Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
8 articles on this Page
[No title]
Me .vu mil o bwysi o ddeddf nid oes un wns o gariad. Y mae edifeirwch heb wellhau, yn debyg i bympio parhaus mewn lloDg heb attal yr ageliau sydd yn gollwng y dwfr i mewn. yr agenal! I Cawn fod y tanysgrifiad oykoeddus a wnaed i At, S. AN,ainwraight a'i phlant, yncyrhaedd i 1, 200p. Y IlHtC yr achos yn awr wedi ei gau. Y .eci Mawrhydi wedi appwyntio Syr John TT ni r. r L n., yn llywodraethwr New. foun(iland. Hir gofir y dem-rder  a ddang. .dd Syr John ya nirwy(Ir Commassi. n.?Ydi -Fel y gwelir oddi wrth yr hysbys- iachu sydd wedi ymddangos yn sin coIofnau, y Iliac uudd.gyugherdd y g&ntores addawol Miss 1a,,ie Juues, 0 Langynhafal, i 9 ael ei gynnal iot F^tb neaaf yu y? Assembly Koom pryd y jd,1 Mi8s jo:?es, ynghyd ? amryw 0 ganto ion medrus ereill yn cymmeryd rhan ynddo. Au?u y cy.ghe.dd ydyw g?'uogi y ferch ieu- ?,c i fyued 0 dan addY8g gerddorol bellach yn J &y at Academy o/ ??M, yn utidain.
DOLGELLAU. I
DOLGELLAU. Achos Sobrwydd.—Dickon na fydd gair ar y peu hwn yn annerbyniol gau liawiI datllen wyr y Faner yr wythnoa hon; sef, btth yw eiu tref mewn perthynas i'r pwngc uchod. Yn fyr, gallwn ddyweyd, er fod yma lawtr o dafarnan, fod golwg lied addawol ar hyn o bryd ar ein hardal. Gwir fod meddwi a diotta yn uwch na'r hyn y dymuuem iddo fod; ond etto, trwy ymdrechion canmeladwy rhai o garedigion Ilwyr- ymattaliaeth, y maent yn llwyddo yn barhaua i enuill rhai newyddioi) i bleidio egwyddorioll dirwest, heb law adennill crya liifer o'r rhai ag oeddynt wedi cefnu arnom, a throi i'w llwybrau llygredig cyntefig. Nos Lun, Ionawr 17eg, bu y Parch. J. J. Williams (B.), Pwllheli, yn areithio yma ar Ddirweat," mewn cyssylltiad & Theml- yddiaeth Dda. Cynnaliwyd y cyfarfod yn nghapel y Wesleyaid. Etholwyd y Parch. D. Griffith (A)., yn gadeirydd, a chyflawnodd ei swydd mewn doethineb. Wedi canu "Yn y Man," alfan o Stitt y .Tubili, dan arweiniad medrus Mr. Robert Jones, mason, gahvyd ar yr areithydd, gan yr hwn y eawsom araeth gampus yn ugwir ystyr y gair. Siaradodd yn hyf ac eofn arn o ddeutu awr gyda hyawdledd difai. Sylw- odd yn gyntaf fod ymarfer i'r diodydd meddwol fel diod gyffredin, nea yn gymwedrol, yn ddeddfau Duw mewn lasitur. Yn ail, fod yr ym- nrferhefidyn groes i Ddeddf-lyfr Duw, sef y Beibl. Yn drydydd, fod yr ymarfer o'r diodydd hyn yn arwain dyn i drueni grssynua. Yn bed- werydd, fod y diodydd meddwol yn caledu y galon. Ac yn btiiiiiii,d, ei fod yn ysbiilio y wlad o'i bara beunyddiol. Ni(i oes anjen dyweyd ein bod wedi cael araeth odidsg a'r ganmoliaeth uchaf a allwn roddi ydyw, annog pob ardal aydd yn caru JiwyrymaftaJiaeth i fynu ei chlywed o blegid ystyriwn hi yn golled an nhraethol i'r hon a gyll y fraiut. Wedi i'r dar- lithydd orphen Itafaru, canwyd "Daliwch afael;" a gobeithitpu y dclir gafael ar y peth a drueth- wyd. Cafwyd oair hefyd yn mkellach gan Mr. Jehn J. Roberts, plasterer, a diweddwyd y cyf- arfod trwy i Mr. Roberts (M. C.), fyned i weddi. Cafwyd cyuimMiad tu hwnt i'u disgwyliad, a chyfatfod hwyliog, a'n dymuniad yw, bydded. ffi wyth da yn ei dclilyn.-Gohekydd.
I PENMACHNO A'I BELYNTION.
