Gwyliedydd Newydd

RNMRN IITHNW, Y Telerau gyda Twrci. Yr wythnos ddiweddaf trefnwyd a chytunwyd ar gad-oediad cyd- rhyngom a Twrci. Cyhhwysa y cytundeb 25 o adrannau. Dyrna y prif bwyntiau :— Y Cydbleidlau i gael tram wy fa rydd trwy'r Dardanelles a'r Bos. phorus, ac yn y Mor Du. Amddi ffynfeydd y lleoedd hyn i fod hefyd yn eu-dwylo. Hoil gareharorion y Gydbleidiau ac Armenia, sy'n nwylaw Twrci, i gael eu rhyddhau, Bydd Twrci i gael ei datgorffori oddigerth y corflluoedd a fo yn angenrheidM i gadw gwyliadwr- iaeth a threfn ar y terfynnau ac oddifewn 11 ymherodraeth, H()H longau rhyfel Twrci i gael eu rboi fyny i'r r--ngrkdiriaid. Y Cyogrlieiriaid i feddiannu un- rhyw- :jbwysitiau amddiRyno! a M. a dybient yn angenrheid iol i'w diogelwch, Y milwÿt Tyrcaidd i gael eu adref yn llwyroogledd Persia, ac o Transcaucasia. Swyddogion o'r gwleclydd Cyng- rheirioi i Ivwpdraethu yr hoil reil-- ffyrdd sydd ynawro dan reolaeth Twrci, Twrci i derfynnu pob cysylitiad a chyclweitbrediad gydag Awstria a German i; a'u llo11 swyddogion, &c.» Awstriaidd a Germanaidd, sydd o fewii terfynnau yr ymher odraeth, i gael eu danfon adref cyn pen y mis. Mewn achoso gy thrwil fod gan y Cyngrheiriaid haw! i fyad i mpwn a gosod trefn ar bethau yn Vilay els, Armenia, Y mae pawb yn ddiolchgar am y cam yma eto igyfeiriad y diwedd ond Rid yw y llawenvcld yn ddi- gymysg teimlirr a phetrusir mewu degau o gylchoedd ynghyich Ar menia Brady chu Armenia, Un o'r pethau calonogoi i filoedd ohonornynglyn a hoil gyfiafan ercfeyll y rhyfel oedd y rhoddid pen ar awdurdoda-chreulondeb erchyll y Twrc ynArnlenia-nidoedd I araheuaeth. ond odid, yni meddy!- iau neb o'r bobl ynghyich hynny, ond ofnir vn awr nad yw ein liy w o d r a e t wedi bod o'r un' fedd wl; a'r werin.■ Pel y gwelir, y mae y, t'eler olaf a nodasom uchod. yn I gadael Armenia yn nwylo y Twrc, heb ddim ond darpariae-th y gall y Cyngrlieiriaid ymyrrid os dlgwydd anrhefa ach\. thrwll vno. Wed i'r ho.U honiadau uchei a pharhaus am liawliau, a-diogelwch cenbedlcedd byeban a gorthrymedig. y rnaey fath. drefeiant yn dra siomedigllc anghyson. Sieryd y "Manchester Guardianytt gryf a difloesg iawn ynglyn a'r ooater, Difyrmwri. o crtbygl arweiniol y. parsgraffau hyn "Y n?ae y cad-oediad gyda Tivrei wedi ei gorffen gyda thelerau sy'n anfri araom, ac vn peryglu diogel- wch pobl y dylai eu diogelwchfod yn uno'n gofalon pennaf. Yi oedd Twrci yn filwrol cyn lwyred o dan; ein llaw ag oedd Bwlgaria, ac yn sicr yr oedd llawer rnwy o achos eu gesod o dan gyflavvn reolaeth. Yn lie hynny goddeflr iddi gadw lly w-1 odraeth fllwrol a pholiticaidd i gyflawn tros chwech o daleithiau i Arm. enia,-trigolion y rhai a ladd-j wyd, ac a anrheithiwyd ganddi, mewn modd mwy barbaraidd na dim y gwyr hanes am dano. Gwiri y dywed y cytundeb y bydd gan y Cyngrheiriaid hawi i ymyrrid i mewn achos o anrhefn, ond tybedl nad yw hyn yn gellweirair ? Yn y1 modd hwn y gosodwn y Twrc yn I geidwad trefn tros y bobl yi I gwnaeth efe bopeth a allaiiw, difodi. Ond i weddill trist pobl Armenia nid digrif-beth mo hyn. Sut y gall y ffoaduriaid truain sydd yn y