Y Genedl

I ADOLYQIAD YR WYTHNOS. CYFLWR RWSIA. Y Sefyllfa yn Ffrainc. I Qwaith y Sudd-Longau. I I C YN Y DARDANELS. SylW.—Yr ydym wedi gwneud trefniadau i roddi bob wythnos drem gyffredinol ar y sefyllfa ynglyn a'r Rhyfel. Parotoir yr yegrifau hyn yn arbenig i'r Genedl gan un o newyddiadurwyr mwyaf profiad- ol Cymru, yr hwn sydd yn hysbys o'r holl ffeithiau yr ysgrifenna yn eu cylch. Os dymuna unrhyw ddarllenydd Y Genedl gael eglurhad pellach ar unrhyw fater a nodir yn yr erthyglau hyn, dan- foned lythyr wedi ei farcio Rhyfel," yn brydlon i Olygydd Y Genedl," Caernar- fon, a cheisir ei ateb yn y rhifyn cyntaf y bo'n bosibl.

Cyflwr Rwsia. Parhau yn anobeithiol, o leiaf ar y wyneb. y mae sefyllfa pethau yn Rwsia. Cilio yn ol 0 gam i gam, ae ildio lie ar ol lie i'r gelyn a "iu hanes Rwsia gydag yehydig eithriadau, yr wythnos a aeth heibio. Anhawdd yngwyneb yr adroddiadau o ddydd i ddydd yn y new- vddiaduron. yw meithringobaith am dro buan yn y rhod yn Rwsia. Ac eto mae yn bosibl cymeryd golwg rhy ddu ar y sefyllfa yno. Anhawdd i ni yn y wlad hon, hyd yn oed gyda chymorth map i egluro'r safle, yw arngvffred yn iawn y gwir sefyllfa a r rhag- j olygoJJ Yf1 RWLSla. Mae llinell y frwydr mor '{ anferth ei hyd. nifer y milwyr sy'n ymladd n'rddan tu mor anferth ei maint, a hyd yn oed y lleoedd yr ymleddir brwydrau mawr ynddynt o bosibl yr un dydd, mor lluosog, fel nad gwaith hawdd yw sylweddoli yr hyn sy'n cymeryd tile. Ceisiaf osod allan yma y sefyllfa mewn modd mor syml a dealladwy ag sydd modd heb gymorth map. Ymestyna llinell y brwydro o gymydogaeth Mor v Baltic i lawr i Gaflicia, pellter o 700 milltir. Nid llinell svth i lawr mohoni, eithr rhywbeth ar ffurf Ff fawr, ond cul. Cych- wyna tna 30 milltir i'r gorllewin o Riga, porthladd pwysig ar For y Baltic. Y mannau pwysig ar, ac yn agos i'r llinell lion yw Riga, Mitau, Kowno, Dwinsk, Wilna, Grodno. Ossowiec, Bielostock, Brest Litowsk. Tvowel, Luck, a Rowno. Mae y rhai hyn oil, ag eithrio Mitau, Wilna, Bielostock, a Kowel, yn amddiffvnfeydd cedyrn. Mae Wilna, Bielostock, a. Kowel, yn gyffyrdd (junctions) Pwysig ar reilffyrdd sy'n cyisylltu gwahanol rannau o linell y frwydr a'r canolbarth, ac a. Petrograd, y brif-ddinas (yn y gogledd), Mos- cow. yr hen brif-ddinas (yn y canol) a Kieff lyn y deheu). Byddai colli un o'r lleoedd hyn yn ergyd i t Rwsia. Mae rhai o honynt wrth gwrs yn bwvsicach na'r lleill, ond maent oil yn bwys- 19. Mae naw o fyddinoedd gwahanol gan y Germaniaid a'r Awstriaid, yn ymosod ar wahan, a chyda'u gilydd, ar y Rwsiaid, ar ■ hyd y llinell hon. Maent yn cynnyg fel a ganlyn Byddin Bulow am Riga Flack am -■ Dwinsk; Ekleorn am Kowno; Scholtz am Grodno; Galwitz am Bielostock; y Tywysog Leopold a Woyrach am Brest Litowsk; a'r Arclidduo Ferdinand a Mackensen am Kowel. Csdwed y darllenydd yr enwau hyn mewn cof pan yn darllen hanes y brwydro. Fel y nodwyd. byddai colli un o'r lleoedd hyn yn ergyd i Rwsia; ond pe collai Kowno. ae (bsourec-ar y rhai y bydd ergvdion trwm cyntaf Germani, saif Dwinsk, a Grod- no. a Brest wedyn o 50 i 80 milltir yn nes i'r canolbarth. i aros ac i wi-thwynebu v gelyn. Peidied y darllenydd felly feddwl fod y bvd ar ben ar Rwsia os cyll y naill neu'r Hall. neu'r ddau le cadarn cyntaf, sef Kowno ac Ossourec, Ymddengys braidd yn debyg pan yn ysgrifennu'r erthygl hon, mai syrthio a wnant—ond nid heb dalu yn ddrud am » danynt. Ac, fel y danghoswyd yr wythnos ddiweddaf, nis gall v Caisar mwyach fforddio tain cymaint mewn milwyr ag a wnaeth hyd yma. gan fod yr eiddo sydd ganddo yn y banc, hynny yw y 'dynion y gall efe eu galw allan eto i ymladd, ar fedr cael eu dihys- byddu." Cofier eto ymhellach hyd yn oed pe y (.ollai'r Rwsiaid yr oil o'r lleoedd a nodwyd, byddai Germani mor bell ag erioed o gyr- raedd ei hamean, ac ennill buddugoliaeth ar 'R\ysia tra parhao byddin Rwsia mewn bod, ac heb ei gwanhau. Dyna'r maen prawf; y saion fawr a sicr wrth vr hon yn unig y rhaid mesur llwydd- iant Germani. Wrth gwns, bydd anfanteis- ion Rwsia yn ychwanegu gyda phob lie a eniltir oddiarni gan y gelyn. Eto i gyd tra y ceidw hi ei byddin yn gyfan, ac mewn cyflwr 1 daro ergyd cryf, cymharol ae nid' pendant a fvckl llwy-ddiant Germani. Ac hyd nes y gorehfygir byddin Rwsia, ac y'i gwasgerir bydd byddinoedd Germani yn Rwsia mewn perygl bob dvdd. Coner hefyd ddau beth pwysig arall. Po bellaf y treiddia'r Germaniaid i ganolbarth Rwsia, mwyaf oil a fydd ei hanawsterau a'u uervgton. a lleiaf oil a fydd y nerth fydd gan en byddinoedd i daro. Mae pob milltir yr ant o'u gwlad eu hun yn golygu cymaint a hynny yn fwy o bellter ac o anhawster i gividn bwyd a chyfarpar i'r byddinoedd. a chymaint a hynny yn fwy o filwyT i'w tynnu allan o reng y brwydro yn y ffr-nt i amddiff- yn v ilinell o'r tn ol. Ac mae'r Rwsiaid wrth gilio yn ol, yn llosgi pob ffermdy a phentre o'u heiddynt eu hunain, gan dorri pob pont, difetha pob rheilffordd, a gwneud v wlad yn a<nghyfanedd, er mWrn gwneud gwaith y Germaniaid yn galetach. anliawddach, a mwy I peryglu>s iddynt. I Gvda hyn mae'r gaeaf du yn agoshau. Y gaeaf laddodd byddin Napoleon gan' mlynedd yt; ol. Os daw'r gaeaf ar warthaf v German- iaid yn Rwsia, heb gludwch a chysgod i'w liamddiffyn—Duw a'u helpo 1 iWedi ysgrifennu yr uchod daeth y newydd fod Kowno wedi syrthio, ond collodd y Ger- maniaid lu o'u milwyr goreu i ennill y lie.

