Y Darian

UNDER ROYAL PATRONAGE. JUDGES,) HALL, TREALAW. The Rhondda "Silver Cup," EISTEDDFOD, MARCH 7, 1914. _J (The valuable Silver Cup presented by General Sir J. G. Maxwell, K.C.B., C.M.G., C. V.O., D.S.O.) Prince & Princess Alexander of Teck will attend to present Prizes COMPETITIONS. MALE VOICE CHOIR (Minimum 35 voices). Prize Cio and a Silver Cup (tenable for one year). A Silver-mounted Baton to successful Conductor. A Gold Medal to Conductor of second-best. A Silver Medal to Conductor of third-best. OPEN FEMALE CHAMPION SOLO (Soprano or Contralto). Prize £2 2s. OPEN MALE CHAMPION SOLO (Tenor, Bass or Baritone). Prize £2 2s. -_u ADJUDICATORS D. VAUGHAN THOMAS, Esq., M.A. (Oxon), Mus. Doc. (Oxon), Swansea: WM. THOMAS, Esq. (Conductor Royal Welsh Male Choir), Treorchy. CONDUCTOR H. HOWELLS, Esq., Treorchy. The Male Voice Competition is limited to choirs within a radius of 10 miles from the Judges' Hall. A complete list of Solo Tests will be sent on application. Copies of all the music may be obtained at Mr. J. P. Davies, Rhondda Music Stores, Porth, Glam. Further particulars can be obtained from the Secretary- TOM DAVIES, 1 Queen Street, Ton Pentre. NEUADD GYHOEPDUS, PONTARDAWE. Y DRYDEDD Eisteddfod Gadeiriol FLYNYDDOL, j DITTO) SADWRN, MEHEFIN 20, 1914. j PRIF FEIBNIAID CERDDORIAETH- D. VAUGHAN THOMAS, Yaw., M.A., Mus. Doc., Abertawe. E. T. DAVIES, Yaw., F.R.C.O,, Merthyr. LLENYDDIAETH: SARNICOL, Merthyr. CYSTADLEUAETH CORAU MEIBION :-(a) "The Assyrians came down" (Oyril Jenkins); (b) Y Cariad Gollwyd (D. Vaughan Thomas). Gwobr IPAO. COB CYMYSG: Yr Hafaidd Nos (D. Vaughan Thomas). Gwobr J615. COR PLANT: Autumn Days (E. T. Davies). Gwobr J68. Unawdau (Agored ac i Novices), Cystadleuaethau ar y Berdoneg a'r Crwth, &c. PRYDDEST: Bach dy lwyth wrth y ser." Gwobr £3 3s. a Chadair Hardd. Cyfansoddi Oywydd, Telynegion, Englynion, a Drama, Adroddiadan, etc etc, Rhagleni vn barod yn fuan (drwy y post He.), oddiwrth yr Ysgrifenyddion- MORGAN JONES. W. THOMPSON DAVIES. FORWARD MOVEMENT CHURCH, MORRISTON. THE SECOND ANNUAL Eisteddfod will be held at the above plaoe on Saturday, February 14, 1914. Male Voice Test, The Britons" ("Y Brythoniaid,") Protheroe (published by Morgan & Higgs, Swansea). Prize X20. with handsome Portrait of Conductor. Children's Choir Test, "Clychau Aberdyfi (3 parts), Curwen. First Prize <63 3s., and handsome Chair to Conductor Second Prize .£1. Solos & Recitations aCl 10s., XI Is., & 10s. ADJUDICATORS JOHN PHILLIPS, Esq., Aberavon. Prof. HYMAN E. JONES,1 Morriston. Conductor: Dr. GOMES LBWIS. Programmes, lAd. each. Messrs. Naboth Francis and George Gates Joint Hon. Sees., Forward Movement Offices, Morriston, FFORESTFACH neat* Swansea. THE THIRD ANNUAL Chair Eisteddfod will be held on Whit-Tuesday June 2nd, 1914. Male Voice Competition, The Assyrian came down" (Cyril JenkinB) .