I PENMACHNO A'I BELYNTION. Darlith.—Ychydig amser yn ol, traddodwyd darlith ra.gorol yn y lie uchod gan y Parch. Thomas Gray (M. C.), Rhyl, ar "John Wesley a'i Amseroedd." Yr oedd yr elw a geid oddi wrth y (Idarlitli yn myned i gynnoithwyo hen weithiwr diwyd o'r ardfl, sef Mr. Robert Richards, HIan y Pwll, yr hwn sydd wedi ei au- alluogi gan afiechyd i ddilyn ei alwedigaeth er's amser maith. Da genym allu hysbysu fod cyn- uulleidfa liosog yn bresennol, a'r doniol Gethin yn Ilenwi y gadair lywyddol. Temlyddiaeth Dda.—Nos Sadwrn, y 15fed cyfisol, cynnaliwyd cyfarfod dirwestol mewu cyssylltiadftThemlyddiaetli Dda, yn yr hen j;apel. Oymtaerwyd rhan yn y cyfarfod gan y pernonau etii)lyuol:-Y LUi-i. W. Evans, R. Robert, a D. Hughes, o'r Cwm a'r Mri. R. V. Williams, W. Davies, W. Roberts, a W. Wiiliams, o'r Llan. Drwg geiiyf orfod hysbysu mai gwedd dorcalou- us, i raddiUJ, sydd ar yr achos dirwestol ar hyn o bryd yn ein hardal. Bu amser pan yr oedd Temlyddiacth Dda yn "bwngc y dydd" yu eiu mys^r; ond erbyn hyn, o'r braidd y elywir gair o son am dani y tu allan i gylch y Deml yn bres- ennol. Er pob ymdrech o eiddo dirwestwyr aiddgar ein cymmydogaeth i sobri y meddwon. y mae pob cynnyg yn profi, y naill ar ol y liall, foil nioddion moesol yn hollol aneifeithiol i droi y rhai sydd "Yn broffesw'yr baw'i1 ffosydd" o gyfeiliorni eu ffyrdd. Seindorf Brê.Er's peth amser yn ol, daetk i feddwl rhai o gyfeillion ieuaingc y CWill i sef- ydlu seindorf brfis. Gwnaethant hyny. Ethol- wyd Mr. 0. Jones, Rhos Goch, yn arweinydd. Da genym ddeall fod eu Ilafur gyda'r offerynau yn cael ei goroni & gradd helaeth o lwyddiant, ac fod lie i obeithio iddynt (os daliant ati), ddyfod yn anrbydedd i'w hardal. Deallwn fod rhai o'r brodyr crefyddol yn edryeh arnynt yn ammheus braidd, gan fod nifer lliosog o'r rhai a arferant ckwaren yr offerynaii hya mewn llawer o fanau yn arfer mynyehu, ac yn cael eu hystyried yn aelodau flyddlawll o demlau y Duw Bacchus. Ni a obeithiwn y bydd i'r cyfeillion hyn, un ae oil, gadw draw oddi wrth y ddiod felldigedig, a thrwy hyny ddangos i bawb fod eu hofnau yn hollol ddisail. Deallwn eu bod wedi dewis ar- weinydd syddynllwyrymwrthodwregwyddorol byderwn y bydd i'w ddysgybliou oil ddilyn ei esampl- Llwyddiact iddynt, medd-Gii-i- Ihcyd ,y' gtr V Llaib.
LLANBEDR-PONT-STEPIIAN._I
LLANBEDR-PONT-STEPIIAN. Ffair Obli'ti.—'Cynnaliwyd y ffair hon ymaddydd Mawrth diweddaf. Y mae yma. gymmaint a deu- ddeg o ffeiriau yn cael eu cyntial ynystodyflwydd- yn a hon oedd y gyntaf yn y flwyddyn newydd. Mock, gan mwyal, fyddai yn cael eu gwerthu yn hon ond o herwydd ymdrechion rhyw bersonau neillduol. na rai sydd wedi ymffurfio yn bwvlluor yu ddiweddar er ceisio gwella ffeiriau a niarh. nadoedd y dref, dygwyd i'r ffair hon amryw o dda- oedd corniog; a chan fod Ilawer o brynwyr wedi dyfod iddi o Loegr, a manau ercill o Gymru, gwerth- wyd hwynt am brisiau rhagorol. Bernir fod y moch yn cael eu prynu, rhai am un ar ddeg a deuddeg swllt yr ugain pwys. Cafodd UR William Jones, Cwm, Llangybi, am un hen hwch, yr hon oedd wedi pesgi yn dda, y swm o 12p. 6s. Gwelwyd lawer iawn mwy o foch yn flfair Oblin yn y blynyddoedd a basiodd nag oedd ynddi eleni; a'r rheswm am hyny oedd, fod y porthmyn wedi bod ar draws y fferm- ydd ar hyd yr wythnosau blaenorol, ac yn prynu riiag blaen, fel yr oedd bron yr holl ffermwyr wedi gwerthu eu moch cyn y ffair ond nis gwn pa un ai ennillwyr neu golledwyr oeddynt drwy hyny. Y mae yn debyg nad oeddynt yn cael cymmaint yr ugai n pwys am danynt gartref ag oedd yn cael ei roddi yn y ffair. Nid ydyw y cig moch hallt yn y siopau yn awr yn cyrhaedd mwy na deg ceiniog y pwys, er fod y moch yn cael