaults tua 22 munud wedi tri o'r gloch yn y prydnawn. Yr oeddynt oil yn feddw. Aeth i dy y ddiffynddes, ae yno canfyddod Bentley, a Griffith Roberts, yn eistedd wrthy bwrdd, gydadiod o'n blaell-glasiad bob nu. Gadawsant y ty yn mhen yehydig fnn- udavi, ae yr oeddynt y pryd hyny yn bur feddw.— Hugh Hughes, heddgeidwad rhif 10, a dystiodd ei fod ar ei ddyledswyod yn nghymydogaeth y Twthill tna ngin munud i un o'r gloch, prydnawn ddydd Gwener, y 16eg cyfisol.—Gwrtliwynebodd Air Louis uurhyw dystiolaeth ar wahan i'r hyn a gvmerodd le tuag ugaiu muuud wedi tri.—Sylwodd Mr Prothero ei bod yn arferiad galw tystiolaeth o berthynas i gyflwr person yn flaenorol iddo gael ei gyfienwi a diod gan dafaruwr.—Barnai Air Louis y gallai dyn feddwi a sobri mewn deugain munud o amser, end nid oedd Dr Roberts yn cydweled a hyny.—Penderfynodd y fainc wrando ar dystiol- aeth yr heddgeidwad, yr hwn a ddywedodd iddo weled Radford yn bur feddw tua ugaillneu bym- theg munud i dri.—Galwyd William Bentley i roddi tystiolaelh ar ran yr erlyniad. Dywedodd ef iddo gael dau lasiad o gowrw, gyda ewrw sinsr a rhywbelh arall yn gymysgedig, yn nliy yr am- ddiifynes ar yr achlysur o dan sylw. Cafwyd eryn ddifyrwch yn y llys pan y croesholwyd ef gan Mr Louis, pryd y gwadodd ei fod yn feddw, ac am- lygodd ei farn fod yr oil o'r personau yn y ty yn sobr ar y pryd- Addefodd fod ei osgidiau yn gwasgu ei droed, ond nid oedd yn dioddef oddi- wrth y gymalwst (:hwerthin).—Gwnaeth Mr Louis anereh hyawdl ar ran yr amddiffynes. Yiia galwodd Mr Louis ar Miss Roberts, yr amddi- ffynes, yr hon a dystiodd mai pum' potcl o cham." pagne eider wedi ei dywallt i wydrau, a.gyflenwyd. -Ithoddodd Mrs Mary Roberts, Arvon Tavern, Porthdinorwig,dystiolaeth i'luu perwyl.W Hughes barman, amaethw; oBontddu, Dolgellau, a dystiodd iddo glywed y dp1Ïon yn galw am bum' potcl o'r ddiocf a enwyd, Ir yr achlysur crybwyiledig, r.c estynodd hwy i Miss Roberts.—William Jones, asiedydd, Hugh Williams, eto, a Wm. Williams, eto, a dystiasaut eu bod yn gweithio yn bar y Coed Helen Vaults, ar yr 16eg cyfisol. Daeth y dynion i fewn, a cliyflenwyd Ilwya champagne cider. -Tystiodd Thomas Asdietou iddo glywed y dyn- ion yn galw am y ddiod grybwylledig.—William Griffith, ma3nachydd te, a ddywedodd ei fod yn byw yn y ty nesaf i'r amddiffynes, yr hon oedd yn cadw ei thy yu y modd mwyaf trefnus.—Dangos- odd Mr Louis ddeiseb wedi ei harwyddo gan ddeg o'r eymydogion yn tystio yr un peth.—Wedi peth ymddiddan pellacli, dywedodd yr ynadon cu bod yn credu, ond yn anewyllysgar, dystiolaeth vr heddgeidwad, lie yn dirwyo yr amddiffynes i 20s a 1Ss o gostau. Caniatau » Ddynes Bdrivg fod yn ci Dy.—Cy- huddwyd Thomas Kale o gyflawni y trosedd hwn ar yr 16eg cyfisol. Tystiodd yr Heddgeidwad John Roberts iddo fyned i dy y diifynydd gyda'r diben o roddi gwys iddo ef, ei wraig, a Griffith Roberts, am feddwdod. Gwelodd yr olaf yn cydorwedd a dynes ddrwg. Yinddaugosodd Mr Louis dros y diffynydd, yr liv.-n a wadai y cyhuddiad. Gulwyd ar Griffith Roberts i wadu > r llyn a dystiwyd gan y swyddog. Gan nad oedd gan y swyddog dystiolaeth gadarnhaol, gofynodd Mr Louis am i'r fainc ryddliau y diffynydd, a'r hyn y cvdsyniwyd. Hysbysodd Mr Prothero y byddai illdo erlyn Grif- fith Roberts am dyngu anudon, os gallai gael tystiolaeth ddigonol. Cwmni o Feddwon.—Cyliuddwyd Thomas Kale,. Caernarfon; David Jones, Bontiiexvydd; William Bentley, Bethel; Griffith Roberts, saer maen, Llandwrog Uehaf; Joseph Radford, Caernarfon; Jane Gallagher, eto; a Mary Rickard, nea Kale, eto; o feddwdod yn y Coed Helen Vaults, ar yr 16eg eyfisol. Profwyd y cyhuddiad, a dirwywyd yr oll o'r diffynyddion i 2s Ge a'r costau. CYMDEITHAS Lr.NYnnoL MOKIAH.