Baner ac Amserau Cymru

AI BRAD CYMRU FAD? CWESTIWN DADGYSSYLLTIAD A DADWADDOLIAD. Ai tybed fod yr aelodau seneddol Cym- reig am ganiatau brad Cymru ar gwestiwn Dadgyssylltind a Dadwaddoliad ya- Eglwys? Os ynt dipyn yn llymrig ar y mater hwn, liwynt hwy sydd felly, ac nid cyfangorph y genedl Gymreig. Y mae Cymru, wedi han- ner canrif o ymdreeh am Ryddid Crefyddol, wedi sierhau deddf sydd yn estyn iddi, nid rhagorfraint, eithr vr hyn oedd yn gyfiawn ddylcdus iddi. Ac etto i gyd, men-n oanlyn- iid i ddylanwadau cyfrin, a phwerus, fu yn gweitihio y tu cefn i'r genedl Gymreig, y mae arwyddion yn pwyntio yn ddifeth i un cyfeiriad, sef yw liwnw, fod perygl y dyfodol yn taflu ei gysgodion i'r presennob Y cwestiwn a ofynir hcddyw drwy Gymru ben- bwygilydd yw bii-n- a ydym fel cenedl i golli ffrwyth ein liymdrofii genedlaothto], pe ond am dymmor byr, am fod dylanwad syber Syr Henry Lunn, a'r preladiaid, gyda cliynnoi-tih" elymblaid o Saeson heb ronvn o gydymdeimlad a'n dyheadau, wedi gwel- eel yn dda ymyryd yn y mater hwn? Peth anhawdd yw meddiannu enaid mewn amyn- edd pan sylweddoler yr ymdrechion cyfrin- achol wneir i amddifadu'r genedl o'i hiawn-, derau, hyd yn oed am chwo mis, er mwyn parhau i Eglwys Loegr fwynhad pellaeh o'r lirn na ddylasai fod yn eiddo iddi, a goreu po gyntaf i Gymru ddyweyd ei barn yn ddi- floeBgni unwaith ac am byth, ar y cwestiwn oll-bwysig hwn. Nos Feireher. Vu dadl rar Bwngc yr Eglwys yn Nghymru yn Nhy yr Arglwyddi, ac fe esgorodd y ddadl ar rath o Gyfaddawd (eom- promise) rhwng y Llyvmlraeth a'r Blaid Eglwysig. Yr ydym yn dyweyd Y Blaid Eglwysig am mai prin y credwn fod corph Rhyddfrydwyr y deyrnas, Uawer llai yr Egl- "yswyr Rhydd, ya llwyr gyttuno a thelea- 1m y Cyfaddawd hwn. Yr ydym yn vsgrif- oou y sylwadan hyn cyn i Dy y Cyffredin gyf- ? arfod i ystyried y sefvllfa, ac hwyrach y ceir rhyw ddadganiad oddi yno fydd yn ad- lewyrchu gwir deimlad Cymru, nid yn unig a-r ran y Blaid SenoflcLol Gymreig ei hun, ond befyd, y Blaid Ryddfrydip: yn y Ty hmiw. Yn ol a ddcallwn, nid yw Seneddwyr Cymru -odrli gerth yr ychydig Doriaid sydd yn eu myH'g—yn foddlawn ar y cyfaddawd, o blegid mcrni cyfarfod arbenig o'r blaid a gyiinal- in-yd nos Fswrth, pasiwydi penderfyniad yn dadgan digofaint am ddarfod i'r Llywodr- aeth gynnyg imrhyw "yfnewiùiaJ mcwn perthynas i gwestiwn yr Eglwys yn Nghym- ru, ac iddynt wneyd hyny heb ymgynghori a'r aelodau Cymreig. Yn mhellaeh. y mae'r blaid wedi vmdynghedu, yn y [jcudeirfyniad hwn, i wrthwynebu y cynnygion llcu'r teler- au drwy bob modd dicihonadAvy. Da! Bydd y genedl wrth eu cefil os gwnant hyny; a dealled yr aelodau Cymreig mai nid chwar- cu plant a ganiateir ar y cwestiwn hwn! Y mae yn hen bryd siarad yn blaen a diam- mwys. Os yw cynllwynion yr arch-frad- wyr i lwyddo, fo ddeil Cymru ei haelodau scnoddol yn gyfrifol am wendid gwarthus, a'r Llywodiraeth o eiddilwch annisgwyliedig. Cwestiwn gwlad a chenedl yw hwn, ae nid teclyn chwareu i bleidiau a soctau. Cofied y Blaid Gymreig hyny, a bydded iddi weith- redii heb ofn na phetrusder. Yr hyn a roddodd fod i'r ddadl nos Fawrth