Baner ac Amserau Cymru

,Y CYNNWYSIAD. j Digwyddiadau a 1 Newyddion Tramor .n 2 Troseddau a Damweiniau n. n. n. 2 Y Ileidr a'r orrn Ileidr 2 Drylliad y Clifton yn Nghaergybi 3 Gwitllter Ddewrfry(I 3 Ysbeiliad penSTordd yn sir Gaerefrog.. n. 4 Prif Erthyglhu 4 N^wyddion Cymreig 4 B:tr(l,loniaeth 6 tilare),iiadoed(I 6 Gohebiaethav 7 Hysbyaiadau n. n. n. 8

Y MAE y newyddioa diweddaf a dderbyniwyd o'r Gold Coast yn cadumhau y syniad a dra: th wyd gan was galluocaf y Goron a gym- morodd ran yn y gwaith, mai camgymmeriad truenus 001d Rhyfel Ashantee; ae na chafoda y gwaith ar ol ei gychwyn end ei banner wneyd. Dywedir wrthym fod y Breain IVOFFEE wedi penderfynu, os yw bossibl, taflu ymaith yr iau a arddodwyd gan y Cyttundeb a Phrydain Fawr, a'i fod yn bwtiadu gwneyd hyny trwy wneyd prawf unwaith etto ar ei nerth milwraidd a'r wlad lion. Hysbysa bryslythyr o Khokand fod y Turconaaniaid yn casglu byddin ynghyd o 25,000 i wrthsefyll. Y maent yn ymbarotoi i rvfel a Rwssia. Modd bynag, ni bydd eu llafur ond ofer. Nis gallant byth wrthsefyll Rwssia, yr hon, yn ol ei harfer, ni arbeda na thraul na gwaed i foddio ei hawydd i chwan- egll at ei thiriogaetliau. Darostyngir yr Loll diriogaetli hyd yn oed po byddai raid aberthu y naill ad ran ar ol y Hall o'r fyddin.

Dydd G ivenor diweddaf dychwelodd v rheiihwyr ag sydd weli gwneyd ymchwiliai i'r ffrwydrad dinystriol yn ngwaith glo Swaithe Maine, ddedfryd i'r pwrpaa nad oes dim tystiokethau i ddangos pa fodd y de- chreuodd y trychineb. Ar yr un pryd hwy a drly" c(bant eu bod o'r farn fod y gwaith yn un ttVwydiol, ac nad oedd y rheoluu cyffredin- ol ae arbenig wedi eu cario allan yn fanwl. Annogant na byddai i byhr, oddi eithr mewn rhai aohesion eithriadol, gael ei ddefuyddio mewn pyilau glo lie y defuyddir lainpau •liogeliadol.

« Nos Wener diweddaf anerchodd Mr. J. S. WEIGHT, cadeirydd Cymdeithas Eyddfrydig Birmingham, gyfarfod yn Leominster. Efe a ddywedodd ei fod wedi dyfod yno i ofyn iddynt datiu ymaith gamreolaeth Doryaidd. Yr oecld pobl Lloegr mor rhyddfrydig ag erioe 1, ac yr oedd efe yn sicr y byddai y blaid Ryddfrydig mown awdurdod cyn pen dwy liynedd. Yr oedd y Toryaid eisoes wedi dangos yn eglur eu bod yn hollol anghym- mbwys i fod mewn swydd. Llywodraethid eu gweithreciiadau gan yr un anian gaethiwua ag yn yr Len amserau. Eu hamcan mawr oedd sicrhau pob budd a mantais iddynt eu hunain a'u cet'uogwyr. Nid oedd llwyddiant ac aurhydedd y wlad ond ail beth yn (U golwg. Pe gallent, hwy a ddinystrient yr holl waith da a wnaed gan y Rhyddfrydwyr. Nid oedd dim yn eu hattal rhag symmud yn ol oud y ffaith eu bod yn gwybod fod teimlad y wlad yn eu herbyn. Anerohwyd y cyfarfod hefyd gan Mr. BLAKE, yr ymgeisydd Rhydd- frydig, a phasiwyd penderfyniad yn ymrwYll10 i arfer pob moddion er sicrhau ei ddychwel- iad.

