Baner ac Amserau Cymru

COFIANT Y DIWEDDAR DR. JOHN THOMAS. FANKDBIGION, eanein bod wedi ymgymmeryd'&g ysgufenu Cofiant Dr. Thomas, ac yn ei bryaur barotoi i'r waeg, a gawn ni erfyn ar unrhyw un o ddarllenwyr y FUER sydd yn maddu Iiythyrau o'i eidrto, a allant fod o ddefnydd oyhoeddus, i'w hanfon i ni mor fuan ag y byddo modd. Cymmerir y gofal mwyaf i'w dychwelyd yn ddiogel. Carem hefyd i rat 0'1 hen gyfeillion sydd yn medda adgoflon personol am dano, ao o'i bregethau, yn enwedig yn el flynyddoedd oyhoeddus oyntaf, i'w hanfon i ni i'w defnyddio yn y cofiant. Yr ydym yn awyddus i'w wneyd mor gywir, dyddor- ol, ao adeiladol, ag sydd bossibl; ae i'r dyben byny, erfynlwn am gymmhorth cyfeillion o bob enwad erefyddol, ac o bob owr o'r Dywysogaetb. Cyhoeddir y gwaith mewn deuddeg o ranau swllt yr un, gyda darluniau. Gellir ei gael yn gyfrolau, os mynir. Ceir manylion peliach etto. Yr eiddoch yn gywir, OWBN THOMAS. J. MACHRETH REES. O. Y.-Er mwyn hwyluadod, oyfeirier pob Iiythyrau, to., fel y oanlyn :-Pev. Owen Thomas, M. A., 95, Oremwood Road, Daliton, London, N. E.

PABYDDIAETH. FONKODIGION, Dioloh I chwl am y sylw arnenig yr yayon weai, ao yn ei roddi, ar hyd y misoedd diweddaf yn eich papur clodwiw i Babyddiaetb, a'i gynnydd yn ein gwlad. O'r papurau yr wyf yn cael cyfleusdra i'w gweled, yr eiddoch ohwi yn unig sydd yn oeisio goleuo a rhybudd. io, ao addysgn y wlad ar y mater. Ond nid oes dim ft mwy a angen am dano, na ohwaith ddylai gael sylw cyfryngau fel hyn Y mae papur newydd, ond odid, yn myned i bob ty mown wythnos; a thrwyddo, gellid deffroi eglwysi y wlad i ymdeimlad o'u eyfrifoldeb am y t6 ieuango sydd o dan eu gofal-i'w haddysgu yn egwyddorion Protestaniaeth. Cydnabyddir gan bawb fod Pabyddiaeth yn cyn- nyddu yn gyflym yn ein gwlad. Pa ham! Beth ydyw yr aehosion ? Yn laf. Am fod EglwysEhufaln yn eglwys broaelyt- aidd. Y mae proselytio yn atbrawiaeth sefydlog ganddi. Gwylied pawb rhag unrhyw eglwys felly, yclded hi gam neu wir. Yn 2il, Creda fod yn gyfreithlawn iddi ddefnyddio pob moddion, teg nou annheg, i gael dynion i'w chor- lan ac nid ydyw yn ol o ddefnyddio y moddion hyny; megys, oynnefino y wlad & hwynt, a lefeinio y trigolion &'u hegwyddorion. Dyna aincanion sefydliadau mawr- ion Pantasaph a Choleg Tremeirchion, a'r llall sydd yn y Wyddgrug. Bydd y canneedd plant sydd ganddynt yn Pantasaph yn ymsefydiu, 'lawer o honjnt, yn h::a a thrwm:YeI'y¡lti:d11 0 pr:d:s: rhwym o droi miloedd o drigolion y wlad yn Babyddion rhoBgo. Y mae hyn yn amean gan Babydd (fel gan lawer eraill) i briodi Protestant, er mwyn ei droi i'r ffydd Babyddol. Am hyny, byddwn ar ein gochelgar- web. Credlr, hefyd, eu bod yn ymuno åg enwadau araill, o dan rith o fod yn Brotestaniaid, er mwyn bod mewn gwelJ mantaia i hau eu hadau gwenwynig. Nid oes ammheuaeth nad oes ugeiniau o Je.uittai i mewn undeb &g Eglwy Loegr, ae mai dyma un achos o gynnydd Pabyddiaeth yn yr eglwys hono Ymrithiant hefyd, fel y dlafol, yn rbith angel y goleuni. CeisiMt ymddangos yr hyn nad ydynt-ymddangos yn grefydd. ol jawn, so yn arbenig yu garedig. Dymali, galin mawr a ddefnyddiant mewn gwlad estronol fel Cymru —caredigrwydd- Fel, lie bynag yr ant, byddant yn gadael argraph dda ar feddyliau y bobl eu bod yn bobl dduwiol iawn-yn tra rhagori arnom nl, y Protestan- iaid. Ond da y rhybuddia Iesu Grist ni rhagddynt hwy, .'11 tebyg, Ymogelweh rhag gau brophwydi, y rhai a ddeuant atoch yn ngwisgoodd defaid, ond oddi mown bleiddiaid rheibus ydynt hwy.' Yr amcan ydyw y cweatiwn, ae nid yr ymddangosiad; a beth ydym ni gartref yn ein tal, a'n gwlad ein hunain, ao nid beth ydym oddi cartref. Yn 3ydd, Cynnydd Pabyddiaeth yn Eglwys Loegr. Ki bu hi erioed heb Babyddiaeth ynddl. Hen blentyn BtIwye Bhufaln, wedi diwygio ychydig arno, ydyw hi. Ao er i'r Diwygwyr geisio ei olchi, arosodd cryn lawer o fudreddi yr hen fam arni ac erbyn heddyw, y mae yn prysur ddyohwelyd i'r fynwes a adawodd, ae am ddylanwadu ar gymmaint ag sydd bossibl i ddyfod gyda hi. Yn 4ydd, Difaterwoh crefyddol. Y mae rhyw farweidd-dra erefyddol wedi ymestyn dros y wlad, fel y mae dynion wedi myned yn rhy glauar i grefydda eu hnnain. Y mae ganddynt eisieu rhywun arall i wneyd y owbl drootynt-I vicarious miniitry.' Yn 5ed, Y mae murygwahaniaeth rhwng Protestan- laeth a Phabyddiaeth wedi ei dynu ymaith. Y mae Protestaniaid erbyn heddyw wedi myned