Baner ac Amserau Cymru

YR EGLWYS SEFYDLEDIG YN COLLI TIR Y Welsh Gazette' a gyhoedda y ffeith- iau tarawiadol a gaiilyi):- 'Y mae vstadegau diweddaraf Eglwys Loegr yn Nghymru o ddyddordeb neillduol' yn ngwyneb haeriadau ami yr esgobiori mai'r Eglwys Wladol ydyw yr unig enwttd yn y Dywysogaeth sydd yn myned ar grn- nydd yn barhaus. Gadawer i ffeithiau a ffig- yrau yr Eghwswyr wrthbrofi haeriadau yr Eglvswyr. Nifer cymmunwyr yr Eglwys Wladol yn 1912 ydoedd 159,252; ond dengvs y cyfrifon swyddogol fodv riifer wedi syrth- io i 155,191 yn 1913—lleih&d o dros bedalrmil o fewn un flwyddyn! Ceir fod lleihM o 944 wedi cymmeryd lie yn esgobaeth Ban- gor; 647 yn Liaiidaff; 960 yn Llanelwy; a 1,500 yn Nhf- Ddewi. Astudier y fligvrau hyn am ennyd, a cheir fod ynddynt bregeth darawiadol iawn. Sylwer mai yn esgob- aethau y preladiaid hyny a gyssegrant fwy- af o'n hamser i ymladd dros fuddiannau bydol yr Eglwys y mae'I' Eglwys yn colli tir fwyaf. Mae yn y ffigyrau dystiolaeth bwysig i un o wirioneddau mawr y Bregeth ar y Mynydd-- Gwyn "eu byd y rhai add- fwyn, canys hwy a etifeddant y ddaear.' Yn mha le y mae'r Eglwys yn colli tir yn Nghymru? Yn esgobaeth Llandaff neu Bangor? 0, nage; ond yn esgobaethan Ty Ddewi a Llanelwy. Yn esgobaethau y ddau brelad a amlygant fwyaf o gasineb tuag at degwch mewn cymdeithas a chydraddol deb mewn crefydd; yn esgobaethau y ddau brelad lie y gormesir ac yr erlidir yr Ym- neullduwyr waethaf; yn esgobaethau y ddau hrelad a dramwyant wlad y Sais er creu gelyniaeth yn erbyn achos Cymru; yn esgobaethau y ddau brelad lie yr amlygir fwyaf o chwerwder a chynddaredd yn erbyn crefydd wirfoddol-ïe, yn y ddwy esgobaeth yma y mae Eglwys Loegr yn colli tir fwyaf. 0 holl esgobion Cyinru nid oes yr un yn ymladd mor fileinig ag Esgob Tk Ddewi er rhwystro cenedl y Cymry i ddwyn ei barn i fuddugoliaeth; ac o holl esgobaethau Cymru nid ydyw Eglwys Loegr mor aflwyddiannus yn yr un o honynt ag ydyw yn esgobaeth Ty Ddewi.'