eu gwerthu am un swllt ar ddeg yr ugain pwys. Dywedodd un Eben- ezer Jones, o'r Lamb Inn gynt, ei fod ef yn cofio er's 25ain o flynyddau yn ol ei fod ef wedi peagi dau fochyn erbyn ffair Oblii y flwyddyn hono; ond gan na ddarfu iddo gael gwell cynnyg am danynt, nag yn ol 4s. 6c. yr ugain pwya, iddo eu lladd, ac wedi eu sychu, eu gwerthu am ddeg ceiuioc y pwys. Y mae rhyw ddirgelwch i mi yn hyn ° Y mae yn rhaid eu bod yn cael rhyw ennill mawr yn y cig yr amser hwnw, neu ynte fod colled ynddo pan y mae y prynwyr yn gorfod rhoddi mwy yn awr am y moch. Pwy all roddi cyfrif am hyn ? Bwrdd, y Gwarcheidwaid -Dydd Sadwrn, Ionawr 15fed, daeth yr aelodau canlynol at eu gilydd: Mr. William Jones, cadeirydd; y Parch. Richard Jenkins, a Mr. Daniel Jones, is gadeirwyr; y Mri. J. P. V. Pryae, ex-officio, James Edwards, Thomas Morgans, Stephen Davies, John Daviea, David Rees, Lewis Davies, Evan Jones, John Jenkins, Josaph Morgans, a John Lewis, ynghyd a'r swyddogion. Edrychwyd dros gofnodion y cyfarfod o'r blaen, a chadarahawyd hwynt. Darllenwyd amryw olyth- yrau ag oedd wedi dyfod i law yr ysgrifenydd ar wahanol faterion. Un yn neillduol oedd wedi dy- fod oddi wrth un Mr. John Lewis, is gadeirydd bwrdd y gwarcheidwaid yn Llandilo, yn galw sylw y bwrdd hwn at achoa un Benjamin Williama. Y mae yn debyg fod y person yma yn un o'r tri brawd a orfodwyd yn ddiweddar i dalu at gynnaliaeth eu rhieni; gosodwyd ar un o honynt i dalu swllt yr wythnos, a'r ddau ereill ehwe cheiniog yr un Ond yn y cyfarfod hwn, cafwyd allan, drwy un o'r gwarcheidwaid, fod un o'r brodyr ag oedd i dalu chwe cheiniog yr wythnos mewn gwell amgylch- iadau nag y meddyliwyd ar y pryd ei fod wedi prynu tyddyn o dir yn ddiweddar, ac wedi talu am dano bed war cant a degar hugain o bunnoedd, a hyny heb godi yr un mortgage ar yr eiddo. Fe wneir sylw pellach ar achos y person hwn. Ond am y brawd y darfu i Mr. Lewis ysgrifenu yn ei gylch, yr oedd yn ymddangos ei fod mewn amgylch- iadau cyfyng ei hunan; ac o ganlyniad, yn analluog ar hyn o bryd i dalu dim. Dywedodd Mr. Lewis Davies ei fod ef wedi bod ym siarad & Mr. Lewis y dydd o'r blaen. ac yr oedd yn dyweyd ei fod wedi ysgrifenu yna ar gais Williams, a dywedodd ei fod ef ei hunan yn gwybod pa fodd yr oedd yn byw yn awr, ac Has gallai roddi dim at gynnal ei rieni Penderfynwyd gadael llanydd iddo, gaik obsithio, y mae yn debyg, y deuai rywbryd i wneyd hyny 08 byddai angen. Oddi wrth ystadegau y ddau re- lieving officers, gwelwyd fod rhif y tlodion ar y llyfr- all am y-pythefnos diweddaf yn 535, a bod cyian. swm yr arian ag oedd wedi eu talu rhyngddynt yn eyrhaedd i 122p. 108. lOco Bw)-dd YsgoZ. -Nis gwa pa beth sydd wedi dyfod o'r bwrdd hwn. Gofceithio nad ydynt wedi marw i gyd. Danfonodd yr yEgrifenvdd circulars at bob un o hon yn', yn eu hysbysu fod bwrdd i gael ei gynnal am ddau o'r gloch ddydd LllIn, Ionawr luted. Ni ddaeth digon i ffurfio quorum ynghyd ac felly, methwyd a gwneu- thur dim, a goliiriwyd hyd y dydd Sadwrn eanlyaol. Pan ddaeth y dydd Jjwnw drachefn oddi amgylch, methwyd a chydgyfarfod, er fod n. o'r aelodau wedi bod yn edrych am dano fwy nag unwaith yn ystod y prydnawn, a gorfod yu y diwedd roddi pob gobaith am gael cyfarfod i fygy. Pan yr oeddym yn nghanol y ffwndwr a'r berw ynghylch ethol bwrdd ysgol, galleaid meddwl fod gyda ni wiubreth o ddynion parod ac ewyllysgar i wneuthur aberth o bob path tua^ at gael addysg dda i'r plant, a hyny heb bwyso yn drwm iawn ar y trethdalwyr; ond pa fodd y mae pethau wedi uewid fel hyn, a hyny cyn pen saith mis ? Dihunwcb, gyfeillion gadewch i ni gael gweled eich 61 ar rywbeth ag y tS.1 edrych arno. JYcwid dyld y Farc.hn.ad.Cyfarfod cllhoeddtis.