i ddynwaied y Pabyddion-yn ngwisgoedd eu pregethwyr-yn ngwyohder eu capelydd; ynffurf eu gwasanaeth, acyn eu hathrawiaethau, fel nad ydyw y cam i faohgen a geneth ieuango o lawer eapel i Bglwys Bhuiain ond byoban. Os ydym am attal Pabyddiaeth, y mae yn rbaid i ni godi y tertynau, ao ymwrthod a llawer o bethau sydd hyd yn oed yn gyfreithlawn. Yn 8ed, 011 parhaus am undeb rhwng eglwysi ored. Dyma fyrdwn mawr y blynyddoedd byn-undeb. A dyma felldith yr oes. Y mae undeb ysbryd yn dda ao angenrheiaiol. Ond nid yw yr undeb y ceisia rhyw ddosbarth o arweinwyr fel Mr. Hugh Price Hughes, ae eraill, gyrchu ato ond undeb allanol; cael rhyw un eglwys fawr-' un porlan, ac un bugail -pob gwahan- laeth enwadol wed? peidio. Ar yr olwg gyntaf, y mae y syniad hwn yn ymddangoo yn un goly ond wedi yatyttaeth, nid ydyw end cryMwth g:fIdiJhfo Yn y fan yma y mae gobaith Eglwys Bhufain; ond meith- rin y pientyn hwn, ni bydd un anhawsder i holl eglwysi ored ddyfod i fynwes Eglwys Rhufain. Beth ydyw oyfeiliornad mewn bam i'w gyferbynu &'r pwysigrwydd o undeb? A phe na ddyohwelent^i Rufain, byddent yn rhwym o fyned mor felldigedig a drygionus a hithau unrbyw ddiwrnod. Dyma rai o'r prif a.boslon dreg lwyddianc Pabydd. iaeth yn ein gwlad. Pa fodd, ynte, I wrthsefyll y cynnydd hwn ? Yn I af, Codi y terfynan cadw yn mhell odd! wrth bob peth a fyddo yn tuedd-benu at Babyddi"th; megyg, y wisg offeiriadol-y goler, yr bet, a'r g6b; gwyebder addoldai, yr offerynau cerdd o bob math. Fe gliriodd y Diwygwyr y pethau hyn o'r holl eglwysi, yn gystal a'r delwau a'r creiriau. H.fyd,gof-lufody gwasanaeth yn syml, a'r athrawiaeth yn iach, a'r bregeth yn ganolbwynt y gwasanaeth. Yn 2il, Addysgu y wlad ar y mater, trwy werthu a rhanu psmphledau; megys, yr eiddo Dr. Saunders ar Balyddiaeth yn Eglwys Loegr; Cateolsm Dr. T. Phillips ar Brotestaniaetha, Phabyddiaeth; a darlithiau Cbiuiquy, ae eraill. Pe dosberthid y llyfrau hyn yn mhob ardal, gwnaent les mawr. Ac nis gallai neb wario lOp, i well budd. Yn 3ydd, Gwylio na bo y plant yn cael eu hanfon o dan addysg, nao i wasanaeth un Pabydd, nao Eglwys- wr a fyddo yn tueddu at Babyddiaeth. Y mae ugeiniau o ferched ieuaingc o'r dosbarth arianog yn mhlith yr Ymneillduwyr yn cael eu dinystrio i Ymneillduaeth yn yr ysgolion uwchraddol yr anfonir hwynt gan en rhieni I efrydu ynddynt. Y mae yr ysgolion hyn. yn ddi- eithriad agos, yn ysgolion Eglwysig; a thra yno, defnyddir pob moddion i ladd eu chwaeth at wasan- aeth syml y capel, fel erbyn iddynt oiphen eu haddysg, bydd saith o bob deg yn elynion i'r capel. Yn 4ydd, Tywalltiad helaeth o'r Ysbryd GIAn. Er pob ymdrech o'n beiddo i geisio llesteirio ffurfioldeb yn ein plith, ac o'r tu allan i ni, ar gynnydd yr ä, os na oheir tywalltiad o'r Ysbryd.. Cyfyd drain a mieri ar dir fy mhobl, byd oni thywallter yr Ysbryd o'r uohelder.' Yr eiddoch, &0., Bhuallt. W. LLOYD. [Yr ydym yn hyderus y rhoddir darlleniad ystyriol i lythyr rhagorol y Parch. William Lloyd, yr hwn sydd yn weinidog gyda'r Metbodistiaid yn yr ardal- Rhuallt-sydd ger Haw coleg mawr y Babaeth yn Nhremeirohion. GOL. |

CAROLAU NADOLIG. FONEDDIGION*, Y mae yn mwriad rhai 0 Gymry cerddgar Manoein- ion gynnal oyfarfodydd i ganu carolau tua'r Nadolig; a thelmlwn yn rhwymedig i ohwi 00 byddweh garediced a chaniatau i oi, trwy gyfrwng y FANBB, ofyn i'oh Iliaws darlienwyr, os oes, fel y mae yn ddilys fod, rai yn gwybod am hen garolau' a fyddent yn cael eu oanu, flynyddau yn ol, yn y plygain, ae adegau eraill, a wnant fod mor garedig a gadael i mi wybod pa fodd i ddyfod i afael a rhai o honyht, un ai trwy ysgrifenu atom yn bersonol, neu trwy gyfrwng y FANER. Y mao yr hen ddefod hon, i raddau helaeth, wedi darfod o'r tir, a hyny, y mae yn debyg, ar gyfrif y eam-ddefnydd a wnaed o'r arferiad gan y dosbarth iselaf yn ein gwlad. Ond os dilyuwn y rheol hon yn fanwl, byddwn yn fuan o dan yr angenrheidrwydd poonus i wneyd i ffwrdd ft rhai o'r sefydliadau mwyaf anrhydeddus a feddwn fel cened). Cawsom Li yma rai oyfarfodydd gwir le- wyrchus y llynedd; ao 08 bydd i rhywun ein oynnorth- wyo i ddyfod o hyd i rai o'r hen garolau, yr ydym yn bwriadu cael eyfarfodydd cyffelyb eleni. Os bydd i rhywun anfon carolau i ni, ymgymmerwn Wu hanfon yn ol, ao a'r holl gostau cyssylltiedig ft hyny. Yr eiddooh, &o., I J. G. JONES (Iierw). I 67, Stockton street, Moss Side, Manchester.