L L A N B R Y N M A I R I C ynxali\yyd cyfarfod cystadleuol yn Ysgol- dy Talerddig, Chwefror '26ain, pryd y llyw- yddwyd yn fedrus gan Mr. John Davies, bolgpch1 a dyddorol oedd gwrandaw arno yn rhoddi ychydig 0 hanes yr ardal i fyny hyd amser Richard Davies, y Fron (Myn- yddog), yr hwn oedd o'i ysgwyddau yn uwch na neb yn yr ardal, ac yn aml-ochrog mewn gallu. Nid oedd ei hafal yn Nghymru fel arweinydd eisteddfod. Aed trwy y rhaglen ganlynol Adrodd (i rai o dan ddeg oed)-Goreu, Gwendolen Evans, Ystrad fach, Unawd (i rai o dan ddeg C)ed)-Goreti, Cwendolen Evans 2il, Caradog Jones. Cas- tell coch. Adrodd (i rai o dan 14eg oed(-Got-oti, Car- adog Jones; 2il, S, Wilkinson. Unawd (i rai o dan 14eg oed oed)—Cyfar- tal, Ceinwen Evans, Ystrad fach, ac S. Wilkinson, Crossing. Adrodd adnodau wrth eu i-lilf-Cyfartal, Gwladys Brown, Clawdd-a-choed, ac S. M. i Francis. Ystrad fawr. I, f Pencil sketch' o wningenGoren, S. Wilkinson. I Darllen byrfyfyr-qoren, R. Richards, I (yanbanog; 2il, Gwladys Brown a D. Jones. Unawd (i rai o dan 18eg oed)—Goreu, L. Morris, Hafodyfoel. Am y rhaglen oreu, Lawis Jones a C. J. Jones, Castell coch. Cyfarwyddo dyn dyeithr Goreu, E. Jones, Llwyn celyri; 2il, Willie Burton. i Englyn, I Craig Talerddig' —Goreu, R. Richards. Dadl-E. Jones a D. Jones, Llwyn- celyn. Deitawd-Sissie Humphreys a C. Evans, Ystrad fach. Pedwarawd. ar yr olwig gyntaf-E. Ro- berts, Hafod wen, a'i barti. Digrif-vstori Goreu, Phil. Pryse, 'Rallt; 2il, Mrs. Roberts, Hafod wen. Unrhyw unawd—Goreu, J. O. Jones, Gelli. Adroddiad, Un goeg oedd y gneuen '— Goreu, D. Jones, Llwyn Celyn. Wythawd—E. Evans a'i barti. Canwyd i ddifyru y cyfarfod gan E. M. Morris, Hafodyfoel, ac Arthur Davies, Dol- goch, yn chwareu iddo ar y I concertina.' Y beirniaid oeddynt:—Cerddoriaeth, Mr. Jones, Berth las adroddiadau, Mr. Roberts, Pantymaen a'r amrywiaeth, y Mri. T. R. Evans, Ystrad fach; J. Wilkinson, Crossing; a Daniel Davies, Dolgoch. Cyfeilydd, Mr. Daniel Davies, Dolgoch. R, B; m <

HELYNTION YR YNYS. NOFEL GYMRAEG. (GAN SEM PUW). I M EIC YHi Y BEIAT. PENNOD XIII. Naturiol oedd gweld cynhuIHad Iliosog yn Smyrna ar yr achlysur hwn. Nid oedd hyd yn oed trigolion Caernant yn estronol i'r peth hwnnw a elwir gan y Sais yn curiosi- ty.' Dechreuodd y- -giv.ciiiidog y Seiat ei hun. Darllenodd rannau cyntaf y drydedd bennod yn' Efengol loan. Darllenwr lied afrwydd a di-eneiniad.oedd Euros Jones, fel rheol. ond cafodd vvynt dan ei aden y nelson him. Gweddiau byr fyddai ei weddiau bob atnser. Fyddai'n eredu dim mewn curro o gwmpas y twmpathau, a gwneud «apology cywrain a hirfaith o lfaen Gorsedd Gras.' meddai Euros Jones wrth. ei nai ym mharlwr y Lluest, un tro. 