—Er lluosoccd ymlioii-feirdd eregirawl, cfcnawl, ac asgellog yr aes, ymddengys mai prin, hyd yn nod yn mhlith y dosbarth meddvlgar a llenorol o gymdeithas, ydyw y rhai a wyr y nussf peth i ddim am farddoniaeth. Cafwyd prawf o liyn yn nghvfarfod diweddaf y gynideithas hon, lie y gwelwyd nad oedd pymtheg o bob cant wedi cymaint ag astudio rheolau elfenol barddas; ond dicdon y bydd gwaith y cyfarfod dau sylw yn foddlOUl enyn awydd ac ymroddiad mewn amryw o'r aelodau ifeistroli o Iciaf gymaint o'r gangen hon 0 lenyddiaeth ac a'u <>aUllOO'a i ddtdlen yn ddeallus ysgrifeniclau afarwclion Cymreig. Treuliwyd y eyfarfod diweddaf gyda rhan o awdl y diweddar Eben Fardll ar' Y Flwyddyii. I Darllenodd Mr 0, Lewis (Mechellfab), y darn apwyntiedig, sef 0 I Dechreii 'ngliiin yw y Gwanwyn,'hyd at Rliyw filain, oer, ryfel nad,' a rhoddodd y llywydd (Parch E. Jones) yr aelodau iiifer oirholi-adau yn y cyngliaueddio-n, ae eglurai gywreinion prydferth y cyfryw, nes swyno y mwyaf difydr yn y lie. Deallwn fod y gym- deitlias ar ddiwedd pob tymhor yn myned i roi bathodyn arian yn wobr am y cofansoddiad goreu yn ngwahanol ganghenau llenyddiaeth, a gwneir testyn y gystadluuaeth am eleni yn hysbys yn y cyfarfod nesaf. MAHWOLAKTII MR RICHAIID JOLS, TIUIAN'.— Tachwedd 22. yn ei 86 mlwydd oed, bu farw Mr Richard Jones (gynt o'r Traian), Caernarfon. Yr oedd y blacuor hynaf yn sir Gaernarfon, ac yn ddiddadl yn un orai rhagorol y ddaear. Gwasan- aethai y Bwydd o ddiacon yn ei flynyddoedd Olaf yn eglwys Engcdi, Caernarfon, lie y teimlir colled fawr ar ei ol. Yr oedd yn lien wr cadarn yn yr Ysgrythyrau, yn gall, diwyd, a ffyddlawn yn nghyflawniad ei ddyledswyddau. Hebryngwyd ei weddillion i fynwent J/ianbeblig ddydd Mawrth diweddaf, gan dyrfa fawr a pharchus. Yn yr hwyr, traddodwyd pregeth ar yr achlysur gan y Parch Evan Roberts, oddiar Hebreaid mi. 16.

Y DIENYDDIAD YN DOLGELLAU. CYFFES Y LLOFRUDD. Angenrhaid gofidus aosodwyd arnom igyhocddi hyny a wnaethoin o hanes y llofruddiaeth a dynodd gymaint o waradwydd ar Feirion dawel a Chymru lan," ac nid unrhyw ymhyfrydiad mewn gorlcnwi ein colofuau gydag adroddiadau cynhyrfus ac cchryslawn. Gan hyny, yr wythnos hon eto,, yr ydym yn ymogelyd rhag ceisio gwneyd dim mwy na cliyhoeddi y ffeithiau y mae yn ddyledswydd ar newyddiadur y genedl eu cynwys. Yi oedd ustusiaid y sir wedi penderfynu ar fod i ddienyddiad Cadwaladr Jones, ar ddydd Gwener, Tachwedd 23, gymeryd lie yn ddirgel, gan wrthod mynediad i mewn hyd yn nod i gynryehiolwyr y wasg, y rhai a ddangosasant anghymeradwyaeth mawr yn erbyn y fath benderfyniad ar ran yr aw- durdodau. Nid ein swyddogaeth ni yn y golofn hon ydyw traethu ein lien ar hyn. Diau y gwneir hyny mewn colofn arall. Yr oedd y crogbren wedi ei gyfodi ar yr oclir nesaf i'r drcf o'r carchar, yn agos i ben llwybr cu). yn arwain i'r ffordd fawr. Deallwn fod pob saer yn y dref a'r ardal wedi gwrthod gwneyd y crog- bren, ac y bu raid danfon am un o Gaer, gyda Saeson liefyd i'w osod yn ei le. Yn mhell cyn amser y dienyddiad, yr oedd tyrfa- oedd Hiawrion o bobl wedi ymgynull o'r tu allan i'r carchar. Testyn yr ymddiddan cyffredinol, tra yr oeddis yn disgwyl yr amser. ydoedd am- gylchiadau y llofruddiaeth, a dyfaliadau yn nghylch pa un a oedd yn debvg fod y llofradd wedi gwneyd rliyw gyffes ychwanegol; &e. Yr oedd yn fore oer, cymylog, ac anliyfryd. Gosod- wyd nifer o heddgeidwaid o'r tu allan i wylio ar y fynedfa, ae i atal pawb ond y swyddogion i fyned i fewn. Daeth yr is-sirydd, y Doctoriaid Jones a Williams, ac amryw swyddogion eraill, i'r lie erbyn haner awr wedi saith yn y boreu. Erbyn hyn yr oodd amryw gannoedd o bobt wedi ym- gynull ar godiad tir sydd uwchben y ffordd fawr, o ba le y gellid gweled cyfran o fuarth y carchar yn gystal a'r drws trwy ba un y byddai raid i'r orymdaith ddifrifol fyned i le y dienyddiad. Am cliwarter i wyth o'r gloch, dechreuodd y gloch angladdol diucian yn drymaidd ac araf, a pharha- odd y cnul hyd cliwarter wedi wyth. Ar dinciad difrif-ddwys cyntaf y gloch, dyrehafodd y dyrfa oehenaid ddofn, a gellid canfod dagrau lawer yn treiglo yn rliiirydd. Fel yr oedd yr anvi olaf yn dynesu at ei therfyn, yr oedd distawrwydd di- auadl yn teyrnasu