Y Sef yllf a yn Ffrainc. I Ychydig a phrin yw y newydd a geir o I Ffrainc. Eto cymaint ag ydyw ceir ynddo foddion cysur. Cwestiwn a ofynir yn ami yw Paham na tljarewir ergyd gryf gan French a Joffre yn awr pan mae nerth Germani yn cael ei was- traffu yn Rwsia? Pe y tarawem ni yn Ffrainc, meddir, gorfodid y Caisar i alw mil- wyr yn ol o Rwsia, ac felly ysgafnheid baich R ?v s ]a. Ond i ateb yr awgrymiad olaf yn gyntaf. Os astudir yr hyn a ddywedwyd uchod, ac a ddywedwyd droion o'r blaen, gwelir na feidd- ia'r Caisar wanhau llawer ar ei fyddinoedd yn y Dwyrain tra bo byddin Rwsia mewn f-yfle a chvflwr i daro ergyd cryf yno. Xid oes lie i dybio fod nifer mawr o filwyr wedi cael eu symud yn ddiweddar o Ffrainc i Rwsia. Mae vn dra thebyg fod rhwng 'i.ODO.OOO a 3,000,000 o filwyr Germani yr ochr yma i'r afon Rhein o hyd. Byd ai ym osod yn benderfynol ar y Germaniaid yn Ffrainc a Belgium ar hyn o bryd yn golygu colledion ofnadwy i'n byddinoedd ni. Cofier tori y Germaniaid wedi gwneud cadarnfevdd bob math o dan Mor y Gogledd hyd gyffin ■ iau yr Yswirdir er mwyn gwr'thsefvll ymo" r odiadau felly. Pan wneir yr ymosodiad mawr rhaid ei bwriad a'r peiid'erfvn- iad o'i wthio drwodd i fuddugoliaeth fawr derfynol, costied a gostio. Cofier mai, fel rheol, y fyddin fo'n ymosod sydd raid ddioddef y colledion trymaf. Os astudir cynllun Joffre a French, gwelir mai annog, a gorfodi Germani i ymosod yw eu hamcan hwy. a'u gorfodi drwy ymosod, i golli dau ddyn am bob un a gollir genym ni. Gwelir hefyd fod pob ymosodiad o eiddo Joffre a French yn ymosodiad mewn lie y byddai P. ennill genym yn golygu cymaint perygl i fyddin Germani. fel y gorfodir honno ar ei gwaethaf i ymosod yn ei thro er amddiff- yn y man gwan. Drwy hyn gwanheir nerth Germani yn Ffrainc o ddydd i ddydd, ac o wythnos i wythnos, heb wanhau yn gyfartal nerth byddinoedd Ffrainc a Phrydain.

[ Gwaith y Sudd-longau. I 0 fewn yr wythnos a aeth heibio cyflawn- odd suddlongau Germani ddwy weithred fydd I yn hanesyddol. y naill vn gowardaidd ac an- ghyfreithlon, -<' r Hall yn feiddgar a hollol gyfreitJiloR. Taniodd un suddlong ar drefi agored a diamddiffyn ar laii y mor yn Cum- I berland, ar draethau Mor v Werddon. Gweithred llofrudd cowardaidd vdoedd. Nid dewrder ond cowardiaeth. nid ymladd ond llofruddiaeth noeth yw i ddyn arfog ymosod ar ddyn heb arfau na gallu i amddiffyn ei hun. Geill unrhyw lwfryn o lofrudd fentro gwneud yr hyn a wnaeth y suddlong yn Whitehaven-dnd yn llechwraidd o dan y dwfr i ymyl y lan. a thanio oddiyno ar wragedd a. phlant. ac- yna cilio yn ol i'r dyfn- del' 0'1' golwg CYII neb ddod' a gwn ar der o'r golwg cvn v geill neb ddod a gwn ar ei ol. Ond saif suddo r gludlong ym Mor Aegaidd ar dir hollol wahanol. Boddwyd tua 1,000 o fihn-r Prydain. Ond gwpithred hollol gyf- reithlon ydoead-gwahanol iawn i'w gwaith yn suddo r Lusitania- oedd yn cludo teith- wyr diniwed. Synna rhai fod y suddlong wedi llwvddo i wneud hyn, a dianc yn ddianaf wedyn, a gweslant yn y digwyddiad berygl parhaus i'r llongau sy'n cludo milwyr o Loegr i Ffrainc ymron bob dydd. Eithr byddai ychydig o ystyriaeth yn ddigon i ddangos mai y syndod yw, nid fod un o n cludlongau ni I wedi cael ei suddo yn awr. ond na fuasai ami un wedi cael ei suddo ymhell cyn hyn. Edrycher ar y ffeithiau: Gwaith ychydig oriau yw croesi o Loegr i Ffrainc; mae yn waith tridiau i forio o'r Aipht i'r Dar(lani;,G. Mae cludlongau yno yn morio ol a blaen rhwng y Dardanels a'r Aipht mor gyson ac mor rheolaidd ag v riled y tren ar hvd rheil- ffyrdd Cymru. Mae cannoedd o fordeithiau wedi cael eu gwnend o fewn y chwe mis di- weddaf yno, ond dyma'r tro cyntaf i'r gelyn lwyddo. Sicr yw ei fod wedi bod ar ei wyl- iadwriaeth am ysglyfaeth ganwaith, ac wedi cynyg taro, a methu lawer tro. Clod mawr i Lynges Prydain, ac i forwyr v cludlongau, I yw mai dyma'r polled gvntaf o'r fath a gaw- som er dechren'r rhyfel.

Yn y Dardanels. i Parha brwydrau ffyrnig o ddydd i ddydd yn y Dardanels. a cholledion trymion o'r ddau tn. Dywedir fod v TWIT- wedi colli 27,000 mewn un frwydr yn unig yno yr wythnos ddiweddaf, a, bod ei golledion hyd yma yn iynnu at 1300,000. Yn anffodus, mae ein coll- edion ninau yn drvmion iawn. Ymhlith 'yf ,Oatrodait wedi I)oi yn ym!add (Yalet?f yno ceir y Royal Welsh Fusiliers. Mae y oed, 6ed. a'r Tied Bataliwn o'r corfflu enwog hwn wedi bod yn y brwydrau poethaf ac ofnir fod eu colledion yn drwm. 0 siroedd' Gog- ledd Cymru yn benaf y daw y bechgyn dewr sydd yn y Bataliynau ucliod, a dygir erchvll- dra'r rhyfel adref i feddyliau ami i gartref yn siroedd Mon, Arfon. Meirion, a Maldwyn, a Fflint, gan y newyddion trist y gellir eu diisgwyl o'r Dardanels y dyddiau nesaf. Yr unig gysur yw nad yw yr aberth mawr hwn o waed goreu Cymru wedi myned yn ofer. Enillwyd fwy o dir o fewn yr wythnos ddiweddaf yn yr hon v bu bechgyn Cvmru yn ymladd. nag a enillwyd o'r blaen mewn unrhyw byt.hefuos er dechreu'r brwydro yno. Dwg hyn fuddugoliaeth sici- yn agosach, a phan y'i ceir bydd vn werth yr oil a war- iwydvi'w hennill. Pan agorir y Dardanels, ac y cymerir Caer Cyistenyn, bvdd holl enill- ion Germani vn Rysia werli myned yn ym- arferol yn hollol ddifudd iddi. Ceir terfvIJ ar ilywodraeth y Twrc yn Ewrop. Agorir drws i ddwyn cyfarpar rhyfel yn helaeth i Rwsia-ac mae ganddi hi yn awr 5,000,000 o wyr yn aros am arfau cyn mvned' at v gwaith o yrru'r Germaniaid vn ol i'w gwlad cu hun.

