Y Darian

£ !r y ceisiwyd gwneud y Map yn mm ddigon syml moddy, galfo r- anghyf- arwydd ei ddeall, eto oeir y tal Y Map i'w astudio yn ofalus. IF yma rai or Gwersi amlycaf a geirfc wrth wneuthur hynny. tJrydy Ddynollaeth, cartref y I Celdwad, a Maes Cenhadol Cyntaf I Cristnogaeth yw y gwledydd a gyn- h hwysir yn y Map. Gwelir Gardd § .Ed?n yn y gongl isaf ar y dde, a j? Maes Cenhadol Paul yn Ewrop yn y gj| gongl uchaf ar yr aswy. Gwelir yr Ararat, lIe y dihangodd Noah a'i j}l Deulu rhag y Diluw; Ur y Caldeaid, I cartref Abraham; yr Aifft, Ue y bu'r genedl mera caethiwed; Ymerodr- aethau Asyria, Babylonia, Media a fg Persia, a gaethgludasant y genedl; § a Gwlad Oanaan, lie y bu Byw a Marw Ceidwad Dyn. Cysylltiad yr Hen a'r Diweddar. I Yn yr oil o'r gwledydd hyn ymleddir | heddyw y Rhyfel mwyaf ofnadwy a welodd y byd erioed. Gwelir fel y mae Llwybr Taith y Byddinoedd =j heddyw yn cydredeg a Llwybr Teith- iau'r Patriarchiaid; Byddin Prydain ar ei thaith tua Bagdad yn cychwyn, f el Abraha M, yn llythrennol o Dr y Caldeaid, ac yn rhodio, ran o'r ffordd, yn ol ei draed ef ar ei daith i Ha ran; Byddin Rwsia yn dilyn Llwybr Noah; Byddin Twrci Deith- iau Paul, &e. Diddorol yw olrhain y gwahanol gysylltiadau. Paham yr Aeth Prydain i Ardd Eden? Dengys y Map un rheswm amlwg paham y danfonwyd Byddin = Prydain i Ardd Eden. Ar y Haw ddehau i'r Ardd, a thua, 100 milltir o'i chwrr dwyremiol, mae'r 11 Meys- ydd Olew." Chwareuái" Olew ran mor bwysig a magnelau yn y Rhyfel. Olew yw gallu symudol pob peiria,nt sy'n ellido bwyd, a chyfar- = par, &c. i'r Byddinoedd. Ceisio meddijrnnu y Meysydd pwysig hyn oedd un o amcanion mawr cyntaf Germani wrth dynnu Twrci i mewn i'r Rhyfel. Rhuthr sydyn Byddin Prydain o'r India a roddodd i ni feddiant o honynt. Dengys y Mhp y modd y mae Byddin Prydain heddyw yn sefyll rhwng y gelyn a'r Meysydd Olew amhrisiadwy. Awdurdod Prydain ar y Mor. Sylwer ar bwysigrwydd llywodraeth Prydain ar y Mor ar holl Gwrs y Rhyfel. Dengys y Map hyn yn eglur. Dyma ddiogelodd y Meys- ydd Olew i ni. Dyma gadwodd ddrws mawr y Mor Coch ar y brif- ffordd i'r India yn agored i ni. Dyaia alluogodd gyrru Byddin i Salonica; gwaredu Byddin Serbia pan ar ffo o'i gwlad; a rhwystro pob tramwy rhwng Germani ac Asia oddigerth yn unig ar hyd rheilffordd Caer Cystenyn. PWysigrwydd Rheilffyrdd. Sylwer fel y mae Llwybrau'r Byddinoedd yn dilyn y Rheilffyrdd ym mhobman posibl. Deallir felly, pallam yr ym- drechir cymaint gan bob Byddin i "feddiannu" Rheilftordd ei hun, neu i "dorri" Rheilffordd a fo'n gweana.thugelyn. Sylwer, er eng- W_f,6l,m" Byddin Rwsia wrth ddod i lawr o'r Caucasus, yn bygwth Rheilnordd Fawr y Twrc o Gaer Cystenyn i Bagdad. Pe collai'r Twrc hon, neu ran o honi, rhaid fyddai iddo fyw ar ei adnoddau ei hun heb un cymorth o Ewrop. Ar ol dwy flynedd o ryfela sicr yw fod s Ajeilffyrdd newydd wedi cael 011 