ydoedd mesur y Due o Ddyfncint. Amcan a dyben y mesur hwn ydoedd gwella yr hyn a elwir yn Welsh Church Suspensory Act. Yr oedd y ddeddf hon yn darjjarr gohiriad y, amser i ddadgyssylltiad a dadwaddolia(i I ddyfod i rym am flwyddyn ar ol pasio Deddf Dadgyssylltiad .i hun, neu hyd nes y ter- t yn codi yn ein ineddwl ni o lciaif, gau Dad beth am eraill, gwmmwl o ammheuaeth. Hyd yn oed os eedwir yn dyn at dele;rail y cyttundeb, ac na byddo un ymgais seoeddol at ddirymu y ddeddf tra paro'r oediad, ttvdd yr esgobion, gyda. holl rym y Blaid Undebol o'r tu ol iddynt, at eu rhyddid i gario yn mlaen en hvmgyixih o hlaid yr Eglwys yn y ttlad. A gwyr pawb sydd yn sylwedkloli nutur y sefvllfa bresennol. betili yw ystyr ac amcan ymgyrcli o'r fatih hono. Nis gallwii lai na dyfod i'r casgliad, wrth edsrych ar y mater o bob safbwynt, fod dylanwadau cryf- ion yn gweithio yn rhywle, ac yn ceisio, dnvy bob math o egni a dichell, ddwyn manteision arbenig i'r Eglwys ar draul y werin. Bellach, y ma''r Due o Ddyfneint wedi tyuu ei fesur yn ol, a'r Llywodraeth wedi pasio drwy ei holl gwrs yn Nhy yr Arglw yddi Fes-tir i ohirio Deddf Dadgyssyllt- iad am y tymmor a nodwy-d hwe mis ar 01 i'r rhyfel derfynu. Fe fydd y mesur hwn ger bron Ty y CyfFredin heno (nos Ferdher), a cheir crynod-eb o'r hyn ddigwydda yn ein newyddion diweddanaf. Bu yr ymdrechion i ddyfod i gyfaddawd ar y cwestiwn hwn yn myned yn mlaen am trai wythnosau. Taflwyd amryw awgrymiad- au y byddai i r Llywodraeth roddi ffordd eraill a dybient yn eu ineddwl eu hun fod Eglwys ei hun. Gall y sawl a bennodir i fywoliaeth yn ystod y tymmor hwn f'yw yn ilrir, a po hwyaf y gwna hyny, hwyaf oil y cedwir Dadwaddoliad draw! Nid rhyfedd fod yr esgobion wedi eu boddhau. Y mae gnnddynt. achos diolch iir Llywodraeth. Nid oes harndden heddyw i yinlielaethu. Bydd Mesur y Llywodiiaeth yn cynnwys tel- orau y Cyfaddawd ar raglon Ty y Cyffredin heddyw (dydd Mercher), ond hysbysir na: ddaw y cyfryw dan sylw hyd nos y bydd i'r Blaid Gymreig gael cvfle ac amser i !bwyso ac ystyried ei ddarpariadau. Y maent yn ofni, fel ninnau, mai effaith y mesur, os pesir ef, fydd dwyn y gwaddoliadau i feddiant niter o glerigwyr na, fuasai yn bossibl iddynt fan- teisio ar y eyfryw, am y rheswm syml nad oes ganddynt Yn awr, ac na buasai ganddynt ar derfyn y rhyfel, fywoliaethau Eglwysig o'i heiddynt eu hunain. Yn ystod y chwe mis a estynir drwy'r mesur, caiff yr awdurdodau Eglwysig gyfle a hamdden i ad-drefnu eu ty, ac mae'n ddiogel credu, y gwnant hyny yn y fath fodd ag i elwa yn y modd hetaeth- af ar y gwaddoliadau. A dyna pa ham y mae y Blaid Eglwysig wedi eu plesio mor fawr gan y Cyfaddawd. Un gair cyn terr- fynu. Y mae Cymru yn disgwyl ao yn hawlio, na fbyddo i gyfaddawd o fath hwn beryglu dim ar Ddadgyssylltiad a Dadwadd-

MARWOLAETH MR. WILLIAM MARWOLAETH I THOMAS. LIVERPOOL DYDD Mawrth bu farw Mr. vviiiian Thomas (o ffirm y Mri. Thomas. Meibio- I a'u Cyf., perchenogion llongaxi, Llundain I. Liverpool), yn 77ain mlwydd oed. Buaru' adeg yn foneddwr amlwg iawn yn mvwvcI i cvwdeith&ol Bootle, ac yn Uchei Sirydd 1 urn.

