Baner ac Amserau Cymru

ABERARTH. BYR YMWELIAD. Yr wythnos hon cawsom v fraint o groes- awu clan gyfaill ieuangc ar ymweliad am ychydig ddyddiau o orphwysdra, sef, Gun- ner Edgar Williams, Pantyronen, a Sapper D. Gwilym Williams, Glen View—y Gunner Williams wedi dyfod yn ol u'r India, a'r Sap- per Williams wedi bod allan yn Ffrainge-y ddau yn ymweled a'u cartrefi. Da genym weled y ddau mor Hon a siriol.—GohebycTd.

Y GOLOFN AMAETHYDUOL. RHAGOLWG ADDAWOL. Edrydd Dirprwywyr Dusbarthol Adran Cynnyrehu Bwvd y gwnaed cynnvdd mawr n.ewn aredig drwy v w lad yn ystod yr wyth- nos ddiweddaf. Mae tiroedd y wlad wedi eu cochi yn mhob cyfeiriad. Erbyn hyn y mae y cjdnev. idiad mor fawr fel ag i dynu sylw cylfredinol. Htniwyd 11awer o had gv, eiiiiii yn ystod yr wythnos ddiweddaf, ao y mae ceircli, liefyd, wedi ei blanu mewn llawer lie. Mae'r tywydd ifafriol wedi sym- bvlu ffermwyr, ac eraill, hefyd, i gychwyn planu tatws eleni yn 11awer cynt nag arfer. TYFU TATWS. Mae Arglwydd Rhondda a Mr. Prothero wedi cyhoeddi appel unedig i gadarnliau yr appel wnaod gan y Prifweinidog wythnos yn 01, o berthynas i bwysigrwydd chwanegu yn sylweddol at y cllwd tatws. Bwriedir i bob sir fod yn hunan-^gynraliol, cr, wrth gwrs, fod yn anhawdd i'r ardaloedd mwyaf poblog y wlad sicrhau hyny. Yr un pryd, bydd gwaith unrhyw sir yn codi digon o datws at ei hanghenion yn fodclion i arbed trafnid- iaeth, yr hyn sydd yn dadblygu yn ystyr- iaeth bwysicach boh dydd. 0 berthynas i brisiau tatws, mae Mr. J. R. Clynes, Ysgrif- enydd Seneddol Gweinvddfa Bwyd, wedi gwneyd yn eglur telerau evnllmi y Llywodr- acdli ynglyn 4 chymmeryd drosodd gnwd tatws 1918. Awgrvmwyd gan rai fod y pris- iau yn debyg o fod yn annigonol, o herwydd na all amaethwyr yn Ne Lloegr ddisgwyl cael mwy na hanner y cnwd a geir mewn rhanau eraill o'r wIad. Dywed Mr. Clynes y sefydlir prisiau tatws eleni er mwyn ey- farfod amgylchiadau fel hyn, a chymmerir i ystvriaeth yn og'ystal swm v enwd, a'i an- savvdd. Y hwriad, medd Mr. Clynes, yw i Bwyllgor yn cynnrychioli y Bwrdd Aiuaeth- yddiaeth a'r Giveinyddfa Bwvd vmweled a __1__1 3_i 11 -_J:! x~x _1. an uai ne tynr luivvs, a. piii'iiuer i yixu ,v i prisiau yn lleol, wedi clywed tvstiolaeth gan dyfwyr cynnyrchiadol o herthynas i swm y cynnvrch, ansawdd v tatws, a thraul cyn- nyrchu. Y prisiad isaf yn umig a nodwyd yn y evnllun gyhoeddwyd gan v Llywodraeth, wythnos yn 01, a theTir y prisiau hyny lie gellir cynnyrchu tatws rataf. Heb law hyny, y mae safoii tir cliiN-anegol dan tatws i'w benderfvnu ar hwvs yr aceri oedd dan datws yn 1916—blwyddyn nodedig o isel yn v cvssylltiad hwn. Dengvs hyn y gaU am- aethwyr benderfvnu v bydd tyfu tatws cleni yn drwyadl fanteisiol iddynt. I OFFER AMAETHYDDOL. Yn ngwyneb v galw