Gwyliedydd Newydd

PENYGROES. I DARLITH.— Llwfr-dra a Gwroniaeth oe.dd testun tTarlith rhagorol Mr W. O. Jones, Aber, yn Horeb, nos Wener diwedd af, Mr Humphrey Williams, Gwylfa Stores, yn y gadair, brawd caredig gyda gair a a rhodd bob amser. Yr elw at yr achos yn y lie.

HOREB, YSTRAD RHONDDA. I Y mae Nos Calan Newydd, er's ugain mlynedd, wedi bod yn noson bwysig yvg- lyn a'r achos yma. Y maent wedi arfer er cychwyn yr achos gynnal swper a chyng- herdd, neu Watchnight yn y lie, a hynny ar raddfa mor uchel nes tynnu lluoedd vnghyd i fwynhau y wledd, ac felly y bu eleni eto. Treuliwyd noson ddifyr iawn. Trefnwyd Social Tea a chyngherdd, yr hwn fu yn hynod Iwyddianus, a barnu yn 01 y nifer oedd yn bresennol, a'r wedd sir- iol a hapus welwyd ar eu wynebau. Caf- odd y chwiorydd amser prysur yn gweini wrth y byrddau buont yn brysur am agos i bum awr. Teilwng ydyw hysbysu eu henwau,—Mrs Pearce, a'i chwaer Miss Evans Mrs Jenkin Jones a'i chwaer Mrs J. D. Jones, Mrs. Wm. Davies a Miss S. Evans, Mrs Elyth Price a Miss M. Price; torri bara, Mrs David Williams a Mrs T. Thickens., Gofalu am y deisiau, Mr John Oliver; Tanwyr, Mri Jenkin Jones, John Price a Morgan Ishmael Arolygwr, Mr Wm. Davies. Cadeirydd y cyngherdd, y Parch A. C. Pearce. Datganwyd gan Mr E. L. Morgan, Y Ton, ynghyda'i barti; Misses Mary E. Davies, Maggie Price, Miss Morris, Tylorstown, Miss Jenkins, Arthur Street, a chafwyd adroddiadau gan Miss Annie Evans a Nurse Davies. Gofalwyd am y tocynau gan Mri D. E. Oliver a Johnny Jones. Gwnaeth pob un ei ran yn ganmoladwy iawn. Diolch iddynt oil. GOH. I

LLANRUG. I GOBEITHLU.-Nos Fawrth, yng nghapei Pontrhythallt, o dan lywyddiaeth y Parch W. J. Roberts. Awd drwy y rhaglen a a ganlyn :—Canu,Telyn Seion adroddiad gan Willie Jones can, Richie Davies; cystadleuaeth adrodd Hanes Genedigaeth Iesu Grist, 1, Olwen Roberts cydradd t., Richie Davies a Nesta Roberts adroddiad gan Annie Roberts, Hwiangerddi Sul y Blodau cystadleuoeth canu—" Y Weddi Apostolaidd," 1, Megan Lloyd 2, Robert Roberts, 3, Richie T. Jones. Diweddwyd trwy adrodd Gweddi'r Arglwydd."

LLANGOLLEN. Nos Fercher wythnos i'r diweddaf caw- som bapur ar "Weddi yn y Seiat." Unwyd y Gymdeithas Lenyddol a'r Seiat y noson yma. Mr T. Wesley Hughes wnaet'h y papur, ond Mr Robert Edwards a'i darllen- nodd oherwydd gwaeledd ein brawd ieuanc. Siaradwyd ar ei gynnwys gan y llywydd (Parch Rhys Jonee), Mr E. R. Pany, U.H., a Mr Robert Jones, Pregethwr. Treuliwyd noson fuddiol ac adeiladol. Cydymdeimlwn a Mr J. E. Morris a'r teulu yn afiechyd Iorwerth ei fab. Bu Gwilym hefyd yn cwyno, ond gwellhaodd ef yn dda. Rhydd Mr Morris wasanaeth werthfawr i ni gyda'r canu. Da gennym fod Mr T. Wesley Hughes yn gwella. Bachgen hoffus yw Tomi a disgwvlivrn llawer wrtho yn y dyfodol. Yn Ffrainc y mae Mr Garner Evans, yn Le Havre. Teimlwn chwithdod mawr ar ei ol. Bu Mr J. H. Humphreys, Welsh Guards, adref tua'r Nadolig. Edrychai'n dda.