Groeg a'r Balkans. I Mae Venizelos. y cyn-Brif Weinidog yn [ Groeg, wedi ca,>l ei adfer i'w swydd. Yr oedd ganddc? vn v Senedd ddtj,ti i'w bleidio am bob un oedd i'w e.rbvn. Gorfu felly i'r wrth- blaid, oedd yn ffafrio Germani. ymddi- swyddo. Chwaer i'r Caisar yw brenhines Groeg-yr hyn sydd yn cyfrif am v ffaith nad vw'r wlad honno hyd yn hyn wedi dod allan o blaid Prydain a'i Chvnghreiriaid. Gwydd- is fod VenizeloB a'i ddilynwyr o blaid ymladd o ochr Prydain. Daw pethau i bwynt bellach yn fuan >a'n vn Groeg. Mae yr un peth yn wir am Rwmania a Bwl- garia. Tueddir yn awr i feddwl y torrant hwythau r ddadl yn fuan. En rhwystro i wneua hynny yw un rheswm mawr gan Ger- mani dro.- wneud yr vmdrech ofnadwy di- weddaf yn Rwsia.

Y Zepelin eto. Ddechmi'r wythnos talodd y Zepelins Germanaidd ymweliad arall a glannau dwvr- einiol Lloegr. Llarldwyd 10 a clwyfwyd deir gwaith y nifer hwnnw. Pobl ddiniwed, nad oedd a. fynnent a' r rhyfela, oedd yr oil o honynt. Daw dydd' dial am v Ilofrtiddiaeth- au creulon hyn, ydvnt mor hollol ddi-alw am danynt, ae mor ddi-amcan "Hir yr erys Duw cvn taro— Ll wyr y dial pan y delo.

GWEITHFEYDD GAD-DDEFNYDD- IAU. BUM C ANT Cyhoeddodd y Press Bureau yr hyn a gan- lyii (ld-vdd Gweiiei-iDv"-ed Gweinidog y èad-ddrpariadan ei fod wedi rhoddi allan orchymyii yn cyhoeddi 19 o sefvdliadau sydd yn gwneud cad-ddarpariadau i fod yn sefvdl- iadau i gaei eu rheoli o dan Ddoodf 'Cyflen- wadau Rhyfel 1915, o'r 18fed o'r mis hwn, yn ycliwanegol a.t y rhai oedd yn cael eu rheoli ei&oea igan y Ddeddf. Y mae cvfanrif y Re- fvdliadaa í'c!d V11 cael en rheoli o dan y Ddeddf. 18, liyd yi, hyr. 535."

Sig-arets a Phregeth Dyma fel y dywed y Rhingyll F. Milton, mewn llythyr a anfonodd o'r ffrynt:- "Rhaid i mi ddweyd wrthych am ddull hynod v gwasanaeth a gynhaliwyd gan gap- Ian yn y Brigade Headquarters, nos oul di- weddaf. Yn ddieithriul, bvdd y Brigadier- General vn y gwasanaetliau hyn, a nos Sul diweddaf, mewn gwasanaeth a gynhaliwyd yn yr awyr-agored, Ibu digwyddiad lied hynod Yn ystod y bregeth caniatawyd i'r milwyr ysmygu. Rhagor na hyn rhanwyd y sigarefi gan y capla;n ei hunan, yr hwn a'u hanogodd i ysmygu tra y gorweddem ar y glaswellt i wrando arno yn pregethu. Gwasanaeth gwir- foddol oedd, ac nid oedd neb yn gwyood y rhenid sigarets yno, felly ni ellid dweyd mai y sigarets oedd wedi eu tynu yno."

I SWYDDOGION PORTH- MADOG Daeth teligiam i Borthmadog ddydd Give- ner yn hysbysu fod Ca.pten Richardi Griffith, o'r 6ed Fataliwn (Tiriogaethwyr) R.W .F. t. Lifftenant T. M. Whittaker, o'r UIn cwmni, wedi eu clwyfo yn y Dardanelles. Y mae Capten Griffith yn Ynad y Sir. ac y mae yn o'r Tiriogat'ilnvyr erjl, blvn- yd dax

COLLEDION Y TIRIOCAETHWYR CYMREIC. LLADD A CHLWYFC I SWYDDOGION. AMRYW 0 OGLEDD CYMRU. I Mae'r ndroddiad fwyddogol am y colledion yniysg .swyddogion v Tiriogaethwyr Cymreig fu n cymeryd rhan mewn brwydro yn ystod y dyddiau diweddaf ar v Cvfandir newydd ei gyhoeddi. Cynhwysa enwau amryw o ddyn- ion adnabyddus. Ymysg y rhai a laddwyd y iliala Cyrnol Basil Phillips, y Wyddgrug; Lifftenant Walton, Rhyl, a'r Lifftenant Tvnott yr oil yn pertHyn i'r 5ed Fataliwn R.VV.F. :Tiiiogaetliwyr Sir Fflint). Y mae chwech o swyddogion y Gatrawd hono hefyd wedi eu c!wyfo a dau ar goll. Ymysg y civvyfedigion y mae Cadben T. H. Armstrong, maih yr Uch-Gadben Tom Armstrong. Caer- narfon. yr hwn hefyd sydd yn gwasanaethu g'da'r Fyddin. Mae y 7fed Fataliwn (Meirion a Maldwyn) | hefyd wedi derbyn cryn golledion. Mae Cadben Edward Lloyd Jones, Llandinam, wedi ei ludd. Mab oedd i'r diweddar Barch D. Llovd Jones. M.A., Llondinam. Ymysg v rhai a glwyfwyd y mae Cadben E. F. Price, mab i'r Pai-ch E. P. Price, ficer Machynlleth. Cadben E. G. Harris, mab Dr. Harris, Aberystwyth. Cadiben Gordon Reed, mab diweddar rei- thor Llangyniew. Lifftenant Roy. M. Humphreys. Llanfair- caereinion, mab Meddyg Iechyd sir Drefald- wyn. Ail Lifftenant Morris Jones, mab Mr. M. P. Jones, Gungrog Hall. Trallwm. Ail-Lifftenant H. E. P. Westoy, mab v di- weddar Gadben We-stby, a Mrs. Westby, Trallwm. Ail-Lifftenant Russell Jones, mab ieuengaf y Parch. E. O. Jones, rheithor Llanidloes. Caed hysbysrwydd i Ffestiniog o'r Swyddfa Ryfel fod yr Uch-Gadben Owen Owen, bon- eddwr blaenllaw yn sir Feirionvdd wedi ei glwyfo. ac hefyd Cadben Arthur Madoc Jones, mab Dr. Richard Jones, Blaenau Ffestiniog, a Lifftenant Cecil Jones. Mae'r diweddaf wedi ei glwyfo'n ddifrifol. 'Daeth y new v.(id i Gaeniarfon nos Fawrth o'r Swyddfa Ryfel fod y Lifftenant J. Hughes Evans, o'r 6ed Fataliwn R.W.F. (Tiriogaeth- EN,aii.?;, o i- 6ed Fa,ta, l iNi- wyr Arfon a Mon) ar goll. Mab vdyw i'r Cynghorvdd a 'Mrs. R. E. Evans. Bron Eifion, Caernarfon, ac wyr i'r diweddar Barch. Dr. John Hughes. Caernarfon. Cafodd y teulu hysibysrwydd pella/-h ddvdd Sadwrn nad oedd Lifftenant Evans ar goll, ond ei fod wedi ei glwyfo. mysg y swyddogioui Cymreig sydd ar goll v mae Cadben A. C. Dftvies, Treborta, ger Bangor.

