Y Darian

Cynhadledd Antlysg Bwysig. I Credaf mai ddiddorol i ddarllenwyr y BARIAN fydd adroddiad o'r Gyn- hadledd a fu yn Ysgol U weh Elfennol Caerfhli prynhawn dydd Gwener, Tach. 21, ynglyn a'r Gymraeg yn ein Hysgolion Elfennol." Galwyd ynghyd yr holl brif athrawon (yn agos 1 dri- ugain) o Adran Caerffili gan Bwyllgor Addysg Morgannwg i ymdrin a'r pwnc ac i gael eu barn ar y modd goreu i gyflwyno addysg Gymraeg i'r plant. Cymerwyd y gadair gan y Parch. T. Tawelfryn Thomas, Groeswen (un o'r School Manage: v. irefnwyd y gwaith. gan Mr. W. Bryn Davies (Primary School Inspector), R oedd yn bresen- nol Mr. L. J. Kooerts, H.M.I, (prif arolygydd ysgolion), Mr. John Evans (H.M.I.), Mr. Ulayton (H.M.I.), Parch. D. Roberts, Senghenydd; Cynghorwr Tom James, Senghenydd, a Mrs. W. John (Megfam), Caerffili, aelodau o'r School Managers. Gal- wodd y cadeirydd ar Mr. W. Bryn Bavies i egluro amcan y cylarfpd, a gwnaet-h mewn araith ddoeth a gwres- og. Aeth a ni yi-i frysiog drwy hanes addysg yng Ngbymru cyn Deddf Addysg 1870, ac ar ol hynny, a dangos- odd fel oedd y Gymraeg wedi ei hall- tudio o'n hysgolion im flynyddoedd lawer, a bod y clod o ddod a'r iaith yn ol i'r ysgolion ym Morgannwg yn dyledus i dri o ysgolfeistriaid yn ardal Gelligaer a drcfnodd gyfundrefn o addysg yn y Gymraeg ar gyfer ysgol- ion ac a'i dysgodd fel "gwersi arben- nig" (special subject) yn eu hysgolion. angosodd fel oedd Pyryllgora-u Addysg wedi sylweddoli erbyn hyn bwysigrwvdd addysg yn y Gymraeg, ac wedi mabwysiadu cynliuniau addysg ar gyfer yr ysgolion. Ond rhaid oedd cyfaddef nad yw yn cael ei dysgu mor effeithl01 ac y carern a bod yna rwys- trau lawer ar y ffordd y byddai yn rkaid eu symud. Wedi dangos y rhaid er mwyn goreu ein gwlad a'n .cenedl, er mwyn gwneud dinasyddion da o'r plant, ac er mwyn i Gymru gymeryd ei lIe yn y byd, roi y lie iawn i'r iaith yn ein hysgolion. Gofynnodd ar i bawb siarad yn rhydd ac yn rhwydd gan roi gerbron yr anhawsterau a'r rhwystrau a'u hwynebai ynglyn a'r iaith yn eu hvsgolion, neu roi ddisgrifiad o. ryw ddull arbennig o gyflwyno addysg oedd wedi ei gael yn llwyddiannus. Rhown yma grynhodeb or hyn a fu yn y gynhadledd. Siaradodd Mv. John Evans, H.M.I., ar yr anawsterau oedd ar ffordd dysgu'r Gymraeg, ai chydnabyddai eu bod yn rhai gwir j bwysig, yn enwedig prinder athrawon, esgeulustod o'r iaith ar yr aelwyd, a'r Hifeiriant Saesneg i ardaloedd gweith- faol. Ond ni ddylid digalonni, eithr ceisio ffordd i wella pethau. Awgryrn- odd y cynllun a ganlyn: (1) Yr athraw- on a fo'n medru'r Gymraeg i ymgy- meryd a'i dysgu, a'r gwersi eraill i'w rhannu'n deg rhwng y rhai hyn a'r rhai na fedr y Gymraeg. (2)„Athraw neu athrawes arbennig (supernumer- ary) i fod ymhob ysgol, ac i fad yn gyfrifol am y Gym- I raeg drwy yr ysgol. (3) Trefn- ydd Cymraeg (Welsh Organiser) 1 nifer o ysgolion, ac