PENNAL. j LLYTHYR @'R FFOSYDD YN FFRAINC.— Derbyniodd Mr a Mrs William Davies, y llythyr canlynol oddiwrth eu hoffus fab David. Gan ei fod yn adnabyddus i haws o ddarllenwyr y Gwylidydd Newydd," ac y bydd ei ddarllen yn fwynhad iddynt, rhoddwn ef yma Ffrainc. 19/12/15. Fy Annwyl Rieni., Derbyniais eich dau lythyr, y ddau yr un dydd, ac yr oedd yn wir lawenydd i mi gael ar ddeall eich bod chwi eich dau a Lizzie Mary yn iach, fel yr wyf innau o drugaredd Duw. Yr ydym wedi bod yn syrnud o maill le i'r Hall. Gall hynny yn cyfrif am yr oediad iddynt ddyfod i lawF Mae fy ngwybodaeth am yr hyn sydd yn' mynd ymlaen wedi ychwanegu yn fawr yn ystod y wythnosau er pan ym yma. Pe bawn at fy rhyddid i adrodd yr hyn ydym ya ei weled, gallaswn eich" cadw am oriau i ddarllen yr hanes ond gwydd- och fod yr awdurdodau yn gwahardd hyn, felly rhaid ymatal. Yr ydwyf wedi cyfar- fod ag amrai o fechgyn sydd allan er dechrea y rhyfel, bechgyn oeddwn yn eu hadnabod. Yr ym allan o'r ffosydd am chwe diwrnod o seibiant a gorflwys; yr ym bellter o'r firing line. Y dydd o'r blaen aethum i a chyfaill i dy i geisio cwpaned o goffi a phwy oedd yno ond Richard, brawd i'r diweddar Idrisyn Humphreys, Abergynolwyn. Cawsom ymgom ddifyr gyda'n gilydd. Mae ef mewia addewid cael dod adre yn fuan am ennyd o orff wys. Dywedodd y byddai yn sicr o ddyfod i'r chwarel y pryd hwnnw er mwyn cael gweled fy nhad, ac i fynegis tipyn o'n helyntion mewn estron wlad. Da gennyf allu dweyd fod boys Pennal yn allright; gwelais yr oil o honynt heddyw. Deibyniais y parsel yn ddiogel, yn gyfoeth og mewn adnoddau ac amrywiaeth. Diolch calon i chwi am gofio am danaf, yr hyn fyddai yn dderbyniol eto, tipyn o cocoa, cofft, sugwr, ac os yn bosibl Oxo cube Tablets. Pan y byddwn yn y ffosydd mae mor oer yn y nos, ac yr ydym yn cael hamdden i wneud cwpaned o de neu cocoa. Mae y chap syddgydafiwedicael llawer o'r pethau hyn o gartref; ac yn garedig y mae wedi, ac yn rhannu o'r oil a fedd a mi. Nid oes dim chance i gael o'r cyfryw yma. Mae cael rhywbeth cynnes pan y byddwn ar ein duty y nos yn gyn- haliaeth i gorff a meddwl. Mae heddyw yn ddydd Sul, ac mae fy myfyrdodclwyfus yn mynnu crwydro yna atoch. YR ydym wedi bod ar grwydr drwy y dydd, heb damaid o fwyd er y bore. Mae yn amser i chwi ddod o'r capel yr hwyr, gan ei bod yn 7-30, pan yr ym ni yn mynd i gael bwyd; a bydd rhaid trefnu ein gwely mewn gwellt, mewn hen ysgubor, ond melus fydd cwsg i'r lluddedig. Er fod bywyd fel hyn yn hollol wahanol i ddim a welais yn fiaenorol, teimlaf yn galonnog a hapus gan fy mod yn dawel fy meddwl fy mod wedi dewis adfyd a chyni er mwyn Cyfiawnder, ac i geisio hyd yn oed trwy aberth adfer Heddwch. Er ein bod wedi bod ar grwydr o wawr y dydd hyd wyth, yr ydym wedi cael bias ar ganu etnynau y cysegr. Do, cawsom ddwsinau o emynau. Mae gororau Ffrainc a Belgium yn datseinio ganwefr, hwyl, ac ysbrydiaetli Salmau'r nefoedd ar y ddaear y misoedd enbyd hyn. Heb y radd leiaf o betruster dywedaf am fy mod yn credu, a gwybod fod Arglwydd Dduw y lluoedd gyda ni." Danfonwch y Gwyliedydd Newydd i mi. Dywedwch wrth R. W., a Thomas Hugh fy mod wediderbyn eu Uythyrau a'r P.O. Dywedwch wrth fy ngharedigion ym Mhemal fy mod yn diolch ar ddiolch iddynt am y pethau buddiol ddarfu i mi eu derbyn oddiwrthynt, ac y ca pob epistol diolch yn fuan. Terfynaf yn awr gan ddymuno o galon i chwi Nadolig dedwydd, a Blwyddyn Newydd dda. Er fy mod yn swn marwol y gynnau, a'r magnelau, disglwyliaf glywed clychau aur y bore sydd yn atgofio geni Gwaredwr y byd. Cofion annwyl a chynnes atoch, ac at bawb yn y pentref. Eich serchog fab, DAVID. I GOH.