trwy y dyrfa, yn cael ci dori gan ambclllef o wylofain yn mhlith y merehed I'r gwragedd oeddynt yn bresenol. Er nad oedd y wasg yn cael ei cliynryellioli, cawsom y ffeithiau a ganlyn yn swyddogol. Yehydig eyn wyth o'r gloch rhwymwyd breichiau y dyn condemniedig gan Manvood, y dienyddwr proffesedig. Gwuacd hyny yn y gell, ac ni cliafodd Marwood unrhyw drafferth i gyflawni ci swydd anhyfryd. Am bum' munud i wyth, ffurfiwyd yr orymdaith, a cherddwyd o'r gell at y crogbren, beibio gward y cleifion, ar hyd y corridor, i'r ochr orllewinol o'r carchar, yna ar hyd y buarth i'r ochr ddelieuol, lie yr oedd y ddienyddfa wedi ei chyfodi. Y caplan, y Parch Canon Lewis, oedd y blaenaf, ac yn darllen y gwasanaeth arferol ar y fath achlysur. Yn nesaf ato of yr oedd y dyn condemniedig. Yr oedd yn hynod dorcalonus, curiedig, a gwchv, ond efe a gerddai yn gadam, er ei fod yn dal ei ben i lawr iel pe buasai dan bwysau trwm. Marwood a ddilynai nesaf, ae yna ceidwad y carchar, yr is- siryddion, y gwardiaid, a swyddogion fcruill. Ar ol cyrhaedd y ddienyddfa, gosododd Marwood y dyn annedwydd o dan y trap, lie y safai mewn ingoedd amlwg tra yr oedd Marwood, gyda phy- byrweh profiadol, Yllrhwymo ei goesau a'i draed. Dodwyd y cap gWYll dros ei wyneb, a chylymwyd y rlmffmn ei wddf-rliaff newydd, debyg i'r un a ildefnyddiwyd yn Nottingham a Norwich; a phan yr oodd y geiriau difrifol, "yn nghanol ein bywyd yr ydym yn angau," tynwydy lever gau y dienydd- wr, yr hwn oedd yu sefyll o'r tu ol i'r condemn- ioilig; cwympodd y trap, torwyd ei wddf, a bu farw mewn moment. Gan fod y rhaff yn newydd, hwyliaodd rhyw gymaint dan y pwysau, nes oedd traed y dyn marw yn cyffwrdd y IILLwr; ond nid oedd hyny o uu gwalianiaetli, gan fod ysbryd Cadwaladr Jones wedi dychwel at yr Hwn a'i gwnaeth. Danfonwyd y fancr ddu i fyny yn ebrwydd, yn arwydd fod y cyfan drosodd. Yr oedd yr olygfa yn mhlith y dyrfa o'r tu allan Yr oedd yr olyl, yn dorcalonus; wylofain a gruddfan ar bob llaw. Am rai munudau fe safai y bobl fel pe wedi eu dal gan gyfaredd, and pan dawodd y gloch angladdol, ymwasgarasant yn raddol. Wedi i'r corph hongian am awr gyfan, 'yn ol yr arfer, torwyd cf i lawr, Yna cyniialiwyd y trengholiad yn y carchar, gerbron Mr Griffith Jones-Williams, y erwiier, a'r rhoithwvr eanlynol:—Meistri Edward Griffith, John Ellis, Robert Roberts, Hugh Roberts, E. P. Williams, William Morris, Lewis Williams, NVM. Evans, David Parry, Lewis Evans, John Thomas, W. L. Owen a W. Williams. Yr oedd hefyd!ynbres- enol Mr H. Ll. Clough, pen cwnstabl, Dr Jones, a cheidwacl y carchar. Aeth y rlieithwyr i weled y corph, yr hwn oedd yn yr arch gyda'i ddillad am dano. Yr oedd y gwyneb ycliydig yn ddu, ond gydag argraph o dawelwcli fel pe buasai wedi marw yn ddibocii. Hysbysodd y Dr Jones pa fodd y cymcrodd y farwolaeth le, ae fod Marwood wedi cyfiawni ei waith yn briodol. Gwnaeth y rlieithwyr sylwadau pendant ar waith yr aii-dur- dodau yn atal y wasg rhag cael ei chynrychioli yn y dienyddiad a'r trengholiad- Dychwelwyd rlieith- farn yn unol a'r ffeithiau. C'laddwyd gweddillion y llofrudd yn ystod y prydnawn o fewn muriau y carchar. Gellir sylwi fod Jones, wrth fyned i'r ddienyddfa, yn gorfod pasio heibio i'r bedd oedd eisoes wedi ei dori iddo. Gweddiai yn hyglyw yr lioll amser hyd nes y cwympodd y drop. Cysgdd yn drwm o un hyd bump o'r gloch bore'r dienyddiad, a gweinyddwyd arno am y tair awr olaf gan y Canon Lewis. Pan oedd Marwood yn dyehwelyd i orsaf y rlieilffordd, eafodd ei h wtio gan dyrfa fawr o bobl, ac ymgrymai yntau iddynt yn gellweirus, gan dynu ei het amryw weitlliau mewn gwawd a herfeidd- iad. Yr oedd y Uythyr a ganlyn wedi ei ysgrifenu gan Cadwaladr Jones at Gaplan y Carehar ddydd Iau, a rhoddwyd copi oliono i'r wasg er mwyn ei gyhoeddi:— Carehar y Sir, Doltfellau, TachweddNain. 1877. -kn??-?