- Prydnawn 1'd/dd Sadwrn, daeth amryw o'r rhai ag oedd wedi derbyn llytbyrau oddi wrth y pwyllgor ynghylch newid dydd y farchnad at eu gilydd, a cbynnaliasant gyfarfod cyboeddus yn Neuadd y Dref. Cymmerwyd y gadair gin Mr. Jones, Llwyn y groes, yr hwn mtwn araeth agoriadol dda ar sefyllfa masnach yn y dref, a'r possiblrwydd o wneuthur y ffeiriau a'r marchnadoedd yn fwy lliosog ac attyniadol i brynwyr a gwerthwyr i ddyfod yma o fanau ereill. 'Siaradwyd gan amryw o'r rhai ag oedd yn flaenllnw dros symmud y farchnad o ddydd Sadwrn i ddydd Gwener, gan helaethu ar y manteision a ddeilliai dlwy byny ond yr oedd yn am lwg nad oedd pawb o'r rhai oedd yn bresennol yn teimlo yn rhyw boff iawn o'r cyfnewidiad Siaradai y Mri. Davies, Pistylleynon, a Jordan Jones, Ehydygof, yn erbyn hyny. Dywedai y blaenaf nad oedd wedi gweled rhyw ddnioni mawr yn dyfod o newid pethau fel hyn. Yr oedd efe wedi arfer dyfod i Lanbedr er's mwy na 40ain mlynedd, ac yr oedd yn dda ganddo ef am y faichnad ddydd Sadwrn, gan ei bod yn ei adgofio fod y Sabbath i fod y dydd canlynol. Medrlyliai IIIr. Jordan Jones fod perygl i golli y farchnad yn hollol drwy ei newid a chredai mai y peth oedd eisieu yd oedd gwella y farchnad ag oedd yn cael ei chynnal yn awr ar ddydd Sadwrn. Gallesid gwneuthur byny yn rhwydd iawn ond cael y ffermwyr i gynirr. eryd dyd lor- t'eb yn y peth. Penderfynwyd yn y diwedd i enwi rhyw ychydig o'r dynion mwyaf dyl inwadol yn mhob cymmydogaeth i fyned oddi amgylch, a cheisio gan eu eymmydogion i bleidio y symmudiad a dyfod &'u nwyddau i'r marchnadoedd fel ag i roddi pob cym- mhorth yn eu gallu j gael good start yn y dechreu. Wedi talu diolchgarwch gwresog i Mr. Jones am ei wasanaeth yn y gadair, terfynodd y cyfarfod ar hyn. Wedi dyfod allan o'r neuadd, yr oedd pawb yn ym ddangos mewn hwyl i siarad ar bwngc yr ymdrafodaeth yn y cyfarfod, er eu bod wedi MMu dyweyd dim yno. Yr oedd gan bob un y rheswm hwn a'r Hall dros ac yn erbyn newid y dydd; ond yr un mwyaf tarawiadol oodd eiddo Mr. John Edwards, Dolau gwyrddion, yr hwn a ddywedai ei fod ef yn gobeithio y byddai i ddydd y farchnad gael ei newid, a hyny am y rheswm y cawsai y rhai ag oedd yn arfer yfed dipyn yno lawer nos Sadwrn un diwrnod i sobri a choolio, fel ag i fod mewn tymmer ac agwedd mwy teilwng pan yn myned i'w lleoedd arferol i addoli. Yr oedd yn ddrwg ganddo allu tystiolaethu fod Hawer ag oedd wedi bod yn but drwm o dan effeithiau y pethau meddwol prydnawn ddydd Sadwrn, ar olbod yn y farchnad, mewn sefyllfa anuymunol iawn o ran eu meddwl boreu dranoeth mewn tai addoliad am hyn, yr oedd yn dymui.o gweled hyn o gyfnewidiad ya cymmeryd Ue. Rheswm da, onid e, ac yr ydwyf yn ei gyhoeddi yn ngholofnau y FANER, gan obeithio y bydd i'r cyfryw ag sydd yu euog yn hyn o beth ddiwygio. Meddwl Mr. Edwards ydyw, end i'r farchnad gaelei symmiidi ddydd Gwener yn lie dydd Sadwrn, y ceir gwaredigaeth oddi wrth y brofedigaeth hon. Clwb Dillad— Y mae y Milwriad Evans, Dolau bach, ynghyd â'i foneddiges haelionus, wedi sefydlu clwb diliad. Galwyd yr aelodau at eu gilydd ar y 4ydd o Ionawr, pryd y rhanwyd yr arian rhyngddynt er pryuu dillad, &c. Yr oedd amryw o fasnachwyr wedi dytod fe llawer o ddefnyddiau gwian i'w dangos ar y pare. Y mae cynnifer a 180 o aelodau yn perthyn i'r clwb hwn, a thalasant rhyngddynt y swm o 70p. i mewn iddo yu ystod y flwyddyn; at y swm uchod rhcddodd Mrs. Evans 40p yn gwneuthur y swm yn llOjp. Nid oes angen dyweyd am Mr. a Mrs. Evans pa beth ydyw teimlad y deiliaid a'r gweithwyr tuag atynt. Y mae eu gweithredoedd yn siarad digon. Gresynna fuasai mwy o foneddigion Cymru yn eu hefelychu mewn dangos 0Hredigrwydd i'r tlawd a'r rheidus.
