Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
8 articles on this Page
BYD CREFYDDOL.
BYD CREFYDDOL. Marwolaeth y Parch J. M. Hum- phreys (M.C.) Fore Sabbath, Medi 3ydd, yn ei gartref, ac efe yn ymbaratoi gogyfer a gwaith y dydd, bu farw y brawd cywir uchod yn hynod sydyn. Yr oedd ei briod hawddgar gerllaw iddo pan ymollyngodd, ond er iddi wneud a allai, yr oedd ei ysbryd pur wedi ehedeg lie nad oes angen cymhorth, heb air nac ochenaid yn ffarwel. Claddwyd ei weddillion yng Nghroesoswallt dydd Mercher: yno yn y flwyddyn 1901 yr ordein- iwyd ef, yno y Sabbath, Awst 27ain, y traddododd ei bregeth olaf, ac yno y rhoddir ei lwch i orwedd. Brawychwyd yr ardal gan y newydd. Yr oedd ei bregethau at y Sul yn barod ar fwrdd y Study. Yr oedd ein brawd yn un o'r cyf- eillion gore y gallai dyn ei gael, ac y mae gennym hiraeth mawr ar ei ol. Yr Aiglwydd a fyddo yn gym= horth i'w briod sydd wedi ei gadael yn weddw ac unig. Yr wythnos o'r blaen ym Mangor dywedodd Mr Higman, cynrych- iolydd Cymdeithas Gristionogol y Gwyr Ieuainc nad oedd gan y Gymdeithas ar ddechreu y rhyfel ond 250 o ganolfannau erbyn hyn yr oedd y nifer yn 1,500; a thra ar y dechreu y tybid y buasai 25,000p yn ddigon i gario y gwaith ymlaen yn ystod y rhyfel, yr oedd erbyn hyn wedi costio dros dri chwarter miliwn. Yn ol ystadegau Cymanfa y Methodistiaid Calfinaidd Ohio, America, pump o eglwysi bydd yno gyda mwy na 200 o aelodau, ac fe geir 15 yn rhifo dau gant. Y mae yr Athro T. A. Levi eisoes yn dechreu paratoi conant ei dad. Er hwylusod i'r merched sydd yn gweithio ar gyfer y rhyfel yn swydd Fflint, y mae cynllun ar droed gan Gymdeithas Gristionog- oi y Merched leuanc, a Chymdeith- as Gyfeillgar y genethod i sefydlu pabell arhosol a chlwb yn Queens- & A C' CL 3 -L icixy. III[ y uyuu y gosi tuag wyth gant o bunnau, a thuag at y swm hwn y mae'r Llywod. raeth wedi cyfranu pum cant. Yng Nghyfarfod Chwarterol An- nibynwyr Dwyrain Morgannwg, galwyd ar y Llywodraeth i ddedd- fu ynglyn a'r Iwerddon ar linellau'r cytundeb rhwng y Gwir Anrhyd- eddus D. Lloyd George. Syr Ed- ward Carson a Mr J. Redmond fel yr unig ffordd gyfiawn i ddelio a'r wlad honno. Protestiwyd yn gryf yn erbyn sefydlu Cadeiriau Diwin. yddol ym Mhrifysgol Cymru fel mudiad wnai niwed i grefydd ys- brydol, ac i ysbryd efengylaidd y pulpud; ac os bydd angen, fod y Par,ch D. R. Jones, M.A., Caerdydd, a'r Ysgrifennydd, i ymddangos o flaeny Comisiwn i'r perwyl hynny. Galwai y cyfarfod hefyd yn y modd mwyaf pendant ar y llywodraeth i ddarparu'n deilwng ar gyfer ein milwyr a'n morwyr sydd wedi cymryd rhan yn y rhyfel presennol, ynghyda'r rhai sy'n dibynnu ar- ilynt, a hynny ar wahan i bob cais am gymorth gan y cyhoedd. Teimlid mai cyfiawnder, ac nid cardod, sy'n gweddu i'r cyfryw rai. Wrth siarad yn St. Martin's-in- the-Fields, dywedodd Arglwydd Hugh Cecil nad oedd yn ddrwg ganddo am y Diwygiad Protestan- aidd. Gyda'r eithriad o ddych- weliad y byd