-I Sr,-Yr wj'f yn ysgrifenu i'ch hysbysu fy mod yn ey( f?boll y gyfraith tuagataf. ?n??wirddi-wgsenyf fy mod wedi tynu y fath drwbwl arnaf fy him ae er??ill. Yr wyf yn mnddeu 1 bawb, aevn gobeithio y bydd i bawb faddeu i minau, ac ?,? ?.f ddigon 0 nerth hyd y diwedd, yr wyf yn gobeithio y ?fTC@ll(-41i.StynW?L?dwi-i 4. Amen. 1'r P-ch Evm Lewis. Deallwn fod Cadwaladr Jones wedi gwneyd cyffes llawn i'r Parch David Griffith, ymwcliadau yr hwn a fuont o les ysbrydol mawr iddo. Yn ei gyffes, efe a ddywedodd ei fod wedi taro Sarah Hughes yn ei phen gyda chareg gan ei lladd. Yr oedd wedi bwriadu ei lladd yn ystod ei hymweliad cyntaf ag ef ar y laf o fis Mchcfin. Lladdodd hi ar ei hail ymweliad. Wedi iddo wneyd y tarawiad angeuol, syrthiodd ar ei liniau a gweddiodd am faddeuant. Cyffesodd hefyd iioneddiges yn Dublin, yr-,hon oedd yn danfon llytliyrau iddo yn ddyddiol. Ysgrifenodd lythyr Cymraeg iddi yn cyfaddef ei fod wedi lladd Sarah Hughes. Gadawodd y trancedig amryw fwndeli o lythyrau a phapyrau, y rhai a roddwyd i fyny i'w I wraig. Y mae'r darllenydd yn gwybod eisoes fod ceis- iadau egniol wedi cu gwneyd i ddylanwadu ar yr Ysgrifenydd Cartrefol iarbed bywyd yr adyn an- nedwydd, ac fod deiseb i'r perwyl wedi ei llawnodi gan yn agos i naw mil o bcrsonau, ond yn ofer. Ysgrifenodd Mr Cross yn ol i ddywedyd nas gallai efe ganfod un achos paham y dylid atal cyilawniad llythyren y gyfraith. Yr oedd y dyn condemniedig yn parliau yn bwyllog a hunanfeddianuol hyd y diwedd. Nid oedd wedi coleddu un gobaith yr aehubid eifywyd, ac ymroddodd yn gwbl a liollol i ymbarotoi ar gyfer ei ddiwedd. Yr oedd yn dra diolchgar i'r Caplan, i'r Parch D. Grifhth, gweiuidog yr Anni- byiiwvr, i Geidwad y Carchar, ac i'r gwardinid act eu caredigrwydd ato, Eisteddodd rhai o'r swydd- ogion gydag ef yn ystod y nos, a clianodd emynau gyda hwynt. Torodd i wylo amryw weithiau tra yn canu rh'w hen emyn a- oedd ya ei adgoflo o ddyddiau ei ddiniweidrwydd a'r Ysgol Sul. Cyn belled ag y gall dyn farnu, yr oedd wedi llwyr edifarliau ae wedi derbyn maddeuant. Y dydd Mercher cyn ei ddienyddiad, efe a gyfranogodd o'r Cymun Bendigaid, a gwnaeth hyny drachefn foren y dienyddiad. Y dydd Mawrth blaenorol ym- wclwyd ago ef gan ei wraig, ei lysfam. a'i chwiier, ond yr oedd en teimladau oil mor ddrylliog fel mai yehydig iawn o eiriau a allent siarad. LLYTHYR OLAF Y LLOFRUDD. Cynysgaeddwyd ni a chopi o'r llythyr diwcddaf a ysgrifenodd Cadwaladr Jones, a hyny ddcuddydd cyn ei ddienyddiad. Y mae, y llythyr yn cadarn- hall yr hyn a ddywedwyd eisoes am y grediniaeth ei fod yn ddyn edifarns, ac wedi cael maddeuant. Ysgrifenodd y llythyr at lodes ieuane o forwyn, enw yr lion yr ydym yn dymuno ei gelu; ond y mae'r llvihyr i gyd, oddigertli hyny, yn union air am air fel y canlyn :— County GaDl, Dolgelley, No 21,77. HEN FFRTND Dyma fl yn Anfon gair bocb gan obeithio y caifi dderbynlad gau eieh oalou Ewch i Ituth 2: 16, 16 A olioiiwch fod eieh brenin chwi a mwy 0 gydymdcimln i o lawer na BOllz. Ewch yw faes ef yn awr bacli, A daliweh hyd yr hwyr 1 Samuel 2: 1 gwnewch 3a, un modd Esther 8. 4 Daliwell ehwi yn y llweh nes y eewch y deumwialen y mite Dtiw yn siwr o'ch codi. 1 loan 3. 8 adnod Esaiali 63. Darllenweli hi gid ar 55 yr mi modd. Wel Dyna i chwi yehydig i gofio am I;, a Yn fyr an yn fier, oddiwrth Oadwnla e Jonc *&- itarwd Gra'f!; AI'J!;Yt Iesu Grist n Fyddo gyda Byth Amen. Gobeithio y -wu g-di y,l y ef Yr oedd rhywun caredig wedi danfon iddo gopi o emyn Gymracg, yr hon a roddodd iddo gysur mawr, gan mai bono oedd yr emyn a ganai ei fam ar ei gwely angeu. Dyna ddiwedd Cadwaladr Jones, yn chwe' blwydd ar hugain oed. Ni fu neb erioed yn fwy aunhebyg i droi allan yn llofrudd. Yr oedd o'i febyd yn addfwyn, tawel, a charcdig. Fel llanc, nid oedd dim yn ei hynodi, os nad oedd ei duedd at lenyddiaeth, fel y prawf amryw linellau bardd- onol a gyfansoddodd arwahanol achlysuron. Yr oedd yn un o blant yr Ysgol Sabbothol, ae o duedd- fryd crefyddol. Anliawdd ydyw esbonio pa fodd yr ymoliyngodd i ddyfod yn llofrudd. Tra yn gofidio drosto ef