MANION RHYFEL I Taffu Tan-belen. Tail odd Chinead dan-belen at y Llynghesydd Tseng, illywodraethwr mil- wrol Shangai, pan oedd ym myned i gar motor ddydd Iau. Methodd y Chinead a'i daro a ffrwydrodd v dan-belen yn erbyn y wal. Ni anafwyd ond un per- son. Yr "Arabic." I Fore Gwener hysbyswyd fod yr "Arabic, perthynol i'r White Star Line, wedi cael ei suddo gan fad-tanf ">r- awl Germanaidd ger goleudy Fasnet, ar ei mordaith o Lerpwl i Efrog Newydd. Yr oedd 43 o bersonau ar ei bwrdd yn cynwys 243 o griw. Ni roed rhybudd o gwbl i'r llong. Amcangyfrifir fod 165 o'r cvfanrif o 181 o deithwyr wedi cael eu hachub, felly, ofnir fod 1G wedi eu colli. Allan o'r 26 o Americaniaid oedd ar ei bwrdd y mae 22 wedi cael eu hachub. Cvfanrif v rh'ai sydd wedi colli eu bywydau vdvw 40. Cruisers Germanaidd. I Daeth gair o Gopenhagen, ddiwedd yr wythnos, yn hysbysu fod cruisers Germanaidd o'r gwneuthuriad diwedd- araf wedi eu gweled ym myned i gyf- eiriad y gogledd, yn ymyi Saltholm. Y mae'n amlwg eu bod me\vn cymundeb di-wifrau gyda Zeppelin, yr hon a wel- wyd fore Gwener yn y cyffiniau. Ynys rhwng Copenhagen a'r glanau Swedaiid ydyw Saltholm. 0; o¡,, Suddo Bad-tanforawl. I Fore Gwener, hysbysodd y Morlvs fod yr L13 Prydeinig (o dan arweiniad y Lieutenant Commander Prydeinig Layton), ar ei ffordd i'r Baltic, wedi cael ei suddo ar yr ynys Ddanaidd Sal- tholm. Dywedir fod pymtheg o swydd- ogion a dynion wedi cael eu hachub tra y mae pymtheg ar goll. 1 >t ?- :I,- I Suddo Llongrau-ager. Cyhoeddwyd y datganiad a ganlyn gan y Wilson Line yn Hull, ddydd Gwener: "Y mae'r llong-ager 'Grodno', 1,955 o dunelli, wedi cael ei suddo tra ar ei mordaith i Lundain. Y mae'r criw yn ddiogel ar fwrdd y llong-ager 'Calypso'Hefyd, y mae'r llong-ager 'Serbino', 2,205 o dunelli. wedi cael ei suddo. G'.aniwyd y criw. { > Dal Llongf-lythyrau. Adroddwyd o Christiana fod bad- tanforawl Germanaidd a ddisgwyliai o'r tu allan i Bergen wedi atal y llong-ager "Haakon VII." Gorchymynodd cap- ten y bad-tanforawl i'r holl barseli a phopeth argraffedig i Brydain, Ffrainc, Itaili, a'r Trefedigaethau, i gael eu taflu dros y bwrdd. Cymerodd y bad-tan- forawl feddiant o'r holl lythvrau oedd o werth ar ei bwrdd, yn c ynwys saith sach o lythyrau o Denmark i Lundain, a deg sach o Norway. Dywed gwasg Norway mai dyma'r sarhad mwyaf a .gafodd Norway erioed. Dywedir fod badau-tanforawl yn disgwyl o'r tu allan i'r holl borthladdoedd Norwegaidd. Y mae Llywodraeth Norway wedi gorch- ymyn i-NN- \N-eiiiidol, yn Berlin i bro- testio yn erbyn gwaith y bad-tanforawl yn atal ac ymyrvd a'r mail yn Haakon. > Novo Georgievsk. Y mae Novo Georgievsk, yr olaf o'r amddiffvnfeydd oedd yn atal y gelyn ym Alholand, wedi cael ei hennill ar ol gwrth safiad dewr. Cynliwysai'r gwarchodlu ch\ve chadfridog a 85,000 o ddynion. Allan o'r nifer hwn cymer- wyd 20,000 yn garcharorion ym mrwydr ddydd lau yn unig. Y mae nifer y cyf- legrau a gymerwyd yn ddiweddar wedi cynhvddu i dros 700. Ar hyn o brvd m ellir dweyd beth v\v swm v pethau eraill a gymerwyd. Dywedir o Berlin fod y Kaiser wedi myned i Novo Georgievsk i ddiolch i arweinydd yr ymosodiad,— Cadfridog van Bess:er:a\ filwyr. Ofnau Berlin. I Xi chyhoeddwyd y manylion am suddiad yr Arabic" yn v newyddiad- uron Germanaidd. Y mae'r newydd wedi aclicsi llawer o ofnau yn y Swyddfa Dramor, ac y maent yn Berlin yn ofni'r arweinia'r amgylchiad i helynt gyda W ashington. Gwaherddir i'r newydd- iaduron Germanaidd wneud svlw o sudd- iad yr "Arabic" hyd nes y cant rybudd I les v cant rybudd pellach.

