Herald of Wales and Monmouthshire Recorder

BRYNAMMAN. I Credwn mai doeth yn mhwyllgorau y cylc.h fyddai cynal ambell i édfod, cwrdd cys-tadleuol, neu gwrdd llonycklol, er myn i-Iot rhnvhdh i'r bobl ieuainc i M iienil yn ystod eu hor- iau ha-mddenol. ( awn Siloam, Ban wen, a Hfnwii1. Brynamman, ,("(11 mabwys- iadu eynlluri o'r fath. Mae y dyn Î<u- itnc o hyd yn fyw i'r maes eystadleuol1 a pha ryietkl. Mac pob cylch o waith .brol1 wedi yn gystadienol y dydd- iau hyn. a' r goreu i enill y gamp o hyd sydd yn cael y clod. («iiwyd cvfartod ovstodleuoi o'r Tbatwr vrna yn Siloam Banwea, yr wythnos ddiweddaf, ac hawdd carrfod wrivh v nifer oystadleuwyi ddaef-h i'r maes villa fod cystadleu-aeth yu gydwoddol a natur a c-hwaeth y dvi: ieuanc. Bwriada pwyllgor yr eglwy* gyiial ewrdd cvstadleuol o'r fath y: fool klror, dvmhor y gauaf yma. Clywais fod Miss Mary Davies, Awel- fa, Llandilo-road, wedi enill ewpar. arian eto yn Kisteddfod Cwmgorse Isadwrn cyn y diweddaf, a. Alis-is Annie navies, ei chwaer, haner v wobr yno yn yr ail gystodleuaefch. Da lawn, mcirclieo y Ilryn: ra&ent yn enill rhyw gymaint (j jriod i'r 1!e o hvd. l'jweh rhagoch. C'awii fod cerddorfa, o grythwyr ieu- ainc wedi oychwyn eto yti than isaf y Bryn, (f dmn arwciniad Mr. Tom Morgan, hell arweinydd ffyddloii y Fite Band., Clywais en bod rkys Weiier a nos Sad^i Jii diweddaf yn ehwareu gydn chor Taber- nael, Cwmgorfce. ar y gant-awd Holiday! on the Sands," o dan nrweiniad Mr. -V.'illiam Poncrug Jon^s, gynt o Ilryn- ammau. Nis gwn sut g?nac-th y cor Ha'r band, ond hyderwn fod v gwaith off wedi troi aHan yn Hwyddiant. Dyma y w?ith gyntai i'r gerddorfa hon ddod i'r Uwyian ac hyderwn iddynt gychwyn ? n dda. Mao yn rh?n achat y ?ryn un ?crdd?r?a d?!a ? grvth wyr yn b:?od gan .Mr. E?'au "'iJliÐm8, Gt?n-K?ad, ac wedi ehwareu aH'l'Yw "oratortob" yn avu fei^trolga' a plKin daw r gerddorfa itohod i fri eto. bydd yn Brynamman ddigon o ohwareuwyr llinynoi, peth wedi bod vn bnn iawn yn y ? ar hY t y blvnyddan. Ap? y ddwy g?r?k.rr;t dda rhagdd\"nt ynte t t?rifeith? c?r- ? ? ? tidoriaeth yr h?n ardai. ? Kos Wener. yn Gibea, cawso na?erch-' iadaii grymus ar Home Rule" gan y tkinu aek»d «seueddol, I)t-. VAiii.ond, o Tlppemry. a Mr. J. TowYIl -loners, yr telod Uafurtawr dros Ddw) rein barth Si; (;:wrfyrd(lin. Ca.fw,nl cynulliad Ja,c aveit-hiau yn llav.n tan a lirwdtryd<vdd y ( ymro givl-adgarol gan y ddan. Mau Towyii ('I' pan nine yn y Setiedd ilamv ei yn anrhydeddns, ac wedi) g?Mthio yn' ddirophwys dros y rlian- barth lion o'r sir. ac wedi siN'hau mwv o .siaradwyr i'r rhanbarth nac un adod sd(1 wed i bod o'i flaen, lies ydym fell elholwyr trwy liyn yn cael yeiiydig oi hanes y iriat<>rioii ddygir gerbron y beni'dd a'r wlld. LlwydJiant i'r aelod da Towyn i bregethu "Horn." llulo" a'c'fttrn a tydd i oithrynnvyr rhyddiù y! wl;, n j^iarbaed i roi tan a pha>g*xlau( lawet eto J n yd y Pliilisttaid, nes eu difa yn llwyr o'r tir, er codi hadau iach etu yn naear Ryddiiy<lol gwenn Cymru Gwnaed i'r Senodd s.'ir.io Accn glir ein gwlad. gofio Cymru mcwn mawrliad. t yniru lan a golau, Ðw !o'i thou a'i thant, Cymry fo'n ei sWjxJdan Cyniry fyddo'i pblant. Ammanydd. ———— L

CWMAMMAN. Y niae tua 30 o weithwyr wedi eyeh- wyn yu ng.vaith yr Inn (y Raven), a 15an 0 tua 200. Da er hyuy yw fod ptart ■wedi cymeryd lie, ac hvdeiwn y tyf y tip mor dal a Thurcan cyn y ceir ^njjhv" dfod yn y Raven eto. A. Si- Cyn cychwyn, cvfarfyddodd y gweith- wyr, a phaeiwyd plaidlai-s o ddiolch- gaxwch i Mr. Bob Edwards^ y 11 c-lieek- weitjher" adnabyddus, am ei la-fur diflin, ac o ymddiriedaeth ynddo fel gwvddog cvwir a da.. Catondid tnawr yw hyn yn ddiamheu, oherwydd yn -vs" diflasdod hir tipyn o bwnc yw dal Ibeb dmmgwyddo rhywim neu gilydd. | Ond pam yr aeih gweithwyr y Raven i godi y "r&iL." yn y TyHwyd? Oni- 8ae am hyn pwy wyr na welid Abei-fflaeb yn fflachio, ac yn cychwyn yn sydyn eto, foi y gwnaeth droion o'r blaen. Yn ddiamlteu un o ryf-eddodau Euroj>e yw y St. Gothard Tunnel, a champwaith poirianyddol y ganrif o'r blaen oedd ei wneud. Cymerwyd yn a-gos deg mlynedd i'w g.vblhau, oherwydd y mae dros naw milkir o hyd drwy graig gallesti I i (granite), a tiian yr Alpri rhwng Swit- •J- serfciad aa Itati. Pan vn m vn'(t drwyddo rai hlynyddiwi'n ol galwai fy iighyfaill o Frynaminan fy eylw at y ffaith ci fod wodi ei orpben mor gynted am fod gweithwyr yn gweitliio y ddeupen iddo -—o du Switzerland ac o du Itali. Ond Tsyndod mawr i ni oedd fod y peirianwr (Migu?eer) wedi cadw y pwynt i'r dim bron, mor gywir fel nad o?dd trwch bron, rhwng y ddau barti pan ddaeth- Haw ,ant i gwixid a'u gilydd ar orphenia-d y ttnaith. Ond t>am -acmiwn Am y wyrth ar y Cyfandir, oherwydd y mae wedi ei goeod yn y eysgod mewn glofa y gwyddwn i am duni er's Ilawer dyddh Gwn pwy gaiff y "oont.ract" i wneud y "tunnel" o Dover i Calais. # 086 meiUlwl mai dieithriaid yn unig i gilnt waith yn rhai o'n glofeydd, ac fod glowyr Cwmamman yn gorfod erlid toe w teuluoedd yn Alho nty cy mine r a manau era-ill. Ar nos Sul