at Gristionogaeth, credai ei fod y symudiad mwyaf bendithiol a fu. Ond ffolineb fyddai gwadu nad oedd wedi gwneud niwed hefyd. Er engraifft, chwalodd y delfryd o gael Cred Gristionogol Gatholig a Chyffred- inol Pe buasai cwrs y dygwydd- iadau wedi cael eu harwain, dyw- eder, gan Erasmus, yn lie Luther a Chalfin, ac unoliaeth Cred y Gor- llewin wed i ei gadw yn gyson a'i phureiddiad, buasai'r ennill i Grist- ionogion, ac i'r genedlaeth hon, yn ddirfawr. Nid yw'n ormod dweyd y buasai rhyfel erbyn hyn mor an- fynych, ac yn cael ei deimlo'n beth mor anaturiol, ag y teimlir fod rhyfel gartrefol yn awr ac y mae yn rhesymol meddwl y cawsem ein harbed rhag y trallodion a'r dyoddefiadau ag yr ydym heddyw heddyw yn eu cannol. Yng Nghymdeithasfa M.C. y Gogledd, a gynhaliwyd yn ddi- weddar ym Mangor, cyfeiriodd yr Ysgrifennydd at y ffaith ei bod y llynedd yn ben tri chwarter canrif ar y Genhadaeth, a rhoddodd ffig- yrrau am y cynnydd o adeg y jiw- bili yn 1890 hyd 1915. Yn 1890 rhif yr eglwysi oedd 81; yn 1915, 471. Yn 1890,rhif y cymunwyr oeddl,980; yn 1915, 14,113. Yr oedd rhif ael- odau yr Ysgol Sul yn 1890 yn 7,257 yn 1915 yr oedd yn 27,927. Yr oedd y gwrandawyr yn 1890 yn rhifo 8,926 yn 1915 yr oeddynt yn 42. 638. Deg cenhadwr ac un cenhad- es oedd ar y maes adeg y jiwbiii; erbyn hyn yr øedd 17 o genhadon a 15 o genhadesau. Yn 1890 yr oedd pedwar o weinidogion brod- orol ordeiniedig, yr oedd deuddeg ar hugain y llynedd, gyda 79 o efrydwyr, a 600 o athrawon ac o athrawesau. Addawa Mr John Hinds, A.S., gan' gini y flwyddyn am dymor amhenodol at Drysorfa Eglwysi Bychain Bedyddwyr Cymru. 1- Dyma air o'r Cymro :-— "Dengys Syr Owen M. Edwards ddau gamgymeriad pwysig yng nghyfundrefn addysg Cymru. Un yw peidio astudio achosion llwydd- iant rhyfedd yr Ysgol Sul. Y llall oedd dwyn i'r Ysgol Sul reolau a threfn beiriannol yr ysgolion elfen- nol. Yn ddiddadl y mae Syr Owen yndweydllawerowir. Ond ystyr y cwbl yw fod bywyd Cymru wedi torn fyny, a bod dyfodiad y coleg- au a'r Brifvsffol a'r nwvslai<? npw. .,¡ -0 r J ydd wedi dadsefydlu 'centre' ys- brydol enaid y genedl. Ni feddyl- iodd Thos. Charles Edwards er engrhaifft i Goleg Aberystwyth droi allan baganiaid graddedig, a chenedlaetholwyr hunangar ac uchelgeisiol, yn lie cenedlgarwyr dihunan, ond felly y bu yn ein holl golegau, ac oni fedyddir awdur- dodau y Brifysgol a'r Ysbryd Glan ac a than, ant rhagddynt mewn an§ ffaeledigrwydd diamheuaeth a di. bryder i ddamnio cenedl yn enw culture, Imegis Germany." Y mae y Parch H. Elvet Lewis, M.A., wedi cyhoeddi llyfr newydd Boreuau Gyda'r lesu" Gwyr pawb am ei fedr i siarad ac i ysgrif- ennu. Myfyrdodau a Gweddiau i ddechreu'r dydd ydyw, a'i deitl ydyw Boreuau Gyda'r Iesu Dech- reuir gyda'r "BoreNadolig Cyntaf," ac yn dilyn mae Bore yn y Demi yn ddeuddeg oed," Bore yng Ngweithdy'r Saer," "Bore yn y diffeithwch," "Bore Sabbath yn Nazareth," "Bore Mab y Dyn." I Mae'r Boreuau i gydyn wlithog.