Bydd yn dda gan y rhai y mae tybaco yn wenwyn iddynt, .'r rhai 0 gMlym.d a wneir /r.?h  glaf gan ai breseDnoMeb ?uydS y?u heolydd, go?edd?dd  I'r tlênau, ddeaH fod Mr.  F?E;.D.rUngton wedi cynnyg  50? ?m y tr?th?wd goreu-heb fod droo Sir rJ ar ddeg o eiriau-cymmhwys i dd??o? drygau yr Mfen?d o dybacoaIo7Vy enwedig y ni wed o ysmooio i bobl ieuaingc, yn?tudol, yn gymdeithasol ac yn foesol, ae i wasgu ar weinidogion yr efengyl, ad ysg- vyr ieueagctyd, rhieai, a Christionogion yn gyffredinoi, y pwys o wneuthur eu goreu, trwy esampl a chynghor, i wrthwynebu yr I arferiad. A

Dydd Sadwrn diweddaf, lladdwyd cetdwad helwriaeth yn Mharc Glan Wysg, eiddo Syr J OSEPll BAILEY, A. S., ger Crughywel, sir Fi ycheiniog. Yr oedd pen ceidwad yr hel- wriaeth-dyn o'r enw KING-a'r is-geidwad, allan yn gwylie, a daethant i gyfarfod tri o herwhelwyr, y rhai y tybir eu bod yn gyf- ranog mewn ymosodiad llofruddiog blaenorol ar yr un etifeddiaeth. Dywedodd yr herw- helwyr wrth y ceidwaid am sefyll yn ol, neu y tanient arnynt; a chan na ddarfu i'r ddau sjeidwad gilio yn ol yn ddioed, taniodd un o'r herwhelwyr. Saethwyd KING, ac aeth yr herwbelwyr ymaith yn yn fan. Ell y ceid- wad clwyfedia farw yn mhen yr ugain munyd; ac y mae wedi gadael ar ei ol weddw ac un- ar-ddeg o blant. Y mae yr herwhelwyr mewn dalfa.

Boreu ddydd Gwener diweddaf, llofrudd. iodd gweithiwr o'r enw THOMAS M'VETY ei wraig, SELINA M'VETY, yn Droylsden, ger Manchester, trwy dori ei gwddf ag ellyn. Dywedir fod M'VETY, er's peth amser yn ol, yn eiddigus iawn o'i wraig, a'i fod yn fynych wedi gadael ei waith a dyfod ad ref ar amser- au anavferol, gan ddisgwyl darganfod rhyw brawf yn ei herbyn. Mewn canlyniad, yr oadd eu bywyd gyda'u gilydd yn dra sinhapus. Yr oedd M'VETY yn gaethwan i'w chwant at ddiodydd meddwol. Yr oedd y par yn byw yn Hart-street, Droylsden, gyda chwech o'u plant. Nos Tau, cuddiodd y dyn ellyn dan y gobenydd wrth fyned i'w wely. Cysgai yr tDeth ieuengaf yn yr un gwely; ac o ddeutu pump o'r gloch boreu ddydd Givener, cyffi-o wyd y plant ereill trwy i'r plentyn hwn waeddi allan, "O! y mae ly nhad yn lladd fy mam." H wy a ruthraaant i'r ystafell, a thawsant eu tad gydag ellyn agored yn ei law, a gwaed yn rhedeg o archoll yn ngwddf eu mam. Hwy a lwyddasant i gymmeryd yr ellyn oddi arno, ac i ollwng y cymmydogion i'r ty. Cyrhaeddodd yr heddgeidwad yno yn fuan, a chafodd y wraig yn gorwedd ar y llawr mewn llyn o waed. Dywedodd yr heddge'dwad, THOMAS, beth yr ydych wedi ei wneyd ac yntau a attebai, "Myfi a'i gwnaethum?" Yn fuan ar ol hyny, cyr- haeddodd Dr. SLATER yno, a gwnïodd yr archoll. Parhaodd y wraig yn oi synwyrau, a gallai siarad i fyny at o ddeutu un ar ddeg o'r gloch yn y boreu, pan y bu farw. Pan gyhuddwyd y carcharor ar ol hyny o'r tros- e id, efe a ddywedodd mai rhyw un arall a'i cyflawnodd. Tra yn ei gell, siaradai mewn dull hynod o ddisynwyr; a gwnaeth ymgais i gyflawni hunan-laddiad trwy daraw ei ben yn erbyn y mur. Dygwyd ef o flaen un o'r yn- adon, a gorchymynwyd ei gadw mewn dalfa. Oed y carcharor ydyw o ddeutu 4lain mlwydd oed.