meddyliwn fwy o lawer am Daith y Pererin 7iag am. y Beibl, (?herwydd y mae pac nou faich gan bob yn ail ddyn wolwn yn myn'd o'r lie, neu yn dod iddo. tu o'r pethau mwvaf gwrthwynebus ddaeti, j'n rhan oedd gorfod myn'd yn jjgwmm'r pac oddicartref ar nos Sul. m Gwelwn f(yf I gweithwyr y Garnanfc (y g'ti&i t.h &1catI) lawer o lionynt wedi cael gwaith yn Mhontardulais, Gor^einon, a manau agas eraill. Nid ydynt hwy yn wahanol iawn i bregethwyr y Method- if;t.il%id. Ant i ffwrdd foreu Llun, a deuant yn ol nos. Sa dwrn, tra yr a y preg-athirr i ffwrdd nos Sad wi n i ddod yn ol foreu Lhui. Mewn rhai pethau y maent yn aahebyg iawn. Gwjga gnr«ithwyr y Garnant eu dillad goreu i tfyn'd at eu gwaith, ira gwisga'r preget-hwr ei ddillad gwaith i fyn'd at y gwaith goreu. Bwyd i un (os na fvdd jffi. y lodgings gavh.) õydd gaa y gweith- iwr yn ei gwdyn mawr, tra y mae bwyd ddau neu dri chant ga.n y pregethwr mewn bag hu.M1. Bara'.r hvw-vd" sydtt gan v prgethwr, su- yn ami "Itiara Baker" gan y lodger druan. Rhyw un neu ddau fycld yn beimiodu gwaith y gweithiwr, ond bydd pob ffwl a i'r synagog yii mesur a phwyso gwaith y pn-ge-thwr. Cyn y dvchiveJ y gweithiwr L'i bai i'w hriod yn y Ga-mant bydd I [,I ii- el, sAN'l It IN-efli mynd o hono am, ddiod-fain, klppers, lodgings, a thren, a bydd v ewdvn bwvd yn wag; oud daw y prcgethwr '.1.'1 bai bob dimau i'w wreigan, "oherwydd vr hall I)etha-ii hyn .t rcddir iddo yn vcnwaaieg. a'r hyn gorona. y éwb-l yw fod y bwyd yn paral y bag ba-ch fel y hi-itwd yn y cetwrn" yn amscr Elias Mae'r araw vji myn'd; ui ddeuwn at y mater hwn eto. Nid oedd i' w erfyn ond fod Hiai yn cenfigenu am fod Mr. Tom Morris wedi caol ei anrhydeddu a. J.P. Xa hidiweh gvfaill. y mac mwy yn lalch eich l)úd i oistedri ar y fainc yn Amroaniord. a deuant i'ch gwelVl yn awr ac eihvaith. Yii fly lid, coita- dutgarodd." Symudiad yn ei le oedd yr un i ga&\ holl Aeloflau Cyngor Siwi C-aerfyrddin gylamoddi Pwvllgor Addysg y Sir, a is oedd genym wcFd Mr. Tom Morris y-n dadleitii frwd dn*, y cynyg. 0 hyn Jlan bydd gan bob wmydogaeth ei ;uK'lod ar yr Education (Committee. Nid ?cs ond ychydig nynydda? oddiar p^u ymffr?titu Annnanfo.rd mown dau aftfd ?u y p-vyHgor h'.?n, s?f Mr. ?V. X. Jon'? i'r d!w?dda.r Gyruel caredig, tra ninau ) Fiynumman i Lynmoch beb yr un. Bydd genym o liyn allaii Mr. Tom Mor- ri.i a -Vfr. Gwilym Vaugban. Sibrydii Rawer air. C)1 cyfeillgarwcli, ond yn y drafodaeth tichod yr oodd W. N., Ammanford, J.P. Cuma-mman yn dad- leu'n frwd yn erhyn eu gilydd. Y mae gwahaniaetli rhwng cyfeillganvch a eli y n ff oneiddi weù. Yr of>{ld ,ttitb yn cynyg am y contract i osod y lampau a'r pileri nwy i fynv drwy'r dvffryn, a dewisodd y Cyngor wasanaeth Mr. Fuller. Golyga hyn 200 o lampau am tua £ 500. Da ge-nym ma: un o fasnachwyr y He Bydcl wedi cael y job <B]c'r oedd pobl Ammanford fivdd y pileri o bt-cs, fr-lly pan fydd y lleuad yn llawn ni fydd angen goleuo y nwy oherwydd y disglaerdeb. Proifi popeth fod y byd yn symud yn y blaen, rvu ïJ 01 i rywle Eel^y gvfyr y darllemvvr un o blant Biynamman yw Dr. A'anghan Thomas, ac i wraudo ei gor vn jx-rfformio yr Apostles yn yi Albert Hull y liog Lun o'r blaen daetli tua 70 i bnvr i'r dref o'r Bryn ac o Ddyffryu yr Amman. Arddercnoa. Xos Sadwrn yr oedd Sani Langford ac apostoliou oraill yn perffonnio yn yr un dref. a daetli o leiaf 200 o'r un cymyd- ogietliau i fwynbau y wledd afiach. Yr o.(I,ct gwyneb hardd yr Hen Del( wni nmniaii, yn gv^ isgo gw g yn ffeiiesl;- JI'l-trll AVel"(l fed cSctthiau ei Cbspman with wel'd fod effeithiau ei allatt gynted. i Y dydd o'r hlapn, yn (33 wd. Haddwyd :hall farwol AYni. Jenkins, glowr, yn llg'hladdfa'r Eg!wy«. Yr oedd yn un o lien frodcrion v He, ac yn abacii er's blynyddau- Bydd yn golled i eglwy- Calfana ar ei ol, oherwydd yr oedd yn swyddog "da a nyddlawn," ac yn un o sylfaenwyr yr eetwys ieuauc weithgar yn y lie nchod. Arhosai gyda Mrs. Mary Clones, Garnswllt, ei fam-yh-ngliyfraith, la Ãt,dy ar ei 01 eneth ieuanc, heb tiv I n imam yn awr, i ;ilarii. Nid acbhpwyd ai ig^veddillion yr yinadawedig i'r Eghvys, ac nid yw yr hen frodorion yn cofio am- iis^'lchiiwl cyffelyb. Cofier mid cuLni o ttu Mr. Williams, y ficcr parcbus, oedd hyn. Gwasanaethwyci ai iuu y *Mnld ga.n Mr. Tones, Calfaria, a chan Mt. Thomas. Bethesda. t: Daetli torf fawr yn nghyd prydua^T? clydcl Sadwrn i hebrwng gweddillion niarwol Mvrddyn, haohigenyn wytli mlwydd oed Mr. John William*, ai blind, Hawtjiorn ViUa, Tircoed. Cladd- wvd yn nghladdfa newydd Bethewla. Er yn deulu lluosog, nid of-(Id. un i'ii- :trbp<l o'r aelwyd hon mwy nag o ael- wvdydd eraill. Gwvddom trwy brofiad y bydd ei le yn wag am flwyddi hir. A'r Iesu a alwodd ato facligenyn." t: B!in genyni yw vsgrifenu hefyd anr farwolaeth Mr. Tomos Walter, glowr, Heolybont, Glanamman, yn 65 oed. Hunodd dydd Iau, a chladdwyd dydd Mawrth yn nghladdfa Hen Bethel. Bui yn glaf am dros 13 o Hynyddccdd, tic' ?u ran o r tym?r ucibod bu yn o-,ofa-ul am y ddarllenfa yn Hen Y ldy mn- lloi. Treuliawm lawer awr ddyddoro! yn ei gwmni yn yr ?u y?gddy, oher- wydd oeid yno beunydd dan, a stori, a; Tvsyn- Gynnifer o'r cwmni sy'n ab- ;(.jinl onide erhyn h'eddyw ? Hcddwch i wch Tomos AValtev, a hyddecl Rliag- uniaeth 3 n dynor o'i woddw lofurus a 1 ilant. Garnantydd ? Mr. John Jow?, ?ant naen, feirniadent yn n?bwrdd cystad- ?uo) Stepney HaU Ms Sadwrn, al .IcaUwn mai ychydig iawn o gam wnacki? :)herwy(ld doe$ neb yn cwyno. 