Y RHAI A HUNASANT. I
Y RHAI A HUNASANT. I MOUNTAIN ASH. Drwg gennym gofnodi am farwolaeth y brawd ieuanc Evan Davey Davies, mab Mr a Mrs Evan Davies, Consort Street, Miskin. Ymunodd y brawd ieuanc Evan Davey, a'r fyddin tua chwe mis yn ol, a tua saith wythnos yn ol y bu yn ymweld a'i rieni, cyn mynd allan i Ffraine. Cafodd ei glwyfo yn angeuol, Awst 24ain, a bu farw trannoeth mewn ysbyty yn Abbeville, Ffrainc, ac efe yn ddeng mlwydd ar hugain. Yr oedd yn fachgen ieuanc hawddgar, a siriol, a gair da iddo gan bawb, yn arbennig ei f gyfoedion. Y mae ei rieni yn aelodau ffyddlawn yn ein heglwys ac y mae cydymdeimlad yr eglwys a hwy yn eu trallod dwfn. Rhwng eglwys Mountain Ash, a Phenrhitceibr, y mae dros ddeg ar hugain wedi ymuno a'r fyddin, ac y maent yn parhau i fynd o hyd, a'r brawd Evan Davey yw y trydydd sydd wedi ei ladd. GOH. t
RHIW, PWLLHELI. I
RHIW, PWLLHELI. I Mrs M. Roberts.-Prudd cofnodi m^rwolaeth Mrs Mary Roberts, Ty Ucha, Rhiw, dioddefodd gystudd maith yn dawel, ac yn dri ugain a deg oed. Ymadawodd a'r fuchedd hon, dydd Gwener, yr lleg o Awst. Yr oedd yn un o aelodau hynaf a ffyddlonaf eglwys Pisgah. Hyd y gallodd bu yn hynod ddiwid gyda'i chrefydd ymhob agwedd. Yr oedd fel pren wedi blanu ar lan afonydd dyfr- oedd. Bu yn gysgod clyd i'w theulu ar hyd ei bywyd. Gadawodd i alaru ar ei hoi briod a thair o ferched, y rhai a edmyg- ent eu mham yn fawr bob amser. Claddwyd hi ym Mynwent Bryn Croes, dydd Mawrth, 15ed o Awst. Gwasanaethwyd yn y cartref gan Mr J. H. Jones, Lay Agent, ac yn yr eg lwys ac ar lan y bedd gan y Rheithior, yn cael ei gynorthwyo gan y Parch S. Jones, Rhiw. J. H. J. I
SHILOH, TREGARTH. I
SHILOH, TREGARTH. I Gwasanaeth Goffa.—Y mae amryw on dynion dewr o'r ardal hon yn syrthio ar faes y gyflafan ofnadwy y dyddiau hyn. Collwyd rhai o aelodau eglwys y Gelli-syrthiodd rhai o aelod- au eglwys Penygroes. Yr wythnos .J.J_J_1_J! -i-.ii I I iA uuiweuuai aaecn y newyaa prUåd. ioa Private Rowland Hughes, 20th Batt., R.W.F. Regt., D. Coy, wedi ei ladd yn Ffraine. Mab oedd i Mrs Fanny Hughes, Ffrwdgaled, Tregarth. Yr oedd ganddi dri mab wedi ymuno a'r fyddin, dau ohonynt yn Ffraine, a'r hynaf- yn Winchester. Dan bwys pryder ynghylch ei mheibion nid oedd iechyd y fam yn dda ers rhai misoedd. Gorchwyl caled dd torri y newydd i'r fam weddw fodei hannwyl fab Rowland wedi ei ladd. Nos Fawrth diweddaf yng nghapel Shiloh cynhaliwyd gwasanaeth coffaol, dan