'Mae gweddiau felly vn colli'r ffordd cyn cyrraedd pen y daith, a phe basa. un ohonu nhw'ri digwydd medru'r ifordd i'r nefoedd, mi fyddai fel y genedl ym Mabilon ers talwm, yn methu canu ceTdd vr Arglwydd mewn gwlad ddieithr. Meddvlia di am weddi'r publican hwnnw, Tom. Brawddeg oedd hirhyw deligram ysbrydol —ond yr oedd ei thrydan wedi ei chario i'r nefoedd cyn i'r publican, druan, godi oddi- ar ei liniau. Y gweddiau mawr vma sv'n blino Duw. Tydi traethodau crefvddol dd;m yn boblogaidd yn y nefoedd. Mae nhw'n rhv drwm i hedeg o gwmpas Colofnau'r orsedd. Y mae dim ond un oehenaid onest o galon edifeiriol yn fwy ei gVverth o lawer yng ugolwg y Brerin Mawr na holl weddian coeth, crand, a chorrept yr oe.-aii. Dol- uriau epaid vsydd ar Dduw eiisieu en trin. ac nid gwrando ar ddawn a dkgleirdeb in- tellect. Gweddi ferr, frw-d, ac i'r pwvnt, oedd eiddo un y gweinidog- ar yr achlysur dan sylw. Cyfeiriodd yn dvner at Meic, a hvnny'n ddoeth a" phriodol. Canwyd 'Golchw *td Magdalen yn ddis- glair,' &c., gyda chryn angerdd. Gwran- dawodd Moses Pr.ice;J\;radnodau'r plant, ac vn ol ei arfer dieithriad, dw. edodd eu bod vn rhagorol. Traetliodd Euros Jones ycli- vdig eiriau care<lig\a. chroevsawgar i Meie, v Bee Hive. 'Wrth'g%i-i- meddai'r gweinid og tyda ni ddim yn rdisgwyl iddo ddisgle;t-- io yn ein plith, ac mi wn yn dda na wraiff Meic ddim digio wrtha'i am ddeyd hynny. Tydi Meic ddim wedi cael manteision llawer ohonom. Mi gollodd ei dad pan oedd o'n bur ifanc, ac mi wyddoch nad yw ei fam vu abl i ddod o'r ty ers blynyddoetld. Rhy v • hen fyd digon caled gafodd Meic hyd yn hyn. Fedar o ddim llawenhau yn yr atco' am lwybrau esmwyth yng ngorfFennol ei oe. Prin fu'r blodau a'r heulwen. Rwv'n ciirr fod yn dda gyno ni ei weld o hefo ni yn Smyrna heno. Petji go fawr ydi gweld am- bell ddafad gyfeilioin yn dychwelyd i gYR- god ao ymweledd y gorlan. Mae Meic, druan, yn gwybod yn dda am 'dywydd garw' yr anialwch; Mi welis i 61 yr ystorm arno fwy nag unwaith. Ddaeth o ddim o'r 'wlad bell heb fod dipin o arogl y cafnau ar ei enaid, a lliw yr estronwlad ar ei wedd. Ond dymd fo wedi- dod adre. Diolch i'r nef- oedd am hynny. Y mae Duw yn barod i groesawu pechadiir yn* ol, tara dim ond ei sodla' fo allan o 1iffern I' Yr oedd yn amlwg fod 'sylwadau arwein- iol' y Gweinidog wedi cvnhesu'r cynhulliad; ac er fod Meic wedi d-od i'r selat mewn ys- bryd lied gynhyrfqs, bu geiriau tirion a grasol Euros Jones yn dawelwch mawr iddo. Ei-steddai Noota Y.aughan Mrs. Andrews. a Tom Jones heb fodnepell iawn o sedd Meic. y Bee Hive, ac nid oedd neb yn cymeryd mwy o ddvddordeb- yn y cymeriad hynod hwn, ae yng ngweithrediadau y Seiat, na Tom Parhai Euros Jones i draethu yn deiml- adwy a thyner, a cherddodd yn hamddenol, dan siarad, o'r set. fawr at Meic. Wel, Meic bach, mae'n dda iawn gynno ni dy weld di yn y seiat. Fydd byth yn 'difar gen ti ddod i blith pobol yr Argl- wvdd, Dvma'r.lie. diogelaf rhag strywiau byd, cnawd, arliafol. Ac mi wyddost, Meic, mor hawdd gan y gora o honno ni yw cvrnyd ein denu gan y rheina. Os gen ti rhwbath i'w ddweyd wfrho, nit Afeic.-adnod, per- nill, neu air bach. Paid ag ofni'r bobol yma. Adre' ar yr aelwyd wyt ti, cofia.' Distawrwvdd.