a'i berthynasau, gallwn ddef- nyddio y cyfleusdra i osod ieuenctyd Cymru ar cu gwyliadwriaeth rhag gadael i'w nwydan gael meistrolaeth arnynt, a phob un sydd yn sefyll, edryebed na syrthio. LLYTHYR Y PARCH D. GRIFFITH. Wedi ysgrifenu yr uchod, ymddangosodd llythyr oddiwrth y Parch David Griffith, gwemidog yr Annibynwyr yn Nolgellau, yn y Lisa-pool Mercury am lieddyw. Pan ar fyned i'r wasg, tyb- iaom yn gyfiawn i'w gyfieithu, Foueddision,—Mewn erthygl berthynoli'r'TrycWneb S"(l t. (Ii,? "a ymddangosodd yn y? eiddoeh am ddydd Sadwrn diwedduf, canfyddaf fynegiad fod y dyn an- ffortunus Cadwaladi- Jones' yn ddiweddar yn ?!lod o'r enwad Annibynol.' Mewn pnpyr ?all fe ddywedwyd, gryn amser yn ol, (?i fod yu pcrthyn i'r -'Jet)iodi,?tini(i Ciiltinaidd. Y mac pob im orr ddau yn anghywir. Ni fu erioed yn 'mlod 0 unryw ?gl?vy?j Gristionogol, a chvmeryd y gair, fel y g?vii(?w yn gyffredinol ?i? Nghymru, i ddynodi eyiuunwr neu berson ? brawi'. Yn Jisi:tr.7i"¡;<i'll Ia Ih,1JJ ,?i,),?d wedi eyfranogi 0 ?4wrament Swjicr yr Arglwydd hvd nes y weinyddwyù hyny iddo gan Gaplan y ('?v"1!, I u yehydig dd7,-ddiau cyn ei ddienyddiad. Y mae wir, modd byilag ei fod yn perthyn mwy i'r Annibynwyr nag i uurhyw enwad amU. Y mae ei dad, mi gredaf, eto yn aelod 0 eglwys Auuibynol, ac y mae 8':1r1\!d;'ll),ei goleddu ato yu y trvehineb mawr ac ofnadwy hwn. Yr oedd ei f?, hefyd, yr hon a fu farw wyth neu ddengmlynedd yn ol, yn I?c?l-ih3,iii-riiiienwa(l. Gwyn fyd na fuasai yntau wedi dilyn ei hoi w? efelyebu ci esiampl. Y mae yn ddwvs meddwl = y tymhorau hapus )an fyddai efe yn myned vn rlieolaidd gyda hi:i dy Ddnw. Y mae yn amlwg fod ?i hymd.?id M yn golled f- iddoei. Yn mhen enyd, diflanodd ei argraphiadau crefyddol, ae fe dilaeth yr amser pan csgenlusai yr YRgol Sabbotliol, gan fyw mewn agos i lwyr anghof o DdllW. Am gryn amser cyn iddo briodi fe ddy wedir nad elai 0 gwbl 1 le o addoliad, oddigerth ar achlysuron anghyffredin-- peth anarferol vn yr a,(u Iw?l d? wyd,l lie y dygwyd ef 1 fyny. Yna aeth y tysti?lath- im ;ar y prawf i ddangos ei fod er's cryn am?r yn flaenorol wedi arwain bywyd anfoesol. Y mae yn boenns adsyfeirio at hyn oil, ond fe (iaylia gwneyd y %vir ?m hysbys mewnaehos o'r fath ddiriawi- ddyddor- deb a phwyslgrwydd. F? ganfyddir f?l hyn fod cynydd o ymgaledwch wedi myned yn mlaen yn gY80n cyn i'r gwr ieuane ??.?d?ydd'iiw. dlyf?d y?. Uofrudd. Fe soniwyd yn fynych yn y newyddiaduron am ci g}:ïtidif.V :wllcllr 't.Wlr:¥cfdg:n }: oedd y ?y.ylltl-d I i?w yn fyehan ia?i. Hyd wedi ?i gymeryd. i fyy, nid oeddwn yn gwybod ddarfod iddo erioed fod yn ?icia? yn fy He i 0 addoliad. Daetlium g.i wybyddus wedi hyny ei fod, ar ol yinsefydlu yn y I'?' Mai, cle%dhYblS1 d:\?:Ü1i ;lii: cyn, a cbvmfer 0 weithiau wedi y Rofml(liwth. Ond gyda pha iyw olygladm? dibeuion, a theimla 'a 1, pwy a ail (ldyw?dyd. H" Yn yst Jd iy ymweliaJail ag ef yn y carchar, yr oedd uupcth yn f nharoyn rymus, "f ei serehogi-wydd at goifadwriaeth ei f=. Wrth ddim ond erybwyll d henw, dn a dorodd allan i wylo yn ystod fy ymweliad cyntaf, ac nis gaUa; yngan gair am amser maith; ae ar y noson cyn ei <?Henyddm3, pan yniwelaisag ef dra- èhcfn. yn 01 ci RaM arbcni ei hun, nn o'r peth:m o)? a wnaeth cyn i mi yinadael oedd dodi yn fy llaw ddrru o bapyr ag oedd I:reKJt !dig ?&U ?,?i ddt,.f.?? iddo, ar yr liwn yr oedd yn ysgrit'enedig eiriau emyn Gy?t-fK'!? adnabvddus, yr hon S ymddcn?ya fel rhydd- pvtieithMd (?Ir Seisnig, "Je?u-. lover of my ,OlÙ" (.. Iesu. Ceidwad f enaid cu"). Tra yn gwneydhyny, efe a ddywedodd, ■ Mae hwn wedi effitw. amaf yn fawr, u achos m!u dyn?'r hymn a ganodd fy mam anwyl ,?- ei wely aug-an ae yna, gan orelmddio ei ?,yile ? a'i ddwytaw. a dodi ei hen rbwng ci liniau, efe a wyMd )' uehel ac yn feuth. 0, yr wyf yn ?obeithic n? cuid h byth fy ngalw i fod yn dyst o'r f?th olygfa galom-wygol dr?'hefn. Gyda theimladau o otM angerdtlol y gadew- ef, o.,l Y. ?.,l fy tdddanuwrtb?ttfod lfgâ yn g?vnu ?thy groes, w yn p(,zi(lerf3,nii :t hyny hyd y foment ddiwddaf. Cafodd peehaduriaid mawrion eu hachub ti?y roddi eu hymddincd yno, a phuhamnad.yntau! n DAVID GRIFFITH, gweunuosCynulteidlaoJ.