| ARAFU I FEDDWL. I [CAN PLENYDD1. Ryw chwyrnellu yn arathr y mae pethau o'n cwmpas ar hyn o bryd. a ninau yn vm- symud yn eu canol hyd i ddideimladrwydd. C\'nddciriogr\vydd rhyfel yw vr ytsbrvd vn yr olwynion. C isglu adnoddau. caethiwo el- fenan. cyfuno a chvfanu vmdorri ac vm- ddry.iio yn fyrdrliynai; a gwen- wyn marvvolaeth yn genadwri pob gronyn o'r ysgvnon; dynoli ieth fel yn cyfl.awni hunan- laddiad. Enaid wedi troi i fiiwrio yr, erbyn ei gnrph ei hun. Meddyliau crvfaf Prvd-eill- iaid heddyw, yn meddwl dinystr, ie, pwyll- y I p  gorau yn cael en ffunfio o flaenion dychmyg- wyr. i gyflwyno dyfeisiau i'r dwylaw cyw- reiniaf a grewyd erioed a'r oil i ddinyetrio '"uchder llwch y byd." "Arglwydd y Gpeao- iga,eth." Ma-e'n dda mai chwyrnellu mae pethau. iieu ela; miloedd o'r bobl fwyaf Yr" tyriJI yn wallgot. Cyme;1 oesau'r ddaear i synn, a diglloni at Bedlam. Berlin, a rhyf- eddir fwvfwy ymlaen at genhedloedd gwa-- eiddiedig allent arot yn 'neutrals' ac edryeh ar un adyn rjwa-eth na gvvallgrof. megvs wrth ei swyllys ddiffaith vn boddi blaenion ceil- hedloedd mewn gwaed, ie. ei genhedl ei hun. yn o-vstal. ac i roddi byd cyfan o' r 1 bron mewn galar-wisgoedd. Mae'n rhaid f c.(i cyflwr moesol y gwledvdd hyn yn iee! a di- rvw;pdig i fedra goddef y fath. neu, yr hyn hef,-d -s.N-dd fynegair ."n ogystaI o gvflwr v cenh-dloedd sydd mewn rhyfel. Ysgub ofn- adw 111aredxvn ydvw y rhyfel hwn i lanhau I ym,rh aflendid Ewrop, a. ffobeithiwn pan eir i adfer tiriogaethau y difrod yn Ffrainc- a Belgium, na fydd i'r un arcliadeiladydd ddifwyno ei bwyntil i dynu cvnllun ft dafain na phuteindy. Byddai Belgium foesol, bur, Ffrainc foesol, bur, Prvdain foesol. bur. vil rhyw ymylon arianaidd i gwmwl caadugol. y gyflafan ddigyffelyb hon. :Ma -e ewrs y rhvfel fel yn anghymwy-o gwerin ein gwlad i wynebu canlyniadau y rhyfel. Mae rhyw Iwyddiant yn myd ani- aethwyr heddyw. yr un modd yn myd rnas- nachwyr a wna lu ohonynt vn ddall i'r dyf- odol. N id oes ball ar IN-rreitaii un dosbarth. nac ar foetlrau a balehder. ac ymbleeeru dr, barth arall. 'Nid oes gymaint o gydymdeim- lad a'r bechgyn dewr tsydd ar ymylon byd arall yn ymladd drosom, na-c a'r calonau pryderus a thoredig sydd dros w-nel) y deyrnas fel ac i fvnvclu cyfarfodydd gweddi. ar eu rhan. Xa mae'r gyfeddacii. a'i swyii anmhur, a'i hiaith annwesol wed: eu gwneud ynddall a byddar i deimladau goreu, ac uchaf erioed. Mae'n ofidur- fod cannoedd o'r dynion hyn yn rhy bell i droi yn ol: ac mai 'claddu yr annuwior o biith ewmni y dafarn fydd hanes llu ohonynt. lOw syniad torcalonus! Drws v Xefoedd yn cau fydd yr unig drw't a'u deffiv. i;-r ?? Cytuna pawb fod y gwych. Mr Lloyd George i'w edmygu yn fawr am daflu holl rym ei enaid mawr i gynllunio a hyrwyddo "gwlawio tan a brwmstan" ar iPotedam. Yn ddiddadi d yma y gwr cymwys i'r gorchwyl. Ond i amcanion uwch. anrhydeddu.sach. a gocnaocacn y darparwyd et, se; noddi a, dyrchafu ei gyd-wladwyr. Dyma y Cyrus, a gvfododd Duw i fod yn fur o dan amdiffyn- ol i'r hen a'r methedig. ac i ddarparu nodd- fa Ïr claf, y clwyfus a'r diamddiffvn yn ein tir. 'Ond nid yw i'w feio am "neidio i'r .adwy" mor ddewr vn y cyfwng presenol. "Pawb a gymerant leddyf, a ddifethir a ehleddyf medd Ie"u ei hunan. Mae William o Prwsia heddyw yn taro, a thuag at waredu rhag gormee, ac angliyfiawnder a rhagrith, rhaid ei daro yn ol a'r cyffelyb ar- fau. Mae ef a'i Gyngreiriaid yn rhy uffem- ol i rinweddau tangnefeddus teyrnafi Xef- oedd eu cymwyso atynt. *;< Ond yn awr wrth geisio arafu a meddwl ai onid oes elyn gwaeth na'r TIun. a ehylch ei ddinyistr yn llawer eanga-ch na'r honwr anfad hwnw? Gelyn y byddwn yn teimlo dros suddo pob peth i'r un amcan mawr o'i orchfvgu. Tybed na fforddiai heddyw roddi o'r neilldu .am ysbaid beth bynag. rai o .ii dulliau a'n trefniadau Crefyddol,? neu yn j hytrach eu dwyn yn wasanaeth gar i un am- can mawr penodol. Ffurfio un cyfringyngor digj-ffelyb o arweinwyr y pleidiau crefydd- ol—rhyw gyd-gorphoriad 'Coalition) ll\-wod- raethol na safai byd nac uffern o'i flaen. Y C >nfocasiwn. Yr Undeb. Y Gymanfa. a'r District wedi eu hunoli. ac fel peiriant Ezek- iel, "ysbryd y peth byw yn yr olwynion." iSymudiad i ddarparu adnoddau amvn ition. a bod apelio am w irfoddolwyr at fvddin Iesu o fewn ac o faes i'r eglwys. Credwn y bvddai "dylifiad jjobloedd" vn dilyn. ?\id oes neb wyr ddylanwad rhoddi eu nod mawr i gyra-edd ato. a meddyliau cryfaf. mwyaf goleuedig a duwiol y deymas yn gweithredu arno. ac mai r oil hddi gwaredu o afael y perygl penaf i ac-hos y Gwaredwr ar y ddaear. Creai hyn gyffro yn nyfnder enaid gwerin ein gwlad. cyfodai rhyw haen i'r wvneb a dybiai gyfoeth diail me.wn byd ac eglwvs. Creai angerddoldeb am achub, angerddoldeb am gael achub- iaeth, a rhaid yn gyntaf gael ffydd yr achub, wr yn y colledig tuag at i ffydd y colledig gael gafa.el yn yr achubwr. "Yr ydym ni yn ei garu Ef am iddo ef yn gyntaf ein caru 111 Pob pr-egeth yn ddirwestol. a thon ddirweetol yn treiddio drwy yr holl ordm- hadau crefyddol hyd yn od pe yr elai y defaid ar y ddeheulaw, a'r geifr ar yr aswy j mewn ambell gorlan grefyddol. Yn wir ni fyddai raid aros yn 'hir cyn amlliau o'r blaenaf drwy rym argyhoeddiad moesol. Ai onid oes a-chos am ryw gyfiie.,A-ldiad: Beth am y dull unffurf. 6wrth, a diamcan y gor- wedd adranau yr eglwye yn ei gol yn awr? Rhyw bregethu a dyegu i'r awyr, yn ddi- amcan a dibwrpas. Ai onid gogwyddiad i wneud yr esgvnloriau (yn enwedig ar v prif wyliau) yn fath o Confectionary Shop* i ranu melusion i blant blysig a di archwa-eth byd ac eglwys yw temtasiwn beryglus dynion cvhoe-d-dus byd crefyddol y dyddiau h,, -ii Rhaid cael cariad at ddyn. yn ngoleuni eariad Duw yn fwy angerddol yn ein dy- awdwyr a marwor allor Jeliofah wedi cvff- wrdd eu geneuau yn ddigamsyniol. Y nesaf peth i nerth yr Ysbryd Glan mewn cenadwr: vdyw cvineriad pur a dynoliaeth dda yn vr Efengylydd ar lie y ceir y cyagord bend;- gedig hwn fe gyffyrddir y mewnol 'hwnw i'r ddynolia-eth, l!e gorwedd undeb bywyd. Ys- brvdol a chrefydd yn rhwymyn iddo. Daeth I Iesu Grist i'r byd i gadw pechaduriaid ac aiff ei boll wir ganlynwyr i'r byd i achub pechaduriaid fel viitau. DaRtl) ef yma i ddat-od gweithredoedd diafol,a'u gwaith hwy- I thau yw ei efehchu. A oes rwymau mwy amlwgddieflig yn ein gwlad heddyw na'r ymyfc-d, a masnach yr ymyfed? 0 na rod- Tai eg'wys yr 20fed ganrif. megys ag y 'rhod- iodd Efe.' Un o'r pethau mwyaf anesboniadwy i n: ydvw dallineb gwirfoddol llu mawr o'n ham- aethwyi a'n ma?nachwyr yn mhwnc dirwest. Sut na fvdda? vr ntvriaethau o &wameT- iaeth. cyd-ymgais "a rhwymedi?aeth&u tæth- 01 yn ?u pwneud yn "irias dro? y ddirwest fanylaf a Hymaf. Pf cymerent i ystyriaeth v miloedd ar filoedd o deuluoedd eydd heddyw yn ein teyrnas a'u tai heb eu dod- re fnu yn briodol. a'r gwragedd a'r plant heb eu digoni ag ymborh oherwydd fod cyfran helaeth ,ac yn ami yr belaethaf o'r enillion yn cael eu gwario am ddipd feadwol. Y ffrwd o elw ychwanegol a ddylifai ar ffordd cyf- iawnder i goffrau ein maenachwyr, ond dodi argae ar wario am y ddiod. Pe diwellid yr holl gyllau gweigion, a phe y gwisgid am bob cefn llwm. a phe dodrefnid aneddau hyd gvsur. fe ddodid pob teulu a ffactri. a gweithy ar lawn gweithrediad a byddai I trwst eu holwynion vn ddigon i givn byddar- dod ar Satan ei hunan. Pan gauwyd taf- arnau Le-rpwi dro yn ol am 2 o'r gloch yr. v prydnawn am ysbaid den niwrnod, fe 'chwanegodd derb\-niadau y grooers, y bakers, a'r masnachwvr esgidiau o E 2 i £ fS) yr wythnos. > Mae yn ffaith gyffrous f(,d haner tlodi ein gwlad yn gNiivrch ymyfed. Tvbia hvn i leoedd fel Torquay. neu Gaer. £ 5,000 y flwyddyn o di-ethi ac i drefi fel Bangor ryw £1.200 yn y flwyddvn. Dywedir fod yn ninas Caer un teulu eisoes wedi coetio £ 2,000 i'r trethdalwyr. Mae Cwmni 'Steel Carnegie newydd wneud yn hysbys fed pob dyrc-hafiad yn. y gwaitli i'w -wrieud o rengoedd llwyr ymwrthodwyr yn unig. Nid yw hyn heb ei ystyr bwysig a'i awgrrmiadau pell. *1: Dywedai Dr W. Jenner yn haner chw-arens y dydd o'r blaen. ei fod ef o'r braidd yn barod i wrtlidystio vn erbyn cyfyngu ar y Fasnach Feddwol. olierwydd fod y dosbarth mwyaf c-aredig. a'r gweithwyr caletaf. ag sydd yn cael eu talu waelaf. sef y meddygon. yn derbyn tua £ 40 Y cant o'u helw 0 gan- lyniadau y ddiod. rr. I r WYR ARBEXIG. • 1. Pa wraig sydd daciusaf ei gwisg? 2. Pa wraig gaiff eicli arian spar? 3. Pa wraig yr addawsocli chwi el noddi a'i diddanu? 4. Ai eich graig eich hun. ynte gwraig y dafam