i fynd o ysgol 1 ysgol i roi cynllun-wer^i (model les- sons) a threfnu'r gwaith, etc Hawliai gael gweli cyfundrefn o addysg yn y Gymraeg yn ein hysgolion canol- radd a mwy o le i'r iaith fel ag i sier- hau bod athrawon y dyfodol wedi cae-l addysg dda a chyflawn ynddi. Dylid hefyd godi safon yr iaith yn y colegau, yn enwedig y rhai sy'n paratoi athraw- on ar gyfer Cymru. Yr oedd gwir angen, meddai, am fwy o'r tan Cym- reig y somai Megfarn ac ereill am dano, ac am fwy o atnrawoji yn llawn sel a chariad at y gwaith o ddysgu iaith eu'gwlad-beciig- ,i, a merched yn caru llenyddiaeth eu gwlad ac yn medru ennyn yr unrhy.y frwdfrydedd ym mynwesau eu dis,on Hyd yn teed pan. fyddai prinder athrawon yn I y Gymraeg dylid amoanu at awyr-j gylch Gymreig ymhob ysgol. A oedd. ymhob ysgol ddarluniau o arwyr Cym- ¡ ru ar y mur? A oedd y plant yn cono ) ,dyddiau geni a I l:1è1i',W y rhai hyn bob I' *blwyddyn? Pwy oedd Tom Ellis '? A atgofir y plant o'r Ly:. a wnaeth ef i'w wlad sydd yn werth :ofio am dano ? A gedwid mewn cof "The Village I Hampdens a'r Mute inglorious Mil- tong" sydd yn ddir:on a. danynt wedi cyfoethogii bywyd ardaloedd. Cyfeir- iodd yn dhvs iawn at fynwent y Groes- wen, ac fel y dylai plant ardal Caer- I ffili fod yn well dinasyddion o fod ger- ,I llaw'r fynwent hon. A wyddai y plast; beth a wnaeth leuan Gwynnedd, Caledfryn, a Gurnos i gyfoethogi bywyd gwerin y wlad, ac am Dafydd Williams, Waunwaelod, fel ag i gael ysbrydiaeth o'u, gwasanaeth a'u don- iau ? Pwysleisiodd yr angen sydd am fwy o sylw i hanes Cymru, a gwenodd pawb pan atgofiodd ni o'r amser a dreuliwyd gynt i ddysgu "dates" hen ryfeloedd a sawl gwraig oedd gan' Ham VIII., a neb yn son wrthym a i. oedd gwraig o gwbl gan Llewelyn j Fawr. Hefyd bod eisiau dysgu daear-1 yddiaeth Cymru, ac fel y mae yn dy-1 lanwadu ar hanes cenedl, Dylai eerdd-j orlaeth Cymreig fod nid yn on d i-)etinyd.I- beth achlysurol, ond beunydci- iol a chanu caneuon gwerin, etc., bob dydd. Ond yn ben- Rafpeth yr oedd eisiau athrawon medrus a doeth yn rhoi y gwersi mewn dull diddorol ac yn llawn gwres a char- dad tuag at yr iaith. Wedi araith ardderchog a gwir Gymreig Mr. John Evans gofynnwyd llawer iawn o gwestiynau a chafwyd rhyddymddiddan. Wedi hyn cáfwyd gair byr gan Mr. L. J. Roberts, efe wedi mwynhau ei hun yn f awr, yn enwedig yn ystod y rhyddymddiddan. Nidoedd erioed, wedi bod mewn cynhadledd gyffelyb lie oedd yr athrawon wedi siarad mor rhydd ac wedi dangos cymaint diddor- deb ac awydd i ddod at gynllun er gwella satle'r Gymraeg yn yr ysgolion. Terfynodd gan erfyn ar i'r athrawon. I ddysgu tonau ac emynau Gymraeg fel y "Delyn Aur" ac "0 Fryniau Caer- salem" i'r plant. Dywedodd Mr. Clayton air ar y pwysigrwydd i'r plant ddatblygu yn raddol o wythnos i wythnos ac i'r addysg a roddir yn y Gymraeg fod yn effeithiol os yn raddol — i symud ymlaen ymhob gwers ac nid yn unig treul io'r amser. Hyderaf allu rhodai i d darllenwyr y DARIAN yr wythnos nesaf grynhodeb Mr. W. Bryn Davies I ar y diwedd a rhai o'r pethau a glywyd yn ystod y prynhawn gan yr athrawon ac ereill.-Yr eiddoch dros yr iaith, I MEbrxi'M. I