I PREGETHU DISTAW. I FONEDDIGION, Un o'r pethau mwyaf annymunol yuyw pregecnu distaw. Y mae yr efengyl yn colli ei grym, a'r gwrandawyr yn dangos teimlad o anfoddlonrwydd. Y mae hyn yn perthyn i bob plaid ao enwad. Y mae yr efengyl i gael ei phregethu ar benau y tai yn hyglyw i bawb. Cenadwri at bawb ydyw. Y mae pawb ystyr. iol sydd yn myned i addoliad erefyddol yn myned yno i wrandaw, a disgwyliant am rywbeth wedi myned a ohyfarwyddyd Duwydyw am ledu y genau, a bloeddio y geiriau, mewn trefn i wneyd y gwrandawyr yn ddi- esgus. Rhywfodd, y mae mwy o ddiffyg yo byn nag yn mhregethu pobpeth arall. Byddwn yn teimlo fod pregethwyr, wrth draddodi yr efengyl, yn fwy difraw nag wrtb draddodi dim. Ofnwn fod pregethu yr efengY4 yn neillduol yn yr Eglwys Sefydledig, yn cael edrych ato fel math o alwedigaeth-fod y oyflog wedi ei ddiogelu, a'r He 'wedi ei Horhau. Yn mhlith yr enwadau. bydd arnom eisieu yn fynych oael gweimdog fugail Be yr ydym yn cael amryw ar brawf. Yr ydym yn dewis un o blith amryw, ae yn dyweyd wrth ein cyfeillion ei fod yn un da, bywiog, yn llawn tin, a lIais trelddgar, hyglyw, yn yr oil a ddywedai; ond oyn nemawr o amser, bydd yr yni wedi darfod, a bydd y pregethu yn ddistaw, ie, yn rhy ddistaw i'r rhai a fydd yn y set tawr t'w glywed. Clywir llawer o gfi'yn- ion, taegy* :—' Nid oeddwn yn elywed nac yn deall yr un gair nes yr oedd yn tynu at derfynu. Y pryd hwnw, yr oedd yn bloeddio bron ddigon I hollti pen dyn.' Bftm lawer tro yn oymmhell dynion i'r capelau, a byddent yn dywedyd:—'Yn wir, ni fyddaf yn gallu clywed dim gwerth.' Y mae genym weinidogion da a galluog yn esgyn ein pulpudau, ae yn decbreu mewn ton isel; ac yna yn gwresogi, fel pe mewn gwell eyd. ymdeimlad â'r testyn ao at y diwedd, yn bloeddio yn dost. Dylai y pregethwyr fod yn yr un oydymdeimlad AIr Gair o'r dechreu i'r diwsdd. Os oes rhyw ran o'r weinidogaeth yn bwysicach na'r llall, oredwn mai y testyn ydyw hwnw. Dylid gwneyd y testyn yn eglur a hyglyw, beth bynag fydd ar ol. Ond wrth ddy- ohwelyd o'r moddion, mynyoh y gofynir, 'Paleyroedd ei destyn ?' 61 DylaT y pregethwyr amoanu gwneyd eu pregethau yn eglur, yn syml, ac yn glywatwy rr gynnuneiaia. Bydd yr areithiwr, ar adeg yr etholiad, ar y Ilwyfan, yn dangos dyddordeb dwfn yn ei bwngc. Gall areithio yn uohel, a phawb yn el gly wed; ond os pregethwr yd. yw, odid na bydd rhyw don ddiflas ganddo yn y pulpud, ae yn lIefain yn ddistaw iawn am ysbaid maith. Os ydyw pregethu yr efengyl yn werth o gwbl, dylid gwneyd byny o ddifrif. Mewn llys gwladol, ameenir i'r tystiolaethau fod yn glir, ao yn hyglyw i bawb; ond yn mhregethu yr efengyl, y mae llawer ya traddodi eu pregethau iddynt eu hunain, ao i ran fechan o'r gwran- do.yr. ?'?er o feio sydd ar wmndawyr difraw a chynglyd ao y mae hyny yn parlysu pregethwr ymroddgar. Ond beth am bregethwr isel a difraw? Omd ydynt yn gymmhorth i'r difraw gysgu? Oredwn fod yn amser cael diwygiad yn hyn o beth. Ydwyf, &c., A. B. C. I

Y mae y rhan o Canada sydd heb ei har- I chwilio dros 1,000,000 0 filldiroedd ysgwflr. |