- Meic a'i ben i lawr, a'i drem i gyfeiriad y brown boots,' chwpdl yntau. Pawh vn dal ei haradl, megis. W e l qro. 'Wei, aros di..Meic. Mae'n ",iwr fod lv hen fam dduwiob—ac.mae hi'n dduwiol, does dim dowt am hynnt 'Ydi, by Ia, ia, da iawn. Om mae gen ti fam dduwiol, Meic. Ddaru hi ddim dysgu idn(-,d reu bennill iti-rhywdro? Tria di gofio, rwan.' 'Do, Mr. Jones,' meddai Meic yn ddis- taw ac ofnus. le, r'on ni'n meddwl braidd. Prun ad- nod oedd hi, Meic ? Mi fasa'n dda gan y cv- feillion vma Vchlwad hi.' Iesu Grist yn hyn ddoe ac heddyw nac yn dragy wydd/. meddai Meic yn fsobr a hy- derus. j Cyn i neb fedru. ymollwng i'r chwerthin oedd yn bvgwth calon llawer yn v cvnbnll- iad, aeth Euros Jones ymlaen fel petfle Meic wedi adrodd tin a adnodau mwyaf cywrain Paul yn hollol gywir. iawn, Meic. la, adnod gampns. Iesu Grist yr un ddoe, haddyw, ac yn dra- gywydd.' Pwy ydi Iesii Griet, Meicpl I Wn o 1 mam, Mr..Toner;,r jj "t- ¡ 0, felly wir; fydd dy fam yn son llawar am dano fo, Meic.' Every day, syr.' Rhaid i fod o'n rhywun go dda ne' fasa dy fam ddim yn son cymint am dano fo?' 'Fact, Mr. J-one' Lie mae o, Meic? Ydio yn y nefoeddP' Ydi wir, Mr. Jones, ac mi fydd mam yn [ cael chat hefo fo bob dydd yn yr hen >! dy acw.' 'Prun ai'r Diafol ynta Iesu Grist ydi'r gora gen ti, Meic bac-h?' 4 lesu Grist, nitbout a f-loubt,. Mr. Jor)e-s Well done,' Meic. Wnei di addo bod yn ffyddlon iddo?' Nodiodd yr atebwr doniol ei ben yn gad- arnhaol. Wyt ti ddim am regi na meddwi, eto?' flim ffiars o berig.' Na dwyn ffe.sant.s y YoeI?" Ffesants ?' 'la, ffesants y Vool.1 Ddwynis i ddim un 'rioed, ar y fengoch Mr. Jones. Cwningod ddwynis i. Rhai nobl oedda 01 reit, Meic. Paid a gwneud byth eto, neu fyddi di ddim yn chum i Iesu Grist, fel dy fam. Wyt ti'n licio'i bobol* o, Meic?' 'Pobol Price, y Vcel! No, by joe.' Bu hyn yn ormod i Euros Jones ei hun. Gyda thrafferth fawr v bu iddo ef a'r egl- wys a d-feddianru eu bunain. Poboi Iesu Grist, Meic bach!' 0, mi ydwi'n da 1ft rwan. Wel, tydu nhw ddim yn 'bad sort,' ag eithro John t Ia. ia. Tvdi pawb olionno ni ddim cys- tal a'n gilvdd. Ine na rhwbath da yn y ,<;ala' o honno ni, a rhwbath gwael iawn yn y pora. Wnei di addo siarad vn barchus am vr Arghvydd. Meic?' ?'od araB. i Mae yra ddigon o bobc! yn y byd ymd, wx ddost ti. i cldew] petha gW'le] am dano; ni, a fa swn i ddim yn licio dy weld di yn I u helpn nhw i gasglu rhagor o barddu.' Dim ffiars o berig, Mr. Joneis. Os vdu I nhw'n churns i Iesu Grist, fel mam, i dduda i byth ddim bvd am danu nhw.' m dan 'u n' 'Ardderchog. Meic bach. Dyna rhwbath • gwerth dwad i'r seiat i'w glwad. Mi gei groeso calon gan y brodyr a'r chwiorydd yma am sylw fel 'na.' Wedi i Euros Jones siarad ychydig yn rhaeor o eiriau i'r un pwrpas o'r 'set fawr.' gwnaefl Yr arwydd aTferol. a derbyniwyd Meic, y Boe Hive, i boll freintiau eglwys Smyrna. I (I barhau).

