Baner ac Amserau Cymru

Neb end hwy weledl Y mao yr ond hiw'y' yna, Ap, yn profi i j mi nad gorchwyl amanhossibl ydyw dyfod o | hyd i'r voter,' ond ei fed yn achosi llawer | iawn o an Ir.vilio a cliost i'r sawl sy'n ei j fynu. Caiff Mr. Golygydd ddyweyd ei fiara ei bun, o blegdd y mae o yn siwr o fed yn I berffaith ar y pwnge. [Wrtih. gwrs, y mae y Ballot yn hollol ddir- .gel.—Gol.]

Y Pregsthwyr a'r Etholiad. Mae o fy mlaen rhyw ddimewertli o Dori- aeth, yn haeriu fed y gweiiiidogion Y nmeill- duol yn gadael eu gv. ,;iih, ac yn ymdaflu i wleddyddSaeth, nes. syiiiu, a cihywilyddio eu po-bl eu hunain, nes y oinaent yn gadael y capelau. Y mae y gwahanol weilliidogion wedii gwneyd eu rh. n yn ardderchog yn yr eth- oHad. sydd, erbyn hyn, wedi t-erfymi; a mawr glod kldynt am eu grvvaith. Cyhudd- iad briwnt, ac anfonedddgaddd yw eu bod, drvv;y wneyd ;hyn, yn esgeulust) eu gwadth. Dywedodd rhywun, n.a-s cofiaf pwj*, ei fod yn rhan o grefydd poib dyn i edrych fod ei wlad yn.cael ei llyiwodraethu yn briodcl; a dyna fy marn oaest inriaxi, hefyd. Hy dl nes rhenir beiohia.u bywyd yn gyfartal. yn ol y gallu i'w cynnalj rhwng y tlaiwd a'r cyfoethog, ni fyda yjv;lad yn cael ei illywodnaethu yn hri- oJnl. Y cam cyntaf at gyrihaedd hyny yw y Gyllideb a acihosodd yr etholiad) presennol; a diolch i bob gwednidog am wneyd ei oreu i oileuo deall y bobl, a dangos iddynt yr iach- awdwriaeth dymmhorol. Wedi ysgafnhau y baich. m. gwastadhau y fforddi at v bara bcnnyddiol,' yna gellir yn rhwyddach ac effeithicilach ddenu ei sylw at y 'Bara' na dderfydd. Fy marni i yw,, fod amddiffyn hawldau tymmhorol dyn yn gymmaint rhan o wadth y gweinidog ag yw dysgra iddo ei ddyledsTVyddau ysbrydol. Am mai hyn yw fy nLglire-d, y diolchaf i cliwi, ac v dywedaf: Ewcih rhagoch, igan ddysgu y bobl yn dym- mhorol ac ysbrydol.' Wel, ie, Ap. A'r pwngc i gyd, lad. ydyw eiddigedd:—' jealousy.' Ond waeth iddynt' nhw lieb tra, y mae y boy, Lloyd George, wrth y Ilyw. i

Y Clerigwyr a'r Etholiad. Y maent hvvvthau, hefyd, wedi gwneyd1 eu rhan, yn eu ffordd eu lninain, mewni llawer o fanau ynglyn a'r etholiad. Fe allai na ddaethant allan mor gyhoeddus a'u broidi- yr (?) Yrnneillduol, ond etto ceir amryw enghi-eifftiau eu bed yn gwedthio yn eigniol dros eu plaid mewn ffordd ddastaw. Yn ol bara nuwyafrif y cierigwyr, pdaid a'i hamcan at ddinystriø pa IV b a phobpeth yw y bkid Ryddfrydig. Plaid sydd ia'i bwriad ar ddad- gy&sydltu yr Eglwysi yn Nghymru, plaid a'i bwriad ar ei hysbeildo o'i gwaddoliadau, a"u harfer i amcandon bydol, la. chredaf fod! rthai yn myned i eithalion yn eu condetmniad ar yr hyn a dybiant sydd gam a hwy, a'u hegl- wys. 'Dwyf fi ddim yn dy ddeall fan yma, was I