mawr a chynnyddol sydd am offer amaethyddol o bob math, (Iviiiiiiit Adran Cynnyrchu Bwyd appelio at amaethwyr sydd ganddynt gyflenwad etto o honynt, yn enweclig drills at ban yd, i fen- thyg neu hurio cyfryw i'w cymmydogion iiioil gvnted ag y bydd eu gwaith eu hunain wedi ei gwblhau. Mae yn ammhossibl sicr- hau cyflenwad digonol o beiriannau newvdd i'r boll wlad, ae v mao o'r pwvs m\vyaf fod cvd-drefnia.nt effeithiol yn cvmmeryd lie i wnevd y defnydd goron possibl o'r peirian- nau sydd cisos yn y AN-kicl. PEIRIANNATJ DYRNU. Gesyd y chwanegiad mawr o dir dan yd drwy y wlad bwysau eithriadol ar y trefn- iadau ynglyn a dyrnu at y tymmor nesaf. Yn y gorphenol mae gormod o lawer o gyd- j ymgais wedi bod rhwng perehenogion peir- ifnnau dyrnu, gyda'r canlyniad fod rhai ar- dixloedd vn i eyfleusderpu dros ben, ae fod ardaloedd eraill yn briu o honvnt. ??e Adran Cynnyrchn Bwyd yn trefnu i'r J?wyU- i-y(I vn trafp,-u i'r gorau Amaethyddol gaol cyflenwad digonol <>'r puriannau, ond v mae yn hnr anhawdd en c-ael. 0 ganlyniad, mae o'r pwys mwyaf fod pob peiriant sydd vn y wlad yn bresort- nol yn eael ei adgyweirio a'i berffeithio, a'i fod hefyd yn eael ei ddefnyddio drwy gyd- t drpfniant er mwyn eael y gwasanaeth goreu allan o bono. Dylai perchenogion ysgrifenu ar unwaith at Bwyllgor Amaethyddol eu sii olJerthynas i beiriannau dvrnu sydd gan- ddynt, gan nodi unrhyw ddifhg y dylid ei wnevd i fyny. a rhoddi manvlion llawn am bob ovnnorthwy garent gael er mwyn rhoddi y neiriannau mewn eywair priodol cyn bydd galw am (lr,nynt. I RHAX-DDALIADAU.  I fyny i ddiwedd yr wvtlmos ddiweddaf trefnw3rd hron chwarter miliwn o ran-<?dnl- ?dpu o dan y (,!nHuo?d Ccrf,)Ool ?ydd yn p?-thyn i dran Cynnvrchu Bwyd. Mac ??n ??nt n -f?rched sydd yn ?vf?thio tnewn f.idri 'cyf?rn?r yn ]\fidd!p?ox \rNÙ trcfnn i drin plotiau er mwyn evflemvi angen gweith. wyr y ffact-i-i hono a, llysiau. Ychydig iawn o am ser sydd yn aros i ddarparu rhan-ddal- ladau cliwanegol eleni, a dylid ysgrifenu yn ddiymdroi at- Ysgi'ifenvdd Pwyllgor Atd- aethyddol y sir, er mwyn eael v til,, os Ila, ellir trefnu yn gyfeillgar gyda'r' perehenog- ion. a'r daliwr presennol.

RRYMBO. DIR. WEST. Cynnaliwyd cvfarfod cyhooddus yn nghap- el y labernacl, nos Lun, Mawrth 2oain, o luaid gwaharddiad llwvr a hollol oddi wrth dd)odydd nunldwol yn ystod y rhyfel, a clivf- nod ?.?asp;nriad v fv(i(iiii. .a v gadair gan Mr. S. C. Hughes a siara?wvd yn hynod rymus ae argyhoeddiadol o biaid mesur o waharddiad gan Mr. J. Owon, Caer, a'r Parch. J. Glyn Dayjps, Russett. Cynnygiwyd y penderfyniad gan y Parch. T. Gardde Davies, ae eiliwyd gan y Parch. Talwyn Jones a phasiwycl ef vn unfrvdol. Diulchwyd i'r siaradwyr ar gvhn" vgiad' Mr. W. Alatliias, ae eiliad y PardI. H. Hughes.