mynyddoedd feddwl anturio yn ol i'w cartrefi eyn y gaeaf ? Sut y gall y rhai a ffoisant tros y ter- fynnau freuddwydio am osod eu hunain eilwaith yn ngafael eu an. rheithwyr? A beth ydyw ein gwobr ni fel gwlad am y fath an- ffyildlondeb r' Hwyrach y cawn fynd ychydig ddyddiau yn gynt \1 trwy gul"r y Dardanelles, c-c ac y gollyngir ein carcharorion yn lrhydçlgwyl villgi-tyiit., ainlieuwn ¡ hynny hefyd, oblegid yn y cyflwr I yr oedd ynddo nid oedd ond angen bygythiad crvfach i sicrhau y naill I a'r liall. E, r mvvyn yr ennill yma, os yw yn ennill helvd, yr yra yn ymarferol wedi esusodiel chreul- onderau barbaraidd, ac wedi ym-l ddwyn ati gyda thvnerwch a wrthodwyd i elynion llawer llai anheilwng. Rhaid gwneud rhyw- beth, a hynny yn ddisyfyd, i unioni y camwri hwn. Y peth goreu fyddai meddiannu y chv e' Talaith gyda'r pwrpas o heJpu y Twrc i gadw 41 trefn," ie. a gofalu mai ridi "trefn" Dyrcaidd mohonno. Sut bynnag, ni ellirgadael y Twrc yn unben yno rhaid caelarolygiaeth a chynllun o danofal y Cyngrheir- iaid i ddwyn y ffoaduriaid truain yn ol i'w cartrefi. Diau y bydd yr America o ewylb/s calon yn barod i heipu. Bydd gwasanaeth y Cea- Ihadon Americanaidd yn ddirfa Wr gymorth. Gwyddom y dargan fyddirpethau arswydus ond tvbed y dylid cuddio y proton o'r erch- yllwaith arswydus a gvnawnwvd? ¡ yn y lianerch hon v biynvddoedd diweddaf?" I,. Dyma brawf arall fod yn rhaid i werm y gwiedydd fod YO effro os I ym am gael heddwch glan." Ni cheir mohonno os na phrawf vbobi ymhob gwlad eu bod yn diech na'r militariaid, y politicians, a'r diplo matwyr. I -—i

A wstria yn Ddarnau, Yn canlyn Twrci y mae Awslria i hefyd \vedl rhoi i fynyymladd. ac wedi gofyn am heddweh ar wahan I ae am heddweh ar unwaith, ar deierau Mr Wilson gan gynnwys I annibyni^eth i'r cenhedloedd syad 'I' | yn yr Ymherodraeth. Gofynna? i'r ?Arlywydd fod cystal a gwneud  trefniadau i gael cad oediad' a tbrafod,aeth aeb aros am'g'anlyniad unrhyw drafodaeth aran. Yrystyr i wrth gwrs ydyw fod Awstria yn ei j i thorri erhun oddiwrth yr Aimaen; ac, i bob pwrpas, ya cyd.rtabpd ei bod wedi ei* gorchfygu £ ci yn barod i gania tau gofynion "Cyngrheiriaid. Nid yw hyn ond peth a ddisgwylid er's cryn amseri bellach. '1 Ar ol y cais uchod y mae pethau1 wedi royhd o ddrwg i waeth yn i V,-Li Awstria. Y mae yr Emprwr Karl wedi gadael Vienna, os nad wedi cefnu am bvth ar ei orsedd. Y mae y creadur hwnnw nad oedd yn fawr mewn pen na chalon, ond oedd yn un o brifachosion y rhyfel wedi ei ladd. Y mae Boherniall wedi cyhoeddi ei hannibtyniaeth y mae y Pwylliaid yn yr Ymherod- raeth yn ymgyfuno a'r Pwylliaid erai/J; mae y Jugo Slavs yn ym- gysyiltu a Serbia, ac yn Hungari y I mac gwrthryfel deniocrataidd Did I anhjbyg i'r un yn Rwsia. Prin y mae; vn Awstria-Hungari yn awr umhyw fath o lyv/odraeth a ail ateo-, a threfnu heddweh dros y cw. bl; hyd v gwelwn nid oes neb na dirn a all osod trefn yn y Tal. ?eith'au hyn ond Cyngrhair y Cen- t hed?oe?d. ErbYhhyn, y mae Awstriawedi j I derbyn telerau cadoediad y Cvng f rheii iaid. ac nid oes yn awr end Germani yR sefyll allJn. Geri-,iani vn sefyil allun.