I Ysboilio Duw.' Anfoncdd; &c!er Stockton-on-Tees lythyr at ei blwyfoiiion, yn eu rhybudddo beth fydid- ai y oanlyniad os rkoddent eu pleidlais i'r Bjhyddi'rydwr. a jpJie buasai geiriau y parch- edig hi'tvm yn vvirionedd, credaf na chawsai y Rhyddfryiciitvr gymmaint ag uin, Fot. YIS- grifenaf,' imedd'ai, i'ch rhybuddio os rhodd- I wch eich i'r ymgeisydd Riliyddfryd- ig, y byddweh, da^'y hÿny, yn ysbeilio Duw o'r hyn a rcduKvycl i'w wasanaeth.' Di- wedda ei lythyr dnvy ofyn i'w blwyfolion gredu ei fod eu ffyddlawn wiasanacthydd yn Nghrist IefiiU' Heb law fod y llytihyr hwn yn gamartveaniol, y mae, hefyd, yn fy marn 11 yn ofnadiwy ryfygus yn ei syniad fod y neb a fotia i'r Rhydd:fndwyr yn ys- beilio Duw. Diolch ttnai nid y ficer di-stoc yma, sydd yn ficer i ni, was

Cwaredigaeth Amserol.1 Gellid tybio oddi wrth gylchlythyr a aiii- fonodd ticer St.' John, Flumste.ad!; at ei bl'.aid,c1', mai rhyw greadur annuiwdol, am- mharchwr a, thorwr v Sabbath, yw Mr. Wall Crooks, y cyn-aelod seneddol. Gwahoddai y ficer, yn ei lythyr, y bobl I wasaiiaeth nrbenig o ddiolchga-rwch i'r Hollalluog Dduw am warediga.eth amiserol Woolwich a Plumstead ddiwy- kw y Sosdalwyr, a thorwyr Sabbathau. A&tudiwciH. y pedweryddi gorchymyn. G wtdnyddir y Cymcmuni Bendigaid am 7 y boreu, 8 v boreu, canol dydd, ac wedi y gwasanaeth hwyrol. Taer wahoddir yr holl gymimmwyr.' D.vlm:a chtwareu' cableddus g.yda phethau cyssep;reidlig, ac ndd rhvfedd i'r oy-inmunwyr deb e. t,11 ynghyd godi fel mi gwr, a Illlyned allan. pan dde-ehreuodd y ficer eu hianerch. Bunsai yn giwneyd yn ia-wn iddynt c'hwareu football' ar y Sul, os eaw^ai o Imp o. ddeg'wira ar y Sail f Yr oedd y parehGiddg hwn wedi arfaethu ar y cyshwyn ganu y Te De.um,' ond anfon- odd yr eswb d w".iharrkl hvnv; la, phan god- odd y cyrrninwyr, a cherdd!ed allan. fel proc test yn erbyn ei vmdidiy^iad. gwelotdd y ficer hacrwch ei weitihred, ac anfonodd vmddi- beurad i'r Rhvddfrydlvpyr. ond ni Vldaifu iddvnt ei <1 derbyn. Gobeithio ei fod wedi yniddilieUTO d arall. hefyd, evii hyn.

Y Ddau Ysmotyn Du. Nis gellir yn brdodol, wedi yr etholiad hoTi, ddyweyd Oymru lan,' o aehos y ddau smotyn du sydd ami. Er fed! CYiillru wedi dyfod trvvy y prawf yn gatiinoladwy, gar.afs- ai fod yn well. Y mae yn wir fod holl allu- oedd adweithiad wedi bod ar 1a.wn waith er's mdisoedd, yn gyhoedldus ac yn ddirgel. Galfwyd hyd- i Lafurwr Ceidwadol i geisdo denu y bobl i droi eu cefnau ar eu gwir ar- weinwyr. C'eisiwyd, dinvy bob dull a modd, lefeinio meddydiaiu y bohl gyda. suiitoes' Tariff Refoiimi.' Crogwyd Hun y gweith- iwr Tbriaidd ar heol y llaai, a plhrophwydodd rhai y byddai sylwedd y cys^od edig yn oael ei le yn St. Stephen. Ond, fel arall y bu; eifaith ei holl genhaidiaeth yd- oedd, cliwyddo mlWtyafrif y gwr a wasanaelih- odd ei wlad, ta'i gynnrychiolaeth, mor ffydd- lawn- a go nest yn y gorphenol, a rhoddi hawl bendant idclo i'r sedd y gosododd gym- ma,in,t urddas ami. Wel ie, lad, Lloyd George oeddi o.'