FFESTINIOG. j
FFESTINIOG. Damwain ddifrifol.-Dydd Iau diweddaf, yn un o agorydd y Gloddfa Ganol, fe lithrodd I plyg anferth o'r graig i lawr ar aelodau un o'r creigwyr, sef John Morris Roberts, Pengwern (mab i'r hen cyfaill doniol, Morris Roberts, gynt o'r Hafodfawr), gan dori un troed ymaith yn llwyr tu uchaf i dop ei esgid, a malurio y troed arallyn bur drwm. Bu, wyd am gryn amser yn ei ryddhau, gan faintioli y plygion a'i daliai yn rhwym o danynt. Aed ag ef adref, a thriniwyd ei ddoluriau yn fedrus, gan dori darn drachefn o'i goes, gan y meddygon clodfawr, Roberts, Isallt (Conglywal gynt) Roberts, Porth- madog; H. Roberts, y L'an, &c. Hyderir yn gryf y caiff ein cyfaill arbediad bywyd, ae y caiff etto gymmhorth i fod o gysur i'w briod a'i blant hoffas. Y nefoedd a dosturio wrthynt, ac a'i hadfero yn fuan. ? Dat?M?MK? — Hyderwn gael y pleser o wrandaw ar yr enwogion C. R. Jones, UanfyUm, &'r Parch. Evan Jones, Caernarfon, &c., yn dyweyd y drefn am GymdeithM Rhyddh&d Crefydd oddi wrth lyffetheiriau y Llywodraeth, eyn yr ymddeng- ys y HineUau hyn yn y Fanbk, gan y bwriadant ?nosweiier. yn y Llan nos Iau, ac yn y Blaenau gael eyrddan yn Y'Llan ceir Iau, ae yn y Blaenan FAKER Mercher nesaf. Buom yn synu droion fod Ffettmiog YmneUMuo! mor ddistaw yn y eyfeiriad  J°?y'? y gweithia yn egniol wadi unwaith ddeffroi o gwsg.-Go/?y?.
MAENAN, GER LLANRWST.
MAENAN, GER LLANRWST. Cadno.-Torwyd ar beddwch y da plnog mewn X °' t Uaia ?ma!tJlw^ Jn 71 "daloedd hyn yn dodaTiwwe^ddadaar igI!aan "foaed.dwr" o'r enw Mr Frxr A 'g'.0n Td alig ?;r mILwa mawrofoTned^- a cj>Jffff'edrmolloD, yn ien Re yn ieuaingc n ei hela yn y Gareg Oleo, a rhoddwyd terfyu ar fylvd unn^ Gar'g °le/' rhodd«yd terfyn ?fy.yd .n neu /l °r p.d?r..ar Hwch fwKr.—Yn y cyfnod hwn o newyn newyddiad- ? cc^u°dir,am wyau, afalau, gellyg, a phethau ereill o faintish anferthcl. Wei, i hag i neb faddwl ein bod ninnM yn y .ymm?dd hyn ar ol i ardaloedd ereiU ?m bethau rnawr, teg ydyw hysbysu i Mr. Hugh Jones, Peaaant Canal, yll. ddiweddar, werthu hwch fagu dew, yr lion a hwysai wyth gaat a deogain o bWYBi. Wrth y pwya yr eedd wedi ei gwaitha, hid liwr, a chvrhaedd- odd yr arian ryw faint Ja rhajar nag na bnnt ar Dym. theg. Tdn.-Bu Un mewn amaathdy a elwir Casrfaban, b*rem ddydd ?"'?'?' y 7fed ??'< Dywedir mai y? ?h? .