£20 and 10/6 to each unsuccessful conduotor. Mixed Choral My Love is like the Red, Red Rose" (Emlyn Evans) £ 10 and 10/6 to each unsu= oondnctor. Children's Choral, Bweet and Low (Barnby) 1st Tj., 2nd;e2. Conductor, Ben Jones, Esq., Fforestfach. Music Adjudicators: Cyril Jenkins, Esq., London; Vr Thoa. R. Mayne, B.A., Mus. Doc., Llandrindod; Jno. Phillips, Esq., Aberavon. Literary, Gwili, Ammanford. Preliminary Programmes now ready, may be obtained from the General Secretary, David Jeakina, Oendros, Fforestfach Hanes Llanwyno. — — — Gar. y Diweddar GLANFFRWD. —————————— Dygir allan AIL-ARGRAFFIAD o'r Llyfr d)ddorol uchod gan Mr. Erbin Glanffrwd Thomas, mab yr awdwr. Dan Olygiaeth y Parch. R. WILLIAMS, Aberdar. Yn awr yn Barod. Argraffwyd yn Swyddfa'r Darian," Aberdar. Anfooer pob archebion i MR. ERBIN GLANFFRWD THQMAS, Glanffrwd, Graigwen, Pontypridd. PRIS: Amlen, is., drwy y Post, is. id. LJian, is. 6d., drwyy Post, is. yd. Thompson It Shackell, Ltd. PIANOS AND T d PIANOS AND Ch' eapest OU88 )n e ra e. ORGANS. Cheapest House in the Trade. ORGANS. ESTEYgORGAN AGENCY, 24, Queeii-street, Cardiff. BRANCH ADDRESSES SWANSEA 33, Castle-street. PONTYPRIDD 6, Taff-street. NEWPORT .23, Commeroial-street. GLOUCESTER 42, Eastgate-street. I, EIXIANELLY .60, Stepney-street. BRISTOL 142, Newfoundland-road. MERTHYR 114, High-street. BRIDGEND .1, Wyndham-street. Terms i Hire System, from lO/- Monthly. I rsr Large Discount for Cash. OLD PIANOS TAKEN IN EXCHANGE. LIST FREE ON APPLICATION. N.B.—ALL GOODS DELIVERED FREE TO ANY ADDRESS.    I Ltdo P E GANE (??"), Ltd and Cane, BEST HOUSE IN WALES FOR VALUE IN FURNITURE9 CARPETS dBgjj FLOOR COVERINGS, I REMOVAL CONTRACTORS. pfflA ESTIMATES FREE. 38 & 41 QUEEN ST., CARDIFF. DO YOU SUFFER FRONt EYESTRAIN ? CAN YOU READ WITH EASE AND COMFORT AND ALSO SEE DISTANT OBJECTS CLEARLY AND DISTINCTLY? ARE YOU IN DOUBT ABOUT THE STATE OF YOUR EYESIGHT VISIT. VISIT. C. F. WALTERS, F.S.M.C., OPHTHALMIC OPTICIAN, I i OXFORD STREET, (Nearly opposite National Sohools) SWANSEA And 49a, Commercial Street, Aberdare. PRICES MODERATE CONSISTENT WITH THE HIGHEST SKILL AND I WORKMANSHIP. Carmarthen Dairy, Seymour St. a Whitcombe St., I ABERDAR. 'I Cynyrch Ltaethdy o'r Fath Oreu, yn oynwys Hufen Ceuledig Ammrwd a Devonshire, yn nowydd bob dydd. I Wyau Newydd Ddodwy—Gwarantedig. I Oarperir ar gyfer Partion To. Anfonir Llaeth ddwywaith y dydd. TELEGRAMS: "INTERCEPTOR," CARDIFF. TEL. NO. 461. Geo. Couzens & Sons, Ltd. COMPLETE SHOP-FITTERS FOR ALL It I TRADES, & SHOP-FRONT BUILDERS. ESTIMATES AAD DESIGNS FREE. ICITV ROAD WORKS, CARDIFF. THE CYMMER C.M.—— SIXTH ANNUAL CHAIR EISTEDDFOD will be held at ST. JOHN'S HALL, CYMMER, PORTH, ON SATURDAY, FEBRUARY 28th, 1914. PRESIDENT THE HON. ROLAND E. PHILIPPS, LONDON. CHIEF EVENTS: Mixed Choirs, We never will bow down," £16, and a Challenge Cup, value JE6 6/ Pnaent holders of the Cap: Mardy United Choir. Male Voioe, The Pilgrims," J615. 21/- for Soloist, and a Silver-mounted Baton will be pre- sented to the successful oonduotor by Messrs. Dale, Forty & Co., Ltd., Piano and Orga Merchants, Cardiff. Second Male Voice, In the Sweet By-and.bye." £ b. Children's Choirs, (a) "Song of Truth," (b) "Lullaby," 95, and a Gold Medal presented by t Mts. Morgan Hicks, Cymmer Solos. 211- (open Novice), Trio (open), Solo for Children, two Pianoforte Solos, Penillion II Singing, Englyn, Essay, Prize Bags, Recitation 21/ Mining Subject, Chair Poem—21/- and a Solid Oak Chair, suitably carved, value 94 4/ presented by the Roath Furnishing Co., Taff Street, Pontypridd. Programmes, Id. each; Hd. post free. Winning Compositions of the last Eisteddfod can be obtained from the Seoretary in book form, 6d. eaoh post free 7d. Hon. Secretary-Tom EVANS Gwalia Cafe, Cymmer, Porth. ———— BOON TO THE LAME. ———— J. J. STUBBS, I Maker of ARTIFICIAL LIMBS, with RUBBER FEET. Are the most Natural. most Efficient, most Comfortable. Absolutely noiseless. I Fitted with Ball Bearing Joints. All bolts, springs, catguts abolished. Over 2000 limbs in use. Hundreds of Testimonials. Every limb guaranteed, I Trusses. Belts, and all kinds of Surgical Goods kept in stock. RUBBER bPECIALITIES. Write for Catalogue. ———— 51 CITY ROAD, CARDIFF. ————