II Mr. Lloyd George a Bolshefiaeth. I DWY FARN AM DANO. DWYFARNAMDAMO. r GAN FERIAH. Diddorol i ni yn y wlad yma yw deall beth yw barn tram o'r wyr am Brif Weinidog Prydain Fawr. Ceir isod ddwy farn am dano, y naill gan gyfaill a'r llall gan elyn i Brydam, y cyntaf gan y Proffeswr Piip, aelod b-laenllaw o Lywodraeth Esthonia, a'r llall gan y. Maeslywydd Germanaidd Ludendorff. Gellir egluro mai un o'r Taleithiau Rwsiaidd a wnaed yn Wlad- wriaeth Annibynnol fel canlyniad i'r rhyfel yw Esthonia, a'i bod wedi bod yn brwydro yn erbyn Llywodraeth y Bolshefiaid yn Rwsia, ond yn awr ar wneuthur heddwch a hi. Ludendorff, fel y cofir, oedd un o Faeslywyddion pennaf Byddinoedd Germani yn y Rhyfel. Mewn ymgom a newyddiadurwr o, Loegr dywedai y Proffeswr Piip:— Yr wyf yn cydolygu yn hollola Mr Lloyd George na ellir gorchfygu Bolshefiaeth drwy rym y cledd. Pla eymdeithasol a faethir gan annhrefn yw Bolshellaeth J Fel un o blant y werin cymer Mr..Lloyd George olwg ymarferol a deallgar ar y sefyllfa a'r perygl. Golyga parhad yr ymdrech filwrol ledaeniad pellach Bolshefiaeth drwy wneud amgylchiadau gwledydd y Cyfandir yn ffafriol i gynnydd ysbryd annhrefn, ac o ganlyniad yn ffafriol i feitlirm yr anfoddogrwydd cymdeithas- ol sy'n magu Bolshefiaeth. Amcan a bwriad y Bolshefiaid oedd creu ehwyl- droad drwy'r holl fyd. Pan osodir terfyn ar frwydro a thywallt gwaed, ac y dychwel h gwledydd at eu gwaith mewn heddweh, adferir masnach y byd w le, adsefydlir trefn, ac ni bydd esgus dros barhad Bolshefiaeth. Mewn ymgom a Mr Fred G. Roberts, I dywedodd y Maeslywydd Germanaidd Ludendorff 1 Y cwbl a wnaeth Llywodraeth newydd Germani oedd ildio yn bar- haus i ofynion Llafur, ac arwyddo'r Cytundeb Heddweh, yr ysgrif fwyaf fiaidd a, ysgrifennwyd erioed. "Pe bae gennym yn Germani Wlad- weinwyr tebyg i Lloyd George ym Mhrydain, neu Clemenceau yn Ffrainc, buasai pethau lawer goleuach arnom, eithr hi bu gennym Wladweinydd rnawr er dyddiau Bismarck. .<

Tarian Fach y Plant. ■■ -■ f I 5 GAN lOAN Y RHiNGYLL. F'annwyl Ffrindiau,— Siarad am Geiricg yr oeddwn yn y llythyr diweddaf, ynte, ac os wyf yn cofio yn iawn, addewais fyned ymlaen i ddweyd yehwaneg am dano. Gadewch mi syhvi tipyn ar ei farddoniaeth. j 'Rwy'n sicr eich bod bron oil wedi! darllen "Oriau'r IIwyr." Dyma'r llyfr a gyhoeddodd gyntaf. Ddwy flynedd wedi hynny, ymddangosodd j "Oriau'r Bore." Dyma beth rhyfedd, "Oriau'r Hwyr" yn dyfod o flaen <!Or- i iau'r Bore." Ei lyfr. nesaf oedd "Cant o Ganeuon" wedi cu eyfansoddi, I i'w canu ar hen alawon Cymreig. 