Y Perygl o Hepian. Er fod irivvyafi'if rhai o aelodau Cymru wedi cynnyddu, y "miao mwya-frif enadll wedi lleihau, a mwyafrif 1906, imewn dwy etlhol- aeth, Avedi hollol dddfianu. Y mae peiygl bob amser melwn bod yn Thy &icr, ac y mae lie i ofni fod gormtod o hyder wedi ei. roiddi ar sdcrwydd dychweliad y Rhyiddfrydwr, a llawer o lierwydd y sierrwydd tybiedig wedi esgeulusü" pleidleisio. Y mae mwyafrif Mr. Herbert Lewis, A.S., wedi cael ei dynu i lawr; ni didylami v fath betilr ddiarwydd. Dy- weddr fod 1,710 heb fotio yn sir Ffiint. Ami i Ryddfrydwr, mae lie d ofni, yn dyweyd: Mae o yn siiwir o fyn'd i fyiiv, iwaetihi i mi heb drafferthu, myn'd i fotio.' Anibell ran o fewn milldir i'r savyddfa bol,io yn gweled gormod o draiferth, a cherdded, i roddi ei groes wrth ei enw. Hen wr arall yn cerddedi o Wyddgrug i Bresta-tyn i nx)ddi ei lais o'i blaid. Wneiif hyn mo'1' tro. Tra bo'r gelyii yn effro, rihiaid i'r gwylwyr fod yr effro, hefyd. Ni ddylid, ar un oyfrif, orphwY81 ar f rwiyfau isdorwydd gorphenol. Grwyddiom fel v canwvd hen delyn Iddffyg gayj.ith yn yr ethoT- iadhon. a gwyddom frd ei modau lleddf wedi <!vffwidd tannau teintlad; aim! i etholwr. Preigethu i'r teimladj y cawn y Toriald y rhan amlaf, ac y mae eu pregethau yn cael -eff:arith rhyfeddbl. Myned y Rhyddfrvd- wyr bregothu n'r deall, dyna'r ffordd i wreiddioi "R-hyddfnTdiaeth, ac i sicrhau sef- ydi'oigrwydd. Cymmered pob un sy'n hiaeddu, y wors, Ap.

Trefnu'r FytWin. Gallai Rhyddfrydiaetih fod ar ei mantais De eyromerai iwters oddi. iwirfcb y Gad-drefniad Doriaidd. Mae yn wir fod! yi- aur wrth gefn eu crvd-drefndant hwv, a rhaid cael y relen tu ol a bob eymmudiiad; ond! etto, nid gan- ddyrit hwy traae'r aur i gyd. Mae yna. beth arall, hefyd—evdweithrediad calonog, ac ymdrechgar. Goresigynir laob anhawsder, nid yvr Bellder ddim yn npolwg y cenhadon nid1 oesi brinder lleiiyddiaeth, chwaitih. Do's- bartlhir ipaniphlodau dy i, dv. ac eglurir cyn- nwys y rhwd hyu i'r rhai anllythyrenog. Y ma.e y Toriadd, hefyd, wrt.hi yn ddibaildTyn eu cenha'daeth, a llwvddant drwv hyny i sdcrhnu nifer faiwl-, o bleidleiisdau, a buddugbliapth wedthiau, yn nghadarnleoedd tvbie<ii.z Rthvddfrydiaeth. Er fod yr etholiad wedi terfynu. a'r Rhvddfrydwyr wedi &Icrhia-u. mwvafrif sylweddol, a. (Un o'r rhai goreu am drefnu y fyddni oedd Cyril Jones, sir Fon).

I Tariff Reform r wedi ei gladdu am ysbaid, beth by nag. Gwvlddom fod yr hen: gono yma wedi ei gladdu droion o'r blaeai, a gnvyddom. hefyd. ei fod wedi adgyfodi ar ryw> newydd wedd bob tro y claddwyid ef: a. diammheu y daw i'r golwg y cyfle cyntaf a giadff etto, a dylid dv&gu yr etholwyr i'w ladd y tro nesaf yn gelani gorn, fel na bvddo gobaith i rti, ficial Chambcrkdn na Balfour aHll rhoddi anadl yTt ei ffroemau byth mwy. Darogenir etfholiad buan etto; na bryd by nag v daw, penderfvned Rhyddfrvdwvr pob ardal fod yn effro i'w derbyn. Tybiaf mai bndddol iawn fuasai cvnnal cyfarfodydd o dro- (i dro yn mhob a^dal, a egi^uro i'r eth- nlwtyr wa-hanol byngpedau v dydd. Mae ltarwer iawn o etihoWyr yn mhob ardal all- ant ddaidJen yn ddjgon rhwvdd. ond rhyw- fo.dd nid vdynt yn iawn ddeall yr hvn a ddarllenant. Mae eisieu malu'r bwyd yn fanach i'r evlla gfwleidvddol allu ei dr^nl- io. Credaf. hefvd, y dylid rhanu pamphled- an Cvntreig Sa-esnig, i egluro yn syml wleidyddiiae+h y dvdd. a chadw Riliyddfryd- iae+b yn effro. Golyga hyn lawer o draul, end beJ1l. yw hynv yn ochr colled y wlad; pe collai Rhyddfryd.^eth v d-*Tdd!. Yr eiddocih oil. AP RHYDWEN. W" i ddim, mniwyl Ai), beth ddywrd y Gol- ygydd!, yr wythnos hon, am wynt dy if eg in, was. ARTHUR LLWYD.