LLOXGDDRYLLIADAU YN MAU CAERXARFO. BODDIAD DAU EORWR. Oddeutu pedwar o'r gloch boreii dydd Gwener diweddaf, canfyddwyd gwreichion- beleni. {rockets) ac arwyddion creill yn esgyn i fyny ar far Caer- narfon gan pilots Llanddwyn. Yr oedd yn chwytliu yn galed o'r gogledd-orllewin ar y pryd, a thonau aruthrol yn golclii ar y morlan peryglns o Landdwyn i drwyn Abermcllai. Gan y bernid fod rhyw lestr anffodus wedi cael ci chwythu i'r bau, galwyd ar ddwylaw y bywydfad yn ngbyd ond aeth rhai oriau heibio cyn y 11 ffyddwyd i sicrliau hyny. Gyda thoriad y dydd, canfyddwyd three-masted Irigantine yn gorwedd ary lie peryglus hwnw a ehvir y North Bank. Yr oedd y tonau yn ei llwyr orcliuddio yn ami, ac ofnai y gwylwyr yn Llanddwyn fod y dwylaw wedi eu hysgub-i ymaith er's oriau. Gwnaeth dwylaw y bywydfad bod ymdreeli i gyrhaedd y llestr, enw yr hon ydoedd Fred Eutjenie, perthynol i Portland, Maine, Gogledd America. Llwyddasant yn euhymdrech, a chanfyddwyd nifer o'r dwylaw yn sefyll ar yr I hwylbreni, gyda'r tonau yn golchi drostynt bob munud. Yr oedd en sefyilfa yn nn dorcalonus i'r eithaf, gan fod amryw o honynt heb oiid? 'loylh li' iawn o ddillad am danynt, a'u penan yn noethion. Cuclwyd un bachgen byehan, 1-1 mlwydd oed, oddiar ysgol, tra y daliai craill ell gafiel yn y poop. Dygwyd hwy oil, naw mewn nifer, i'r lan, I ond fel y mae yn ofidus dyweyd, yr oedd dau o honynt wedi Boddi cyn cyrhacddiad dwylaw y bywydfad. Llywydd y llestr anffodus oedd Cadben Chase, yr hwn, yn nghyda'r oil o'r dwylaw a achubwyd, a ddygwyd i Gaernarfon mor fuan ag oedd bosibl. Yr oeddynt oil mewn cyflwr iscl iawn-gydag ond yehydig ddilnd gwlybion am danynt. Dangoswyd cydymdeimlad mawr a hwy gan bawb, a gwnaeth Mr Jackson (ysgrifenydd Cangen Gyrndeithas v Morwyr Llongddrylliedig), yn cad ei gy north wyo gan Cadben Griffiths, har- bourmaster, bob cymwynas iùd; nt, trwy ofalu am ell dilladu, a'u cyflenwi àg ymborth a llety yn ngwesty Mr Hugh Roberts, Castle-street. Yr oedd gerwinder y tywydd wedi effeithio cymain: ar y baeligen bychan a achutwyd fel ag yr ofnvyd unwaith na byddai iddo adferu; ond trwy gynoi Í1- wy meddygol dygwyd ef i drefn yn ddioed. (A- odd y cadben ei niweidio yn dost yn ei fraich t'i ochrau, ac oddi wrth yinddanuosiad y Kweddill o'r dwylaw, yr oedd yn amlwg iddynt fod yn brwy, yn galed am e" bywydau drwy y 110. Hysbysir ni ddarfod i'r steward, sef William Campbell, brodor o Portland, America, gael ei daraw yn ei ben gan un o'r hwylbreni, ae iddo ddisgyn ar y dec yn ddidcimlad. Yn ebrwydd wedi hyny, ysgubwyd ef ymaith gan don aiifc. tli. Ni wyddis beth ydoedd enw y morwr arall a fu foadi- Yehydig ddyddiau yn flaenorol i'r digwyddiad anffodus yr hwyliodd y Fred Eugenie o Tr,-on, gyda 11 wyth o lo am Mantanzas. Darganfyddwyd corph y morwr Campbell yn ago i'r llestr ddrylliedig ddydd Mawrth diweddaf, a dygwyd ef i Gaernarfon. Cymerodd y treng- holiad le ddoe (ddydd Mercher). Ceir y manylion yn ein rhifyn uesaf. Aeth y Witness, o Sunderland, i'r lan yn agos i Glyno, tun phedwar o'r gloch foreuddydd Gwener diweddaf, a drylliwyd hi yn ysgyrnion. Enw y llywydd ydoeid Cadben Main, ac yr oedd y llestr yn rinvyni o Troon i Demcrara gyda llwyth o to. Achubwyd yr ,,11 o'r dwylaw gan y bywydfad. Yn lied foreu ddydd Gwener diweddaf, gwelwyd llestr Ffrengijj o'r enw Nimrod, mewn cyfyngder mawr ar y creigiau yn agos i Lanfaelog, Mon. Yll ymw.ybodol o'r mawr berygl a fodolai, gyrodd Mr W. Jones, Ty Croes, gorucliwyliwr yr Indepen- dence Marine Salvage and Steam Pump Company, Lerpwl, am cliwe' inilltir, lie wedi hyny cerddodd dair milltir, or ceisio cynorthwyo i eehnb y nier- wyr truain. Trwy ymdrechion amserol Mr Jones, a chydweithrediad uniongyrcliol dwylaw y bywyd- fad, llwyddwyd i achub yr oil o'r dwylaw.