lywyddiaeth y Parch R. Mon Hughes. Bernir fod oddeutu puna cant ynghyd. Cymerwyd rhan yn y gwas- anaeth gan y Parchn. John Hughes, Tyddewi yn awr, Jones Davies, M.C., Penygroes, a R. Mon Hughes Y cor dan arweiniad fedrus Mr O. E. Thomas. Nis gallwn anghofio yr argraff ar ein calon pan yr oedd y cor yn canu yr anthem ,I Mae gorffwysfa eto 'nol i bob! Duw." Gofynwyd i'r gynulleidfa godi ar ei thraed fel arwydd o gydymdeimlad a'r teulu yn eugalar Chwareuwyd y Dead March yn rhagorol gan Organ- ydd Shiloh. Gwnaed cyfeiriadau at ragoriaethau cymeriad yr aelod ieuanc hwn o'n heglwys er yn enciliedig. Yr oedd yn fachgen naturiol a doniol-y rhai oedd yn ei adnabod oreu wyddai am ei amryfal ddoniau. Ymunodd a'r fyddin o argyhoeddiad dwfn. Methai a chysgu'r nos gan faint bwysai ar ei feddwl. Cychwynodd i'r chwarel at ei waith, troes yn ei, ol, a cherddodd i Fangor i ymuno a'r fyddin,—" yr wyf i fod i listio, meddai, i ymladd dros gyf- iawnder." Ionawr laf, 1915, ysgrifenns at ei irawd-UDywed wrth mam am beidio poeni dim yn fy nghylch, yr wyf yn alright, er yn gweled fy mod ar fin mynd i ffwrdd, yr wyf yn reit fodlon." Rhaid credu fod ei gymhellion yn rhai uchel, a'i wroldeb yn cael ei enyn gan ysbryd gwladgarol ac argyhoeddiadau crefyddol. Mewn llythyr at ei fam dywedai- "Gwela.f drwy y cwmwl du ddiwrnod disglair yn gwawrio pan y derbynia pawb ei wobr yn ol ei waith." Mewn. llythyr arall dywed-" Mae yn ddrwg iawn gennyf ddeall fod y newydd fy mod yn myned trosodd i Ffrainc wedi taro cymaint arnoch, mi geisiais ddweyd y newydd mor esmwyth ag y gallwn, yr oedd darllen eich llythyr oedd yn y parcel yn taro arnaf fwy o lawer iawn r na myned i'r front, peidiwch a phoeni dim fy mod yn myned i ffwrdd, rhaid i [ChWi gono na ddarfu i mi boeni dim o ?gwbl, pe buaswn i heb ddyfod yma mae yn bosibl y buasai raid i Hugh ddyfod yma, ac felly fe welwch y gallasai fod yn waeth." Rhoes yr oil a feddai-rhoes ei fywyd dros ei wlad, ar egwyddorion gredai ag oedd raid eu hamddiffyn er llwyddiant uchaf dynoliaeth. Bu fyw bywyd pur a glan ac nid oes y petruster lleiaf na fu farw a'i bwys ar ei Waredwr. Credwn yr hyn ddywed ei frawd James mewn llythyr at ei fam-" Diolch i'r Ar- glwydd am seiliau i gredu os ydyw wedi syrthio ar faes y frwydr ei fod hefyd wedi ei ddyrchafu i ogoniant tragwydd- ol, gweddiaf am i'r Arglwydd eich nerthu chwi a finau i weled y brofedigaeth yn ei goleu iawn, ac am i fywyd ein hannwyl Rowland lewyrchu ar hyd ein gyrfa fer yma. UN o SHILOH. I