Mewn amryw o achosion sydd wedi dyfod yn ddiweddar i'n gwybodaeth y mae y Swydd- fa Addysg wedi gorfod ymwrthod a'i gwlad. lywiaeth rwystrol wrth ymwneyd a Byrddau Ysgol, Yn mherthynas i achos Radstock, dywed y Bristol Mercury:—" Y mae y Due o RICHMOND ac Arglwydd SANDON o'r diwedd wedi goriod ildio i'r mwyafrif o Fwrdd Ysgol Radstock. Fe. gofir ddarfod i'r Swyddfa Addysg, yn gweithreda fel y mae yn barhaus yn gwneyd yn fiafr ysgolion yr Eglwys, wneyd un ymgais i orfodi y Bwrdd Ysgol i gyfyngu ei hun at addysg babanod, gan adael yr ysgolheigion hynaf i gael eu haddysgu yn yr ysgolion sectaidd. Modd bynag, safodd y Bwrdd yn erbyn y traarglwyddiaeth anghyf- iawn a gormesol hwn, yr hon oedd yn hollol groes i ysbryd y Ddeddf Addysg; a bu raid i'w harglwyddiaethau gilio yn ol, gan leihau eu gorchfygiad trwy wneyd ychydig gyfnew- idiadau yn nghynlluaiau eu gwrthwynebwyr pflnderfynol, i ba rai y mae yr olaf, gyda'r synwyr da ag sydd wedi eu harwain hwynt hyd yma, wedi ymostwng yn dawel. Dylai y canlyniad o'r ymdrechfa gefnogi Byrddau ereill sydd mewn amgylchiadau cyffelyb, gan ei bod yn amlwg fod yr awdurdodau yn deall yn dda fod eu gwladlywiaeth yn anghyfreith- lawn ac yn beryglns." Ceisiodd y Swyddfa Addysg gan Fwrdd Ysgol Margate ail ystyr- ied eu bwriad i bennodi dwy geiaiog fel tal wythnosol am addysg yn Ysgol y Bwrdd, a hysbysu pa un a oea rhyw amgylchiadau ar- benig yn gwneuthur y cyfryw dal isel am addysg "yn angenrheidiol. Ymddengys fod y Bwrdd wedi eu taraw a syndod gan feirn- iadaeth ac ymofyniad eu harglwyddiaetbau ar dal dwy geiniog, yr hyn nid ymddangosai i'r aelodau yn eithriadol o isel. Pe buasai y pris yn dair ceiniog, gwyddent yn dda y bu- asai hyny yn erbyn Ysgol y Bwrdd, ac yn ffafriol i Ysgolion yr Eglwys. Y mddeagys fod y Swyddfa Addysg yn gwneuthur pob peth a all i wasanaetha addys- sectaidd.