17; H Buwyd yn hela, cudno aj- iynydd y Bettws vr wythnos ddiweddaf. CnTdd- ivyd wrth dy yr Hen Be' Sy' lawn," iwd dros y mynydd am oriau ac ni hodwyd ond un cadno ieuanc. Pe ie-uid i lawr i'r cwm codid ugeiniau o zadnoaid yn mhen ychydig funudau. 0 0 0 Y tuae rhai cwn yn byw ar eu "bwyd eu hunain." ac nid rhywbeth wna y tro iddynt. Ham ddewisodd y Great Dane y dydd o'r blaen, ond ni synwn os na iioddlona heb "ham and eggw" y tro nosaf, a llian gwyn yn y fargen. Canwr ac adroddwr llwyddianus iawOi yw Mr. Rhys John Roberts, mab Mr. Phillip Roberts, wedi profi ei hun yn ystod y gauaf hwn, ao nid oes angen bod yn broffwyd er gallu dweyd fod iddo ddyfodol gwyn os gwna y goreu o'i dalent. Allan o nifer fawr, efe ddygodd y wobr yn nghyfarfod Calf aria nosi Sadwrn. # Yn ddiathheu un o'r cymdeithasau goreu yw'r "Young Worshippers' League" sefydlwyd yn y lie gan Mr. Rhys J. Huws. Mr. Dai-id -NtorZnt Rees. Plough Shop, yw'r ysgrifenydd ieuauo llafurus, » rhifa'v aelodau eisoes 123. t: Peidied neb a threfllu i fynd oddi- cartref tair wythno^ i'r Sadwrn nesai, oherwydd cynlielir cwrdd mawr Cymry C'wmaniman y diwrnod hwnw xrwrddj Gwyl Dewi, a deallwn mni hwu fydd y goreu gafwyd hyd yn hyn. # Ac ar Ala wrtli y 12fed a'r 14eg oeir cantata. Bethania, a, full orchestra band yn gyfeiliant. Peth 11a chafwyd yn y C-w-p4 o'r blaen hyd y gwyddora lit «= Cofia'r darllemvvr i Afr. Aneurin Williams, y boneddwr otbolwyd i'r Senudd dtqo 1M D u&Uaja A da d<i o'r blaen >iarad yn Bethel Newydd ychydig I nosweithiau cyn dewieiad Mr. Towyn Jones yn gynjycbkrfiydd TVhyddfrydwyr Dwyrain Ca-erfyrddyn. tr n o achau'r hen Iolo MorgaQirg yw Mr. Williams, a rhanbenchenog mewn gweifcbiau haiarn mawrion, ond dewis«ftdd etholaetli woithfaol ef o Aaen Stuart, mi o swydd- ogin y 11 ythy r gl u d wy r Cpogtmen). Synwn fod Israel filoedd o flynyddau'n I 01 wedi addoli 110 aur, tra yr a gweithwyr drwv yr un i £ performance bob dydd tra gelwir hi btddy-w. Heb a-mheuaeth un o arddwyr mwyaf Dyffryn Amman yw Mr. Joe Llewelyn, Tircoed. Y dydd o'r blaen tynwvd o'i ardd bana-sen (parsnip) hynod iawn. M:w'n hollol fel crwt bychah, yn berffaith i gyd, ond y pen. Cofier nad C., freak yw y rliyfeddbeth, ond y mae wedi tyfu yn hollol fel y trcfn(xi(I y garddwr cywrain iddi wneyd. Talwyd ceiniogau yn ffair Cwinamibin am edrych ar bethavi mil mwv sal. I J ohn Jems. I .————? ?————

MINION AMAN. I Damwain flin inwn ddaetli i ran Keneth fecban s.a.ith mlwydd oed Mr Giraldus Griffiths, Catban-terrace, dydd Gwener diwetklaf. 'Roedd hi a chyf- eilles iddi yn digwyrld chwareu gerlLiw'r tan, ac rhywfocld fe aet-h foil (lillati yn wpriffiam. fill faxal- ym n)bnychyd1.g oriau. Llosgodd ei tha<] ei ddwylaw yn arw Ai-rtit ge;,io mygu y fflamn,ii oedd o'i chylch. Cy<lyindeiinla pawb a'i rhieni yn eu galar dwys. Cafodd gwr ieuiinr o Sais, o'i- enir T. Branchett. gynyg cas am gael ei ddawedkl yng nglofa Pa.i)tyffvuiioti nawn dydd Ian. Gweithiai ,g:nlu'r wstshery newydd, i chftfodd yr olwvtiicni i,i ao-I ar ei ddillad •iiywfcidd. Cafodd ei ryddhan yn wyrth- ol drwv i'w got dorii. Dyrnunwn ad- eriad btlan iddo. # m m Cyfarfotl hwylus gafwyd yng nghape.1 y licttws 110 s Fa wrtli, daIl nawdd y Gymdeitha.s Ddiwylliadol. Cafwyd dadl rhwng Miss Essie Julian a Miss Jane .Joiit-s ar Pa irn ai cyfaill ]--oil lyfr syd<l a'r dylamvad cryfaf ? Traethodd y ddwy eu barn yn liyawdl, a i-liaed ym- ddiddan frwd gan yr aeloflau. Ell Or. Esmond, un o areithwyr mwyaf mwyaf liyawdl yr Iwerddon, yn iarad nos lati diweddaf yn Neuackl yr Ifor- iaid, dar, nawdd y Rbydiifryd\>vr leu- aine. Mr. John lewixi Y.H., Bryn Rhug, lvw,y<tdai. Catwyci gwledd o'r radd uchat, a mvvynhawyd ei araeth ar Home llnlo for Ireland yn fawr gan bawb. AJae pobl ieuain? eghvys Ebenozer yn bwriadu ffti,i,tio cvMnni dramayddol ar fyider. Nid oe« cisieu petruso ynglyn a llwyddiant mudiad o'r natur ynia. Rwydd hyn iddynt yn cu hymgais ncwvdd, # Trist iawn yw y newydd. ddaeth i'r lie o New Zealand am farwolaeth Air. Alor- gan Thomas, mab "John Thomas y crydd," fel y mae mwyafrif o hen dri- golion y lie yn ei adnabod. Yr oedd yn wibcnheddig^ ol; mwdi i'm- gr*-srt, a clrai wrJiudilkid cynes gan cawb pan y deuai ar ymweliad a'r hen wlad. LlaJw frwyd- ivodd yn galed oedd ar y cychwyn, ond :drwy ei ymtoddiad a'i egni diflino daeth i fri yn y frddir bell. Melus fo'i hun yn mro yr estron. lit: Gorfodwyd niynd n Mis. Jeffreys, Hall-street, i y-ibytfcy Abertawe yr wyth- ddi^eddaA. Nid yw wedi bod dan {Mniaeth y meddygon eto, ond gobeitli- iv/11 y bydd hono yn ilyddiant hoilolpan y cymer Ie. Da genyin allu dweyd fod