« Mdd, d?tf.d i'r b<h?,,r .Ib.d yn mJ. twalit ey. dydd y diwiaod a »»iwyd, aiael y ganwyH yno ya sleil n.. y dyekweloat o'u boreufwyd. Y can- lyniad fu i'r ganwyJl gynsau yn mlaen, a chwympo i rywbeth hylas- neu gilygit gwellt, y mae'n debyg-yr h? ? gymmerofM db. Nis clywBom pa mor fuan t Mnfyddwyd y Me, M pha ymdrech a wnaed tuag at ei ddillodd. Ond pa fadd bynag, llosgwyd yr yagubor a'r ystabl yn llwyr. Wrth lwc. vr oodd v tn tn digwydd bod yn rhyddion yn yr ystabl, ac felly, achub- wyd hwy kllan yn ddianaf. Chwanegir at y golled trwy fod yr ysgubor braidd yn llawn o yd mewn gwellt pan gymmerodd yr amsylohiad le, yr hwn a aeth yn aberth i'r ffiamau. Yr Ysgol D(lyddiol.-Y mae ysgol y bwrdd yn y He hwn, pa un y croniclwyd ei hagoriad yn y newyddiad- uroa amser yn ol, yn myned yn mlaen yn hynod lwydd- iannus, ac yn gwisgo agwedd dra gobeitbiol. Yrysgol- feutr ydyw Mr. Owen, gynt o ysgol y bwrdd yn Llano faircaerainisn, l r hwn, erbyn byn, y mae ty wedi ei ddarparu, ac i ba un y mae yntau a'i deulu wedi ym- fado ya idiweidar. Yr oedd Mr. Owen ya cerdded ffordd faith o'i letty i'r ysgol yn flaenorol bob nos, a boreu, a chanol dydd. Ond gwelodd Joseph Evans, Ysw., yr anfantais oedd yndeilliaw ohyny i Mr. Owen ar yr adeg bresetinel o'r flwyddyn, a'r canlyuiad fv, iddo wneyd dau o'r tri t) sydd ganddo yn ei feddiant, rhwng yr ysgoldy a chapel Soar, yn un tt at ei wasan- aeth. A'dywedir nad ydyw hwn ttto ond breohdan i aros pryd," gaa y sibrydir fod Mr. Evans yn bwriadu adeitadu ty gwell yn nes i'r ysgol etto. Gwelir nad oes derfyn ar haelioni Mr. Evans, yr htn yn flaenorol a adeiladodd vr ysgoldy ar ei g6st ei hun yn hollol, yr hon gost 01 d 1 yn ddJm llai na rhwng chwech a saith gant o bunnau. Y mae efe &'i chwaer. Miss Evans, erbyn hyn wedi dyfod i fyw (ar dro beth bynag), i'r palas adgyweiriedig, Tau 'r allt; adiammheu y byad eu dyfodiad i'n plith yn lies cyffredinol i'r ardal. Teg hefyd ydyw hysbysu fod Mr. Owen, ar ol cael trigle mor gyfleus, yn benderfynol o gadw ysgol nos, er Ilesoli ieuengctyd yr ardal, na chawsant, neu a esgeulusasant addysg forenol. a'r rhai hyny drachein sydd wedi gadael yr ysgol, lie yn benderfynol o yu in mlaen gyda gwybuuaeM, Y mae yn myned i ddechreu ar y gwaith teilwng o gefnogaeth yr wythnos neeaf. Tyb- iwn ei fod yn bwriadu cadw lhan neillduol o'r cyfarfod- ydd at y dyten o ddysgu elfenau cerddoriaeth. Llwydd- iant iddo yn ei anturiaeth, a blwyddyn newydd dda.- Sioii Dafydd.
Y FASNACH MEWN GLO A HAIARN.