V Nid ydyw y cynnhyrfiad yn erbyn yr ail argraphiad o Gylchlythyr y Caethion Ffoedig yn llai cyfflediríól a phenderfynol na'r un a barodd i'r cyntaf gael ei dynu yn ol. Cyn- ualiwyd cyfarfodydd poblogaidd mewn llawer o drefydd yn Lloegr ac Y sgotland i'w gon- demnio. Dadleuwyd ef yn nghyfarfod gwein- yddol Cymdeithas y Crynwyr, a eisteddodd yn Devonshire House. Amlygwyd angbym- mei adwyaeth hollol o'r egwyddorion a gyn- nWJsir yn y cylchlythyr newydd; ac ystyriai rhai o'r siaradwyr eu bod hyd yn oed yn waeth na'r rhai oedd yn y cyntaf. Gan fod y senedd i ymgyfarfod yn fuan, ni farnwyd yn angenrheidiol anfon cofeb arall at y Llyw. odraeth ar y mater; a gohiriwyd yr ystyriaeth o hono hyd gyfarfod Desaf y pwyllgor, yr hwn a gynnelir yr wythnos o flaen ymgyfarfyddiad y senedd. Cynnaliodd pwyllgor gweinyddol y Gymdeithas Wrthgaethwasiol hefyd gyfar- fod i ystyried y cylchlythyr newydd. Cyt- tunwyd i wneyd ymdrech egniol i gael gan y Llywodraeth ei alw yn ol yn ffurfiol. Creda y Punch nas gall uurhyw eglurhad y gall Ar- glwydd DERBY ei roddi wneuthur y cyfar- wyddiadau yn dderbyniol gan y wlad. Yr ydym yn gobeithio y ciliff y Rhyddfrydwyr pro- ffesedig, y rhai a oddefasant i Mr. HOPE gael ei orchfygu y dydd o'r blaen yn sir Aberdeen, wers na anghofiant mo honi yn fuan oddi wrth y ffaith mai yr unig lais yn mron a god- wyd o blaid y cylchlythyr caethiwus ydyw yr eiddo eu haelod newydd, y Cadfridog GOR- DON. Wrth ofyn am bleidleisiau, proffesai ei fod mewn llawer o bethau yn dra Rhydd frydig; ond gyda'i fod wedi diogelu ei eis- teddle, wele ef yn amddiffyn un o'r gweith- redoedd gwaethaf a gyflawnwyd erioed gan y Toryaid.

Nid oes cyfnewidiad o bwys wedi cymmer- yd lie yn sefyllfa pethau yn Twrci. 0 her- wydd gerwindeb y tywydd, nid yw y pleidiau wedi ymladd dim yn ystod yr wythnosau diweddaf, ac nid ydyw yn debyg y gallant ymgymmeryd ag un symmudiad milwraidd o bwys hyd y Gwanwyn. Ymddengys fod Rwssia wedi digio wrth y Porte o herwydd ei anewyllysgarwch i dderbyn awgrymiadau y Galluoedd gyda golwg ar ddwyn diwygiad- au i mewn, ao wedi anfon bryalythyr o nod. wedd fygythiol i Gaercystenyn. Y mae y Cadfridog IGNATIEFF a Count ZICHY wedi cymmeryd agwedd benderfynol, ac wedi dy- weyd yn eglur wrth y Porte beth sydd gan- ddo i'w ddisgwyl os bydd iddo wrthod cyn- llun diwygiadol Connt ANDRASSY. Nid oes dim gwirionedd yn yr adroddiad fod gan Rwssia wladlywiaeth ar ei phen ei hun; ond sicrheir ei bod yn cydweithredu ag Awstria, a bod y ddau Allu yn cael eu cefnogi gan Germany. Yn ol pob tebygolrwydd, gorfodir y Sultan i dderbyn eu cynnygion, er ei waethaf, ac i roddi sicrwydd y cerir '.hwynt allan. Ymddengys ei fod yn teirnlo yr orfod- aeth hon yn sarhid nid bychan arno; ond nid oes ganddo ddim i'w wneyd ond ymos- twng. Os ydyw y diwygiadau addaweclig yn gyfryw ag a roddant foddlonrwvdd i'r tal- eithian gwrthryfelgar, disgwylir yr adferir heddwch yn fuan; ond os nad ydynt, credir y bydd i'r gwrthryfel ymledu yn hytrach na lleihau.