SYLWER: Anfoner Llyfrau, &c., i'w hadolygu i'r Golygydd. Swyddfa'r "Darian," a gofelir am wyr cymwys i roddi barn arnynt. Ni chyhoeddir adolygiadau o hyn allan, oni ddaw copi o'r hyn adolygir gyda'r adolyg- iad.

Nodiadau'r Golygydd. I Yn y lie cyntaf caniataer y mi ddiolch i'r cyfeillion yn y Cwmni Newydd am yr amlygiadau wyf wedi gael o'u hymddir- iedaeth ynnof. Nid oes i mi bellach ond ymdrechu fel na siomer hwynt, ac na cholleder hwy na minnau yn ein hantur- iaeth. Nid yn ddifeddwl, nac yn anys- tyriol o bwysigrwydd y gwaith, yr ym- gymerais a golygu "Tarian y Gweith- iwr." Nid wyf raor ddiofn ag y dywed y gohebydd "Sion Sanau" fy mod. Dan ofni a chrynu yr wyf wedi ymgy- meryd a'r gwaith hwn. H wyrah nad allan o le fyddai gair o'r hanes. Y mae yn hysbys fy mod yn selog o blaid iaith fy mam, ac wedi gwneud pob peth yn fy ngallu i ddeffro fy nghydwladwyr i sylweddoli ei gwerth i'n bywyd cenedlaethol. Defnyddiais lawer o ofod y "Darian" er's rhai blyn- yddoedd i'r amcan hwn. Dychmyger fy siom pan welais ddechreu Seisnigo'r "Darian"—yr unig bapur Cymraeg cenedlaethol a gyhoeddir yn Neheu- barth Cymru. Ie, y papur y bum yn danfon fy mhenillion anghelfydd iddo pan yn hogyn, a'r rhai hynny yn dod allan yn raenusach nag yr aethont i fewn; y papur y bum i ac eraill yn llun- io llithiau iddo ar y "partin dwbwl" pan fyddai'r gwaith yn araf y papur yr wyf wedi cynorthwyo i lanw ei golofnau yn wythnosol er's llawer o flynyddoedd bellach. Nis gallaf fynegu fy nheimlad pan welais y papur y glynais wrtho trwy bob tywydd yn mynd yn aberth i'r gor- esgyniad olaf. Gelwais sylw cyfeillion at y perygl yr oedd y "Darian" ynddo, ond yr oeddent yn ddifater. Ffurfiwch gwmni, ebai un wrthyf o'r diwedd. Gofynnais i nifer o'r rhai cyntaf y daethum ar eu traws a oeddent yn barod i gynorthwyo. Gwelais fod gobaith gwneud rhywbeth. Wedi cael addewidion am symiau syl- weddol bum yn ceisio perswadio mwy nag un dyn o nod i ymgymeryd a'r Olygyddiaeth, ond ni fynnent adael y cysylltiadau yr oeddent ynddynt yn barod. Wedi cael cyfeillion at eu gil- ydd, a chan nad oedd amser i'w golli, tybiwyd mai'r peth goreu fyddi i mi ym- gymeryd a'r gwaith ar unwaith ac o ddifrif. Nid oes ond mis er pan wnaed y trefniadau yn derfynol. Oddiar hynny yr wyf wedi bod yn bur ddiwyd o blaid y "Darian." Yr wyf eisioes wedi dysgu llawer I ac wedi newid fy meddwl am lawer o bethau. Daw'r hanes yn ddiddorol rywbryd. Beth bynnag, wrth fynd a dod, cawn allan fod y "Darian" o hyd yn ddwfn yn serchiadau llawer o'i hen ddarllenwyr yn y blynyddoedd gynt, ac os nad wyf yn camgymeryd yn fawr y mae rhag- olygon disglaer am gylchrediad eang iddi eto. Diolchaf i'm cyfeillion am eu llongyf- archiadau a'u cynhorthwy. Y mae'n flin gennyf fod cymaint o'r "golygydd newydd" yn rhai o'r ysgrifau yn y rhifyn hwn. Torrais allan a rai