DRINK DTOTB TKA. The Tea. of Old Time flavom.

PRION, GER DINBYCH. Y GYMDEITHAS LENYDDOL. Cynnaliwyd y cyfarfod olaf o'r gymdeittwui uhod nos vvener, Mawrth 5ed. Daeth, cyu. nuiliad liiosog ynghyd, a ehaed eyfarfod iii)- wyrcHiiAS iawn. i llywydd oedd Mr. Ifcaac ?Mimms, Br^1"arth' dt-a.dd??d<i aSi-aI eth amserol, heb law cyfranu vn i.?i?- us tuag at gyllid y gymdeithas. Arwein- iwyd gan y I?rch. T. ?lliams, y owem?d??. "?; canu ton gvnuulleidiaol, aed ti-wy rhaglen a ganlyn:- Anerchiadau gan v beirdd Cystadleuaeth i rai dan 14eg oed canu Bendigedig Iesu '-1 Henry SoydJon?; 2. iJWiihams; 3, S. J. Hughes. Rhoed gwobr i'r gweddill 0 1r ymgeiswyr. Adroddiad, i rai dan 14 oed, Blodeuyn ^ny ^rth -1, T. Price WiIIi?;? Elsie M. WiUmms; 3, Howell Jones; 4, Henry L. Jones. ?. f0E 1>avie8' Groe,s > c&n gan ?mr. S H. Jones. Adroddiad i rai heb ennill o'r blaen-l. Howell Jones. I barti o bedwar a ddatganai don a roddid ar y pryd-1, ?? ? Cyffylliog, phartJ. Can gan Mr. J. H?ghes, Tyddyn 1?. Darllen darn hob ei attal-nodi—1, J. D. Williams. Canu pennillion-I, Mr. John Roberts, Henfryn • cyfartal ail, Mr. Robert Evans a 1fr. R. Vaughan, Tai Isaf. Pedwnrawd-l, Miss Williams, Urynnu- arth, a 1 pharti. Deuawd i rai heb ennill o'r blaen, 'Ma.é'r Ian ger R. Vaughan a G. Tho- mar,, Cyffvlliog; 2, Mri. R. Evan* a John Hughes, Prion. Khydd-ymddjddan rhwng dau ar; de6 roddwyd ar y pryd-l, Mri. S. B. Jones ae It. Jones. n- ion; cydradd ail, MiiSlS WilHarn^ a Miss Parry. Prion, a Mri. R. X RoWrt8 ac A. Jones, Prion. Terfynwyd y cyfarfod trwy i'r Mri. S B. Jones a Tom Davies ganu deuawd. Beirniadwyd yr adroddiadau gan y Mri. T. Roberts, Penbryn. a W. Jones. Nant. Reim- iaicil y gerddoriaeth oedd y Mri. W. Joae-) Ffridd Fe<h., ac E. Davies, Groes. Diolchwyd yn gynnes i Miss Alice WiP hams, yr hon a wnaeth waith roor ragorol fel ysgrifenyddes am y tymmor. Daroar- Tyd ymborth ar gyfer pawb gan ferched ieu- aingc yr ardal. Englyn l'r Llywydlt-Mr. I. Witilams. 1 r gvmdeithas bu n urddasol—Jywydd Haelionus a siriol; A chofia'r fro ar ei ol I- Ei deg araeth wladgarol. -mmmn, R.J.