Mr. Percy Jeffreys, mab yr uchod, Medi ttoci yn ei 01 o'r sanatorium, ac mae yn beimlo ei hun yn hoenus unwaith oto. Mau "Home Cirde" y A'.At.C.A. yn pa-rhau i ddenu'r torfeydd yn Ivirhaiis. Cafwyd C'wrdd hwyluw iawn y Sul di- weddaf. Yr unig achwyniad geir yug iiglyi; a'r uchod yw ei fod yn denu'r bobl ieiutine o'i- ysgol gan yn y gwahauol ? ey'm an f aoedd oglwysi. Gresyn llyn, a'r crmanfaoedd canu megis with y drws. Cynhaliodd plant y Gwvnfryn eu ouiitatt yn Neuadd yr Iforiaid nos Iau a nos Sadwrn diivtq daf. Aethant drwy eu gwaith yn rhagorol dan arwein- yddiaeth Mr. Tom Jones, greengrocer, r.il)<)t-roa,ii. Daeth cyituiliadau da yng aghyd i'w gwrando. # Bwriada'r ( hristian Temple roi croesaw tywysogaidd i Mr. Gwilym Jones, yr oragnydd nc-wvSd. Trefnir sociate i'r plant ac i'r bobl mewn wd er gwabodcj y gwr fftvylaidd i'r lie. Mae eisoes wedi dangos ei allu i chwitrett yr oftcryn, ac nid oes t\mb.ettaPth na fydd i ganu'r oglwy, loewi gryn dipyn drwy ei ymdrechion ef a'r arweinydd. » Mac ffryndiau Airs. Arthur Daries, Bettws, ag Evan Jon, Rhj-daman, n edi ti-efnu i gac-I darlitji ac art tinion" i'w cynorthwyo yn eu biinfyd. DLsgwylir i bob dyngarwr (a phwy na dhar gael ei alw felly ?) wneud yr hyn a alio i helpu yr achossion teilwng hyn. Gwnaeth y ddau eu gorau dros rai fu yn yr un amgylchiadau a hwy gynt, x wele i ryfle i dalu'r caredigrwydd yn of. Iitt » Cy nhaliodd y Cymrodirion eu iie-is- teddfod nos Sadwrn, a cliafwyd noson braf yng nghwmni cerddorion a beirdd y fro. Y Parch. Resser Trans emlkxid y gadair am goxxid-goffa i'r Cyrnel Alor- ris. Nid oedd y cynulliad i fyny a (lis- gvryliadau y pwvllgor. Daw n well y tro nesaf. Gwilym Mvrddin gkwianai y beirdd Mr, T. M. Evatts y lIen orion a'r Mri. Gwilvm Jones a D. W. Lewis yr adrain gerddorol. # Curodd gwyr Rhydamall y Swansea Seconds yn L?wdd y Sadwrn diweddaf. Bu ih?t o hObl Leeds yn ceisio denu ein chware?wyr oreu) oud gwrthod mynd wnaethant. I Amanwy.

I PENYCROES. I Dydd Mawrth cyn y diweddaf bu fai-w Mrs. Roberts, anwyl biiod Mr. E. Roberts, GorsUus. Da^arwvd ei rhan farwol yn mynwent Cn-pel Penygroes dydd Gwoner diwetldaf. Cafodd angladd parchus iawn. Gwasanaethwj'd yno gan y Parch. Berian James, B.A., a'r Parch. Job Herbert. Cydymdeimlir yn fawr a'i phriod a'r plant bychain adswod(I ar ei 001 yn eu tristwcli a'u galajr. # # Nos Iau a nos Sadwrn diwldaf rhoddodd cor Eglwyx Penygroes, o dan arweiniad ga-iiiiog Air. AV. Dyfnant Davies, ddau berfformiad ardderehog o'r gantawd gysegredig Aloscto tie J Deliverer." Yr unawdwyr oeddynt; Tenor, Mr. HAxrY Wi)iiam, base, Mr. Harry John gopraaos, Miss Thomas (Gor»la«i) a. (Caste! 1- rliingyll); contralto, Miss D. Emanuel. | Cynorthwywvd y cor gan gerddorfa'r eglwys Y cyfeilydd oedd Mr. Nathan j Hugheis, a'r cadeiryddion y Parch. Berian Jameosl B.A., a Mr W. Williams., Y.H. Yr opdd y gwemidog yn prophwydo y bydd yna. gapel newydd eang a hardd, gyda "pipe organ" prydforth ynddo, erbyn y gantawd nosaf. Wn i ddim a Gas e.Î61au oapel vii fwy ar 17 ndeb yr Anibynwvr ar Benygreos. Alae yn3 ddau gapel gan yr en wad yn barod. Peth doeth, vn ol fy meddwl i, fyddai adeiladu capeli yu He'¡- canghenau «ydd iln perthyn i'r eglwy» yn Caerbryn a Cha^tellrhingyll. Mae saint yr ardal- oedd hyny yn gorfod g»neud tipyn o aJberth i ddringo fyny yma i'r cyfar- fodydd eglwvsig drwy hob math o dywydd. Perygl lktner yn M-henygroes- ydyw credu fo(I vn rhaid dod i'r mynydd hwn i addoli. Gwneir parotoadau is mewn Hawer lIe ar gyfer datblu coffadwr- iaeth Dewi Sant. Welaig i ddim byd o'r fath yn cael ei gynal yma er'is blyn- yddau. Paham na allwn ni gael cyfaa- f<xl o'r fath eleni? Mae yma ddigon o Gymry gwladgarol, yn iiiaradwyT, beirdd, a chimtorkm penigamp, rod<Lent eu gwasunaeth ar unwaith dim ond i rhywun osod y peth ar droed. W Mr. Tom Thomas oedd y buddugwr yn nghyfvtadleuaeth y "mouth orgam" yn y Cinema yr wythnos aeth heiUo. Yr oedd yn dda caJon gan eu lu cyf- eillion gael y fraant o groewu y brawd ieuanc hawddgar Mr. W'. Morgan, Heol Bryn-y-Oawr, ar ei ddyfodiad yn ol i'r hen ardal. Cyn iddo fyn'd ffwrdd bu'n gweithio yn nglofeydd Caerbryn a'r Emlyn, lie cafodd fantais ardderchog i wneud Hawer o gyfeillion iddo ei hun yn mhlith y desbarth gweithiol. Dymunaf iddo hir oes, a phob lwc yn y dyfodol i fod o wabanaeth i'w wlad a;i genedl. Ee agorwyd eghvys hardll-canghen o'r Eglwys Sefydliedig-yn Carmel yr wythnos ddiwetldaf. Chefais i ddim o'r fraint o fod yno fy hitnaii; am hyny niflo gwn pwy fu yn pregethu yno, ond clywais fod yno le rhagorol. Dywedir mai a mean cloc-ii eglwy« yn y gorphenol tywyll ydoedd tarfn cyth- reuliaid. Atiae I)etlitii wedi newid erbyn hyn—galw cythreuliaid yn nghyd y mae yn awr. ? Clywak; lawer gwaith iod own wedi cap! eu saethu am ddwyn haner mochyn. neu gwneud tlivw driciau eraill cytfelyb, ond dywedir fod llawer un yn cael plwm J'ma y dyddiau livu heb fod yn euog o bechodau cvhoeddiui o gwbl. Dyn ieuanc sydd yn cael galwadau mynych i vvasariaethu fel cyfeilydd mewn cantawdau, eisteddfouau, a chyngherddau ydyw Mr. Haydn Jonvis. Mae wedi gweithio'n ddyfal yn y hyd loorddorol. ac wedi bod yn llwyddianus iawn. Dringed yn uwch eto. Sibrydir yn dawel fach ei fod wedi cael ei argyhoeddi fod dau yn well nag un. Amser a ddywed. » 8: Clywais mai Air. Tommy Davie,s gip- iodd y wobr am yr unawd a gored ar y crwth yn y Cinaiui. Morus Jones. I