NOFEL SEM PUW. I Foreddigion, Nid unwaith na dwy y mae "LEhoedd Sem Puw" wedi dioddef fflangell gohebwyr. Wrth gwrs, y inae'r eYfrvii-i-, ft-.nrvwlo'n ddirfawr mewn llymder. Ceir rhai o'r go- hebwyr yn dyner a chymc-dla wn yneu hang- hymeradwyaeth o ddwy neu 'dair o'm llith- oedd Rhaid i eraill gael fy 'm]agardiQ' gydag ansoddeiriau brwnt a chignoeth, a galw fy nhipin llith yn bethau rhyfedd ac ofnadwy! Cysurus i mi yw meddwl mai nid ami yw gohebwyr o'r fath. Amlach yw y rhai sy'n canmol ac yn mawrygu. Y mae uu peth wedi fy nharro braidd yn rhyfedd. Dyma fo:Os y digwydd imi ysgrifennu rhywbeth yn ymylu ar fod yn wyllt a rhy- fygus, byddaf yn sicr o epistol brathog a haerllug y bore dilvnol, a hwnnw fel pe wedi ei fwydo mewn trwyth .wermodaidd cyn ei fforddoli! Ond os y digwydd imi-ac fe ddigwydd liynny, weithiau, me-dde nhw,- ag ysgrifennu llith vreddol fonheddig a syn- hwyiol, ni ddenfyn yr un o'r llythyrwyr picellaidti uchod yr un gair bach o galondid na diolch imi. Dim perig! Gwn am un o lenorion disgleiriaf Cymru—Golygydd un o brif newyddiaduron y wlad—sy'n cael ei gygtwvo bob wythnos gan sgriblwyr hunan- dvbus a chroen-deneu. D.oloh nad yw hi ddim mor ddrwg a hynny arnaf fi, druan. Ond nid fy Llith yw'r pe.chadur' y tro hwn, ond fy nofel.' Synnais iddi gael llon- ydd cyhyd, gan mai dvma'r ymgais gynta' 'rioed i mi ym myd y ffugchwedl. Y mne cyffes o'r fath yn awgrymu ar unwaith mai prentis ydwyf yn y grefft gyfrin a dynis hon. Naturiol. felly, oedd disgwyl gwen- didau a ffaeledigrwydd pnrhans. Ond na ddiystyrer dydd y pethau bychain; hwyrach y prawf yr ymgais netsa' yn fwy boddhaol— hyd yn oed i ohebwyr blin a thafodlyd! Ymdd?ngvs mai y 12fed Bennod o'r Nofel >vdd wedi ffrorni y gohebydd «y'n arddel vr enw H.W.E. Fflangellir fi'n ddiarbed. Di- f^*nmr geinau ac vmadroddion o'r bennod i rvmuso ei ddigofnint. Sonir am ddarostwng moesoldeb a chrefvdd ieuenctid ein gwlad, (X-C. Nid oes gernyr am-er na gofod i amddi- ffvn fy hiin-pe bai angen am hynny. Nid wvf vn cvdwel'd ag H.W.E. Dipin yn blaer yw gosodiad fel yna, hefvd ond dyna'r gwir. Y mae gennvf fy syniad fy hun beth i ys- grifennu i ba7jur Cymraeg; ac y mae'n am- lin-g fod gan H. W.E. Nid yw ein syniadau vn z,fochrog-, mae gagendor rhyngddynt. Ein gwerdid ni--yn v newyddiaduron, &c. -vn fy nhyb i. yw peidio bod yn 'true to life.' Meddylier am y cymeriad ddelweddir gennvf vn y bennod gJbwyne-dig, sef, Meic. v Bee Hive. Simpleton ydyw.—diniwed. wrth gwrs—yn orhoff o vmadroddion fel by joe.' bv gum.' 