0 flaen pob un rhydd y bardd ychydig o hanes yr alaw, yn dweyd o beth y tarddodd, a sut y treiglodd trwy hanes i'n dyddiau ni. Yna ysgrifen- nodd lyfr o hen hanesion a hen dra- ddodiadau- "Y Bardd a'r Cerddor." Yna "Oriau Ereill," ac "Oriau'r Hat' sef casghad helaeth o hen hwiangerddi. i Ac yn ei lyfrau i gyd, qanu am fywyd Cymru wnaeth Ceiriog. Yr oedd gan-! ddo eisiau i bob Cymro fod yn Gymro, glan, gloew. Y peth pwysicaf ynddo fel dyn a bardd, oedd ei gariad rnawr at ei-wlad; a hoff destyn ei gan ydyw y gwir Gymro sydd yn cadw iaith ac arfenon Gwalia yn fyw. Ac er iddo dreulio rhan oreu ei fywyd ym Man-, ceinion, am Gymru yr oedd Ceiriog yn meddwl yn ixiastad. Am hynny, mae yn gwyb.od ac yn gallu canu yn ar- dderchog am fywyd Cymreig. Bardd yn canu' am gartref oddicartref oedd. Mae'n dweyd yn blaen mai "yn y myn- ydd" mae ei galori, "efo't- gritg a'j, adar man." Dyma ei brofiad ef ei hliil:- "Er mynd ymliell o Walia Wen A byw Ac er i'r gwallt claer-dduaf droi Sn wyn mewn estron dir; Mae'r cof am dad a mam yn mynd Fr bVvthyn yn y ddol, A chlychau mebyd yn y gwynt Yn galw, gtlw'r, ol. Enilled am' ac uchel glod Mewn gwlad o win a mel, Aed yn ei longau ar y mor, Er *iiiaiiif oi- byci a wêl. Wi-tli edi-yeb. ar fachludiad haul A. gwylio ser y nos, Bydd clychau arian yn y gvvynt Y rl son am Gymru dlos." Am ei fod wedi ysgrifennu cymaint o ganeuon ar hen alawon Cyn-iru,, bu- an iawn y daeth pawb i'w clywed, i'w dysgu, ac i'w canu. Aeth talent Ceir- iog yn naturiol at y gan. "Nid oes gennyf," meddai, "fawr o bleser gydag ysgrifennu un math ar farddoniaeth heblaw caheuon bychain o'i- fath hyn. Fy mhlant fy hun ydyw'r caniadau. Dymuniad fy nghalon a balchter fy njynwes ydyw eu dwvn i. fyny yn blant da. Yna, yinhellach ymlaen, dywed-- Caiff bechgyn weithio yn y graig a bugeilio ar y mynydd, a phan fyddo dolefiad corn y gad yn galw, fe'u cyf- eiriaf i faes y frwydr i amddiffyn eu cartref ac i farw'n.ddewr dros ryddid eu mamwlad. Yn nesaf at ofni Duw.i cant garu eu gwlad a meddwl yn dda am eu hiaith a'u cenedl." Yr oedd mor dda fel .ysgrifennydd caneuon am ei fod yn deall yr hyn a awgrymid gan iais yr hen alawon- Mi wyddwch cystal a minnau fod gan bob alaw ryw neges i'w ddweyd, ac am fod Ceiriog yn ddigon craff i weled y neges ymHob un y mae mor llwyddiannus yti ei ganeuon. Fel enghraifft, dyma ei eiriau ar yr' hen alfbw bruddglwyfus, Breudd-v,-yd y Bardd "Er na bu un llinell mcwn argraff 0 waith y breuddwydiwr erioed, v Fe wêl ef ei .waith yn gyfrolau, A dynion yn rhodio fel coed; Fe wel anfarwoldeb tl'wy'i gwsg, ac fe chwardd— Breuddwydion ei galon freuddwydioeld y bardd." Amcan Ceiriog yn ei ganeuon oedd dysgu pob Cymro, hen ac ieuanc, 1 garu 'r Da, i garu Duw, ac i garu eti Hiaith a'n Cenedl. Yr wythnos nesaf, sylwn ar ei fardd- oniaeth Natur. "Yr ciddoeli yi-i bur, J. ELLIS WILLIAMS. Normal College, Bangor.