I MAFTLON Y MYNACH MALDWYN. i Balch oeddym mae y Wesleaid cerddgar r Mr E. T. Humphreys, Merthyr Vale (gynt o Fachynlleth), aeth ar gamp ar yr Her- unawd ym Mennal nos Nadolig. Da iawn gennym ddeall fod y Parch T. G. Ellis, o goleg Didsbury, yn gwella o'i waeledd. Bachgen annwyl yw ef, ac yn arwyddo bod yn bregethwr poblogaidd. Dymuniad y miloedd ydyw adferiad llwyr a buan i'r proffwyd ieuanc hwn. Cynhaliodd y Methodistiaid Calfinaidd a'r WTesleaid eu gwyl undebol flynyddol yn Abergynolwyn fel arfer, y Nadolig. Y, pregethwyr oeddynt y Parchedigion D. M. Griflith, Llanasa, a Thomas Hughes, Ffest- iniog. Cafwyd odfeuon diangof. Rhodd- odd Mr Griffith fodlonrwydd cyffredinnol. Clywsom rai o ddynion mwyaf goleuedig y lie, yn dweyd na chlywsant ei hafal er's llawer o amser. Yr oedd ei genadwri yn oleu, meddylgar, a grymus. Ond, o ran hynny mae pawb sydd yn gwybod am dano yn barod i ategu y dystiolaeth hon. Ym Mhennal bore dydd Nadolig, yng nghapel y M.C., cafwyd cyfarfod gweddi undebol, ac yr oedd naws esmwyth ar bopeth. Bwriedir cael mwy o undab yn y cyfeiiiad hwn. Mae y Parchn E. G. Jones (M.C ), a Owen Davies (A.), yn digarregu y ffordd at hyn. ,t, Yng Nghorris ddydd Nadolig, yr oedd y Parchn Phillip Price, a O. Madog Roberts yn efengylu. Swn canmol glywir 6ddiyno hefyd. Llwyddiant mawr fu Eisteddfod Tre'r- ddol y dydd o'r blaen. Ac mae pob symud- iad yn sicr o fod yn ddiogel, tra y byddo yr awenau ya nwylaw dynion o yni a phenderfyniad fel y Parch R. H. Pritchard. Deil Undeb Ysgolion Cylchdaith Mach- ynlleth yn gryf a graenus. Y mae y swyddogion-Mr Richard Jones, llywydd Mr David Pugh, ysgrifeanydd a'r trysor- ydd wedi dangos eu bod yn meddu cym- wysterau i drafod yr hyn a ymddiriedwyd iddynt. Bendith arnynt. Blwyddyn New- ydd Dda i'r Undeb, ac i bawb o'r ffyddlon- iaid. I GOH. f

RHYL. I Y GYMDEITHAS LENYDDOL Yng nghyf- arfod eyntaf Cymdeithas Brunswick eleni cafwyd anerchiad gan y Parch Hugh Evans (Cynfor), ar Bum Canmlwyddiant Owain Glyndwr." Yr ail noson cafwyd anerchiad ar 11 Egwyddorion Ymneilltu aeth" gan Mr John Jones, Elm House. Mewn cyfarfodydd dilynol cawsom bapur au ar '"Williams, Pantycelyn" gan Mrs Evans, Brunswick Villa; ar "Glanys- twyth gan Mrs Denton Davies ar Miss Clough, athrawes Coleg y Merched, Caer- grawnt," gan Mrs W. M. Williams, ac ar John Penri," gan Miss Eunice Jones. Yr oedd yr anerchiadau a'r papurau yn dra dyddorol ac addysgiadol.