A, bolpgiab B IM, aog. 1 ALMANAC Y GWEITHIWR, 1896. DA genym weled fod yr Almanac ppblogaidd hwn, agyhoeddir gan Gwmni y Quinine Bitters, Llan- elli, yn parhau yn ei ddyddordeb o hyd. Afraid yw rhoddi disgrifiad o hono i'r. darllenwyr, canys y mae er's blynyddoedd yn adnabyddus a chym- meradwy iawn yn mhob, ardal a ohwmmwd yn Ngbymrn. Y ma eleni, fel,"&rfer, yn orlawn o wybodaeth fuddiol i bob dosbarth, a detholion, a lloffion dyddorol, mewn rhyddiaeth a barddon- iaeth, hen a diweddar. Heb law hyn, ceir ynddo bob manyliotiam y fiwyddyn, a'r tymmhorau ddis- gwylir gael mewn Almanac, ynghyd & lliaws o gylarwyddiadau buddiol i bob teula eu gwybod a chynghorion meddygol, cyfreithiol, a 1.uIu aidd; a chawn ei fod yn mhob peth lawn eystal, os nad gwell, a'i ragfiaenoriaid. Nid oes angen uwch canmoliaeth na hyn i godi awvdd yn y rhai sydd yn hysbys o ddefnyddioldeb y llyfryn hwu y blynyddoedd diweddaf i'w feddu etto eleni. Cyngliorwn ein derbynwyr i'w geisio yn ddioed, os am ei gael, canys y mae yn sier genym y bydd yr argraphiad eleni etto wedi myned yn llwyr cyn ychydig amser. Ceir ef yn rhad yn mhob mas- nachdy sydd yn gwerthu y Quinine Bitters, neu anfonir copi 0hono o'r swyddfa i unrhyw gyfeir- iad ar dderbyniad stamp dimai, i ualu y cludiad,

-I FFESTINIOG. Cyfarfodydd Diwygiadol.—Yv wythnos ddi- weddaf, ymwelodd y Parch. J. R. Jones, Pont-y- pridd, âg yma, a bu yn pregethu ar hyd yr p,?,d dd, "g ymgh"' p: l Bdyddyl. Sion, o no. wythnos yn nghapel y Bedyddwyr, Seion, o nos Lun hyd nos Wener. Daetb amryw o'r newydd i'r gyfeillach ar ol. Yr oedd-yr efengyl mewn nerth, a'r cynnulliadau yn llioaog iawn. GdJyl Diolohgarwch.-Dydd L 'un, yr oedd yr 06yhl Z.Iu e di tiyll a'r holl weithwyr adref yn talu diolch am eu cadw yn fyw yn ystod y ftwyddyn. Yn ystod y dytld, gwnaed casgliadau at ddyled y capelau, a'chaed aymiau da, wrth gofio fod y gwahanol leoedd yn arfer a gwneyd casgliad bob Sabbath. Casglwyd yn Garegdciu, 92p. 8s. 10c.; Rhiw, 62p, 8s. 6c.; Bowydd, 61p.; Bryn. bowydd, 56p. Bs. 6c Engedi, 25p. 18s. Dir8t.-Da genyf ddeall fod cyfarfodydd dir. westol nos Sadwrn wedi dechreu y tymmor hwn etto, a'u bod yn lliosog iawn, a'rgweinidogion fydd yn gwasanaethu y Sabbath yn dyfod i anerch. Y mae pwyllgor dirwestol perthynol i'r holl enwad- au Ymneillduol wedi anfon oylchlythyr at yr holl eglwysi yn galw eu sylw at y oynnydd sydd yn yr ymyfed yn yr ardal, yn neillduol yn mysg y dos- barth ieuangc, ac yn galw ar yr holl eglwysi i arfer pob moddion sydd o fewn en gallu i attal y don sydci yn myned dros yr ardal, ac i geisio rhoddi yr hyf-dra a'r Ilwon sydd yn rnerwino ein clustiau gan ddosbarth nas gwyddant y gwahan- iaeth rhwng lIaw dde a llaw aswy. I HivX ac Arall' oedd teatyn darlith a draddod- wyd nos Ian, yn nghapel Jerusalem, gan y Parch. O. L. Roberts, Pwllheli. Llywyddwyd gan yr Henadur Andreas Roberts. Yr elw i ddyn claf. A rholiad Oymmanfiiol M ethodistiaid Calfinaidd. -Cynnaliwyd hon eleni yn Mlaenau Ffestiniog, yn ysgoldycapelfy Rhiw. Yr oedd y ddwy eglwys, y Rhiw a'r Bowydd, wedirhoddigwahoddiad yma, ac weditalu ytreuliau. Cynnelir hon yn flynyddol mewn dau Ie arunwaith; sef, un yn y De. a'r llall yn y Gogledd. Canolfan y De oedd Llandeilo. Yr arholwyr eleni oeddynt y Parchn. J. J. Roberts, Portbmadog, J. E. Davies, Llundain Evan Roberts, Dolgellau, a John Evans, Aber- menrig. Rhif yr ymgeiswyr yn y ddau le oedd deugain. Y materion oed ynt 'Gwybodaeth Gyffredinol o'r Ysgrythyrau;' arholwr, y Parch. Evan Roberts. Yr Epistol at yr Ephesiaid;' arholwr, y Parch. J. E. -Davies. I Person Crist;' y Parch. J. J. Roberts. Banesiaeth eglwyeig,' y Parch. John Evans. Disgwylir y bydd oanlyn- iad yn oael ei gyhoeddi yr wythnos nesaf. Talodd yr arholwyr deyrnged o barch i'r ymgeiswyr am y dull boddhaol yr oeddynt wedi gwneyd en gwaith ar hyd y tridiau ao yr oeddynt yn dis- gwyl yn fawr na byddai yr un yn is-law i'r eafon. -Trevorfab.