POBL ALLAN 0 WAITH. CYNLLUN MR. WINSTON CHURCHILL. AGOR CYFNEWIDFEYDD LLAFUR. Dydd Ma,wrth diweddaf cafodd oynHnn n dynwyd allan gan y Llywodraetli Ryddfryd- jig, o dan ofal y Gwir Anrhyd. Winstoti Churchill, A.S.. ei -roddi mewni glwieithre-d- iad, er ymwneyd a, pihobi allan o \viadth yn ein swtad. Yr oedd nifer Idosog o Gyfnewdd- feydd Llafur (Labour Exch angeig), yn cnel eu hagor anewn gwaJiianol drefi. He y gallai gweithwyr ddwaith fyned i gofrestru eu h1"lnrwau, di&grdfio eu galwedi<3:aethau, &c., a lie, hefvd, y gallai gofrachwylwyr gwaith a memafciiaM1 anfon am ddvnion i'w gwas.an- aeth, yn ol y galw fydd arnynt. Trwy y cvnllun hwn hvde-rir y hvdd y ddyrnod gynt- j af yu cael ei rhoddi i dddffysr gwaith yn ein j gwlad. Yn mysg v trefH'dd yr a,goriir y swvdidfeydd hyn ceir Caerdydd, Liverpool, Abertawe Newport, Manchester. &c. Yn j chwan.esrol at y rhai a^orw-yd dvdd Maiw'rth, agorir tua 150 yn ystod y chwe' mis nesaf. Un o reolau y sfwyddfeydd ydyw, y rhaid i'r nor son heb wiaath, os yn bvw o feiin tair miiFdir i'r GtIliewidfa. wnevd cads nersonol vn y rsiwyddfa. tra y .sail goruchwylwyr gwaith ymohebu trwy delephon, llythyr, neu bellebyr. Y nme yr aiwdurdodiau vn gobeithio .o-allu dvfod i gyttaindeb ag awdurd'odau y llythyr- dv. fel y 'srall nfwei.+hrvrvr gofres+rn eu hun- ain yn y swyddfeydd hvuy ar ffurfleni pwr- nasol gan, awdurdodau y Swyddfeydd Llafur. Y mae amryw o'r cynghorau cyhoedidtis vn gwneyd eu; goreu er evii northwyo a chefn- o: i y Cyfnewidfevdd Llafur. Yn y swyddfevdd mwyaf d'arperir ystafell- oedd ar wahian lie y gall gwrasyedd a. imieirch- ed ieuaingc eu ceisiadaiu, a byddl yr adran hon yn ngofal boneddiges. Bydd yna, hefyd, 'ys-taMI o ymgyngihor- iad,' lie y gall yr un sydd a gwaith i'w gyn- nyg, a'r un sydd mewn angeii.0m hyny, gael ymgynghoriad a'u gilydd. T'rla. na bydd yistelcian o gwnipa,s y i&wyddfeydd jn cael ei ganiatau, bydd yna noddfeydd yn cael eu darparu mewn trefi pcrthladdol, lie y gall dynion gysgodi niie-wn tywydd aaiifFafriol. Darfu i Mr. AViinsiton Churchill, gyda'r hwn yr oedd Mrs. Winston Churchill, dalu ymweliad (persioiiol a'r Oyfnewidfeydd yn Llundain, dydd Ma wrth, er gwelled pa fodd yr oedd y gwiaith yn cael ed gaiTIO yn anilaen. Yn mhob un o'T iswyddlfeydd yr ymwelwyd a hwy, rhoddwyd cymmeradwyaeth wrewg i Mr. Churehili gan y dynion a'r merched oedd' yn sefyll y tu allan i'r iswyddfeydd yn dis.gwyl eu cyfle i fyned1 i mewn. Yr wyf yn, teimlo, yn ddioMigiar i'r tin sydd yn sef- yll y tUlolL i'r '(J.wnter' (gan gyfeirio at Mr. Churchdlll), meddiai ran o'r dKnion anffodus yn y siwyddfa yn Hackney. Gallfaisai Hack- ney fod wedi gwneyd gytda swyddfa fel hon er's amser yn ol. Ond yr ydym yn diolch fed genym y ty liwn i fyned iddio, yn He y tlotty,' efe kl" chwanegai.