Ar Grwydr ym Mlienfro. Er bod- y dydd—y pryd Invnnw-yn byrhau, ac arogl y gaeal gydag anadl Medi foro a hwyr, eto cafwyd taith a'r haul yn gwenu ar bob edm 0 Loiii--o Abetgwaun i Dy Ddevvi, ac o Dy Ddewi i Abei-gwaun. Dymtmol yw taj-o ar hAi gyfaill sydd yn wir foneddwr ac yn wir garedig. pan fyddom yn crwydro o fan i fan—cyfaill sydd yn deffro adgofion rhyvi ddeg-ar-hugain o flynyddoedd, yn ol, a'r hen helyntion a'r hen droeon fel ysbryd- ion rhamantus yn myned dros bennod Bwynol o ddrama bywyd. Dyna xldiflas yw pytiiefnos o wyliau i bererin a fo'n unig, hyd yn. oed yng nghanol' gogoniant paradwys Eden y hyd. Crffodd ambell un y profiad hwnnw ar dir a mor, mwy na digon o -ddynion; ond heb Fe sylwodd y darllenydd fod Tramp y DARIAN yn liofli tynnu at ddnvs agored hen gyfeillion, ac md yn troi gyda'r liwyr at borth gorsaf yr heddisekhvad er cael tocyn a wna. sicrhau tddo dderbyniad helaeth i mewn i Dlotty'r Undeb! Aelwyd wresog, ewmni hawddgar hen gyfeillion, bwrdd llawn, ie. a brecwa-st o'r fath oreu, heb fod torri eerrig yn dilyn yw i-hagien bywyd Tramp y DARIAN. Tarawodd y crvvydryn hwn ar hen gylaill hoff, a tharawyd bargen am daith tua Thy Ddewi. ac yn ol i Abergwaun. Na, çhamddealled y darlJermydd ystyr y. daith, UKi Uchel Eglwyswvr yn myned tuag Eglwys Gadeiriol rTy Ddewi, fel dau ddefodwr yn myned tua MeceA oeddem, ond dau Ymnejilltuwr c-ydwybodol am fwy n hau'r daith a'r weledigaeth, heb feddwl ond ychydig am Eglwys Gadeiriol na Datgysylltiad a Dadwaddoliad. Oes, y mae rbyvv fwynhad arbennig mel,n taith, ac ar daith newydd, os yn daith a hanes iddi. Buom yn son am gymeryd illodurgan ruthro fel ysbrydion, heb end llweh a tliawoh yn cyhoeddi ein bod wedi myned heibio. Ond "pa weled J1 yw peth feJlyP N id oedd yr un "sea-plane" vi)? y pOl'thladd er codi fel gwylan i'r awvr '& disgyn yn esmwyth ar frig y don, a ni ein y df)ii, i iii dau ar ei chefn. Nid oedd yr un pleser- fad wrth lawneu gallasem ledu'r hwyliau a nono o Strumble Head hyd■ St. David's Head, rhyw nn-ar-bymtheg o filltiroedd rhwng y ddaTL pen Cychwvnwyd me\n cerbyd urddasol, a "Bess fach" vn ein tynnu! Teithiem yn ddigon cyftym er bod yno i ddal rhan olaij yr awr giaiio ac yn ddigon araf er "gweltJ gweledigaethau," OR nad yn-,ir "freuddwydio breuddwydion." Hynod fel y mae Penfro wedi vmrannu yn Gymry a bae son'; ceir un rati-o Aber- teifi byd Ty Ddewi, yn dal gafael yn y Gymraeg—Cymraeg Sir Benfro, tra map y < Saesneg wedi myned drwy waod y rhan arall—o'r ly-Gwyn-ar-Daf hyd y inqr-—yn/ y cyrrau pejlaf. 