CYX0HERDI> Y GROGLTTH. Nos ener y Groglith, yn ol eu harfer blynyddol, eynnaliodd brodyr y Wesleyaid Cymreig eu cyngherdd mawreddog. Y l'lyw ydd yd oedd Mr. Edward Jones, Maneeinion. Y datgeiniaid oeddvntMiss Hilda Roberts (soprano), Miss Myrtle Jones (contralto), Mr. Evan Lewis (tenor), Mr. Frank Xiehol- son (baritone); 'elocutionist,' Proff Kings- ton Jones; cyfeilydd, Mr. Tom Roberts, Bii-cle. Profodd y cyngherdd yn un pur boblogaidd, a chafodd y datgeiniaid dderbvn- iad rhagorol. CYNGHERDD. Cawsom gyngherdd dymunol iawn nos lau Mawrth 28ain, gan Mailt Gobeithlu v Taberl nacl. Llywydd wyd gan v gweinidug, v Parch. T. Gardde Da vies, B.A., B.D. Can- h vd amryw gvdganau dirwestol gan gor y plant, dan arwetnia"l M.r. Ted Jones, ac, hefyd, action songs o dan arweiniad Miss Maggie Roberts. Cvmmerwvd rhan mewn eanu ac adrodd gan Elsie Williams, Gwen- fron Hannah Rees, Dilys Davies, Maggie Davies, Idris Simon, Maggie Williams, Dora Davies, Sam. Williams, Dilys Jones, Burs- lem Jones, Clifford Aniiie Ed- wards, Xorman Cunnah, Harold Williams, Elsie Hazel, Maria Roberts, Fanny Roberts, a Lizzie Jones. Yr oedd yna gynnulliad ar- dderchog, a c-yngherdd rhagorol. Gwasanaethodd y eyfaill ieuangc Thos. Aluii Williams fel cyfeilydd.-Gohebydd.

LLANDDULAS. Y mae y Parch. T. W. Thomas wedi bod o dan weithred law fecldygol (operation). Da genym ei fod wedi dyfod. trwyddi yn iawn, ac liyd yma y mae y cyfan yn llwydd- iant perffaith. Ymddengys iddo, pan yn fachgen pur ieuangc, gyfarfod a damwain'. Parodd y dclamwaill hello nas gallasai anadlu ond trwy un ffroen achosai hyn helbul mawr iddo pan y pregethai, a chredai llawer mai dan auwyd trwm fyddai, und nid dyna y ffaith. Tystiai y meddyg mai effaith y ddamwain gafodd pan yn ieuangc oedd y cwbI, ac na, fu erioed yn tori I symptom' mor fawr o ffroen neb. Gweinyddwyd arno gan un o feddygon medrusaf ei n gwlad, Dr. Leeming, Old Colwyn. Mawr yw y clod i'r gwr yma am ei waith yn y cylchoedd hyn. Gorfodir Mr. Thomas i orphwys heb wnevd dim cyiloeddus am ychydig Suliau, ond fel yr ymddengys pethau yn awr, ni bycld hyny ond am dro neu ddau. Eiddunwn iddo well- had buan. Pasiwyd pleicllnis o gydvmdeimlad dwfn ag ef nos Sabbatli, yn eghvys Beulah, Llan- ddulas, gyda dymuniallau gwresog am lwyr adferiad iddu yn fuan i gyflawni etto yn y dyfodol ei ddyledswyddau fel y mae wedi gwneyd yn y gorphenol. Anfohwyd v pen- derfyuiad trwy Mr. Josuah Williams, un o flaenoriaid ei eglii-,ys.-Aelod.