CORSEINON. I Cymdeithas y Cymrotlorion.—Cyn- lialiwyd cyfarfod rhagorol dun nawdd y gyril(ioitha.s uelvod yn Methleiieiu, Peti- yrbeol, Gorseinon, nos Iun, Ionawr 29. Yi- oedd yr adeilad yu llawn hyd y drysuu, a'r mwyafrif o honynt yn bobl ieuainc. Llffnwyd y gadaii- yn ddelieuig gan y brawd Mr. Edward Hughefi, Gorst^noii. # # Wodi axaetit fer a thanllyd guji y oadeirydd, galwyd ai- "Arwr Elli i rodcLi'r ga-n agortadol, a chatwxld yr "Ornelit." mewn ernest nestcmlem fod yhbrydiOu v dev rion gynv vn bresenol. t, ntt adroddvvyd Bedcf y Dyn Tylawd gan Mi-js Adelaine Clement yn rhagorol. # Galwodd y cadpirydd yn awr ar anvr y cyfartod, sef y Pareh. D. M. Da-ives, Waunarhvydd, i draddcxb ei a-raetii ar Ben Bowen." Llawenydd mawr i mi oedd gweled cynifer o bobl ieuainc yn v cyfarfod i wiando yr araeth ardd«!rehog hon., a dyna hefyd oedd teimlad yr aieifhydcl Nid rhHedd gan hvi-,v i Air. Dalies gat(l cymaint o hwyl wrth dra- ddodi, ae j minau gael cymaint o hwyi wrth wrando :81: Wedi siarad yn wresog. yn ol aj-fer Mr. Davies, am yn agos i haner awr, galwodd y cadeirydd ar y Parch. D. H. Thomas, Gorseinon, i'n nanerch. Caw- soli araeth rhagorol ganddo. A pel i odd yn daer a difrifol at y mamau i ofalu am yr iaith, yn neillduol niaiiiait ieuainc. gi.,tradT;-(-It (tjmraeg ar yr aelwyd," meddai Mr. Thomas, "a (+ivitbiii fer ched, siadadwoh G.vmmeg ar yr heol," an anogodd hawb i wneyd eu goreu 0 Haul y Cymrodorion. # # Yrna galwyd ar Mr. T. R. Johns, ysgrifenydd* y gymdeithas, i anerch y oyfaiforl. Anogodd ef y bobl ieuainc i fyn'd gartref o'r cyfarfod a meddwl a.m yr hyn oedd Mr. Daviefi wedi ddweyd am y dvn iftíl/atlc rhagorol Ben Bowen. Galwodd y cadeirydd ar "dculn bach Penquar i gymeryrl rhan, a gwnaeth- ant hyny yn ddoniol dros ben. D.iolch yn fawr iddynt. Yn ci canlyn hwy daeth Mr. Ellis EV3d1S i ganu unawl mewn ysbryd rl-,agoirit. W(.-kii diolch yn wreseg i bawb am boii cy north wy, oeth pawb sartre' gan ddymuno cael cyfar- fod i-L yg yn fuan.-Il. R. J.

PONTARDAWE. Cafwyd cynghwdd ardderehog yn y Neuatld Gyhoetldas itub 1.1.11 diweddaf, yr hon gvnhaliwyd er budd y brawd Air. J. J. AVilliams, Trebanos, yr hwn sydd yn dioddef o dan bwys atiechvd er ys dros fhvyddvn bellach. Mawr dda oedd geuym wckd y ncu?dd mor Uawn a'r nosou mor anyuiunol 0 wlyb & garw. ,io,i?n inor anyiitunol o wlyt) a garw. Cymerwyd y gadair gan y Parch. Joe.l Davies, ficew y plwyf, a chymerwyd rhan gan y rhai canlynol: Soprano, Aliss Edith Jones, Landore; contralto, Aliss Bronwen Williams, Llandilo; tenor, Mr. W Pryse Rees, Gwaun-cae-Gurwen; base, Air. Gwilym Lewis, Pontardawe; orythwyr Alri Maries Williams, Tre- banos, a Mr. A. W. Jenkins, Llansam- let. Chwareuwv-d ar v chwibanogl gan Mr. Willie Gri&tlis, C3yda<;li, ac ad- reddwyd gan y Alri. Tom a Oliver Jones, Pontardawe. Cyieilwyd ga-n Mr. Isaac E. Hopkins, Trebanos. Tystiolaothodd pawb yn dda am y gyngjierdil, ei bod yn aanrywiol. dydd- orol, ynghyd a chaeil ynddi gryn lawer o ddigrifwoh gan yr adroddwyr ieuainc, y Mli. Jones. Blin iawn geoiym gofnodi marwoiaeth a chladdedigaetli sydyu Mrs. Davies, priod All. Tom Davies, Ynysmeudwy, yr hyn gymerodd le yr wythnos ddi- weddaf. Ychydig wythnosau yn ol gwnaethom nodi am go ifltfftiTd ddicn wyd dod d i'w mwlJ. yr hwn deiTOtki flaen oi dtood yn y "shear" yng ngwaith Giant awe, ac yn ysbytty Aberfcawe oddiar byny, yr hyin yn ddiamheM effeitbiodd yn fawr ar deimlad tyaier yr ymadowedig. Yehydig fisoedd liofyd sydd oddiar pan aetli ei mha-b hynaf i'r wlad bell Awstraba. Atae Mr. Davies mewn dyiroedd ohwerown iawn rhwng y cyfan ar ei hoi. Cbddwyd ei gweddillion marwol yn nghladdfa henafol yr .VUtwe-n prydnawn dydd Imi di weddai, pryd y daetJl torf aruirferol o fawr i dalu y gymwynas olaf iddi. (hvaa nat.tlnvyd ar yr a-cJiJysur gan ei pharchus woiuidog; y Parch. Roland Evans, yn dyner, byr, a phwr- pasol iawn. HNldwdt i'w Jbtch. Daw angeu heibio ar ei hynt "n drrst fi ham* megiis cvnt, Gan gwympo'r hen ynghyd a'r gwarn I bricldeil oer y glyn a'r llan. O'r fuchedd hon i'r ssvnctaidd wlad F.;u chwaer esgyuodd mewn mawrhad, A'i theulu'wyla'n niwl y Ilaivr Mewn hiraeth dwys o'i phalli 'nawr. Aeth heabio'r bedd 'nol cario'r groea I gartref gwyn tragwyddol oes, Ac yno tyf yn mthliteh y saint Yit nghwmni Duw, mwr > w ei braint. Cyiuawodd y boneddwr haelfrydig, Mr. C. G. Gilbertrion, aelodaii hynaf cor li^glwys yr Holl Serntiau, nos LUll di- weddaf. Cynorthwywyd ef gan Mr. E. W Gilbertson a'r Parch. Roland Thomas, curad. Rlwxklwyd anerciiiadau ar yr ach'ysur tarawiadol a buddiol iawn, yr hyn oe<ld yn gosod gweith mwy :tr y wledd foethus. Deallwn iddynt fwynhau eu hunain yn gsimpns. Blin genym fod y gwaith yn parliau yn seipii-. Anymunol iawn ydyw gweled irtail cynhaliaeth vn agos i fit o weith- wyr yn segur, a hyny o herwydd ang- hytlfod mewn un rhan lechan o'r gwaith Gobeithiwn y tyrr 3- wa\T un o'r dydd- iftu yma., fei y try r olwynion fed cyat. dt. ii Deallwn tod niter luosog; ac sydd yng ngiyn a'r aiighydfotl uchod wedi cael t/alu dirwy drorn yn y Ilys Heol dydd G,v,c,r.