Y Cadoediad g a Yn y glorian y mae y mater yma i a'r t}"dfel pe'ndal e: anadi i we!. ed a fydd y telerau am gadoediad a' gynhygir gan y Cyngrheiriaid y fath y gall y Llywodraeth newyddl yn Germani eu derbyn. Wrth gwrs, rhaid i'r cadoediad fod wedi ei drefnu yn sicr, y fath fel pe' torar trafodaeth heddweh i lawr nad allai Gerniani. fanteisio mewn un rhyw fodd, ary llaw arall ni ddy" l- ent gynnwys unrhyw delerau o. warthrudd dianghenrhaid. Y mae un neu ddau o bethau y dylem eu cadw mewn cof. Dylem gofio nad yw yr Almaen eto yn y fath gyHwr nad all dd wy rhyfel amdciiffynJll ymlaen am hir amser pe rhoddat r! Cyngrheiriaid le i'w phobl dybio mai eu hamcan yw eu difetha Cyngrheiriaid- vn. unig trwy rysedd a gormodiaeth, ac awydd dial a! all osod y blaidfil wrol ar vr orsedd yn yr Almaes to Peth anhapus iawn yn v cysvll-' tiad yma oedd gair Mr Bali'(-ILI.-I ynghyich y Trefedigaeth EUmynig.1 Dywedodd Mr Lloj/d George fod tynged y trefedigaethau. Aimaen aidd i'w benderfynu gan y Gyn-i hadledd hedd weh; dywedodd inlri Balfour yr wythnos ddiweddof i-iid yw'r Aimaen i gael ei threfedig j aethau'n oh Nid yw datganiadau anghyson fel hyn yn unrhyw help i Hefyd dywedodd Mr Lloyd George! rhai misoedd yn ol y gal1a:tl r i Aimaen gael heddwch dra nnoeth1 ar delerau'r Arlywydd; os dynai | bolisi'r Cyngrheiriaid, fel y b [.eithiwn, pa beth sydd yn heddweh. ————-

Y Saile FiiwroL Yn Ffrainc nid yw safiady gelyn yn beth i'w ddirmygu. Y mae ei fvddinoedd yn parhaui yrnladà yn ddewr ac nid oes dim ond pender fyniad di-ildio mil v\yr y Cyng rheiriaid ac arweiniad )medrus yn am ein buddugoliaethau. Y rIlae He i dybIO yo a wr mai budd ugoiiaeth fawr y Prydeiniaid ger Cambrai a dorrodd asgwrn cefCl gafaei y gelyn ar Ffrainc a Ffian d ers.