CHWYSTRELLU TATWS YN 1918. Gan fod cllwd tatws y flwyddyn hon o ( gymmaint pwys, dylul eymineryd canirau Luan i chwystrellu gymmaint ag sydd bos- sibl o'r enwd rhag y clwyf. Mae'r clwyf hwn sydd yn taro ganol haf, fel y dywed- vwi, yii neillduol o ddifrodus a chyffredin hyd lanau gorllewinol Prydain, yn fvvy felly yn y rhanau agosaf i'r mor, ac yn ngiiymmoedd y mynyddoedd, lie y ceir niwloedd a Tieith- der ar adegau mwll ganol haf. 0 Y llynedd ymgvninierodd v ]"IN-vllgot-au Amaethyddol Sirol a'r gwaith, ond o her- wydd prinder amser, peiriannau, a dwylaw, rlianol a diweddar fu'r gwaith o angenrheid- lwydd, Eleni eeisir i'r gwaith gael ei wneyd yn lleol. un ai yn unigol, neu yn gyd- weithrcdol, gan fftrmwyr a thyftvyr tatws eraill. Yn misoedd y gauaf trefnodd 13Nrdd Am- aethyddiaeth i gyflawnder o beiriannau o'i- un math gad eu gwneyd, ac y maent yn awr ar y farchnad i'r sawl a'u ceisio, un ai yn uniongyrchol oddi wrth v gwneuthurwyr, neu drwy gvfi;,wng ironmongers,' neu siop- wyr llcol-mae'r lHis wedi ci benu yn 70s. yr un. Hefyd, mae y Ministry of Munitions wedi penu pris y gareg las hyd Fedi y flwyddyn hon. Cwyd y pris fel y dirwyn y tymmor yn mlaen hefyd, lleia: y swm, drut- af fyddo'r nwydd. Gan fod cludiad yn an- sicr ar y rheilffordd, doetli, yn ddianimheu, yw ceisio y nwyddau synted ag y byddo modd. Ni phenwyd pris ar y soda,' ond gellir ei brynu am geiniog y pwys, neu 14 pwys am swllt; ond taer erfynir ar i'r mater gael ei gvmmeryd mewn lllw p'ynted ag y gellir. T.a'idodir ,1:1 .1:>:)cdd e!i*ii)i.'anau I yn. trin a'r clwyf, a'r mc"d i'w drin, ond nid o^s ddichon cynnwys bob man vn v cyfrvw. Lie na ff iirfiin-yd urrlivw fath o bwyllgor lleol I' i ymgymmeryd a'r gwaith hwn, erfynir ar i- ffermwyr a garddwvr ymgynghori ynghvd, er cymmervd y gwaith i'w dwylaw, er sicr- hau y enwd goreii v dichon i ni gael eleni. Coir gan y trefnydd enwau y Thai sydd yn cadw y pdriannau a'r moddion at chwys- trellu, ynghvd a nodiad o'r prisiau, ac er- fynir ar i'r eyhoedd ei hysbysu o'r hyn wreir mewn firdaloedd. Yn y manau y ccisir liynv trefnir fwy yn mlaen yn v tymmor i roddi arddangosiad a ehyfarwyddvd mewn mamau eanolog ar y dull priodol o gvmmysgu a chwystrellu, gan fod effeithiolrwydd y gwaith yn ddibynol I hollol ar y dull y gwneir ef ynddo. Cyfeirier unrhyw ymlioliad or siroedd Mon, Arfon, Dinbych, a Ffiint, i'r trefn- vdrl — i R. ALTTN ROBERTS, I OM Bundles. j T/niverstty College, Bangor.