-er diweddaf am <taBu' "tools" lawr wrth reswm. Piti garw nad ellir gwastfwlkau pethau heb wn?ud hynyn? hefyd, onid?? # Peth arall sydd a llawer iawn o siarad arno y dyddiau diweddaf hyn ydyw'r t-a-i dinystriol dorrodd allan yn maelfa Cynideitha-. Gydweitliredol yr Alltwen. Eel y gellis tybio, y macho siarad yn am- rywiol iawn. Beth by nag am hynyna, mae'r golled yn fawr. ? Ond cawn ar ddea-ll lHi yw pethau cynddrwg ax; nlae'r eyhoedd yn ei feddwl. Gwelodd y pwvllgor yn dda i oliirio ell cyfarfod cyffredinol obwiu- torol, yr hwn oedd i'w gyniial nos Fer- cber divveddal, hyd d<lyddiad pellach, pan y byddant mi alluog i roddi pob manylion yng i-tgiyn a'r sefyllfa hre8fnQ] medi't- golled i'r aekxlau, yr hyn sydd yn dyfod oddi amgylch yn di-a rhagorol tinvy gynorthwy bechgyn gallu-og,, cyfar- wydd mewn anigvlchiadau fel yr uchod # # Deallwn fod galw ma-wr wedi bod am yr ystafelkiedd, sef hen swyddfeydd y Cyiighor Dosl)or-til., ar waith y Cynghor yn oil rhoi i fyny i fynd i'r rhai itewyd<l. Ac yn wii- raafl'r ffaith a nodwyd wedi profi fod yitii dipyn o halen wedi ei osod arnynt mown rhent Pwy ,sydd i dalu tybed ? Cwyiiwr.

DYFFRYN CWENDRAETH. Yr oeddwn wedi meddwl, svr, y tro hwn alw sylw darllenwyr lluosog yr Herald at rai o hynafiaetha u y dyff- ryri, ond gorfoda amgylchiadau cyni- deithasol a gweithfaol i mi newid ar y cynllun. R.baid i mi fod yn debyg i lamf-e.U bregethwr wcithiau, os am ddo<l vn boblog'i-idd,. ac i y "crowd" i (waeddi "Dyma bregethwr mawr," 1''I(i gofalu am dorri fy nghylvoeddiad yn amI. ac i swyno y gynulleidfu ar y 8ul a d.igoli o chwcdlau a hen storiau Igwrachaidd (tiopau cryddicm ac cillwyr. Os y mae han^s Mordeoai fydd y t°styn, oofio fod holl amgylchiadau a digwydd- [ iadau yr wythnos flitejiorol yii. cael eu loydgymysgu yn dda, HeR gwneyd v gyn- ulleidfa <lan effeithiau y farce and buffonnery, w hich are .sen-seless and vul- gar." ac i baaio ;l through the whole gamut of c-motiüll-from itilarlotis la-tigh- ter to deep-eyed grief and some were tempted to say, He is a, tlirlllei- I ? Cofiwoh chwi, syr, nid ohwedlau di- sail sydd genyf er hyny y tro hwn, ond hanes ymddkklaniou g^merodu le un- waitli rhwng yr balicns ar y parting (Iwbwl. Y pwnc fu dau sylw oedd dewis is-oruchwyliwr i Ddosbarth y Glo Car- reg. Gan fod yr adg wrth y drws i'r etholiad olaf i gymeiyd lie, ni fydd yn un niwod i'r wlad glywed peth o ha.neis yr ymdrafoidaeth C a-itf pob un siarad yn iaith ac arddull ei hun. Wil—AYel, hoys, beth i c:hi'n feddwl am yr haid grot ssydd yn cyuyg eu hunain i ni fel sub-agents 'a&wi? # Phil—Beth wedes ti, Wil ? Haid o grots wyt ti'n galw y rhai yna sydd yn sgolaxs mor dda, ac yn fec-hgyn ro aioi am dori glo hefyd, w yn neillduol rhai o honynt. Y macnt ar y maes er's blynycklau belladh yn cynyg am ryw job neu gilydd, ac yr wyt o'r wyneb i ah- y rath enwou ar y goreuon fedd ein glo- feydd. m Wil.—Disigwyl yma. Phil. Yr r i yn dweyd wrtbot tf ragor na 'vna—fod y mwvafrif o honvn nllw yn gwhod dim am dori glo, mwy na thwrch da."ar am y blaned Mars—dim ond eu cheek i gyd øc yn wir i chi, dyna'r boys am dani he<fdyw. Edrj'chwoh ar ein check- weighers ri. Pwv ydynt r1 Nid hen lo- irvi- profiadol, ond lhyw grots heb wy bod <hm am dori glo mwy na'r sprag 'na sy'n Haw i. Digon o cheek a tbalod, chi ewch tl'wy'r byd yma heb weithio dim. tf 0 Evau- Dw i dddm 'run fam a IVil yn mhobpeth, ond rhaid d weyd y gwir befyd. Y peth wy i yn methu ei ddeall! vw- pa angen sy am sub-agent o gwbl ? Ond chi allwoh fentro hyn, fe fydd mwy o Rat-hod nac o lygod yn ein plith yn fuatl. Alite rhyw ysfa ofnarlwv yn medd- ianu rhai o'r arweinwyj; am swyddi yn barhaus. Xi foddlonant ar y swydd o check weigher heb aflonyddu ar eu cyd- weithwyr yn barhaus am y swydd o sub- agent, neu Labour member, neu rvw swvdd segur arall. Nid ein lies ni fel gweithwyr yw'r anioa-n peiia-f mewn golii,-g, ond eu lies hwy eu hunaiu. « Pliii-Yr wyf yn synn atooh, fechgyn, etich bod mor anwybodus o symudiadau y Dosb&rfch. Wil--Paid ti a chamsynied am ein gwybodaet-h ni. a t-lu-eia ddarllen rhagor a 'does dim isbe i ti agar dy lygaid hyd dy gluste Cllwaiitl. Na, weli di, mai y ni sydd yu right cwbl. Ti gei di "Xli Ii- etholiad hyn, fod yr h-n yi Wy i wedi ddweyd w rthot ti yn eithaf envir—mai cheek sydd yn myn'd i gario vn yr etholiad hvn; uid y goreu a'r èyniwysai Dyweoaf ragor, fe fydd mwy o strikes ao anghydfod rhwng mistir a gw^eithwyr, a threuliflu y f ederation yn fwy na ciwblu. A beth am ei n wages n i fef haliers? Byddant yn yr un fan ac y maent 'nawr, os na- wnewn ni ei-n hun- ain eu hymladd. t K Rays.