LERPWL. I "Y MESSIMI" YNG NGHARCHAR WAL- TON. mae llawer ffordd i Gofio Geni'r Ceidwad, ond yr un tebycach i'w ffordd Ef ei hun na mynd yn gor i godi calon ac adeiladu enaid trueiniaid carcharau'r byd, megis y gwnaeth cryn ddeg a thrigairt o aelodau Undeb Corawl Lerpwl brynhawn dydd Nadolig yng ngharchar Walton y caplan W. Brain yn gweinyddu y rhan Ysgrythyrol; Mr J. T. Jones yn arwain y .cor deg a thrigain; Madame Maggie Evans wrth y piano; Mr W. J. Roberts wrth yr Organ"; Mr R. Vaughan Jones yn hwylio'r trefniadau a holl breswylvvyr y sefydliad yn canmol cymwynas mor gar- edig a bendithiol. Detholion o'r Mess- iah," gan Handel, a ganwyd. Yr unawd- wyr oeddynt Miss Nellie Lewis (Soprano) Miss Annie Hughes (contralto); Mr J. Halton Morris (tenor); a Mr Frederic George tbaritone). Wesleaid yw'r ddwy ferch ieuanc uchod-v naill yn aelod o eglwys, Trinity Road, Bootle, a'r Hall o eglwys Mynydd Seion, Prince's Avenue. C. I

AMLWCH. W ATCHNIGHT-Cynhaliwyd cyngherdd a Watchnight noson olaf o'r hen fiwyddyn fel acfer. Bu yn llwyddiant mawr. Y datganwyr a'r adroddwyr eleni oedd- ynt :—Mrs Rowlands, Penysarn; Miss Annie Ellis, Bangor Mri J. C. Parry, Tyn- ygongl; W. H. Jones a W. J. Roberts, Amlwch. Llywyddwyd gan J. Jones, Ysw., Rhianfa, ac arweiniwyd yn hwylus a don- iol gan y Parch D. Roberts, Gweinidog. Cyfeiliwyd yn hynod fedrus gan Mrs Wil- iams, Rose Bank. Talwyd y diolchiadau gan. ddau o swyddogion yr eglwys, sef Mri W. H. Thomas ac A. Brindle. Ar ol y cyngherdd, pregethwyd gan y Parch D. Roberts a chafwyd cyfarfodydd rhagorol ymhob ystyr. Bu y Social Tea diweddaf yn fwy llwyddiannus na'r nn o'r gyfres a gafwyd yn ystod y flwyddyn ddiweddaf. Rhodd- wyd hwn gan Mrs a Miss Thomas, Wesley Street, a Miss Hughes, Gwynfryn. Diolch o galon i'r chwiorydd haelfrydig hyn, ac eraill o'n heglwys, am eu hymdrechion di- ball ynglyn a'n hachos. Rhoddwyd anrhegion Nadolig i fechgyn o'n heglwys sydd yn y fyddin a'r llynges. Anfonodd rhai ohonynt i gydnabod yn ddiolchgar eu derbyniad. Da iawn gen- nym ddeall fod Corpl. Willie Owen yn gwella yn foddhaol. Cafodd ei glwvfo yn beryglus yn y Dardanelles, ac y mae yn Lucor ar hyn o bryd yn yr Ysbyty. Bydd yn dda gan y llu mawr cyfeillion Mrs Lemin, Treflys, ddeall ei bod yn gwella yn gyflym, wedi rhai wythnosau o gystudd. Mae hi erbyn hyn yn ddynes o gryfder" gan ei bod wedi gweled dros bedwar-ugain mlynedd. Ein dym uniad ydyw iddi, fel un o ragorolion y ddaear, gael iechyd da i fwynhau llawer o flynyddoedd eto. Llawenydd mawr i ni fel eglwys, y nos Sul diweddaf o'r hen flwyddyn, oedd gweled y gwr ieuanc Capt. Jones, Elanfa, a'i annwyl briod yn dod ymlaen at Fwrdd yr Arglwydd fel aelodau newyddion. Mae'r Capt. yn wyr i'r diweddar Elias Jones-un o goloinau ein hachos yn Am- lwch flynyddau yn ol. Rhwydd hynt iddynt.