ganmoi- iaeth ry hael. Prin y gallaswn dorri ychwaneg heb ail-lunio rhai o honynt. Nid wyf yn haeddu hanner y ganmol- iaeth. Nid myfi gyfyd y "Darian." Ni fyddaf ond un ymhlith lluaws o rai galluocach na mi. Cysur mawr i mi yw fy mod wedi sicrhau nifer o ysgrifen- wyr na fydd gwaith golygu ar eu cyn- hyrchion. Gwelir fod Brynfab, gwr sydd wedi bod yn athro i fwy o feirdd na neb arall o bosibl, wedi cynneu'r tan ar ei hen aelwyd. Efe hefyd fydd yn athraw- iaethu ar faterion o bwys i'r amaeth- wyr. Nid oes yng Nghymru ysgrifen- nwr mwy buddiol a diddorol. 0 hyn allan cymer y Parch. J. Dyfn- allt Owen, Caerfyrddin, ofal Colofn y Bobl Ieuainc. Anfoner defnyddiau iddo ef. Osbydd gan ryw frawd ieuanc gwestiwn diddorol y carai gael atebiad I iddo, anfoned at Dyfnallt. Cymerir Colofn y Plant gan Moelona, ¡ llenores sydd yn dringo yn gyflym i en- wogrwydd, ac awdures y stori gain, Teulu Bach Nantoer," a "Dwy Ram- ant o'r De." Anoged y rhieni eu plant i ddarllen Ilith dlos Moelona yn y "Dar- ian" nesaf. I Eraill sydd yn cynorthwyo yw'r Parch. I Rhys J. Huws; Parch. W. R. Watkln, M.A. Parch. D. Hopkin, B.A., Gwili; Sarnicol; Gwynwawr Defynnog Lewis Davies. Cymer; Ifano D. Rhys Phillips; Cefni; Parch. D. Eiddig Jones; Parch. T. V. Evans; Gwyddno Myfyr Hefin; y Fonesi g Eluned Morgan a llu eraill. Credwn y gall y darllen- wyr edrych ymlaen am "Darian" fydd yn deilwng o dderbyniad i bob aelwyd yn y wlad. Diolchwn i'r hen ohebwyr am barhad o'u ffyddlondeb. Beth am bolisi'r "Darian Amcen- ir ei dwyn ymlaen ar linellau cenedl- aethol. Credwn mai wrth fod yn gen- edlaethol y bydd yn wir Darian i weith- wyr Cymru. Bydd ei cholofnau yn agored i ymdriniaeth ar faterion yn perthyn i bob enwad a phlaid. Cred y Gol. newydd yn gryf yn ei genedl ei hun. Ofna weithiau, gan fod Cymru mor fechan, a ninnau yn adnabod ein gilydd o Gaergybi i Gaerdydd, fod ynom duedd i ddibrisio ein dynion goreu a gwrando gormod ar rai o bell nas gwyddant fawr am danoni, a hynnv am na wyddom ni fawr am danynt hwy. Wrth fod yn genedlaethol cymer y "Darian" i fyny y cwestiynnau ddaliant y berthynas agosaf a bywyd y werin, megis cwestiwn y tir, a'r tai, cyflog, oriau a sefyllfa gweithwyr yn gyffredin- 01. Gwelir fod yr adolygydd medrus ar symudiadau ac amgylchiadau Llafur yn parhau ei gysylltiad a'r "Darian." Nid oes dim a garem yn fwy na medru gwneud y "Darian" yn deilwng o hen arweinwyr gwerin Cymru yn ei brwydr- au gynt. Nid yn ddiweddar y deffrodd Cymru, ac nid estroniaid a'i deffrodd. Ei meibion ei hun sydd wedi bod ar y blaen. Eu harweiniad hwy sydd yn cyfrif am fod gwerin Cymru heddyw ar •y blaen i werin Lloegr, ac wedi ennill brwydrau nad ydynt hyd heddyw wedi eu hymladd yn Lloegr. Caniataer i mi hefyd ddiolch i fy rhagflaenydd am ei ddymuniadau da yn ei air ffarwel. Blin gennyf oedd mynd i'w Ie, ac nid oes iddo yntau'r cysur fod un mwy nag ef yn dyfod ar ei ol. Hy- derwn y ceir eto ffrwyth ei ysgrifell yn y "Darian." Pennod ddiddorol fyddai hanes cysylltiad y Parch. D. Silyn Evans a'r "Darian." Gwr ar ei ben ei hun yw efe ymhob cylch, a haedda'r oil a ddywedir am dano gan ohebydd yn y "Darian" nesaf. Dymunwn Flwyddyn Newydd Dda i bawb. Ped ymgymerai pob derbyniwr o'r "Darian" a chael derbyniwr arall iddi, byddai yn flwyddyn dda i bawb" sydd yn gyfrifol am dani. Cynorthwy- wch ni.