LLANBRYNMAIR. Y Oymdeithas Lenyddol.-Noo Fawrth, yr 22ain, cyfarfu y gymdeithas hon am y waith gyntaf y tymmor hwn, yn yr ysgoldy Brytan- a(d ia l'i g'an Mr. S. aidd. Cymmerwyd y gadair gan Mr. J. S. Evans. Prif fater y eyfarfod ydoedd dadl 'Pa uh ai mantais ai anfantais ydyw sefydliad y Cynghor Plwyfol?' A.gorwyd y ddadl yn gadarnhaol gan Mr. D. J. Owen, ac yn nacaol gan Mr. J. R. Evans. Cafwyd papur rhagorol ar y fantais o'i sefydlu trwy enwi lliaws o'r deddfau sydd yn ngallu y cynghor, ynghyd a'r deddfau mabwysiadwy elhr eu rhoddi yn chwaneg iddo. Yr oedd Mr. Owen yn ymre- gymu yn gryf ar y gwahanol fanteision oedd ganddo o'r diwygiadau a ddaw drwyddo, a chafodd gymmeradwyaeth wresog. Yn ddi. lynol, darllenodd Mr. Evans ei bapur yn yr ochr nacaol o'r cwestiwn, a cheisiodd ddangos yr anfantais o'i sefydlu, trwy gwyno yn erbyn y dreth a godir ar y ffermwyr, neu eu gwasgu I lawr fel na allent gael dsllad, esgidiau, a chalch i'r tir (llefain o Ol Ol). Gwynai yn enbyd yn erbyn y min-dyddynod, a nododd enghraidt o fferm, pe byddai iddi gael ei gosod oil yn fftn-dyddynod; ac yna, i'r Cynghor Plwyf gadw yr amaethwr yn Ar boneddig am weddill ei OliS; ac wrth hyn y golyga ddigolledu y tenant. Yna, rhoddodd y cadeirydd y mater yn agor- ed i'r cyfarfod i'w drafod. Mr. R. Williams a siaradodd yn ffafriol i r ddeddf; ond cyfeiriodd ei sylwadau yn benaf at Gynghor Llanbrynmair, ei fod yn araf iawn yn gweithredu, ac nad oedd dynion goreu Llanbrynmair ar y cynghor; fod yna ormod o chwennych swydd wedi bod adeg yr etholiad; eu bod yn gweithredu ar yr egwyddor 'Can di bennill mwyn i'th nain, fe gan dy nain i tithau I' Dywedir fod y bobl gallaf a goreu wedi sefyll draw. Os ydyw hyn yn ffaith, dylai yr eiiholwyr gadw eu llygaid yn agored, a'i ochelyd rhag Haw, am y credwn mai egwyddor bwdr1 vdvw drwyddi draw. Ac y mae i'w chondemn- I io mewn cyssylltiad fig ethol diacomaid, aelod- au o bwyllgor ysgol, &c., yn llawn eymmaint ag yn y Cynghor Plwyf. Mr. M. Jones, Dythyr-glidydd, a ddywedodd ei fod yntau yn ffafr y mesur, ond yr oedd wedi cael ei siomi o eisieu fod rhywbeth wedi ei wneyd; ac fod yn rhaid edrych ati yn yr etholiad nesaf pwy a etholir. Mr. Vaughan Evans a ddadganodd ei fam fod dynion da ar y cynghor. Gofidiai fod Mhos .vf?1 Penddol heb ei gwblhau; ei fod wedi bod yn mhob papur, ond heb gyrhaedd Penddol. Credai ef y deuai y cynghor i weith- io yn well bob yn dipyn-ei fod yn beth newydd. neMrd D. Peate a sylwodd fod papur da wedi cael ei ddarllen gan Mr. Owen, ac yn myned i mewn yn helaeth i'r pwngc; ond am yr ymos- odydd, ei fod yn ymwneyd A r pwngc yn an. nhêg, trwy gyfeirio at amaethwyr yn talu treth, fe} pe bae neb ond amaethwyr yn talu dim treth. Yr oedd ef, a phob un oedd'yn dal ty, yn talu yr un faint yn y bunt o droth a'r trethdalwr mwyaf; a dymunai ef wasgu y peth i sylw yr amaethwyr oedd yn cwjno yn bar- haus, fel pe mai hwy yn unig oedd yn dal y byd wrth ei gilydd. Ac annogai y bobl oedd wedi cael eu siomi yn y Cynghor Plwyf am fod yn Hygad agored tua mis Mawrtii, i roddi y bobl oreu ar y cynghor. Mr. J. Breese a sylwodd ei fod ef yn credu fod y bobl oreuellidgael ar y cynghor; ondjei fod yn ystyried y peth yn newydd, ac nas gallent ddis- gwyl iddo wneyd llawer y flwyddyn gyntaf, mwy nag a ddisgwylid oddi wrth egwyddorwas, ond y deuai yn well o hyd. Siaradwyd hefyd gan y Mri. It. Owen, G. H. Peate, Davie*, E. Evans, ac R. E. Rowlands. Rhoddodd y cadeirydd y mater i'r cyfarfod, a phleidleisiodd 22 dros mai mantais ydoedd, a 6 yn erbyn. *Da genym allu dyweyd fod y gymdeithas uchod yn ennill nerth a dylanwad y naill dym- mor ar ol y Hall; ac y mae yn sicr o ddyfod yn allu yn y plwyf. Y mae wedi dechreu ar waith y tymmhor hwn yn galonog, gyda tua banner cant o aelodau. Bwriada symmud yn mlaen ar hyn o bryd tuag at gael llyfrgell a darlithfa i'r plwyf. Pasiwyd penderfyniad gydag unfrydead yn y cyfarfod uchod i anfon dirprwyaeth at y Cynghor Plwyfol, i ofyn am eu cynnorthwy a'u cydweilhrediad. Pennod- wyd y Mri. George H. Peate, Demetrius J. Owen, ac Edwin Evans i ymweled 4'r cynghor i'r pwrpas. Y mae cymdeithas o bor ikkor aingc ddeallus ac ymroddgar fel hyn yn haeddu pob cynnorthwy; a gobeithiwn na thry y Cyng- hor Plwyfol yn glostfyddar iddynt, gan gofio mai mewn undeb y mae nerth.'