R H UT H Y N. CYNLLUN I SEFYDLU MAELFA FACWN. FFURFIO OWMNl. Dae-th y hwriad a gycilnwyTniwyd yn Rhu- thyn, yn ddiweddlar, er üyohwyn rgiefyxlliad i ladd mo-ch, a'u halltu yn, neu yn agos i'r dref uohod, ger bron y ciynoedd yn lied ani- Iwg dydd1 _Mawrt.li ditweddaf. Y mae cwmni w*edi ei ffurfio gyda'r amean, hwn mewn golwg,. a gelwir ef 'The Ruthin, Denbigh, and Vale of Chvyd Bacon Cuiring Company.' Yn mysg v rhai oedd wedi oymmeryd rlian flaenllaiw ^da'r symmudiad oeddynt^Mr. R. V. Johnson (cyfreithiwr), a Mr. E. Tegid Owen, Castle Hotel, y riiai a wnaethant eu goreu ;err dlwyn y cynllun i sylw amaethwyr ao eraill. Cvnnaliwyd y ptyfarfod dydd Mawrth, yn y Castle Hotel, Rhuthyn, ac yr oedd, c-yn- nulhad! lliosog yn bresennol. Llywyddwyd gan Mr. H. H. Sprimginmnn, Bryn Miawr. Wrtli agor y cyfarfod dvwedodd y cad1- eirvdd mai y bwriad ydoedd cychwyn søf- ydliad i halite baewn yn v rlianbarth hwnw ac yr oedd p'arwb, IMor bell ag yr oedd efe yn gweled, yn teimlo fed angen maw'r am hyn. Hyd yn hyn,, yr oedd y wled hon wedi bod yn dibynu ar v cyflenwiad1 o faewn Ajnerican- a;idd; ond. oc-dd cynnyddi y boblogaeth dros y imor. a diffyg cynnydd yn ngiliyflen- wad v baown, yn aohosd prinder yn y cyf- lenwad. Nid oedd yna ammheuaeth yn bod- oli na byddai yna agoriadi yn cymmervd He i sefvettiad ffiactiuoedd baewn vn y wlad hen. Yr oedd y cyfryw leoeddi wedi tialu yn dda yn yr Iwerddon, ac nis gallai weled! pa. ham na buasai y cyfryw siefydliad ym. llwyddian- nus yn nosbartih Rhuthyn (olywiah. ciywch). Byddai cyfle yn awr yn cael ei roddi i am- aethwyr y gymmydbgaeth i ymuno a'r cwm- ni. laC i fod yn gyfranog o'r buddianniau. Buasai yn haiwdd cael y cyfalaf o fanau eraill, ond1 yr oedd sefydlwyr y eyi-dinn yn teimlo y buasai yn llawer gwell pe ceid am- ryw o amaethiw^vr Dyffryn Cliwycl i gymmer- yd cyfran-ddaliladau. (ciywch-, ciywch). Byddai i gyfranddaliiadau gael eu eyniiyg aimi bunt yr un, ac yr oedd yr hyrAvyddwyr yn teimilo yn ffyddiog y byddai i'r cvnllun droi allan yn llwyddiant (ciywch, cilywch). Yr oedd y cwmni yn dechreu mewn fforddi fech- an, a'r bwriad oedd, i.gael eyfalaf o 6,000p. —hanner yr hyn, mae^n debyg, fyddiai yn ofynoil at adeilaldhi y ffaetri, ac er gosod i fyny beiriannau. Teimlai yn hyderus y byddai angen am ihelaet-hu y ffalctri mewn ychydlig flynydidbedd. o blegdd oddi Wrth yr hyn a glywodd, deallad fod y busnesi j-n un ennillgar iawn. Pe bylddiai i amaethwyr ym- uno a'r sefydliad. yr oeddynt yn sicr o fod aT eu mantadfe (clywch, ciywch), Mr. Henry Williams, Plas y Ward, o-, ddy- wedai fod yn dda ganddo iweledcyunifer o amaethwyr yn breisennoil i gefnogu &ymm[nd- iaid fyddai yn debyg o fod er niantais idd- ynt. Yr oedd nifer liosog