BYLCHAU, GER DINBYCH. GYMDEITHAS OAU A CHLODDIO. 1 Cynnaiiwyd cystadleuaethau mewn eys. sylitiad a'r uchod dydd lau, mewn maes cyf- agos i'r eglwys, a xoddwyd at y pwrpas gan Mr. Price Roberts. Y swyddogion oeddynt—Llywyidd, Mr. William Jones, Nantgareg; Trysorydd, Mr. R. Edwards, Aber; Ysgrxfenydd, Mr. Jolin Evans, Bryntrillyn. Y beirnioid oeddynt— 1 Mr. T. Jones, Brondyffryn, Diabyoh; R. Lloyd, Gwaenynog; a Mr. Evans, Nani Gwyn, Nantglyn. Dyma'r ennillwyr.— Dosbarth cyntaf (Agoroo)-lt William Jones, Ty'nypistyll Bach, Bytehau; 2, Gwilym Jones, Rhyd Goch 3, William Gri- iiiths, lynypistyll, Bvlehau; 4, T. Wil- liams, Cwm, Llausannan; 5, E. WiUiams, Rhos, Bylchau. Ail Ddosbarth-1, John Roberts (ieu.), Nantucha, Groes; 2, Joseph WilliainB, Liv- erpool House, Nantglyn; 3, Robert Griffiths, Plas Pigot, Lla-iisannan 4, Robert Jozeo, Plas Panton, Bylchau. -s Trydydd Dosbarth, i ddynion ieuaingo o 21ain oed, a thanodd—1, Hugh Joittes, Nantgareg, Bylchau; 2, Tom Hughes, Glas- mor, Nantglyn; 3, Griffith Morris, Ty Mawr, Groes; 4, D. Ellis, Penllan, Nantglyn. Dyfarnwyd gwobrau arbenig yn y doa- barth agored fel y canlvu-1, Wm. Jones; 2, Gwilym Jones. 2, Etto yn yr ail cMosoorth-Jothn Roliert4 (ieu.). Etto y trydydd dosbarth—1, Griffith Mor- ris 2, D. Morris. Rhoddwjd cwpl o ddofednod yn rhad i'r pwyllgcr gan Mr. Price Roberts, y Llythyr- dy. Gwnaed 'raft I ar y rhaPn, a tfcnrjr hvny llwyddwyd i siorhau swm ]led sylwodd- of at y gronfa.. Bydd i holl elw y gymdeiUv as eleni gael eu troBglwydde drosodd i dry- sorfa y Belgiaid. Ennillydd y ffowls oedd John Griffith (ieu.), Ty'n y Pistyll, Bylchau. Rhoed y gwobrau arbenig gan y Mri. Mel- lard a'u Cyf.; Mr. R. W. Jones, iron- nonger ■ Mr. John Thomas, dilledyda Mr. John Ellis Jones, eillydd—yr oil obdin- bych; a Mr. D. Jones, Ty Uchaf, Hafod Elwv. Y r. oedd yr ymdrechfa eleni da.n nawdd .Nfrs. Arthur Smart, Llangannan Miss OOK, Hafod Elwy; Mr. H. Buddicom. Penåoow; Mr. Vincent S. Wrigley, Erriviatt4 Mr. Walter Scott, Taoygyrt; a Mr. Thos. Wil- liams. Llewesos. Cynwynwyd YJwobrwyoll yn Llythyrdy r Bykhau, a ehaed ychydig eiTiatt gan Mr. R. Lloyd, Gwaenynog, ar y a wnaed vn yatod y dydd. Yr oedd ganddo gryn ^anmoliaeth i'w roddi i'r ymgeiawyr. Y mae gair o gydnabyddiaeth ya ddyled- us i Mr. John Brans am ei vmdreciiwti di- l lino dros v gymdeitnas fel vsgrifenyod. I Gwnaeth ei vm-?h; fel :mfer, gyda. phob try-.? wyredd. ?