TAMEIDIAU GWLEIDYDDOL. ■ Y mae glGwyr De Cyrnru wedi cymeryd cam eithafol o feiddgar drwy hawlio hunanlywodraeth iddynt eu hunain. Gelwir am gynhadledd o gyfrinfaoedd y glo- [ wyr i vstvried penderfyniad i roddi rhybudd ar y 4ydd o Dachwedd i berchenogion glofeydd, y by" dd i weithwyr yn y glofeydd sy'n gweithio oriau meithiach na'r dymon sydd yn ymwneud a'r glo rhoddi goreu i we?hioyr un amser a'r rhai hynnv, ar y 18fed o Dac? i li-?itir;v, ar-v 181'edio Da'cl?? wedd. "■ Os pesir y penderfyniad, vr hya sydd yn debyg, golyga fod y glo- wyr ya cymeryd yn eu dwylaw eu hunain yr hawl o benderfynu yr amodau. dan ba rai y bydd iddynt weithio, ac wastadhau yr amod- au hynny i bod adran o weithwyr mewn diwydiant neilltuol.  ,.d.â.i i ii, —— ?.-??i'?B Y mae Mr Herbert Lewis, A.S, yn torri ei hir gysylltiad a Sir Ftiint fel ei chynrycliioiydd Sen- eddol gan a nog y Gymdeithas Ryddtrydoi i ddewis Major Tom 1 Parry, yr aelod presennol dros y Bwrdeisdreh, yn ei ie. Y mae'r j Bwrdeisdre!i yn cael I-Li diddymu dan y DdedcUuewvdd. DeaHaf "I icc M: Kerb- i t L?wjs Y l bwiiadti cynnyg ei huti yn ymgeisydd dros sedd Pnfysgol Cymru. iflt Mewn lly thy r yn amddiftyn tipyn ari,,o*i hui,i, y mae Mr Lie-N el--yr. "lilliarns,,A.S, yn llawdrwm I iawn ar y Parch Towym Jones. | Oyfeiria Mr Wilhams at gyfarfod a alwyd gan Arglwydd Raglaw y Sir yng Mgbaerfyrddin vn 1914 prydyrocdJMr Towyn Jones ac yntau yn breseaiiol, ac ychwanega -j Gwneuthum fy ngoreu glas i annog ein clynion ieuainc i vnareS" tru. Nid oeddwn gyfrannog yra mhetruster Mr Towyn Jc,,Ites. A-S yr hwn a fynegodd yng nghylarfad Caerfyrddin n-a wnai ef gvmeryd y icyfrifoldeb oannog neb i yrnuno a'r fydd in—nad oedd ef am osod ei hun yn agored i'r cyhuddiad iddo fod yn food ion i -amddiiadu mam üÏ inab, Ac eto. ya ddiweddarach, pleidieisi^ o'da Mr Towyn Jones dros orfodaeth Pam? Gwnaetn Mr Llewelyn Williams • waitlrdayn gwylio ac vn g-wrth-. wynebu cyrnhysiad Mesur v Deg- wm. Dygodd Mr Protheroe, Lly wydd; Bwrdd Amaethyddiaeth, fesur i levin ynglyn a gwerth y DegrNID. Ar. hyn a bryd ac oliei- wydd y rhyfel y mae pris y degwm yn ucnel, ac felly, dcil y ci e, m vv,, r ar eu cyfie i gadw y pris i fyny ac i orfodi y tai wyr. i brynnu allaa am grocbris. Vn ol Mr Llewelvn WiiLiams, golyga bed war can mij o burmau yn tvvy i'r Egiwvs yng N ghymru yn unig. Cvnhygtodd 1 Mr Williams nad yw y Mesur i'1 gymhwyso at Gymru yn wvneb y ffaith lad Datgysylltiad ar ddod i rym yn ein gwlad. Gwrihwyneb- wyd ef gan Argl wydd St, Davids a dywedodd y Llefarydd rnai yr ¡¡Gig < welÜant a fedrai dderbyn fyddai un yn g wrthod y rnesur yn ei grynswth, A g y rp, c),.i (I er hyn. ny v gaUasai yr aelod. dros Gaerk xtrdchr: gynnyg. ei welliant pan ddygidy mesur i bwyligor o'r Ty,