Y FASNACH MEWN GLO A HAIARN. SEFYLL ALLAN" YN LLANTWIT. Y x ystod mis Chwefror, y mae y Mri..Halliday a Pickard yn bwriadu myned ar daith trwy Ddeheu- dir Cymru a sir Fynwy, i gynnal cyfarfodydd i egluro ystad masnach mewn gl6 a haiarn yn y byd, a chymmhell y bobl i ffurfio undebau yn mhob man, er diogelwch rhyngddynt, fel meistriaid a gweithwyr. Pan sefydlasid y Bwrdd Cymmod yn y Dekeudir, yr oeddys yn barnu fod terfyn bythol wedi ei roddi ar bob anghydwelediad rhwng meistriaid a gweith. wyr, ynghylch y cyflog, beth bynag, ac y byddent yn gweithio yn fwy cysurus gyda'u gilydd nag y buont erioed o'rblaen. Y mae llawer yn awr, er hyny, yn cael eu tueddu i feddwl yn wahanol. Y gweithwyr yll. Nyffryn Khondda oedd y rhai cyntaf a wnaethant brotestiad yn erbyn ammodau y Bwrdd Cymmod; a newydd i'r achos hwnw ond prin gael ei wastadhau, dyma un arall yn tori allan. Y mae gweithwyr y Llantwit Main Colliery, o dan Gwmni Cyfyngedig.Glo Lludw Coch Llantwit, wedi tori allan yn hollol wrthwynebol i'r cyttundeb a lawnodwyd ganddynt, ac y mae gweithrediadau cyfreithiol wedi eu cyckwyn gyda golwg ar yr achos. 0 fewn y deng mis diweddaf, nid oes dim llai na phedwar anghydfod (strike) wedi cymmeryd lie, trwy yr hyn yr oedd perchenogion y glofeydd yn cae l eu taflu i gostau trymion iawn. Tawelwyd yr anghydfod diweddaf a ddigwyddodd ar y 9fed o fis Medi. C'yttunodd y dynion y pryd hwnw i groes. dori y gl6 am Is. 11c. y dynell, ao i dalu 6s. y dynell am 16 at wasanaeth eu tai eu hunain gartref. Y gIC) y cyttunwyd iddynt ei gymmeryd eu hunain oedd gM Dyffryn Rhondda, neu. 16 Llastwit Main. Elsi pethau yu mlaen yn bur (Ida am dymmor yn y modd yma; ac ar y 5ed o fis Rhagfyr, deckreuodd y dynion lawnodi y cyttundeb a dyn. wyd allan gan y Bwrdd Cymmod, trwy yr hwn yr oeddynt yn rkwymo eu hunain i gydsynio a'r dyfarniad sydd i gael ei roddi. Erbyn y 10fed o Ragfyr, yr oedd pawb o'r dynion oedd yn gweithio yn y gwaith wedi ilawnodi y cyttundeb hwnw; ond ar y dydd olaf o'r un mis, heb ddyweyd un gair wrth oruchwyliwr y gwaith, penderfynodd v glowyr, a'r holl weithwyr ereill, oddi gerth un ar hugain na weithient ddim yn hwy fel yr oeddynt, ac y maent yn sefyll allan yn segur byth er hvnv Dydd Mawrth, Ionawr 3ydd, aeth pedwar o ddyn- ion, ar ennodlad y glowyr, i siarad a'r goruchwyl. wyr. Y pryd hwnw, dywedent wrtho yr ail ym. atlent yn eu gwaith ar y telerau canlvnol — 1. Fod i bob dyn gael :pymtheg tynell o 10 at
- - - - ------Y DEHEU.
lierthyr Tydfil, ddydd Sadwrn diweddaf,;i sefyll ei brawf yn y frawdiys nesaf ar y cyhuddiad o ami- wroiciaeth. Cafodd geneth fechan dair blwydd oed, yn byw "n Mitcheltroy, ger Mynwy, ei llosgi mor dost fel y bii farw. Cymmerasai ei dillad dan pan oedd ei niain allan o'r ty. Dydd Sadwrn, Ionawr 15fed, agorwyd yagol y bwrdd yagol yn Nanty bwch, o dan nawdd bwrdd ysgol Ltangyni(Ir. -Y mae yr ysgoldy yn gredyd mawr i'r adeiladwyr. Buwyd yn meddwl cau y gwaith glô agerawl Cymreig ger Nedd i fyny yn mis Tachwedd di- v. eddaf; lie yn awr, y mae y Canghell-lys yn cyf- arwyddo yr un modd. Nos Sadwrn, Ionawr 15fed, lladdwyd un o'r gweithwyr perthynol i'r pyllau newyddion aydd yn cael eu cloddio yn y Bwllfa, ger Ystrad Rhond a, ae yngISn &'r glofeydd yn y Maindy. Y mae y newyddiadur a gyhoeddid yn Abertawe yn wythnosol o dan yr enw Sun, yr ydym yn deall, yn myned o dan yr oruchwyliaeth o ail ddechreu byw o dan ofal cwmpeini lleol cyfyngedig. Y dydd o'r blaen, yr oedd un George Price yn gwrthod ei fwyd yn nhlotty undeb Fenfro, ae yn arfer iaith anweddus tuag at y meistr. Cafodd ei ddedfrydu i iis o gfcrehariad a llafur caled. Ymddengys fod yr hin wedi bod yn rhewllyd yn nghymmydogaetk Tredegar yr wythnos ddiweddaf, a bod y plant a'r ieuengctyd wedi cael eu boddloni yn dda Sg ymarferiad ar y Jlynoedd a'r