LLWYNYRONEN. I
LLWYNYRONEN. I Daeth y newydd trist i'r lie hwn yr wythnos ddiweddaf fod y Pte John Dade, mab Mr a Mrs Dade, Trapp, Llwynyronen, wedi ei ladd yn Ffrainc. Tua dau fis yn ol, dychwelodd gartref wedi ei glwyfo. Gwellhaodd, a gwyn- haodd y frwydl eilwaith, ond erbyn hyn wedi syrthio. Cynhaliwyd gwasanaeth coffa yn Ysgoldy Ddyddiol y Trapp, nos Wener diweddaf. Dechreuwyd am saith o'r gloch. Pregethwyd gan y Parch D. Corris, Llandilo. Gan mai Saeson yw y teulu, yr oedd y gwasanaeth oil yn Saesneg. Yr oedd y lie yn orlawn,—y teulu a'r gynulleidfa o dan deimfadau dwys. Yroedd tad a brawd i'r ymad- awedig yn ymadael am y iyddm bore drannoeth.
IPulpud y Dyfodol.
I Pulpud y Dyfodol. Y cyfnewidiad ag yr ydym ni yn awyddus i alw sylw darllenwyr y Cymro ato ydyw y prinder fydd yng Nghymru o bregethwyr a gweinidogion yr efengyl, wedi yr el y rhvfel heibio., Pell iawn ydym oddiwrth feio ar waith arweinwyr y gwahanol gyfundebau crefyddol, yn weinidogion a lleygwyr, yn cymheil pregethwyr ieuainc, a gweinidogion i ymuno a'r fyddin. Yn sicr, dallwyd yr arweinwyr uchod i ofynion y dyfodol: brad- ychai eu hymddygiad raddau mawr o panic'; 'doedd dim rhaid galw y pregethwyr a'r gweinidog- ion, a cheir gweled cyn hir fod yr awydd i lanw un bwlch wedi creu un arall fydd yn an- hawddach ei gyfanu Tybed, a ydym wedi bod drwy'r blynyddoedd, yn croeshoelio Crist ac yn arbed ein hunain! 0'r braidd y gellir dywedyd fod y gydnabyddiaeth ariannol am waith y weinidogaeth yn gyfryw ag sydd yn ddigon uchel i demtio neb: ac eto, ni chywais fod un dosbarth o ddynion yn cael eu cyhuddo yn amlach o weithio am arian na gweinidogion yr efengyl. "Y CYMRO." I
[No title]
Y mae gwaharddiadau y Bwrdd Canolog yn awr wedi eu hestyn i ddwyr- ain y wlad, i South-end-on-Sea, Ips- wich, Norwich, Hertford, rhannau o Swydd Buckingham, a'r berfeddwlad, megis Birmingham, Coventry, Warces- ter, Stafford, Warick.
[No title]
Yn Sir Ddinbych y llynedd yr oedd y genedigaethau yn llai nag mewn un- rhyw flwyddyn y mae cyfrif am dani. Yr oeddynt 119 yn llai nag yn 1914, a 714 yn llai nag yn 1902. Heblaw hynny, yr oedd nifer y marwolaethau yn eithriadol o uchel, ac yr oedd y marwolaethau ymhlith plant yn Uawer rhy uchel. Dywedodd y meddyg y dylai rhieni sylweddoli nad oedd myned a phlant ieuainc i weled y darluniau byw yn hwyr y nos yn beth da at eu golwg.