TELEPHONE: DOCKS 35. W. WILLIAMS & CO., JEWELLERS, &c., 29, CASTLE ST., SWANSEA. 4 Specialities ENCACEMENT RINCS 22 CAHAT COLD WEDDING RINes 18 CARAT COLD KEEPERS ENCLISH LEVER WATCHES COOD FOREICN WATCHES ENCLISH AND FOREICN CLOCKS ENCLISH AND CONTINENTAL NOVELTIES IN COLD, SILVER AND ELECTROPLATE SUITABLE FOR CHRISTENINC j BIRTHDAY AND WEDDING PRESENTS SPECTACLES AND EYEGLASSES FOR ALL SICHTS It will pay you to come to us to buy for Three R saftntl- LARGEST VARIETY, BEST QUALITY and LOWEST PRICE. j FOREIGN MONEY EXCHANGE. r 1 J

YMGOMION AELODAU EFAIL Y GOF. Y Gol-Wcl, f(.dJ.gyn, a oes rhyw hwne itewydd garech gael ymdriniaeth arno heno. idwyf fi yn bersonol yn blino dim eich clilyn ar hyd y llwybrau y buocli yn dmmwvo yr wythno&au di- weddaf. Hen linellau hawdd eu troedio ydynt i gyd. Y niae tipyn o arogl grug., biT^yn, a blodtni Gwlad y Bryniau i'w gael ar hyd-ddynt. Tre wch y tant Cym- r-rhywun o honoeli. Cadiior—Yr wy'n hollol o r un fam a chwi, (Jodwatadr. fod mclus Mogl blod( grug, a brwyn hen fryniau ein gwlad i'w gael wrrtll droedio y llwybrau y bu Llewelyn ac Icstyn, ao eraill yma, ar hvd-ddynt y troion o'r blaen. Cyfeir- iwyd fod gormod tuedd ynom fel Cymry i ofely-chu y Hiais umilu Ellmyn mewTi niler o gyfoirladiii. I'r sawl a dderllyn bryddestau neu delynogion rhai o feirdd new.yd<l C-ymra y dyddiau hyn, ic deim- la nad oes fawr o swvn a symkior yr hen awen Gymreig ynddynt. Y III,ae'r a.r. ddull a'r syniadau pi dwyn arnynt dflelw yr awduron Seising, neu awduro-n gwledydd estrone! ermll. I'r Cymro giwa botliau gwir Gvmreig, nid 3'w'r ddysg newydd" welir mewn llawer 0 farddoniaeth wobrwyir yn cael lie yn ei got o gwbl. Wedi iddo ei ddarllen, nid oes yn arm, ddirn. Esgym syeh- iOIl" yw'r oyfryw iddo. Caneuon syml, etrlnr, eueiuiedfg, fel eiiddo Ceii'iog, ral- haiarn, A'lynyddog. Nathan AVyn, Dyfed, Elfed, Eifion Wyn, Watcyn AVvu, a Brvnfab, s'dd yn gwrmddio yn fy nghof i. heth bynag. Feallai yr ystynr ti gau yr ysgolor-fartld yn ben-ffaaiynol. Wet, Ifoddlawn wyf i hynnv. Nid ces arnaf gywilydd o dipyn o hen frethyn fy ngwlad. Bleddyr—Darllenais yng Nghen- mcn" Ionawr ysgrif dda gan y bardd Brynfab ar y Ddysgeidiaeth ddiwedcl- ar a bjM'ddoniaeth Dclynegol Cymru." ac wrth wrando ar Gadifor tuedd wyd fi i gredu ei fod wedi yfed yn lied helaeth o shryd y "Bardd o'r HeIldre.) Eb? Hyd o fewn fe me?H d?r? o't vfjgriL:—"Hyd 0 fewn ¡ ychydig flynyddoedd yn ol, ychydig 0 fdrdd Cynir-u freuddwydiasont fod cr.n- edtucth ar <? ooT?dta?th o hononi wedi byw beb wybod y ffordd i h'nM Telyneg: ond y mae yn gysur nwuvT i ni, yr an- n yagedigion <ein hexl wedi (-fi-odi tmbL un o ddamwain; ac y mae am bell beth sydd wedi dod i fodokieth drwy ddjim- wain, yn pai-hau yn iiwy na rhai pethau y buwjd yn eu gwneyd wrth reol a mesur. 0 dipyn i beth y deallodd y mwyafrif o feirdd Cymru eu Ixxl we<li liir gnvydro ar ddisperod ar gyfhiiiau y D(-,ivii.e, Alethid a deaU am vspaid ym mhH. gyftiriad y torod I y goleiini newydd! • • Penbleth doot fit hi at. nom am claim hir a ddyddiau: metheni yn glir wytKxl i ba gyfeiriad yr oedd irynd i dir i, I)cly Yn y eyf- Iwr amheus vna digwyddodd i un o bru- teirdd Cymru ddvfod i'r ardal yma i ddadithio ar Y Delyneg Gymreig.' Yn awr am clani, ebwu wrthyf fv hun. I)Nddaf wedi fy arwain o'r ani_ alwcli dvius cyn y cyivtl y lleuad liono. keth- n in i wrando y ddarlith, a chlywais bethau y gwyddwn am danynt yn ddigon da OJ": hhnnJdoedd. Ond yn luaji gwelais fod y cliwilen ddiweddar wedi ymwthio rw gluat. RiiMKidwld biit- rwm v ddysgeidiaetii ddiweddar ini, fel hil-N-lio ati i wneyd telyneg yn iawn: ond rywiodd nid oedd ei ba-trwm yn fv moddloni o gwbl. Eeallai mai nid ar y darlithydd oedd y bai am hyny. Vwdwr Sei&mg oto(lai yn safon ini. i al- rrrnve oedd enw amlwr y safon, os wyf yn eo-nn; ond wac-tit yü y. byd am bvnv, feinilo yr oeddwn i mai j>eth. hyll oedd go«od safon a cliynllun Seismg i'r Del- yneg Gymreig. Gurnos ddomoi ddy- u e<lodd, onitc? Os cues genyeh i 8a.i ginio,-go wych a. gwin pur Oporto. Dynn. 'i wvnfyd, byd lie bo, A'r holl gyMir all geisio.' ithywlieth fel Gurnc; y teimlwn inau wrth glyAved y darlithydd yn ein gyru at draed y Sai-s i ddysgu y ffordd i bletinu telyneg Gymreig. Yr ydym wedi arfer rhetieg gonnod ar 01 y wftis i lawer eyfeiriivl, ac ni fuom ar ein lien ill bob .