'ar y fengoch i,' 'go d n/ Ni(I dvchx-mrsz yw v Meic hwr. Nid oes pernor amser yn ol era pan y gadawodd y fncheod hon. Y mae'r port-rend a geir e, honno yn y 12fed bennod yn bur gywir ? | fFvddlawn i'r Odd oes ei Gebyg mewn ti-ml gwm-wj Ylfg Nghynrrrj ? Dichon fod H.W.E. yn gyfarwydd ag m- ryw o garictors 5 cyffelyb. Beth yn enw'r rneswm ty'n gabldraeth' mewn darlunio cymeriad o'r fath, er i'r de»grifiad fod yn gymy-sg a brawddegau cysegredig' ? Y mae'r fath beth yn bod a contrast' mewn ffugchwedl, Mr. H.W.E. Rhaid i lawer ohonom ni, y Cymry, gael bod yn dduwiol ofnadwy yn y Wasg. Hhaid inni fynd i'r 'nefoedd' ymhob parar- graff, a dcd a chyn lleied o'r 'ddaear' i'r golwg ag a allwn. Gallesid meddwl ar am- bell ysgrifennwr mai hefo angylion y mae o'n byiv, symud, ac yn bod, ac na fu iddo hun ei-ioed wrth rai o grochannau pygddu'r ddaear yma! Os na adewir i mi I >«<;rifei]nu am ddyr.ion a phethau fel y gwel- af luvv fy liiiii-ac nid drwy sbectols pobl eraill!—v peth goreu i mi, a phawb arall, y- v, ?-mliei yw ymneilltao, a gadael y maes i ambell ohebvdd ymyrrgar. Hwyrach pe buaswn wedi ceisio llunio math o nofel yn dariunio cigyddiaeth a mwrdradau gwaedlyd Indiaid Cochion y cawswn glod a diolch ond am imi ddarlnrio cymeriad gwreiddiol,' a-defnydd- io rhai o'r ymadroddion trwstan a hanner- pechadurus, rhaid imi foddloni ar soriant a llymder. Y mae gennyf ragor i'w ddweyd os bydd galwad; ond rhaid tewi ar hyn yna y tro hwn. Diolch am eiriau clodus llu mawr f) ddarllenwyr y Faner am fy nofel, druan, Yr eiddoch, mewn heddweh. [ SEM PUW. ■ 1 sags

DRINK DWTfiTD TEA. "he Tea of Old Time flavour.

PONT SAESON. YFARFOD DIWYLLT A nOL Nos Fawrth, y lOfed, daeth tyrfa liosog i'r capel erbyn saith o'r gloch, pan y cvmmer- odd y cadeirydd ei le, gan alw y cvfarfod i drefn. Yna cafwyd adroddiad gan John Edwards, Llwyn mawr Farm. "edi hvnv cafwyd papur gan Evan Jones, Dyffrv-ri, ar 'Howell Harris.' Deuawd gan y ddwy Miss Jenkins, Hafod fach. Papur gan Maggie Ann Lewis, Dvffryn, ar 'Ann Griffiths.' Adroddiad gan Jane Williams, Shop. Siaradwyd gan y cadeiryd4il, David Lewis, James Jores, a Morgan Evans. Yr oedd y cyfarfod vn un o'r rhai goreu gafwyd etto. Bydded llwyddiant. iddo yn y dyfodol. GOHEBYDD.

BRYCHEINIOG. MARWOLAETH ACHLADDEDIGAETH. Y MAE genym heddyw y gorchwyl blin a phruddaidd o gofnodi marwolaeth y chwaer leuangc a liolf, Miss Blanch Lamacrafft, B.A., Coedmawi-, Beulah, yr hyn a gymmer- odd le dydd Iau, Chwefror 26ain. Bu yn nychu am yn agos i ddwy fiynedd o dan law'r gelyn du, v darfodedigaeth, ac ar. y dydd a nodwyd hi a hunodd ei hto olaf y*. mreichiau'r lesu, yn 34ain mlwydd oed. Y dydd Llun dilynol daeth tprf fawr p drigolion i dalu'r gyimnwynas olaf iddi, er nad oedd y ffordd o'r ty i'r fynwent end gwaith tua deng mnnyd. Cafodd gladded- igaeth parchus ac urddasol iawn. Yr oedd ei bedd wedi ei orchuddio gan flodeu-dyrch prydferth, yr hwn sydd vn mynwent eg- twvs Oen Duw, Beulah. Yr oedd Miss Lamacrafft wedi cael dysg- eidiaeth dda: a thrwyweithgarwch a dyfal- barhad yr oedd wedi esgyn