AFIECHYD Y PAB. Y Times a dllywed fod y Pab wedi cael ei gaeth- iwo i'w wely ei dydd Iau diweddaf, ond ccir gwir gyflwr ei iechyd trwy ddy weyd nad ocs amo ?ICL, I ond anwyd."

Y SERVIAID WEDl TANIO, BELOIIADE, Ddydd Mawrth. Sylwodd y gwarchlu Scrviaidd sydd yn gwylio'r cyffiniau ar nifer o Dyrciaid yn camymddwyn at rai gwragedd a plilant, ac aethant yn mlaen i ¡\Jll- ddiffyn y trueiniaid, ae i'w dwyn i dir Scrvie-dd. Erlynwyd hwynt gan y Tyrciaid yn ol i'w sa:i s cu hunain, pan ddarfu i'r Serviaid, er mwyn n:, u dyfod yn mhellach, danio arnynt a'ti gorfod; •- d- cilio. Cafodd Ilawer eu lladd a'u clwyfo ar y (I lwy ochr. Heddyw, aeth dirprwyacth () !•! i wneyd ymehwiliad i'r mater yn y fan ,ù ile. Hysbyswyd y gwahanol consuls o'r amgyichiud, a eliawsant ymgynghoriad gyda'r Tyvvysog.

CYFYNGDER MASXACIIOL YN FFRAINO. J).1; DYD]) MAWRTII.—Ilcddyw, danfonodd prif fasnachdai Marseilles ddeiseb i'r Maeslywydd y n erfyn arno wella y parlys prescnol ar fasnach trwy ddyehwelyd at reolau Llywodraeth Scncddol.

CAMLAS SUEZ. l'ellcbyr o Alexandria a ddywed fad Suez C.=al wedi ei agor i d?af??idiactii ar ol y damwci1úau diwcddar.

LLWYDDIANT Y ROUMANIAID. BUCHAREST, Dydd Mawrth. In ol y Romauul am brydnawn heddyw, y mae y lloumauiaid yn enill tir cyson a phrysur yn Bul- garia. Dùoc; darfu iddynt gymeryd meddiant o dref Cibar Palanka, ger glan y Danube, agos i haner y ffordd rhwng Rahova a Widdin.

BITDDUGOLIAETII HWSIAIDD. Pellebyr o Bogot a ddywed fod y Rwsiaid ar ol brwydro am ddau ddiwrnod, wedi cymeryd safto gadarn Provitza trwy ci hystormio. Y mae Pro- vitza ar ffordd Orkhanie, fI dim ond Tair milltir o Oi'khanie ei klll,

SERVIA. VIEXXA, Nos Fawrth. Nid yw yn debyg y bydd i'r Serviaid groesi y terfynau am o leiaf bythefnos arall. Y mae y darparisdau yn mhell heb fod yn gyfi:1wn,

PRIF YSGOL CYMRU. (Gonkdd Cymru.—Ail Jlytbysiad.) Y iiiiio cagliaùau cynlluJlciddfaol tuag at Dry.-iorfa y Tair Blynedd w^di cael ea gwneyd yn y manati iod:- SlRFo?Amtwch,CytKhd<uthW?;Be:.m. :}od- edom, M.C.; B?-y.i,?.?y., M. C C??l,,l Xe- B.; 'Bia::b;CY8J'{i:b. 'ï{IÎi; f, C?-??g3,bi, Cvl?li,l?ith W.; Llanddeusaat, E' :.V.; Llanfair P. G., M.C.; LlmgoLd W. CAERNAKFON.— AberM.C.; Dabll, M.C.; B?.?! JYN, M.C.; Bangor, B01Ù¡,h, and Ebeuo/or A.; B i:u ;100- adda, IIimcl, -d M.C.; '')'<'u-j'-? 'I.n-nt III C B?the.,d. W.; Bett?iN-d Bryneiira M.C.; Bryn M??nid AI.C.: p?iloh M.C.; Cavneddi, M?C.; CHan, M.C.; Oapei Uchaf, M.C.. CwrnstntdNyn, M;C.; Cvvmy^lo, M.O.; D'-g' If M.C.; Bwygyfylehi, M Elienezer, Y??v, ?I.C.; 'Ut..ydd), Ft,,? a, M.O.; f'oUnholi, M.C.; Four Crowes, M.C.; a.tm.M.O.; Ulassoed, M.C.; Gosen. M.C.; Llaaduduo, M.O.; R;:>gMat1á8111' Cavaiel A.; LiSM??.C???yndynia, ?1.0? A[3'T,31. Fi?ah. Si C- Nant, M.C.; N,,vi?r 1)? Poncaoncv/yda, M.C.; M.C.: Peulau, A.; Pea- morfa. A.; P.? i, M.C.;og D Pentii*, M.O.; Penuel, M.C.; PistyH. M.C; Portmadoc, M. C and A.; PwUheU.B. !md Pcninount, M.C.; Rhiw- las, W.; Rhostrvfaa, Iloreb, M.C.; iihydixuih, M.O.; Kbydlios, M. 0 'hydy.i.f(li M T?bemiMt (ponwav), M.C.; Tabor, A.: T.