CORFF AR Y TRAETH. CWEST YN LLAXFAIRFECHAN. Ddydd Iai. cyiihahodd Mr Pentir Williams, Crwner Gogledd Sir Gaer- narfon, quest yn Dlanfairfechan ar gorff ynnvelydd- o'r enw Thomas Butter- worth, archwilydd a drigai yn Parley Surrey, yr hwn a gaed yn farw mewn tua tliroedfedd o ddwfr. Caed tystiolaeth gan Edward Butter- worth, mab yr ymadawedig, yr hwn a ddywedodd iddo fyned i ymdrochi g}*da'i dad, yr hwn a arhosodd yn y dwfr am a,i-. a phoperh yn ymddangos yn iawn. Aeth y iyst i'r "van" i wisgo am dano, a chan nad allai weled ei dad aeth i chwilio am dano. Canfu ef yn gorwedd ar v traeth, wedi ei lusgo i'r lan gan nifer o bobl. Dywedodd H. Jorss, perchenog y c-erbydau ymdrochi, iddo weled yr yma- dawedig. yn gorwedd ar y traeth gyda nifer o bobl o'i amgylch. Dywedwyd wrth y tyst fod y dyn wedi ei ganfod a'i wvneb yn isaf mewn tua throedfedd o ddwfr. Caed tystiolaeth gan Dr. H. Todd Gill, o Oldham, ymwelydd a Llanfairfechan. yr hwn a ddywedodd nad oedd yno arwydd o fywyd ar ol gwneud popeth posibl. Nid oedd ef yn n-bio rnai aehos o foddi ydoedd, ond achos o lewyg. Bwriwyd ddarfod iddo fanv o lewyg tra yn ymdrochi.

CYHUDDO YMWELYDD 0 LADRAD. ACIIOS 0 LANBEPJS. Mewn llys arbenig yng N gliaernarfon, ddydd Gwener, gerbron Mr W. G. Thomas* ,-huddwyd dynes o Ir enw T h omas cyhuddwyd dynes o'r en\v Florence M. Shilhngford. o ymddang- hosiad parchus a gwisgiad da. o ladrata gernau o westy y Dolbadarn. Llanberis. Dywedodd yr t ch-Arolygydd AYilliams fod y gyhuddedig yn aros yn Llandudno, a daeth i Lanberis gydag un o'r cerbyd- au motor sy'n rhedeg o Landudno ddydd Iau. Aeth i Westy Dolbadarn ac i ystafell welv boneddiges o'r enw Miss Marshall, a arhosai yno. Pan welodd Miss Marshall ymddilieurodd a dywed- odd mai chwilio am y 'lavatory' ydoedd. Yn ddiweddarach canfuodd Miss Mar- shall golli arian a chadwen aur a breich- led aur, y rhai oeddynt yn werth £ 18. Hvsbysodd yr Heddlu. a. chymerodd y Rhingyll Jones y ddiffynyddes i'r dda'lfa. Gwelodd v swyddog y ddynes yn goll- wng v freichled ar lawr, ond caed yr arian a'r gadwen yn ei meddiant. Gof- ynai yr TJch-Arolygydd am i'r achos gael ei oliirio hvd ddvdd LIun. a bod i'r ddiffvnyddes gael ei chadw yn y ddalfa hyd hynny. Wedi i Miss Marshall a'r Rhmgyll Jones roddi tystiolaeth, canintaodd yr Ynad i'r cais i ohirio yr achos. Ymddanghosai Mr W. R. Hughes (Mri De"- a'i Gwmnil dros y ddiffyn- yddes.