i ris y 'B.A.' Yr oedd yn aelod ffvddlawn o Gymdeithas Gyfeillgar Merched Ieuaingc Beulah, o dan nawdd Miss Thomas, Llwyn Madoc. Gadawodd dad a mam tirion a gofalus, yn gystal ag un )?rtwd a dwy chwaer, i hir- aethu ar ei hoi. Iesu eu mae dy gerddiadau Yn dychryuu bro a bryn, Pan y byddi 'n cludo gartre' Eiu cyfeillion hoff fel hvn Ti gymmeraist o'r anialwch Ln o hardd gyinmeriad claer, Cariad pur a gwtr dynerweh Lanwai galon fwyn ein chwaer. O inor gelled oedd ei gwylio, Gwel'd ei gruddiau serchog, del, Yll yr angau du yn gwywo, Ac wrth ba wb yn dyweyd 4 Ffarwel; Gwerd hi drwy y lli' yn croesi, A sirioldeb ar ei gwedd Aeth a'i Haw yn Haw yr lesu Fry i'r wlad tu draw i'r bedd. Cvdviiideiiiilir a'i rhieni Yn y blin amgychiad erch, Y mae gofid bron eu llethu Ar ol colli 'u hanwvl ferch Wwydd, a thri deg hefyd, Gafodd ar yr anial dir, Pan yn nghanol gwanwyn bywyd Gwywo wnaeth yr eneth bur. Rhai fel Blanch mae Duw yn eisieu, Gwir debygw^ r Jddo Ef; Casgla hwy er iWi en:au I addui n^ ,-f; Ein cyfeitle- welaf Yn mwynhau 'r dragwyddol wledd, Wedi maeddu 'r gelvn olaf, Uwch law angau du a'r bedd. I Kmw^lTH C.y«tAJtCH.

goleuo a, pharetoi y wind. Y mac hawl y wlad-sef hawl Cymru—i Ymreolaeth yto tin nas gellir ei wadu. Er's biyh- yddau bellach gwneir deddfau arbenig ar gyfer y Dywysogaeth, nid yn unig Ran Weinyddiaethau Rhyddfrydig, ond, Fiefyd, rai Toriaidd. Yr ofedd adranau arbenig ar gyfer Cymru yn y Mesur Addysg ii-c yn y Mesur Trwyddedol. Pasiwyd Deddf Cau y Tafarnau ar y Sul yn Nghymru gan Lywodraeth Ryddfrydig, a Deddf Addysg Ganolradd- ql i Gymru gan Lywodraeth Doriaidd. Y mae adran arbenig' ar gyfer Cymru y 11 y Bwrdd Addysg, ac y mae gan Gymru ei Dirprvvywyi- Yawiriol. Gwelir oddi wrth hyn fod Cymru, yn ei chyfreithiau, ac yn eu gweinyddiad, eisoer, yn cael triniaeth arbenig, ac fellys i raddau, eis- oes yn meddu hunan-lywodraeth. Rhaid i Gymry y dyfodol agos bender- fynu a ydynt am fyned yn mhellach yn y cyfeiriad hwn. Nid ydym am fon'ont yn haeru fod hanes Cymru yn ddieithr- iad yn ffafriol i hunan-lywodrael-i. Rhaid cydnabod fod cydymgais yn bod- oli i raddau rhwng Gogledd a Deheudir Cymru, a rhwng y rhai sydd yn dibym; ar fwngloddiau a gloi'eydd, o'u cyferbynu ag amaethwyr y rhanau eraiil or wlad. Fe gyfyd cwestiynau lleol i fyny, a hawl- iau lleol. Nid gwaith hawdd fydd cael perffaith gydgordiad, ond ni ddylai fed yn ammhossibl. Y mae cvnllun Mr. E. T. John yn lLawn o fanylion, a rhaid ei fod wedi eostio yn ddrud iddo mown ymchwiliad a llafur. Pe byddai iddo gael ei basic yn hollol yn ei ffurf breserinol, nid ofn- wn ddyweyd na fyddai iddo tisod i fyny beiriannwaith dditfael. Dylai y blaid Gvmreig yn y senedd alw sylw arbenig at y meaur, a goreu po gyntaf iddo gael ei gyhoeddi, fel y galla yr holl wlad ei ddeall.