-Uybont. M.C.; TreMw. PouLe!, íi.C.; alcm, M.O,; Trcc'a?th,Peny?t'.)es.M.6.; Tremadoc, Å., ..?i Horcb, Tyl(ly., ,.n, B.; Uwchymynydd, M.e. DmBycH.-Bk?th?ia, M. C Briw, \V.: Brymbo BI\f¿;th Ma?, B.: Coed Pocth, A.! Dor won, M.C.; Fron. M.C.; Glanymfon, M.C.; Hermon, H.C.; l?l=fairtalhaiarn, M.C.; Llanrwst, 8ion, M. O Llansilin. W AIiwa^wynedd,M.C.; Moriah, W Salem ïp¿b:i. M?C? g,Y.'b -strcc, B., and Q-.tre?t, A. FFLlXT.-B?nau.A.; Brynsglwys, M.C.: C,? C?Wh, M.C.; Flmt, W.: (MM. M.C., ?wemymyuydd. M.C.? Trtiffynon, Carmol, M. C Ll-masa, Cylohdaith W: Lodge, M.C.; Mo)d.M.O.:il.«t;/n. M.C Pe-.itreoercii M.C.; Pentre'idwr, M.e.; Qacen'a Forrv. W.; Rhuddlan, M.C. W.; MiimiONTCD.—Aberllefennv, A.; Abertrinant, M O • Bri?S-°??.; '?yu?C?'W.? Bry't?"?; ?:8? Ccrwen, W.; Capel (Jai-mon, M.C.; Cefn BItl,, M O • CemsydrnKiMu, ?C.. Cwmpry?. M'C" C?M, M'.g • M.C.; ),tiirYÏ:è'CrloŸ:if,M.g:¡ Dolwyddelen, M.C.; Glanyrafon, M.C.; (ilyndvfrdwy b\?Iielg1,WIî¡é.I'(\hfy Meeting Ù:'lleetion; Llrtudl'illo, W. and \[C' Lhn- f?then,AI.C.; Llanfor, M.C.; fdmlg%vm, -)f. yw?r M.C.; MfMntwor?. Utim A.; Pwlo(! k?"I Pure, M.C.; PeHict, Biiddgclert, M.C.; Pea :?o' M.C.;Bhydymairch,M.C.;Y.dy'?Mi.,M.C.; X ?wr ?M.C.;YBtrudi'wyn.M.C. TNEFALDWY?.—Abereegir, W.; Brith?r. W Oom- mins, A.; D.trowca.M.C.; Dcrweubt- M.C.; (jH? ? u'om .iin- sf, lirnaiit NI C Llmfyttin A[ C ita(i UiM? rhaiadr yn Mochnant, A.; f,! i? 'I and Wd;hC.; ?i??w)'noilJ, ???d.dr?',?[? 'A'?' I'enegoes, W. and M.C. CAETLLLKON"—New BrigUtou, M.C, LAN(,A-?:Tua. -Bario?v, PAII MO;R'Ui: 1\iL'thI,'i;' :úHton-Htreet, Widnes, M.C. Stafford.—Hanley, W..

'?ynnlch boliticaidd yn llawn 0 ? ??.u,Ynn''hYJchnatur a helaethrwydd d??'- ?'i" o'n rhan cm hunain, carcm goh-nn'" vn i y rhan 0 Armenia if rn bresenol ei mcddiant, oblegid nis gall S?f ".oddi iawn arianol iddi a";? draul y *M Eithr v cwcstiwn a bair fwyaf o J'n1- ri??' -fc)rdwyaeth y Dardanelles, ?-?yniynmethu gweled un math o dog "'? ? vm^ais i atal i longau rhyfel Rwsia ? hvdd-'f?-d'adi For y Cmoldir fel Uongau i ^nhcdlueddorain. Gwyddom, pa fodd ?' ? ?wy.MfpoMLloegr, yn Geidwad- ? f -r, yn hynod eiddieddus o ? ?nv c?ii? h?'. abod yr hen fwgan o Kwch India yn caeithiol yn nwylaw y ?? 7',??/. i ddychrynu hen wragcddos ?'!t cM<'d. Ond yn be1 ar bob peth, yr ydym ?Sthionather?r y rhyfel heb sierlmu ??]ida MMur 0 anuibyniaeth i'I' t?cittnau rJritionogol svdd wedi bod am gymfer o oes- (d danwasarn y Twrc.