t- ,.r. -P I j Henry Arthur Jones Father Bernard Vauchan I' 1 + V*Ucount Chaplin H. S. Staveley-Hill, M. P + Y mae | ¡ ¡ SAN ATOaEJST OG N Yn helpu eu nerfau A?y- ? I j Gadawer iddo helpu eich eiddo ,hwi! PAN Nve l i r h e d < I! ?PAN weJ? rhedeg i lawr," ysgrifena y Tad | Bernard Vau?han, "addawa Sanatogen eich codi i  fyny; y mae yn gwneyd ??." < Yr wyf amryw weithiau wedi cymmervd cwrs 0 hono pan wedi rhpdeg i lawr, a phob amser gyda chan- lyniadan rhagoro! ysgrifeDa Mr. Henry Arthur Jones o y drama-yddwr adnabyddus. y dmma-yddwr adnabyddns. ? Yr wyfwedi e? gymmeryd yn ami, ac vn Parhau i wneyd hyny, pan yu teimlo oddi wrth or-waith," ysgrif- t Viscount Uhaplin. ena V?conntL?apHn. ¡ Mr. H. S. Staveley.mn?A.?.,hefyd a dystia fod ? I SanatíJgen" yn dome ardderchog, ac yn adterwr ar ol + gwa?th caled." ? + ymborth, hefyd, bydd i chwi gael Sanatogen yn' Fd ?;???, j?fyd, bydd i chwi gaeISanatoo-en yn  ammhrisiadwy; o ble?d y mae dwy ddog-n yn cy?nyrchu t cymmamtofaeth Protein a pheint o lefrith cyfan, er nad Jl yw yr olat yn cael ei ddefnyddio yn ei wneuthuriad. ,IJ, ? 'i t Ac nid yw Sanato?en ond yn costio i chwi ddwy geiniog + y ddogn. 0 blegid y mae eich fferyllydd yn parhau i'w Werth, I am y prisiau gwreiddiol, ° is. 9c. i 9s. 6c. y tin, Peidiwch a'i I + feio, fodd bynag, os yw allan o stoc ar hyn o brvd—y mae y i + galw o ysbyttai milwrol, &c., wedi achosi prinder tymmhorol Peidiwch rhoddi i fyny gydag efelychiadau chwaith, ond ar- j + hosweh wythnos neu ddwy am wir Sanatogen—gwneuthuredicr yn unig gan Genatosan Ltd. (Pwrcaswyr Prydeinig Cwm? Sanatogen 12 Chenies Street, London? (Cadeiry3 dd, Saiiato(,eii), 12, Cheiiies Street, London, W.C. I Cadeirydd, .?, + Lady Mackwort h ). [ NODIA D.-E,'eich (l,rn'ldiffyn rhag efelychiad bydd i S(tnatogen; •  ya ddiweddxrach, gael ei ?c?-e??? ?e????t?t—?(.?r Sanatogen. t 1 ♦ ♦ ♦ ♦ *■ ♦- -♦ « > 1

DREFACH, FELINDRE, A'R CYLCHOEDD. H CLOSYGRAIG. Nos ian a Cwcner y Groglith cynnaliwy"Yd eyfarfodydd pregethn yr eglwys uchod. Y brodyr fu yn gwasanaethu oeddvnt v Pareh. W. Prydderch, Abertawe, n'r Parch. J. D. Evans, M.A., Pontypridd. Cafwyd eyfarfod- ydd rhagorol, a' r genadwri yn cael ei thra- ddodi gyda dylanwad da. Cenadwri amser- ol a phriodol i sefyllfa yr eglwysi yn yr adeg ddifrifol ag y mae ein ?wiad a'n teyinas yn- ddi yn breseimol. Bydded fod effeithiau dai- 01111s yn canlyn, a'r eglwys yn deffro yn fwy byvv i'w dylcdsvydd yn wyneb yr adeg bre- sennol. A^, hefyd, fel y eyfeiriwvd, ar gy- fei- y dyfodol. Da genym deiinlo yr anwyl Mr. Prydderch yn ei hen ddyddiau yn dal i bregethu yr hen efengyl mor wresog ag er- ioed. Arhoed ei fwa vn hir ar furiau Seion. I DRBFACIT. Sul a Linn y Pasc cynnaliwyd eyfarfod- ydd pregethu yr eglwys lion. Yn gwasan- aethu yma yr oedd y Parch. T. Ungoed Tho- mas, Caerfyrddin, a'r Parch. W. James, Cwmamman, Aberdar. Ni raid i'r brodvr hyn wrth lythyrau canmoliaeth fel gweinid- ogion da i'r G-air oddi wrth neb; y niaent yn gymmeradwy a derbyniol