Cymdeithas Ddiwylliadol Treharris. Nos Lun, Rhagfyr 15, 1913, darllen- wyd papur rhagorol ar Eben Fardd" gan y Parch. J. Pumsaint Jones ger bron Cymdeithas Ddiwylliadol Bethan- ia, Treharris. Traethwyd ar ragor- iaethau y gwrthddrych fel bardd ac fel Cristion.

Nodion o RymnL Y dydd i'r blaen claddwyd gweddillion Mrs. Davies, Church Street, priod Mr- D. W. Davies, ym Mynwent y Graig. Gwasanaethwyd gan y Parch. R. W- Davies, M.A., Twyn, yn yr eglwys y bu'r ymadawedig yn aelod dychlynaidd am lawer o flynyddau. Bu ar hyd ei hoes yn ffyddlon i'r alwedigaeth nefol. Cyd- ymdeimlwn yn fawr a'i phriod a'r plant yn eu galar. Dydd Nadolig cafwyd amrywiaeth. Pregethu haner-blynyddol yn y Twyn, a chyngherdd yn Eglwys Penuel. 0 rhan lluosawgrwydd y cynulliad credwn fod y pregethu wedi cario y blaen. Nid rhyfedd hyny pan ystyriwn fod y Penu- eliaid y tro hwn wedi newid o Eistedd- fod i Gyngherdd, i ba amcan ni gwyddom, os nad arian oedd mewn golwg. Dydd Sadwrn hejbryngwyd y brawd hoff John Davies i gladdfa y Graig, wedi chwe' mis o gystudd. Gweinydd- iwyd gan y Parch. R. E. Peregrine, ei weinidog. Gadawodd briod hoff a phlant yn eu galar. Gellir dweyd yn ddibetrus fod ein brawd Davies "Heddyw'n iach uwch poen a chri." Bu yn wasanaethwr difefl yn y winllan. Yr oedd iddo air da yn yr eglwys a'r byd, a chan y gwirionedd ei hun. Nid yn ami y ceir dynion yn dwyn nodweddau y gwir foneddwr yn ein har- daloedd. Wrth ei gweithredoedd yr adnabyddir hwynt. Ceir un o'r cyfryw yn yr rdal hon. Chwilia am le i wneyd daioni ar hyd y flwyddyn. Mae ei hael- ioni yn eithriadol. nid yn ei eglwys ei hun yn unig, ond i bob enwad, a phawb anghenus gura wrth ei ddor. Nos cyn Nadolig rhoddodd wledd i ugeiniau o blant, a Ilonder o'i logell hael. Bendith y nef a'i dilyn hyd derfyn ei ddyddiau. Nid oes achos ei enwi, am fod ei am- lygrwydd megys toriad gwawr ganol haf yn ein tref. GOH.

KISTEODFODAU DYFODOL. Sadwrn, Chwefror 14, 1914- Eisteddfod Forward Movement Church, Treforris. Sadwrn, Chwef. 28, 1914.—Eisteddfod Gadeiriol Cymmer, Porth. Sadwrn, Mawrth 7, 1914-Eis- teddfod Trealaw. Mawrthgwyn Mehefin 2, 1914.— Eisteddfod Fforestfach. Dydd Sadwrn, Mehefin 20, 1914.— Eisteddfod Gadeiriol Pontardawe.