0 ran hynny, fe fu darn, 0'1' sir fel pei yn amgyiehotxid Twr Babel, a'r gymylsgaeth ryfeddaf o ieith- oedd vrio f Gwir bod ''y dwymyn" i ryw raddau wedi mynd i waed y rhan Gymreig, ond fe ddeil "yv hen iaith ei thir yn hynod o dde\\r. Ryw, J'yth fyddo'r Gymraeg ym Mhenfro Yn '.sicr ymae enwau'r lle'oedd fr ^n y In or o ,Aberg\raun hyd Dy Ddewi yn herio pob Die Shon Dafydd o frad^ch- wr ei iaith, ac fel y creigiau yn herio pob ton a. chorwynt. Dyiia-Garnvooed, Ynys Michael, Poi-thmelyn, P-wll-dawnau, Pwll- crocha u, Po rth-1 a s-d w f r, Cas tellcoc h, Aberfelin, Poi'tli-ilyfn, Pwllcaerog, a Phorth-llong. Pa, Gymro, Mr. Gol., a fedr gvyno ar y fath hyn Pa Sais fedr eu cyfieithu yn ystwyth ( Dechtened gyda. Pwilci-oehan. 'Bendith yw cael, cwmni y teithiwr cyfar- wydd, a hwnnw yn hanesydd naturiol, ac yn teimlo diddordeb mown ystyron geirnul a nodweddion ardaloedd daw y daith mor llawn o -ddatguddiad, lies anghofio y pollter,ac ni. fedctylir, am geisio gan "Bess fach" godi trot. Nid anuymiuiol fuasai arus am awr yn Llangioffan, iieti Benparc, neu Groesgoch, neu Berea, etc., ondnid yw taith o ddeiiddeg-aj-luigaiii- o filltiroedd yn can- lataH aros, ac ymgomio, er cyflymed Bess fach" yn y cerbyd. I'r angliyiarwydd yr aiihawster pennaf, os yn newynog, ar ol clisgyn yn Nhy Ddewi yw dyfod o hyd i le cyfleus er cael pryd o fwyd. Nid pob crwydryn sydd yn -awyddus am gysgod a gwledd y dafarn, er bod yr an- ,hawster .i gael lie' arall wedi gorfodi, y teithiwr llewynog, er yn ddirwestwr selog, i droi am darned igysgody faxil weithiau. I' Gwelwyd "?v.r y Felin" Hotel yn y peHM t,r,,a (?si)oitiad mai dirwestol yw yr "Hotel," er fody ?;air "Hoter' yn I n' ?i(i o e(i(l, "Temper- eglur ?otw?. yn y golwg. ?() barbau.)

tgofion Hywel o'r Glyn. HELYNT YR YMGEISYOD YN, ) LLUNDAfN. I (Parhad.) Mynd mor bell a Llandeiut i bregethvi yrug; nglyw Parch. Peter .Tones,- a« yr oedd i ?lditif)i) report am dani M cyfan- soddiad, a. .sut?aith yr oedd y traddud wr I yn ei gae] ar y ?yiud)eidfa; ac yr oedd y brcgeth ysgrjfenHdi? i'w d:wfoH i ys- p.jfmnýdd y 'j?lily yi-()kil(iivll I wedi clywed fod y Parch. John Evans, R?wyshach, i roi barn ami. Chwi a ^Ideallwcli fy mod wrth fy n?wanA bcb dydd, ac yn (?isio pre?cthu bob Sul. Nid oedd gennyf Ie 'I" ond fy ygtaf(?ll wely, a ?? yddoch fod ,weithio caled yn tynim (?-.s? buan yn y ?wv- n'uamc. Cys?a)? lawer a\v)' pap oedd. g\\atth.yn ?a)w Y" ut'hel amaf i 1 fod ar ddihiu!. Y r oedd y ferch o A!?t'da).' vn rnynd a pheth o'm haniser, ac vn dal )rn llond ei haddewid, i(ac yn llawn 0 gynghor- i Ion i Till sut i wneud yn idtindaih—y d din as tawr. Cynghorai Ii i fynd St. Whispering Canery, Madam Tussaud's, Gapel Wesley, a Chapel Spurgeoii. Cofiuf hefyd eiriau fy maJlt y funud yma :—"Cera i Bont LIundain, a Tnvu weld a fydd yno getfyl gwyn. 111 glywais pan oeddwn yn forwyn yn Lamb and flag y Glyn, nad aiff neb yno hell weld ceffyl gwyn ar y Bont." PWY a gwrddais. ■ y -dvddiau hvunv end Ned v Gnolh "Wel, Hywel." meidd ai, "mi glywais dy fod yn mvnd i Luridjain. Piti na buasit wedi. cymeryd address y l'aswr ma wi- ll wnnw oedd yn (Jocl i lawr i redeg o Whitechapel i'r Athletic Sports oedd yn mynd ymlaen. ym Mharc Pendarren, Merthyr, pan oet ti a ft a Mocyn Taicybla, y