BET H E S D A., I CYFARFOD YMADAWOL Y PARCH. D. ADAMS (HA WEN). EnBYN hyn, y mae y gtvr enwog uchod, a'i deulu, wedi llwyr adael yr ardal hon, gan ymsefydlu yn Liverpool. Cynnaliwyd y cyfarfod nchod nos Lun, Hydref 21ain, yn nghapel Bethesda, o dan lywyddiaeth y Parch. W. Griffiths, Amana. Dechreuwyd y eyfarfod trwy ddarllen a gweddio gan y Parch. Dennis Jones, Carmel. Y na, dywedodd y cadeirydd mai o ddeutu saith mlynedd yn ol yr oedd cyfarfod yn cael ei gynnal- yn y lie i sefydlu Mr. Adams yn weinidog ar yr eglwys yn y lie, ac i'w longyfaroh ar ei ddyfodiad i'n plith. Yr oedd yma ddisgwyliad mawr wrtho; ac yr oedd yn dda iawn ganddo allu dyweyd ei fod wedi llanw y disgwyliad mwyaf am dano, yn y pulpud, tan y pulpud, ao fel dineaydd. Cyng- horodd yr eglwys yn y lie i fod yn amyneddgar gyda rhoddi galwad, am iddynt aros yehydig, a rhoddi ailalwad i'r Parch. D. Adams yn ol. Bod rhai yn dyohwelyd yn ol; ac ni fydd yntau yn hir heb gael digon ar awyr afiach Liverpool. Gjm fod cymmaint o gyfeillion i anerch y cyfarfod, a hyny yn fr, nid oedd efe am fyned ft'r amser. Yna galwodd ary Parch. R. Rowlands, Treflys. Yr oedd eie i gael y fraint o anerch y cyfarfod i'w sefydln yn Liverpool, yr wythnos hon. Ond sylw- odd ar y cynnulliad poblogaidd oedd wedi dyfod ynghyd o wahanol ranau o'r ardal, ac o wahanol enwadau, i dalu y parch oedd ganddynt i Mr. D. Adams. Dywedodd ei fod wedi dyfod i'r ardal gyda dymuoiadau goreu pawb. Cyfeiriodd at y rhoddion ardderchog ag yr oeddynt yn myned i'w cyflwyno i'r Parch. D. Adams, a'r teulu, ar eu hymadawiad o'n plith; a hyny oddi ar y cariad a'r parch oedd iddynt yn yr eglwys, a'r ardal yn gy r.dinol. Yna, darllenodd y Mri. Griffith Edwards, Cae'r. berllan, a Mr. W. J. Parry, dau o ddïaconiaid y lie, lythyrau oddi wrth yr enwogion canlynol, yn gofidio o herwydd eu hanallu i fod yn bresennol, o herwydd amgylchiadau y Parchn. Griffith Roberts (M.C.), Carneddi; Thos. Roberts (M.C.), Jerusalem; Ellis Jones, Bangor; Dr. Herber Evans, Bangor; ac oddi wrth Gymdeithas Ddir- westol y Merched yn yr ardal yn dadgan eu gofid o herwydd ymadawiad Mrs. Adams, yr hon oedd yn un o 'ffyddloniaid yr achos. Sylwyd ar y gwaith mawr oedd Mrs. Adams wedi ei gyflawni yogltll a'r achos yn yr ardal. Y Paroh. Griffith Roberts, Bryn, a ddywedodd na wyddai efe ddim pa beth i'w ddyweyd. Ond gofynai, Pa beth a barodd i hyn gymmeryd lie ?' Pe buasai efe yn gwybod hyny, buasai yn gallu dyweyd rhywbeth. Er hyny, yr oedd efe o'r farn ei bod yn berffaith deg. Yr oedd yn hynod o ddoniol. I Mr. Henry Edwards (W.), eynnryehiolydd yr achos dirwestol yn yr ardal, a sylwodd yn neill. duol ar weithgarwoh a set Mr. Adams gyda'r achos dirwestol. Gallai ddyweyd dros y pwyllgor dirwestol, eu bod yn teimlo colled ddirfawr yn ymadawiad Mr. Adams. Dywedodd eu bod, bob amser, yn teimlo pan y byddai eu eyfaill yn siarad ar ddirwest ei fod, bob amser, yn siarad ar eg- wyddorion dirwest. Mr. D. Pritchard, Brynderwen, prif oruchwyl- iwr Chwarel y Penrhyn, a chynnrychiolydd dros bwyllgor yr Vagol Ganolraddol, a sylwodd am sSl a gweithgarwen Mr. D. Adams dros addyag, a'i fod wedi bod yn rhan fawr i gael yr ysgol i'r ardal hefyd. Fel cadeirydd y bwrdd llywodraethol, gallai ddyweyd ei fod wedi gwneyd gwaith mawr aphwysig. Gallai ddyweyd y byddai yr Y sgol Ganolraddol yn goffadwriaeth o lafur ac ymdrech- ion y Parch. D. Adams ynglfn ig addyag. Golid- iai o herwydd ei ymadawiad o'n plitb, ao y byddai hyny yn golled mewn llawer oylch. Mr. Moses Evans (M.C.), Gerlan, a ddywedodd, mor bell ag yr oedd teimlad yr ardal yn myned gyda golwg ar ei ymadawiad, yr oeddynt yn gallu ei longyfarch. Sylwodd ei fod wedi cael mantais i ffurno barn am Mr.. Adams. Yr oedd yn ddyn ag y gallai gydweithio ag ef. Dywedodd fod ynddo un rhinwedd mawr a phwysig; sef, ceisio ein huno ni fel Ymneillduwyr yn yr ardal, a gwneyd i ffwrdd ft'r culni enwadol oedd yn ein plith. Ac yr oedd efe yn gobeithio y byddai iddo ef ddyfod yn ol, pe ond i'n dwyn yn nes at ein gilydd. Yr oedd efe yn methu a deall pa fodd yr oedd yr eglwys yn y lie wedi caniatau i'r fath weinidog ymadael o'r lie. Y Parch. John Jones, Bangc, yr hwn a ddy- munai bob llwyddiant iddo ef a'i deulu, a ofidiai yn fawr o herwydd ei ymadawiad o'n plith; a dymunai fendith y Nefoedd ar ei ymdrechion yn ei faes newydd. Y Parch. T. Hughes (W.), Siloam, a ddywed- odd mai cynnrychiolydd ydoedd efe dros bwyllgor ysgol ddyddiol y He. Sylwodd ar y gwaith mawr ydoedd y Parch. D. Adams wedi ei wneyd yugltn jig addysg ddyddiol y lie, ei fod yn gadael yr ysgol mewn