I ni yn y wlad hon, y nodwedd fwyaf ddyddorol yn ngwladlywiaeth yr Unol Dal- eithiau ar hyn o bryd ydyw y penderfyniad cryf a ddangosir gan y bobl i gadw rhyddid perffaith mewn cyssylltiad â addysg genedl- aethol. Y mae yr Uch-Babyddion, y lhai oeddynt yn gwallgof freuddwydio y caent eu ffordd eu hunain yn y Byd Newidi, wedi eu bargyhoeddi erbyn hyn na chymmer y golellni ei orbhfygu gan y tywyllwch. Yn ol yr arwyddion presennol, ni thelir un flyrling o a; ian y cyhoedd at gynnal addysg sectaidd. Awgrymodd yr Arlywydd yn ei genndvyri flynyddol ddiweddaf fod i welliant gael ei wneyd yn y Cyfansoddiad i'r pwrpas hwnw; ac y mae Mr. BLAINE eisces wedi cynnyg y tyfryw welliant yn ei eiriau ei hun yn N hy y Cynnrychiolwyr. Y mae y gwelliant yn gwahardd pob talaeth i wneuthur unrhyw gyfreithiau yn mherthynas i sefydliad ci efydd, neu i attal rhyddid crefyddol. Ond nid yw hyn yn cynnwys ond yr hyn sydd eisces yn y Cyfansoddiad.- Ond y mae yn dadblygu yr egwyddor hon yn mhallach trwy ddarjaru na chaiff unrhyw arian a godir trwy divthi mewn unrhyw dalaetb at gynnal ysgol 01 cyhoeddue, neu a geir i'w cynnal o unrhyw drysorfa neu diroedd cyhceldus, fod byth dan reolaeth unrhyw sect givfyddol, ac na chaiff unrhyw arian neu diroedd a ddefnyddir at addysg gyhoeddus earhanu rhwng sectau neu enwadau crefyddol. Y mae ysgolion y Tal- eithiau, gydag ychydig eithriadau, yn rhydd- ion; ac yn cael eu cynnal trwy drethi neu waddoliad. Y mae y wHedd a gndwyd rai blynyddoedd yn ol, "Y Tircedd Cyhceddua at gynnal addysg," yn dyuodi flynnoxjell y gwaddoliad hwn. Mewn gwirionedd, y mae Llywi diaeth yr Undeb wedi anrhegu Llyw- odraethau y Taleithiau a rhoddion mawrion o diroedd cyboeddus i'r pwrpas hwn. Dy- wedir fod y gwaddoliad hwn mewn rhai o'r Taleithiau wedi dechreu cael ei ddefnyddio at ddybenion sectaidd, yn enwedig gan Eg- lwys Rhufain, ac ymddengys yn awr yn debygol fod y teimlad hwn yn erbyn y defn- yddiad hwn o eiddo y cyhoedd wedi gwneyd mwy o niwed i'r Democratiaid yn yr ethol- iadau Hydref diweddaf na di-n arall. Modd bynag, y maent wedi penderfynu gwnpvd eu goreu yn erbyn y gwelliant* sydd yn diogelu addysg ddyddiol rhag rheolaeth enwadol. «

Yn ei adroddiad wythnosol y mae y Cof- restrydd Cyffredinol yn awgrymu y priodol- debo gyfrif y boblogaeth bob pum mlynedd. Ar y 3ydd o Ebrill Desaf byddwn bum mlyn- edd oddi wrth y diwrnod ar ba un y cyfrif- wyd y boblogaeth yn 1871, a bydd pum mlycedd arall cyn y gwneir cyfrif swyddol artill o honynt. Barna y Cofrestrydd Cyff- rediaol fod deng mlynedd yn ormod o amser i ddisgwyl am wybodaeth sicr am gynsydd y boblogaeth, yn enwedig yn y trefydd mawr- ion, ae am hyny awgryma y dylid 'eu cyfrif bob pum mlynedd. Ar y dybiaeth fod pobl- ogaeth Llundain a'r trefydd mawrion wedi cynnyddu er 1871 yn ol yr un cyfaitilrwydd ag yn y deng mlynedd blaenorol, cyfrifa y bydd poblogaeth Llundain-hyny yw, o fewn cyleh cofrestriad marwolaethau—yn cvrhaedd i i 3,489,428 omol y flwyddyn hon. Poll gteth yr un dosbarth yn 1871 oedd 3,251,804. Ond Did ydyw hyn ond rhan yn unig o Lun- dain. O'r tu allan iddo y mae gwregys llydan o ddoabarthiadau cyffiniol, heb fod oil yn dal perthynas uniongyrchol a'r canolb irth ond yn ymestyn at Uxbridge a Staines ar un ochr, ac at Epping a Chiaelhurst ar yr cchr arall. Dyma Lundain heddgeidwaid y brif- ddinas, ac y mae y rhan o honi sydd o'r tu allan l awdurdod Bwrdd y Gweithydd yn