ASBTON-IN-MAKERFIELD. Y ^GYSIDEITHAS.—Par heir i gael cyfar- fodydd bywiog ynglyn a'r Gymdeithas Llenyddol. Cawsom gyfarfodydd defos- iynol, ac effeithiol iawn, dan arweiniad ein parchus weinidog, E. Wynne Owen, yn ogystal a chyfarfodydd cystadlenol. Nos Fawrth, Tachwedd 16eg, 1915, caf- wyd papur gan y brawd D. R. Roberts, ar y testun Rubber Plantation." Papur da iawn ydoedd, yn dangos llawer o ffeithiau o berthynas i'r wlad yma a'i thrigolion. Nos Fawrtli, Tachwedd 30ain, 1911, dis- gwyhwyd y Parch D. R. Rogers, Man- chester. 'Roedd hon yn noson yr oedd pawb yn edrych ymlaen yn aiddgar am dani. Y testun y disgwylid traethiad arno oedd Neitsche." Y noson a ddaeth, ond ni ddaeth y darlithydd, na dim gair o eglurhad. Os yw wedi ymuno a'r fyddin maddeuwn iddo; gobeithiwn, lie bynnag y mae, ei fod yn fyw ac iach, ac os yw ar dir y byw y mae sail felly i obeithio am ei glywed eto yn y man. I lenwi y bwlch cafwyd anerchiad rhagorol ar The charm of Music," gan y brawd W. E. Roberts. Cafwyd ymddiddan dyddor- ol ar gynnwys yr anerchiad. Fel hvn y gwnaed i fyny am siomiant y gynulleidfa. Nos Fawrth, Rhagfyr 21ain, 1915, cafwyd dadl ar "Conscription," Y ddau frawd ar- weinient y ddadl oedd W. E. Roberts, o blaid; a John Lloyd yn erbyn. Cafwyd rhesymau y ddwy ochr a rhoddwyd hwy i bleidlais, a chafwyd fod mwyafrif o blaid Conscription. Dyma'n hanes ni yn Ashton ar ddiwedd y fiwyddyn 1915,—yn neillduol y merched, maent. hwy am Conscription. Wel, feallai y gwelant eu disgwyliadau wedi dod yn ddeddf yn y man. GWYL DE FLYNYDDOL.—Dydd Nadolig cafwyd te a chyngerdd fel arfer, er treulio y dydd hwn mewn yspryd llawen. Cafwyd yn y prydnawn gwpanaid o de, a daeth cynulliad da ynghyd. a phawb i'w gweled yn cael eu boddhau gyda'r danteithion oedd wedi eu darparu ar eu cyfer. Mae y rhai gymerent ran wrth y byrddau, ac yn y Festri yn tori bara ac ymenyn, ac yn y Boiler House' yn gwneud y te, yn rhy liosog i'w henwi. Credaf y boddlonant ar air fel hyn fod pawb wedi llenwi eu safle- oedd hyd yr ymylon, a hynny gyda'r parodrwydd mwyaf; 'roedd hyn i'r tri brawd oedd yn gofalu am y te yn galondid neilltuol. Ac yn wir, heblaw y rhai fu yn gweinyddu y safteoedd hyn ond yr oedd pawb o'r eglwys mor siriol, a'u wynebau gyda'i rhoddion. Y tri oedd yn gofalu am y te oeddydt Thos. Hy. Garston, John Taylor, John Lloyd. Yn yr hwyr cafwyd cyngherdd, o dan lywyddiaeth Mr E. A. Cook, Manager y Mains Colliery. Brodor o Hanley ydyw ef, ac yn Weslead selog, (Parhad ar tudalen 3).

RHUDDLAN. I CASGLIAD NEILLTUOL.-Pasiodd yr ym- ddiriedolwyr i wneud apel at y gynnull- eidfa a'r eglwys am gasgliad neilltuol at dalu y rhandaliad dyledus ar y capel. Gosodwyd y mater gerbron y gynnulleidfa gaa y Parch Hugh Evans, a gwnaed y casgliad ddechreu Rhagfyr. Cyfrannodd yr eglwys a'r gynnulleidfa yn rhagorol, a chafwyd digon i fedru talu y Loan. Noson olaf y fiwyddyn cynhaliwyd Social, a thraddodwyd darlith ar ol hynny gan y Parch Hugh Evans, yr elw i fynd i Drysorfa'r Trust. Gon. I

LLANGYNOG. I RHODD -Yn y Seiat nos Iau diweddaf, Rhagfyr 30ain, anrhegwyd eglwys Carmel a Llestri Cymun hardd-gan y chwaer a'r brawd ffyddlon ac haelionnus, Mrs Davies, Tanyfoel, a'i hwyr Mr John Morris, Tany- foel. Diolchwyd yn gynnes iddynt ar ran yr eglwys gan y Parch Tegla Davies, Mri John Hughes, Powis Terrace, a David Tibbot, Pengwernfach. BERWYNFERCH.