DAM WAIN YN LLANDUDNO Y CWECT. Gynhaliwyd ca-est nes Wener yn Llandudno rran Mr. J. Pentir Williams, ar gorff ooseph FiUall, 128. Camberwell New Road. Llundain. signaller svda Bataliwn Cymry Llundain. yr hwn a laddwyd drwy gael ei daro gan gar tram yn Gloddaetli Street. Llandudno, nawn Iau. Ymddanghosai Mr. J. E. Hallmark ar ran v rhieni. a Mr. E. W. Johnson ar i-an Cwm- ni r Cerbydau Tram. TYSTIOLAETH LLYGAR-DYSTI( o-N. Dvwedodd William Jones, o Gyffordd Llan dudno. a wasa,naetha) fel certiwr yn yr vstorfa uwyadau ei fod yn troi o Gloddaeth street is awn Iau i heol ger y farchnad pryd y cy- farfu'r milwr yn dod gyda'i fag ar ei gefn. Yr oedd y milwr yn croeei i gv-feiriad Mostyn Street, a daeth car tram o'r tu 01 iddo. lar- awyd ef i lawr. Nid oedd y tram ym mynd yn gyflym. Wed"i- (idamwain stoplodd y car o fewn dwylath. Y GYRTEDYDD. Dywedodd Richard Thomas Roberts, y gyr- iedydd, iddo adael y West Shore dda.u o'r gloch. Fel yr agosai at gornel .Mostyn Street .gwelfdd Fittall. Yr oedd yr holl filwyr yn paradio vn y sgwar a cliredai ef mai mynei i'r cyfeiriad hn1..w n oedd Fittall. Canodd y gong i'w rybuddio ef a I)her-soil;au ereill oedd ar yr ochr arall i'r car. Rhedai v car yn ol tua phedair milltir yr awT..Yn sydyn i- yr aA-r. Yn ,dm rhoàdndd y milwr gam neu ddwy i'r de a tharawyd ef gan ochr aswy blaen y car. Stop- iwyd y car yn uniongyrciiol, a rhyddhawyd y dyn. Jiewn ateb i Mr. Hallmark dywedodd Ro- berts fod y lifeguard ar flaen y car vn gweith- iawn a'i fod wedi ei archwilio v bore. CYDYMDEIMLAD. Bwriodd v rheithwyr mai 'Damwain' oedd a datganasant eu cydymdeimlad a'r perthyn- asau yn eu galar. Ychwanegodd Mr. E. W. Johnson gydymdeimlad C"'lllini'r Tram. Yn eu cvfarfod ddvdd Gwener --riodd Cvngor Dogbai,tb Llandudnobleidlais o gyclL yp."Kleimlad a Mrs. Fittall a'r teulu. Yehwan- Mr. -Cliamberiain (Cadeirydd) iod v milwr newydd fod yn y Ih-thyrdy yn an fori .ga,r i'w briod vnglvn a'i chyfarfod pan ddi- gwyddodd y ddamwain.

I Dywedir fod y Llywodraeth wedi rhoddi atalfa ar y contracts vn y wlad hon, i p-flenwi Italy a dwy filiwn o ibarati o esgidiau i'w mil- wyr. Y tebyg yw fod y cyfryw contracts I Tn myned ar draws cyflenwad ein milwyr ein hunain. Ymddengys fod Ffrainc erbyn j hyn yn llwyddo i gyflenwi ei gwyr a dillad ae esgidiau. Y mae contracte am e6gidiau i i'r Fyddin Serbiaidd, fodd lbynag, yn cael eu I caniatau gan y Swyddfa Ryfel. Dywedir. hefyd. fod y prinder mawr oedd yn ibodoli mewn lledr wedi peidio, a'r aniiawsder a deimlid wedi ei symud.

I EISTEDD AR DAN BEL^N. ( Sigarets a Phreg-eth I Adroddir hanes milwr a aberthodd ei fywyd i achub nifer o'i gyd-filwyr; mewn llvthyr a I dderbyniwyd yn Crewkerne, Somerset. An- fonwyd y llythyr gan filwr o'r Dardanelles. "Yn y warchffos gyntaf un aioswaith," medda-i "yr oedd milwr o'r 29th Division gyda'r igorchwyl o daflu bombs. Taniwyd y ffiws. ac wrth geisio ei thaflu i warchffos y Tvrciaid tarawodd ei law yn erbyn y warchffos nes yr aeth y dan belen o'i law. Gain nad oedd tywod wrth law i'w daflu arni na dim i'w rhwystro i ffrwydro, buasai wedi costio am- ryw fywydau pe na buasai'r milwr, i'r diben o achuib y gweddill o'i gyd-filwyr, wedi eistedd arni mewn pryd, a chael ei saethu'n ddarnau mewn canlyniad. iNi anafwyd neb arall. Dewrder a alwaf fi weithred fel yna. "Nid oes yr un diwrnod wedi myned heibio er pan ydym yma nad ydym wedi cael ein tan- belenu. Wrth gwrs y mae hyn yn effeithio ar ein nerfau, felly yr ydym yn disgwyl cael ein hamfon oddiyma am ychydig seibiant. Dyma'r lie i weled gwageni yn cael eu chwythu i fyny. Ant i fyny i'r entrychion -yr olwynion i'r fan yma a'r corff i fan arall. Y mae'n gwneud i chwi feddwl nad oes unman debyg i gartref." Mewn llythyr arall a anfonwyd gan un sydd ar fwrdd yr "H.M.S. Severn" i'w rieni yn Somerset, adroddir hanes chwythu i fyny y "Konigsburg." "Yr ydym wedi cael gwarediigaethau gwyrthiol er pan yr ydym wedi dod yma. Yr ydym wedi gwneud y gwaith ag yr anfonwyd' ni allan i'w wneud. er ein bod wed'i cael amser lied boeth. vjwlad ryfedd ydyw, ond y mae yma ddigon o ffrwvthau o bob math. "Gorffenaf 6, maglasom y "Konigsburg." Bu raid i ni ymladd ein ffordd am oddeutu pum milltir i fyny'r afon !gyda nifer o for- gilfachau o bobtu. Yr oedd y gelyn yn tanio arnom o bob cyfeiriad. Ni allasem weled yr un ohonynt gam fod y prysgoed mor drwehus. ond daeth ein tan-belenau o hyd i rai ohonynt 'rwyn credu, ac aethom drwodd yn ddiogel. Codasom ein safleoedd i fyny oddeutu pum milltir oddiwrth ein nod. Yr oeddym yn tanio ar draws v prysgoed yn unol a chyfar- wyddiadau y llongau-awyr. Yn fuan dis- gynai tan-belenau o'n cwmpas ymhobman, a buom yn ffodus iawn ibeidio cael ein taro gan yr un ohonynt. Buom yn tanio am oddeutu saith awr, ac ar ol taw el u llong y gelyn ym- neilltuasom. Ni fu'r llestr arall mor lwcus a.'i llestri ni. Yr oedd y llong Germanaidd mor fywiog ag erioed a thaniodd amryw er- gydion cyn i ni fod mewn safle. Daeth rhai ergydion yn beryglus o agos ond ni tharawyd yr un ohonom. Yn fuam daethom o hyd i'w pellter, ac ychydig ar ol un o'r gloch cawsom y boddhadl o weled y Hong yn cael ei llosgi i fyny. Nid oedd yn ddrwg genym gan fod tan-belenau oddiwrthi yn disgyn yn agos iawn atom. Rhoddasom 011 hwre unol iddi.

Dathlu Warsaw I Mewn llythyr a ysgrifenodd at ei ffryndiau I adref, dywed Private H. Sloconibe, o'r South Wales Borderers "Byddwn ym myned i'r gwarch-ffosydd yn y nos. un ai i'w heangu men eu trwsio, a chan nad ydym ymhell oddiwrth y gelyn ga ?llwn eu clywed yn gwaeddi. Credaf eu bod yn llawen iawn oherwydd cwymp Warsaw ond yr wyf ym :meddwl na fed rant fyncd yn I mhell iawn ymlaen, beth by nag. Y mae yma ddigonedd o ddynion i'w gyru oddiyma. .Yr ydym oil yn gobeithio y cawit ddychwelyd yn ol ryw ddydd. ac y daw hwnw'n fuan, ond nid cyn i'r Germaniaid gael eu hysgubo oddiyma, gailleu bod yn haeddii hyny oherwydd en bod wedi gwneud y fath niwed i eglwysi a thai. a gadael pobl yn ddi-gartref"