gwell sefyllfa nag y bu erioed. Gallai ddyweyd dros ei aelodau Wesleyaidd, eu bod oil yn ofidus o herwydd ei ymadawiad o'r stdal. Mr. W. J. Parry, Llys Coetmor, cynnrych- iolydd dros yr eglwys yn y He. Cydnabyddodd eu bod wedi cael coiled, fel eglwys, ao fel ardal yn gyffredinol, yn ymadawiad Mr. D. Adams. Dywedodd am y gwahanol weinidogion a fu yn y lie yn flaenorol, na lanwyd mo'r pulpud yn well nag y gwnaeth Mr. Adams. Sylwodd ar y cyfeir. iad a wnaed at yr eglwys yn gadael i Mr. Adams fyned i ffwrdd; a dywedodd nad oeddynt hwy ond ar yr un tir yn hollol ag eglwysi eraill yn yr ardal. Yr oeddynt hwy, fel eglwys, wedi gwneyd eu goreu, fel nas gallent wneyd mwy, er ei siorhau, Gallai efe ddyweyd eu bod, o dan yr amgylohiad- au, yn ymadael mewn cariad, a chyda dymuniadau goreu pawb yn yr eglwys. Cyfetriodd hefyd at ei weitbgarweh yn y 11c, ac at ei lafur la'i weith. garweh mawr gyda'r dosbarth ieuango. Y mae wedi llafnrio yn galed yn y cylch hwn yn ystod y wedi Illaforio yn iweddaf. Dywedodd nad oedd saith mlynedd diweddaf. Dywedodd nad oedd Mr. Adams yn berffaith yr oedd ei waith yn myned i Liverpool yn profi hyny. Yr oedd efe yn ymadael pan yr oedd yn aowyl a pharchus gan bawb yu yr eglwys a'r ardal. Y Parch. John Owen (M.C.), Gerlan, a ddy- wedodd fod eylchdaith pregethwr Methodist yn llawer eangach nag un pregethwr Wesley; a thrwy hyny byddai yn cael mantais i fyned i wahanol ranau o'r wlad. Ae ni byddai efe yn myned i unrhyw ran na byddent yn sicr o holi am Bethesda. Holent am y cbwarel fawr a dywed- ent, aew y mae Mr. Adams, &e. Gallai ddyweyd ei fod wedi tynn sylw y wlad, ac nid peth bychan ydoedd hyny. Cyfeiriodd at lyfr Mr. Adams ar Ddadblygiad,' &c. Y mae yn destyn ymchwil- iad mawr yn y wlad. Sylwodd ar y pethau goreu oedd yn y eyfarfod-y pulpud, dirwest, ac addysg. Dyma sydd yn ei gyfarfod ymadawol. Cyfeiriodd at waith Rhagluniaeth yn ei anfon oddi yma a sylwodd ar y geiriau hyny oeddynt wedi ganu ar y dechreu; a chredai mai Mr. Adams:oedd wedi eu hethol. A dyma hwy:— Llywodraeth faith y byd Sydd yn ei law; Mae'n tynn yma i lawr, Yn codi draw,' &c. Dywedodd Mr. Owen iddo hysbysu Dr. Thos. Charles Edwards, Bala, ei fod yn myned i aroo i Bethesda. Dywedodd y Dr. fod yno un dyn a aUai wneyd llawer yn ei ffordd, a hwnw ydoedd Mr. Adams. Ond gofidiai nad oedd wedi cael mantais, o herwydd amgylchiadau, i gymdeithasu cymmaint ag a fuasai yn ddymuno a Mr. Adams; ond gallai ddyweyd hyny, y byddai yn teimlo yn llawer gwell wedi bod yn ei gymdeithas. Yr oedd yn wir ddrwg ganddo am ei ymadawiad o u plith. Yr. a, aed at y gwaith o gyflwyno yr anrhegion oeddynt wedi eu parotoi ar gyfer anrhegu y gweinidog a'i deulu, fel arwydd fechan o'u parch tuag ato. Cyflwynwyd hwy, dros yr eglwys gan Mr. H. Hughes, High Street, un o ddiaconiaid y lie. Dy- wedodd ei fod yn ei theimlo yr anrhydedd fwyaf a ddisgynodd i'w ran erioed sef, cyflwyno yr an- rheg hon, dros yr eglwys, i'r Parch. D. Adams. A dymunai bob bendith iddo ef a'i deulu, a hyny mewn llawn ysbryd a theimlad. Cydnabyddodd Mr. Adams y rhoddion, pa. rai a gynnwysent Writing Desk hardd i Mr. D. Adams, Tea Service i Mrs. Adams, a Broaches Aur i'r ddwy ferch. Cafwyd araeth odidog ganddo, yn neillduol dros fod yn ffyddlawn a selog dros addysg a dirwest. Sylwodd ar ei ymadawiad-Ni feddyliodd erioed y buasai yma gyfarfod I Ym- adawol.' Pa ham yr ydwyf yn ymadael, nis gallaf atteb. Syndod iddo ef ydoedd, fod eglwys mor liosog wedi gallu cydweithio am amser mor faith mor heddychol. Dywedodd ei fod wedi cael y fraint o gydweithio gyda gwahanol bersonau, a gwahanol enwadau. Yr oedd efe yn teimlo yn falch o'r syniad ei fod wedi cael y fraint o gyd- weithredu. Terfynodd trwy anerchiad barddonol o ymadawiad ft'r ardal, a'r mynyddoedd, a'r afon. ydd, &c., yn y cylch. Cafwyd anerchiad barddonol gan Dewi Glan Ffrwydlas ar ei ymadawiad. Cynnygiwyd diolchgarwch i'r personau o wa- hanol enwadau am fod yn bresennol yn y cyfarfod gan Mr. John Jones, llyfr-werthwr; eiliwyd gan Mr. W. J. Parry, Llys Coetmor. Yna, terfynwyd y cyfarfod trwy weddi gan y Parch. W. J. Davies, Chwarel Goch. Cyfarfod Llenyddol Carmel. Drwg genym ddarfod i wall pwysig ymddangos yn ein hadrodd. iad o'r cyfarfod uchod, yn y FANEB ddiweddaf. Yr oreu, gyda chanmoliaeth, ar y prif draethawd, • I Nodweddion Cymmeriad Cyhoeddus Merched yr Hen Destament,' oedd Mrs. Mary Pritchard, Bryngwenith, Caellwyngrydd; ac nicLMiss Evans, Shop. Hefyd, yr oreu ar y Wool Sofa Blanket,' ydoedd Miss Evans, Shop. Hyderwn y bydd yr eelurhaa uchod vn foddhaol. Trtbor Llechid.