-unser wrth wneyd G^ well genyi ddilyn Oeiriog n'i naturioldeb, ei svml- der, at eglurder, na mynd i gwrcydu wrth draed Palgrave a dras, gan anwy- bvddu naturioldeb, a myn'd ar fy mhen 1 dywyllweh y gallaf 01 deimlo. Os oes gan y Sais ei. reol ar ei Lyric, gwnaed a. fynno ohoni: ond peidter a cheisio gwthio ei atlaawiaeth i lawr gyddfau telynegwyr Cymru. « • Nid ydi\vf 11 •zreadur rliagifarnlJyd; ond mae. ofn ar ty nghalou weithia.ii weled y Sais yn gwthio ei big yn rhy bell i galon y Dtlyneg Gjmreig, o dan gysgod eiii dysgeidiiveth ddiweddiar. Gan nad beth a ddywedir am y bardd a anwyd ac a fagwyd y tu aswy i fanteision, ins ge-llir dweyd ei fod yn euog o ddynwared yr un Sais, Efiancwr, nac Ellmyn. Iiliw blodau'r grug a'r drain gwyn ion sydd iur ei feddvliau, a swn. ehedvdd y fawnog a olornant y mynvxld sydd yn cordeddu tTWY ei holl waith," etc. it; Arthur-Poh parch i fam Cadi for a Brvnfab, ond nid wyf yn tybied food y beirdd yfrifir yn "feirdd newydd" yn brin o'r gwir 'ysbryd Cymreig eenedl- aethol Ai nid oO,,4 tipyn o arogl a Hiw blodeu'r grug, y brwyn, a'r rhedyn yng ngwoithiau bvirdd fd y Proffcswr J. Morris Jones^ T. Gwynn Joum. W. J. Griffith, Wil Ifan, Sarnicol, Job, J. J. Williams, Crwys, T. E. Nicholas, Gwih, ac R. J, Huws, etc. ? Yr wyf yn enwi y rhai hyn gan y cyfrifiv hwy yn "feirdd newydd" gan lawer o'r dosbarth nad ydynt yn gweled unryw ogoniattt mewn arddull a syniadau newyddion, ond :vn gweled hyn yn yr hen ddull o ganu. Nid wyf am honui fy mod yn gA-Wbod ond y nesaf peth. i ddim am farddon- iaeth Seisnigaidu, neu Ellmynaidd ond J1 honnaf fy mod yn teimlo bias bw vd a gerd<li Cyir-raeg yng ngwerthiau v beirdd a enwais. Alewn rwirioric-dd yr wyf vn cam tipyn o newydd-deb me*n barcklon- uieth, llenyddiaeth, a plin-gethau. Os ydym i oorhau i gadw yr un hen ffayiwn yu fvw mewn barddoniaeth a phethau eraill, condeninir ni o fod yn amddffad o feddvlgarwcb. ac o allu i greu dim newydd. Y mae tipyn o ffresni a swyn yrg ngweithiall y bardd nrn torri tir newydd iddo H hun, fel sydd yn y pre- gethwr, n(,itr traithodwr, neu unryw leddyliwr arall. Diogi meddyliol iTrddit yn rh(iswin gan feohgyn darl lenga r heddyw dros X tfaitli fod beirdd, pre- gethwwr. a thraithodwyr yn parlrau i fwyta a byw ar hen syniadau llwvdion. Iff Y Got—-Da iawn feehgyn. A'r wvf yu edmygu amrywiaeth barn at y gwahanol faterion ymdrinir gennym yin:i. Hyn sy'n gwnejd ein ymgomion yn ftasus yn yr Efel yma. On ila. yw yn eioh gjolwg, cewcli barh-a.il y ddadl ar feirdd Cymru yti y cwrdd nesaf gyn-helir vina. Y mae'r fel poh cylvoeddiid darllenadwy arall, yn lfasns ani food ei hysgnfau yu amrywiol, gwahanol awuuTon yn gwahaniaetbu mewn baru aic iiifei- o bynciau ymdrinir ynddi.

HEN CARMEL, WAUN-CAE I CURWEN. Diadidurn addoldy pr<«w\lwyr Waun-gurwen yt oe.%ait a fil, HoT,, Garmel, ti fegaist addolwyi, Ac hsofyd vvroniaid yn lln Os llwydaidd )ï.y'th bwlpud a'th sedda% Hwy safant am Qeso^xld yn dyst O'r mwyTuant dderibynioda v tadau A'r mamau wrth draethxi am Gi-jst. Ti fuost yti Peniel i'r tadau, A'u eyielifar. am lawer i aoh, Ti herkiist ystoi-my(ld yr oesau A'th svlfaen ar ddacar Cwmhaeh- Rhoddecfig gan Co Sbon Dafydd Harri l'i, cylch Annibynol yn rtaad, Teih-nga fawr glod am O'i eiddo yn feddiant i'r wlad. ann. ffasiwn w cyrtlbm Ht-yii>witn Tu allan i'tli furiaii coir liwynt, Ond pniwfion a gjifwyd fod gweckliau r. l 'Ititt O'th gynt.edd yji cyrhaiedd eu pwynt; Dy ddeiliaiid oil heddyw v'n huno O'u llafur a'u blinder Riewn bedd, A thithau fel angel yn gwylio 1'n wylaidd ger meini e-u bedd. Brjnamman. Brynfab Thomas. I

EICH DYDD PEN BLWYDD. l Cyfarchiad i Air. Richard H-opkin, Eforestfach, ar gjrhaedd o lionno ei 64 mlwydd oedd, Ionawr 9, 1914. Eicii dydd pen blwydd, fy nghnrfaill boff Boed hwn yu wyn lieb arno nam Dros eirwon ffyrdd bu'ch taith drwy'r byd, I Dros fryniau serth o gam i gam. Chwi gawisoch wanwyn teg, a hardd, A ciaeth yr haf i'w ganlyn ef Mae'r hydref bellach wrth y clrws, Yn haixld ei wil'O¡?;, dan fendith nef. Boed i chwi eto flwyddi maith, I rodio'r llwybr gerddodd Ef. A thy fed blodau prydfertk, tlws, Ar hyd eich taith o'r byd i'r Nef. Bendithion goreu'r wynfa fry Ddisgvno ar eich taith o hyd, A rhodded Duw yn hael i chwi. O'i gyfoeth mawr, a gwyn eich byd. T. R. Johns. I Penyrhocl, Gorscinon. T, R. ".hns. I

Ib" G-y, Bronchitis and Asthma )f 8 years standing, cured. Rare curative principles, not found in Ordinary preparationarc the secret of the conderful power of Veno's Lightning Cough uTe to overcome even the worst caees of bronchial trouble. Mrs. Margaret Gray, Southfields. Lonsc- riddry, Haddingtonshire, saysMy .roubie came (Ill with all ordinary oougii A'liich got woree and worse, and though I had doctors I got no Telie'f. I used to 3ougli until I was utterly exhausted, while \sthma kept choking me up till I could hardlv breathe. After eight years of tliia suffering I got Veno's U?h'tnin? Cough s,ufferin, then I soon felt easier. vew,s brought up the phlegm and gave tl1 instant relief, and in a. few weeks my trouble disappeared entirely." Awarded Grand Prix and Gold Medal. International Health Exhibition, Paris, 1910.   fJ l For Coughs and CoNs, N ??n Bronchitis, Asthma, 9O1 il* Influenza, Catarrh,  ? 2 and all Chest and Lung Per Bottle. Troubles th old or young. Larger Sixes The surest and speestieat remedy 1/H & 2/9 known. VENO'S ^SSOmoS W COUCH CURE