rasw r, yn mynd a hi ymhob man, mi t uasil yn o gaei lodgings da gyda fe, a byddai yn help i ti watchan y sharpers s'ddyno r "Hei lwc a ti, J'IVY wedi teimlo hiraeth am dy. gwmni lawer awr. Llytliyr yn dod fod rhaid bod yno erbyn yr adeg. ,Hysbysais fy ng' hydym- gk, -.iswyr i gwrdd gilydd. Yr oeddym yn 1111 y bore hwn vmhob peth, ond gwelais. rai o honynt ar ol hynnv wedi codi eu trwynau, fef pe yn rhyw feddwl, Nia wyt ti o'i.- ii.it. defnydd a ni. Yr ydyi» ni wedi cael coller wen, ac y mae dw.vlo \r henuriaid weclieinheneinio i waith mawr y Chwech to fechgyn Cymru oedd wedi iynaedd y eoleg Y bachgen mwyn' o'r Gogledcl oedd i fod i gysgu yn yr 1111 ystalell a mi. Ac O! noson gofiadwy oedd-y taranau yn rhuo, a'r mellt, yn goleuo, y glaw yn disgyn yn. bistyHoedd, a'r hen gilddant oedd wedi poeni llawer arnaf yn, dechreu tynnu fel ci tarw. Dim posibl cysgu. "W<? Hywd bach," meddai r gwr" "Wel, "he allaf wneud i ehwir" Gwnai lawer peth, ond nid oedd gallu na phinsiwrn ganddo i dynnu y dant drwg. Mynd i'r exam, erbyn 9.30. Deallai yr examiner fod rhywbeth o le arnaf yr oeVld chwydd it);i wi- yri tv wyneb, ac edi-yeliwii Itr gam. Gwnes fv ngoreu dan yr amgylchiadau, cystal a rhai oedd a'u" hwynebau yn gvwir ac heb boen. () flaen aelodau y pwyllgor yn fore d,iiino(,tli Vn bwrw ei olwg araom oil. Bit yn cornio llawer arnaf ft, a bu llwy arian yn fy nihen yn spio a oedd yno gancrneu hadau tnhercutos.is. Yr oeddwn wedi bod yn tafiu gwaed o'm .genau ffroenau, ac wedi mynd YH deneu fel brwynen. Gredaf mai mwg y gwaith {opr ac alcan oedd vr actios o hynny. Beth, bynnag barnwyd nad oedd- nl vii (idigoti cryf o gorff i fynd i mcivn 1 deyraas y Coleg Diwinyddol Tri Ghymro a dderbymwyd o'r chwecli aeth i fyny y flwyddyn honno. Aeth rhai o honynt 1 fyny y flwyddyn ganlvnoi;' IJ, dorbymwyd hwv. Bu ereill vn llwnId- lanuus t-rny i ddynion eryf ddaclleu rtrostynt yn y gynhadledd a manan ertull. Yr oedd yma. ymraniad ar imwaith. Aeth y tr? brawd Ihvyddiannns i gael cwpanafd o dê gan foueddwr urddasol o Lundaui 0a^ r tri. gwrthodedig ymlaen i'r Crystal ) a)aoe, amah i bItsnMn oedd Dn o honvnt "Dcweh i ni gad eitha ginio" boys, fe ndaw yn well na hyn (to." Ac felly vbu. Yr oeddwn i wedi hod yn rhyieJa a'r bibell, a'r baec"- ae wedi ei c-honcro am saith mis! j. Ond dvma un o'r boys yn ordro cigars, a dyma gam yn ol oto at y mWg; :r fan, a.c nid wyf wedi ei adael byth er hynny, ac v mae yn edifar gennyf, oblegid nid ydyw ond abertli mwy cost: us na clrrefydd.1 (I barha-u.)

Os tybia Prydain mai ei byddin- oedd hi a enillodd y rhyfel, mae yn camgymeryd. Gwnaeth ei diplomydd- ion, a'i chenadon oedd mor fedrus yn lledaenu ei golygiadau, drwy'r holl fyd, lawer mwy nag a wnaeth y peiriant milwrol. Y rhai hyn ar y naill law, a lledaeniad Bolshefiaeth ar y llaw arall, yn araf, 0,0 yn sicf a ddygodd oddiam- gylch gwymp Germani ym mis Tach- wedd, 1918."