afonydd. Y dydd o'r blaen, cyfarfyddodd dyn o'r enw Edward Morgan, 31ain mlwydd oed, a'i farwolaeth yn nglofa y Mri. Partridge a Jones, Garndiffaitb, Pont y-pool. Gadawodd weddw a thri o blaiit ar ei ot. Hwyliodd llcstr o'r enw Willimn o Hayle, o dan lywyduiacth y Cadben Chard, Off, rhif 14,018, o Abertawe, gyda llwyth o 10 a coke am Hayle, ar y 12fed o iis Tachwedd, 1575, ac ni ohlywyd dim oddi wrthi byth. Yr oedd y swm o 16 a roddid ar gdst haelfrydedd D. Davies, Ysw., A s., Llandinam, i dlodion y Sarn, Kerry, Maldwyn, yn cynnwys saith cant a kanner i bob teulu tlawd, ac yn rhydd o bob cost cludiad. Hir oes i r rhoddwr. Yr oedd te parti blynyddol mewn cyssylltiad & chapel y AVesleyaid yn Mrynbiga yn cael ei ddwyn yn mlaen ddydd Iau, Ionawr 13eg. Yn yr hwyr, cynnaliwyd eyfarfod cyhoeddus, o dan lywyddiaeth Mr. 11. Davies, Casnewydd. Y mae y Farcli. D. E. Jones, M.A., Proffeswr Mesuroaiaeth ac Athroniaeth Naturiol yn ngholeg Prcsbyteraidd, Caerfyrddin, wedi cael galwad i fod yn wcinidog yn yr eglwys yn CaDa; a mawr ebeithir y bydd iddo dderbyn yr alwad. Y mae pwyllgor wedi ei ffurfio o weinidogion a Ileygwyr i godi tysteb i'r Parcii. Lewis Patagonia Humphreys, ar ei ymadawiad i Patagonia. Bu Mr. Humphreys er's amser bellach yn weinidog ffydd. lav/n a gwrcsog yn Seion, Morthbey, Llangadog. Deallwn fod anghyttundeb wedi cymmeryd lie yn mysg y giowyr perthynol i waith glo Llantwit, ac y iiniuEit wedi sefyll allan. Dygir amryw o honynt ger bron heddllys Treherbert i atteb pa ham y gadawsant eu gwaith heb roddi rhybudd yn ol y gyfraith. Y mae Mr. Maitland, A s. dros sir Frycheiniog, fel ereill, yn chwennych dyfod allan i anerch ei etkolwyr. Nos Fawrth diweddaf, yr oedd yn cyf- arch cyfarfod Iliosog a brwdfrydig yn Ngheln-coed- cymuier, yn agos i Merthyr Tydtil. Yr oedd ei gvoesavv yn galonog. Yn hwyr nos Wenrar, Ionawr 14eg, derbyniodd un gweitliiwr yn ngwaith gld Abergorci, Treorci, y fath niweidiau, fel y coleddid ofnau am ei fywyd. Borcu dramioeth hefyd, cafodd un David liubcrts ei ladd yn ddisymmwth yn yr un g\faitb, drwy i gareg fawr gwympo arno o'r nenfwd. Yr ocild darlith yn cael ei thraddodi yn y Neu add Ddirwestol, yn Aberystwyth, gan Mr. Samuel Fothergill, ar y "Tybaco, yn ei berthynas It rhyddid, cynnydd, a diwylliant Cristionogol." Yr oedd y cyiinuliiad yn bur liosog. Cymmerwyd y gadair ly wyddol gan Mr. Phillip Williams, y cyn- laer. Dyed Sadwrn, Ionawr Sfed, bu farw Mr. John Jones, Ty'nddraenen, yn mklwyf Lledrod, ynSGain mlwydd oed. Bu yu gofrestrydd genedigaethau, marwolaethau, a phriodasau, yn nosbarth Gwnnws am 3(bill o llynyddoedd. Bu yn flaenor gyda'r Methodistiaid Calfiuaidd am ddeugain mlynedd, ac yn un a fawr berchid. Dydd Sadwrn diweddaf, yr oedd trengholiad yn cael ei gynnal yn Khont-y-pridd ar gorph Mrs. Thomas, gwraig Mr. Evan Thomas, Graig, Pont-y- pridd. Gadawsai ei phriod hi ddydd Gwener yn y tj wrthi ei hun yn pwytho; a phan ddychwelodd yn mhen tua hauuer awr, cafodd hi wedi syrthio yn farw ar y llawr. Dygwyd rheitlifarn o "Farw olaeth o achosion naturiol." Yn ynadlys y Blaenau, y dydd o'r blaen, eyhudd. wytIL geneth ieuangc o dan 16eg mlwydd oed, o'r enw Julia Kelly, o ladrata haiarn, eiddo Cwmni fiaiarn Tredegar. Yr oedd ei thad yn feddwyn hollol afradus. Dywedai y swyddog ei fod wedi ei annog i wasgu yr achos yn mlaen. Dedfrydwyd hi i garchar Ijrynbiga am 14eg diwrnod, ac i ysgol ddiwygiadol am ddwy flynedd. Yn heddlys Coloford, ddydd Gwener, Ionawr Meg, dygwyd bachgen 12eg mlwydd eed ger bron ar y cyhuddiad o osod darn o haiarn rhwng dan- nedd olwyn yn ngwaith alcan Sydbrook. Tystiai Mr. Superintcndeut Clipp ei fod yn fachgen drwg iawm, ac aliywodraetkua gan ei rieni. Penderfyn- odd yr ynadon ei fod i gael ei anfon i Y sgol Ddiwygiadol Caerodor ara bedair blynedd.