CAERNARFON. GOFIDUS genym orfod cofnodi marwolaeth Miss Margaretta Wood Jones, nierch ieuengaf y Parch. Evan Jones, Moriah, yr hyn a gymmerodd le foreu Mercher, ar ol maithja blin gystudd. Yr oedd y foneddiges ieuangc ynefrydes yn Ngholeg Bangor, ac yr oedd wedi pasio arholiad y matri- culatton; a phan y cymmerwyd hi yn wael, yr oedd yn myned yn mlaen gyda'r intermediate course. Rhoddwyd y gweddillion i orwedd ddydd Sadwrn, yn mynwent Machynlleth. Gad. awyd y tf yn Nghaernarfon am naw o'r gloch y boreu, a daeth ynghyd gynnulliad lliosog i dalu y gymmwynas olaf. Gwasanaethwyd wrth y ty gan y Parch. T. Gwynedd Roberts;! ac wrth y bedd gan y Parchn. E. Roberts, Dolgellau; R. Jones, Rhosllanerchrugog; a W. S. Jones, gweinidog, Machynlleth. Nos Sabbath, yn nghapel Moriah, datgaawyd anthem goffadwr- laethol I Enaid Cu.' Cydymdeimlir yn fawr lI.'r Parch. E. Jones a'r teulu yn en profedigaeth. Bwrdd y Otoarcheidwaid.—Cynnaliwyd cyf- arfod pythefnosol y gwarcheidwaid ddydd Sadwrn, dan lywyddiaeth Mr. C. A. Jones. Mewn attebiad i ymholiad, ysgrifenai Mr. Jones, prif athraw ysgol y bwrdd, Caernarfon, i ddyweyd fod plant y tlotty yn myned i'r ysgol yn brycUawn a chysson, ac yn cynnyddu yn foddhaol. Dewiswyd Mr. T. W. Williams, Pen-y-groes, yn aelod o Gorph Llywodraethol Pen-y-groes, a Dr. Lloyd Williams yn aelod o Gorp'h Llywodraethol Llanberis. Ysgrifenai Dr. W. J. Williams, swyddog meddygol yr undeb, i ddyweyd ei fod, o herwydd gwaeledd ei iechyd, yn bwriadu gauafu yn Neheudir Ffraingc. Fel ei ddirprwy enwai ei frawd, Dr. Edward Williams, yr hwn a ddcrbyniwyd gan y gwarcheidwaid gycla dadganiad o'u gotid fod Dr. Williams yn dal yn wael o hyd. Dar- llenwyd llythyr oddi wrth Fwrdd Llywodraeth Leol yn cadarnhau pennodiad Mr. J. G. Jones yn rheidweinydd, swyddog buchfrechu, a chof- restrydd genedigaethau a marwolaethau yn nosbarth Caernarfon; ond yn dyweyd nad oedd y swyddfa ar hyn o bryd yn arferol o ganiatau ireidweinyddweithredufel cofrestrydd,gan fod hyny yn ei ddwyn yniaith o'i ddosbarth mor fynych. Hysbyswyd fod 369p. 13s. lie. wedi eu talu yn gymmnorth allanol yn ystod y pythefnos, tra y talwyd 18p. Os. 4c. i'r tlodion ansefydlog. Amcangyfrifai Mr. W. J. Wil- liams, cadeirydd y pwyllgor arianol, y byddai eisieu 7,504p. ar gyfer yr hanner blwyddyn a derfynai ar y 25ain o Fawrth nesaf. Yr Etholiad Bvirdeisiol.—Buwyd yn enwi ym. geiswyr ar gyfer yr etholiad bwrdeisiol ddydd -lau diweddaf. Enwyd yr hen aelodau yn y ward orllewinol, Bef y Mri. Issard Davies (C.), W. J. Williams, J. T. Roberts, a R. O. Roberts (R.), ynghyd ft dau ymgeisydd Toriaidd new- ydd, sef y Mri. R. P. Jones a D. Evans. Yr unig ymgeiswyr a enwyd yn y ward ddwyrein- iol ydoedd yr hen aelodauMri. H. Lloyd Carter (C.), a John Davies (R.)

Yr wytboos ddiweddaf,, etholwyd Arglwydd Londonderry yn llywydd Undeb Cymdeithasau Toriaidd Gogledd Ltoegr.