AMDDIFFYN FA KOVNO ATGOFION AM 1812. I Un o'r dyddian diweddaf hysbyswyd am gwymp yr amddiffynfa uchod. lie yr honid fod y Germaniaid wedi meddianu nifer mawr o ynau. Dyddorol gan hynny fydd rhoddi copdrem ar yr amgylchiadau yn 1812. Ynghanol vsgwar y farchnad yn Kovno saif pyramid o haiarn. Ar ei sylfaen, os ydych yn deall Rwseg, fe ellwch ddarllen yr hyn a ganlyn,—" Yn 1812 goresgynwyd Rwsia gan fyddin yn rhifo 700,000. Rhifai'r fyddin a ail-groesodd v ffiiiiau 70,000." Gall hyn fod yn beth defnyddiol i uchelgais Xapoleonaidd v Cadfridogion Germanaidd. Ag eithrio fel lie ag y gorymdeithiodd mintai Napoleon iddo, v mae Kovno yn anhysbvs i'r Prydein- iaid. Er fod pwysigrwydd milwrol mawr yn perthyn i'r lie ychydig iawn o hynodrwydd sydd o'i gwmpas i gadw hyd yn oed y teith- wyr mwyaf ymchwilgar yno. Yr ydych yn rhedcg drwyddo ar dren eyflym o Berlin i Betrograd, ond ychydig ydyw nifer y Prvd- einiaid' a feddyliasant am fvned i lawr yn Kovno. Y mae'r lie hanner can' milltir o ffiniau Germani, a thua. 500 o Betrograd, fellv nid vw v ffaith fod v Germaniaid wedi medd- iannu'r lie yn eu dwyn yn agos i'r brif-ddinas Rwsiaidd. Yn Kovno y mae'r teitliydd sydd ar ei daith i'r dwyrain yn cyrraedd Rwsia mewn gwirionedd, gan mai Than o Boland yw'r llwvbr i'r gorllewin. Yn yr hen amser Pwyl aidd oedd Kovno ei hun; dplid hi gan frenin- oedd Pwylaidd. Yr adeg hon yr oedd yn Hawer pwyisicach nag y mae ar hyn o hryd. gan fod rhan fawr o'r fasnach Bwylaidd vn cael ei gludo ar hyd ylNiemen, a Kovno oedd vr amddiffynfa ffiniol, ac yno yr oedd y Toll- *dy. Yn y Canol-oesoedd adeiladodd mar siandwvr Prydeinig ganolfan masnachol mawr yn v ddinas. iHeddvw v mae ei phoblogaeth yn 75,000, ac amaethyddiaeth yn benaf vw ei masnach, a'r oil o'r bron yn gvfyngedig i'r talaethau cylchvnol. I Ei safle ar y N iemen sydd vn cyfrif i raddau pell am werth masnachol a milwrol Kovno. Y mae'r tren eyflym svdd vm mvned i'r cyfeiriad dwyreiniol ym myned drwy bont chwarter milltir o hyd cvn cyrrat-dd gorsaf Kovno. Llifa'r Xiemen drwy geunant 200 o droedfeddi a ddvfnder, ac v mae'r wlad oddi- amgvlch yn frynioe. neu vn fvnyddiff. Gelwir un o'r bryniau sydd o gwmpas vn Napoleon Hill," ond ni wyddis v rheswm paham. Cropsodd v Ffrancod v Niemen ddwy filltir uwchlaw Kovno ynghanol haf 1812. ac an- rheithiasant y dref. Rhagfyr :13. 1812, dvch- weilasant yn ol gyda naw o man allan n 800, a 70,000 o ddynion allan o 700.000.

I Y SAFLE. I 12.30 NOS SUL. Tarawyd Zeppelin) yr hon oedd yn ol pob golwg ym myned i ymosod ar Vilna, i lawr gan y Ewsiaid, a chym- erwyd yr hall griw yn garcharorion. Cyhoeddwyd yr hyn a ganlyn ym Mhetrograd Tarawyd Zeppelin oedd ym myned gyfeiriad Vilna l lawr gan y Rwsiaid. Ar ei bwrdd yr oedd swyddog, penianydd, wyth o filwyr, peirianau tynu darluniau, machine- gun bychan, a nifer o dan-belenau ffrwydrol. ,-Xiweidiwyd y Zeppelin mewn pedwar o leoedd, a chymer- wvel y criw i'r ddalfa." Dywed gohebydd pwysig o Betrograd fod y Germaniaid yn gwneud ym- elrechion arbennig i amgylchynn y fyddin Rwsiaidd. Y mae'r Rwsiaid yn gwrthsefyll yn ddewr, ond y mae eu sefyllfa yn dechreu dod yn un ddifrifol, a bod v "byddinoedd Rws- iaidd yn edryeh yn hiraethus am arwyddion o rvddhad o Ewrop Or- llewinol a Deheuol. Cyrhaeddodd stori i Lerpwl neitliiwr (nos Sul) fod Pre-dreadnought a thair cruiser Germanaidd wedi cael eu suddo yrn Mor v Baltic gan fadau- tanforawl Prydeinig. Dywedir yn yr "Het Yolk" Amster- dam, fod trawler Is-Ellmynaidd, a ddaetli i Y ruuiden, yn hysbysu ei fod wedi gweled Zeppelin German- aidd vn ehedeg uwchben Mor y Gog- ledd. I

————— m ♦ GYDA?R ;LLEBR. I DIWEDDARAF. I Y 12.30 NOS SUL. Gogledd Ffrainc. Y mae cyflegrau'r gelyn yn brysur iawn ar hyn o bryd yn Artois, ac y masnt wedi bod yn tan-belenu y safleoedd Prydeinig o'r gogledd a' r de i Notre Dame de Lorette. Parheir hefyd i ymosod gyda'r cyflegrau yn yr Oise ac y mae colledion trymion y Crown Prince wedi ei orfodi i roddi heibio y man-yruosodiadau a fwriadai wneud, mae'n amlwg, hyd nes y caffai yr effaith' briodol ar y llinellau Ffrengig, ac y mae'r cyflegrau Ffrengig yn ei rwystro i ddwyn ym- laen ei gynllun newydd. Efrog Newydd. W rth annerch democratiaid enwog yn Springlake, New Jersey, dywedir fod Mr Tumulty, ysgrifennydd yr Arlywydd Wilson, wedt dweyd ei fod yn yr awr brudd bresenol yn sefyil fel amddiffynwr a llefarydd dros hawliau yr An-ie iicanIaid ar dir a mor. Gobeithial fod eu gweddiau gyda'r Arlywydd ar hyn o bryd, ac os y byddai angen y rhoddent eu bywydau hefyd.' Ystyrid yr araith fel tystiolaeth amlwg y torrai helynt allan rhyngddynt a Germani. Paris. Dywed y Tribune," Geneva, fod y fvddin sydd yn ymdaith yn erbyn Brest Litovsk, o dan arweiniad Prince Leopold of Bavaria, yn rhifo 900,000, ar wahan i'r milwyr a rvdd- hawyd dnvy gwrmp Kovno a. Novo Georgievesk. Y mae'n cynwys mil- wvr o ogledd a de Awstria, ac wntli adran o fyddin Hindenburg. Y mae'r ffordd haiarn rhwng y cyf- legrau a gorsaf y cyflenwadau rhyfel wedi cael ei thrwsio, ac y mae gan y Cadfridog Bessler, a arweiniai y cyf- legrau a fwriadai ddarostwng Brest Litovsk. 7Fj o vnnau mawr a 8o bat- teries o field-ortillerv.

Ddydd Llun, yn \inbych bu farw Mr. David Davitvs, yn 80ain mlwydd oed. Bu Mr. Davies yn ysgol-feistr a.m 44ain mlynedd c- n i(l(io N-in d dis cvn iddo ymddiswyddo vn 1900. Brodor o Newmarket,, sir Fflint, ydoedd.