iawn" ac yn medru traddodi y genadwri yn nerthol, lachus, a dylamvado!. Cafwyd cyn'^dMadau da, n ,vi- boil bregethu I yma vn olvnol yn yr ardal, ein dymuniad yw, v1 a fydl vra arwydd ion y bydd rhywrai yn gofyn fel y Prophwvd gynt—' Pwy a gred- odd i'n hymadrodd,' ond y ceir gweled fod yr had a hanwvd yn dwyn ffrwyth, petli ar ei ganfed, a pheth ar ei Y mae digon o le iddo. heb i neb ddyweyd fel hwnw gynt, pan gnvdiodd ei faes yn dda, Mi a dyraf i Lnwr fy vsguboriau, ac a ad- eiladaf rai mwy.' GWASAXAETH COFFADWRIAETHOL. Yn eglwys Penhoyr, nos fiul diweddaf, cynnaliwyd gwasanaeth coffadwi iaethol am y diweddar Pte. John Rees Thnmas, anwyl fnh Mr. a Mrs. John Thomas. Pcnlonrhadis. Cwmpengraig, yr hwn a syrthiodd yn aberth dros ei wlad ar faes y frwvdr yn Palestina, ae a gladdwvd yn ymyl Jerusalem. Ymun- odd a'r fyddin yn YT1 r--lireii y rhy- fel, a. ehafodd weled brw-h- galed yn ngwlad vr Tnddew. lie h^ddyw y gvphwys ei gorph, hvd foren y codi. Gwasanaeth wyd ar yr achlysur !-an v Parch. D. Jenkins, rheithor. Cydymdeimlir yn fawr a'r teulu tialJodus vn eu proipdigapth chwerw o golli ell hanw."l tab dan amgykllladau mor dor- ?c?'oonn?us. \?a?-d, d ?'" ??yk.hiadaa mor  calonus, X awdd y ncf fyddo drosoch oil fel ?' a '?'? y luab araB, yr hwn sydd heddy? ar y macs yn Ffrainge. l'i- gad yr aeth yn wrol Heb ofni Hid na brad. Jiii fywyd loes i wirfod<l, 11 aberth dros ei w lad Mor dywyll fiyrdd Rhagluniaeth, Drwy r lielynt galed, flin, RJiaid aros 'nol yr arfaeth- I Dduw esbonio.'j hun.' r< i ,i v^uu^uyua, PENTRE BROUCHTm.? Nos Jercher Mawrth 27ain, cynnaliwvd cytartod cyhoeddus yn ysgoldy I ) oolmolltll, i ii-i-tlidystio yn erbyn unrhyw fesur yn cefn-- ogi prvniad y fasnach feddwol gan y Llyw- J odraeth ac l hyrwyddo y mudiad sydd yn gehiogol i waharddiad Hwyr a hullol yn ys- r tad y rhyfel a c-hyfnod gwasgariad v fyddm. Cymmerwyd y gadair gan Mr. D. E. Rees vsgoJreistr, vr hwn, yn ei anerchiad, a siar- adodd yn gryf yn erbyn unrhyw ymyriad a'r fasnach feddwol o du v Llvwodraeth ar wa- han i'r ymegmon i'w chwttogi a ,i difrodi vn gyfangwbl. Cafwyd anerchiadau cryfion &0 argyhoeddiadol gan y Parch. T. Gardde Da. vies, B.A., B.D., Brymbo, a'r Parch. D. Wyre Lewis Rhos. Cvnnvgiwvd nWdlais e,ryf dros wa i iircl( i iq(l ,iii C. Hug h eg, e' cryf dros waharddiad an Mr. S. C. Hughes ac eiliad Mr. John Hall. Diolehwyd yn g"rn- nes i'r cadeirydd a'r slaradvi-yr.-Gohob.

[WASTE PAPER Qorernment nrgently rognire WASTINI r. AFKa for re-manufacturing parposes for Munitions of War and other requirementa of National importance, 0) Large Corporations, flu rai District Dounoll., Red Cross Societies, are requested by the Boyal I commission on Waste Paper to assist In the ,ollectioli. I SCHEDULE PRICES paid as fixed j iut ituya. Commission. PROMPT CKSH PAYMENT on aoYKL COMMISSION LICENCE HOLDERS. 'I T. W. LEIGH & CO., U ANTS. & WIIOLESAUI "J. kTIONEits. PAPER PTOCK MERCHANTS, w 1/6 rHuMA STKEKT, LJVKKPOOIi. # .elpphone 4u3 Bank (2 Lines).