gwneud gan y gelyn yn Asia er hyr- wyddo- (a) Ei ymosodiad ar Gamlas Suez a'r Aifft; (b) Symud ei fyddinoedd yn gyflymach ar draws y tir yn ein herbyn ni a'r Rwsiaid. Yn y cysylltiad hwn sylwer hefyd too Byddin Rwsia, wrth ddod i gyn- orthwyo Byddin Gardd Eden yn Kut i. Yn cael ei rhwystro ar ei thaith am nad oedd ganddi ] Reilffordd yno; a ii. Yn gorfod oroesi Llwybr Byddin Twroi. I PwySigrwydd Afonydd. Gwelir pwysigrwydd Afonydd y Dwyrain. Sylwer er ongraifft ar gwrs yr Euphrates a'r Tigris. Ar y gogledd a'r dwyrain iddynt, o Fynydd-dir Ararat, Persia, a'r Caucasus, y daw y man afonydd iddynt; ychydig neu ddim o'r cyfryw a geir i'r gorllewin a'r deheu iddynt. Felly- (a) Anialwch crasboeth a geir ar y naill law. Trwy ddyfrhau hwn gellid gwneud i'r anialwch eto flodeuo fel (Gardd yr Arglwydd." \r; Ceir tir ffrwythlawn, a dinasoedd poblog ar yr oohr arall. (0) I'r cyfryw dir ffrwythlon y dygwyd Caethglud Israel a Judah. (d) liheolid Llwybrau Ymdaith y Patriarchiaid gan gwrs yr afon- ydd-a dilynir hwynt heddyw gan Lwybrau'r Byddin- oedd i raddau pell. Yr un, yn ymarferol, oedd Llwybr Abraham, Llwybr Senachenb, Llwybr Nebucodonosor, Llwybr y Gaethglud, áJ Llwybr Byddin Twrci. (e) Deallir oddiwrth y Map paham na chymrai Byddin Prydain y llwybr byrr dros y tir o'r Aifft i Bagdad, yn lle'r llwybr cwntpasog drwy y Mor Moch, Cefnfor India, a Mor Persia'. Eaponia hyn drachefn bethau a fu'n dywyll i lawer yn lianes yr ymgodymu oaled rhwng Byddinoedd Twrci a Phrydain ym Mesopotamia. Safte Hen Ddinasoedd. Yr un ystyriaethau o gyfkusterau a Mender- fynent safleoedd hen ddinasoedd y Beibl ac a orfeclodd sefydlu dinaisoedd diweddar ar, neu yn ymyl, ou hadfeilion. Yn nyddiau Abraham safai dinas Ur ar lann y mor-er ei bod heddyw dros gan milltir oddiwrth y traeth. Oni bae gi'lio o'r mor, hen ddinas Teulu Abraham fuasai lie glanio Byddinoedd Prydain o'r India a'r Aifft. Gweler, er engraafft, fel y mae Kerbela a Hilla yn llenwi le Babylon; a Mosul wedi etifeddu •pwysigrwydd Ninifeh. Hyd Teithtau Paul. Dengys gwrthgyferbyniad ygwahanol Lwy- brau" ar y Map, y fath waith gorchostol a wnaeth Paul fel teithiwr. f Myfyrier ychydig uwchben ei Lwybrau ef, a gwelir fod Apostol Ma i,l- y Genhedloedd wedi teithio ei hun fwy o bellter ffordd nag a wnaeth holl Fyddinoedd Prydain a Rwsia gyda'u gilydd yn y Rhyfel hwn! Lleoliadau Diddorol. Diddorol fydd sylwi ar leoliadau eraill, megys Ecbatana yr hen Achmetha," lie y darganfyddwyd Llyfr Gorchymyn Cyrus (Ezm vi., 2); tir caethiwed y tair Caethglud; Gwastadedd Durn, lle profwyd y Tri Llanc; Ahav (Hit), lie y casglodd Ezra'ddychweledigion y Gaethglud ar eu ffordd yn ol i"w gwladj Sheba, o'r lie y daeth y Frenhines i weled gogoniant Solomon. Gwelir fed y Map, ar sail dargan- fyddiadau diweddar yn lleoli rhai o'r uchod yn wahamol i'r mannau y tybid yn yr oes o'r blaen, yr ooddent.