oed eto y byddai i Awstria dori trwy Ser- bia a meddiannu Salonica, pc eaent y lie, hwnnw'n -an ei amddiffynieydd. Ond yr oedd hyd yn oed un corfflu yn fwy nag y caniatai y Brenhinlys, ac yn hytr- ack na cholli beth a ystyriai ef a'r mwy- afrif or Groegiaid yn tin o gyfleusterau mwyaf eu hanes, bu i M. Yenizelos ym- ddiswyddo. A fydd INI. Zaimis, y gwr ag y gofynwyd iddo gan y Brenin i ffurf- io Gweinyddiaeth, yn llwyddiannuB, nis gwyddom eto. Mewn effaitb, yr hyn ag y bwriada'r Brenin ei wneud yw llyw- odraethu'n anghyfanpoddmdol hyd nes y pasia'r argyfwng heibio. Y mae hyn yn gwrs peryglus i'r Brenhinlys ei gym- ryd mewn gwlad lie nad yw safle'r Gor- on vn ddiogel iawn, ac er fod y Brenin yn oerffaith onest pan y tyb nad yw'r Cyd-bleidiau yn sicr ddigon o ennill i gyfreithloni cam o eiddo Groeg i'r adwy, y mae'n dra amheus a fydd i'r bobl ei gefnogi. Ni thai oedi i Groeg. Os y cred yn llwydd y Cyd-bleidiau, ac yn awyddus am elwa ar hynny, rhaid iddi ddewis ar unwaith. Y teby yw, os y pery'r ymosod ar y Dardanelles i lwyddo, nad yw ymyrriad Groeg ond wedi ei ohirio, a hynny nid am gyfnod liirfaith. Y mae M. Veni- zelos yn wr cryf a dylanwadol iawn, ac ni cheisiodd guddio ci gweryl gyda'r Brenin, ac o'i benderfyniad i wrthwy" n- ebu y polisi o barhau'n amhleidiol. Y mae gan y Groegiaid atgofion anymun- ol o'u rhyfel gyda Thwrci yn 1897, pryd I y bu iddynt gredu, ac nid heb reswm. fod y Llys yn erbyn v'rhvfel. Yr oedd gan y Brenhinlys y pryd hwnnw yr cs. gusawd fod Groeg yn hollol amharod i'r rhyfel, ac fod ymladd yn lew a phen- derfynol mewn rhyfel ag yr oedd yn sicr o golli yn wastraff mawr ar fywyd; ond yn y rhyfel diweddaf danghosodd Groeg fod ei byddin yn dra effeithiol a pharod, ac ni raid tybied fod ychydig flynydd. oedd o heddweh wedi ei niweidio. Beth fydd polisi Bwlgaria, ni wyddis sicrwydd. Os y llwydda'r Cyd-bleidiau i wthio eu hunain drwy'r anhawsterau i fyny am Gaergystenyn, bydd y temta- iwn iddi ochri Ffrainc a Phrvdain Nn fawr iawn. Ac eto, nid oes gan y CVJ- bleidiau hawl i ddibynnu am y cynorth wy hwnnw. Buasai cynorthwy Bwl- garia yn y rhagoiwg o gwymp Caergys- tenyn yn hynod o werthfawr i'r Cyd- bleidiau, achos fe u galluoga i ddwyn gwrthwynebiad y byddinoedd Tyrcaidd 3m Bwrob i ben, heb yr angen am ym. i gyrchoedd costfawr ac anodd ar y tir. Y cyfan y bydd angen am dano yw gwarchae unol ar v tir gan Bwlgaria, ac ar y mor gan y Cyd-bleidiau, a buan y daw cwymp lluoedd y Twrc. Hyderwn y svlweddolir gwerth hyn gan y Cyd- bleidiau ymlaenllaw, a'u bod yn fodlon i dalu am danynt. Nid yn unig y bydd swewr Bwlgaria yn foddion i ddwyn vr ymryson yn erbyn Twrci yn Ewrob i der- iyn buan,. ond fe wna hyd yn oed beth pwysicach na hyny. sef, rhyddhau Ru- mania a rhoi help trwy hyn i orchfygu lluoedd Hungari.