o, foch yn ciael eu hianfoan ymiaith o'r cylch liwnw, tra, ar y Haw arall yr oedd yim alwad mawr am famli o fewn yr tun cylch. Yr oedd yna nifer mawr o foch yn cael eu hanfon ymaith i Bllr- mingham, a threfi miawrion eradll, bob wyth- nos, a gweiud Siwm dia, ar eu f ludiad, ac wedi hyny er cludo y bacwn yn ol i'r rhanbarth hwnw—er ciael ei toierthu yn y gwahanol fasnachdai. Teimlaii fod yna ormod o wa- handaeth yn bcHdblii rhwng y prisdau yr oedd y ffermwyr yn gwerthu y moch—dyweder 4-2-c. y pwys.—a'r 9c. neu 10c. y pwys am faciwn :ai werthid1 yn y sdopau ((dyweh, elywdh). Yr oedd yna, rai a d" len+, Is. neu Is. 10. y am eu baewn. Byddai y sef- ydliad o fantaisi i amaethwyr y cylch; ac nid yn unig byddai jrddo alkiogi ffermwyr i gael mwv aim/ eu moch, ond byddai iddo, hefyd, ddarpiaru cryn lawer o lafur lleol (ciywch, clywch). Siaradwyd yn nesaf gian Mr. L. M. Douglas!, yr hwn oeddl wedi dyfod yn bwr- pasol o Lundain er rhoddi cyfa.nwyddyd! yn y mater. Da oedd ga/nddo weled nifer mor iiosog, wedi dyfod ynghyd. Aeth yn mlaen i gyfeirio at y Fifactri Faewn yn Roscrea, Iwerddon, gan egluro fel yr oedd hono yn gweItiNO. Dywedwyd wrtto-gan gadeirydd y cyfia.rfod fod yna; bossiblrwydd i, gael cyf- lenwad o 500 o. fc.cilii yn yr w^thnos, yn Nyffryn Clwyd; ond beth bynag oedd y rhif, ni bvddai un anhaw^dor mewn giwneyd i ffwrdd a chyflenw'ad y ffaetri. Yr oedd cwestiyna„u wedi eu "-of^i; beth. am yr ys- boriion. Dywedai r.a,byddai ylta un anhaws- der ynglyn a i ffwrdd a hyny. Y telenau er sefycllu ffiactri r.icv. n. ydioedd—anian cyfleuis. i'w! chodi, ddgon "o gyfalaf i wedthio., digonedd o. ddiwfrj, a- eharthffosiant da, a pherson cymnihwysi fel manager.' Cym- merer yn gaimatao! y bvddai yna gyflenwad wythnoisol o 100 ndn 150 o foch. buasai i ffaetri, gyfiaddas. i ymwneyd a.'r rliif hwnw gostio fua, 2,5QQp.—yn cael ei hadeiladu yn y fa-th fodd fel ag a. ganiattaM helaetthiad. Byddai i foch gymmeryd 14 diwrnod i halltu, a 14 diwraod arall cvn, y byddai i'r rhan fwyiaf o'u gwertih- ,fclBychwetyd i'r ffaetri. Bvddai i'r ffaetri d-alu fsirdan am yr liolll foch ddeuad yno, ar eu derbyn iad, fel y by,didaii yn ofynol cael eyfall,af cyfartal i werth yr ystoc tam bedadr wythnos. Byddai y man- teisdon a geid oddi wrth v ffiactri yu fa,,wr. Byddbi v cyflenwad yn cael ei gadtW" gartref, a chreuiid! llafur !lleOfl; a bvdd'ai i'r amaeth- wyr gael pris ma-ncihriadol llawn am eu mlOüh. Mr. E. Teqid Owen a gadarnhaodd yr hyn a ddvwedwvd pan v siaradw~r blaenorol. Chwanegodd, i'r evfai-wyddwyr gyf- arfed â'l1 gdlydd y boreu liwiuw, ac yr oedd- ynt wedi penderfynu rhoddi, y cyfle cyntaf i'r ffermwvr vnrano a'r cwmni.' Cynnygid cyfrainddalnadiau o, bunt yr tliii, a.c ni byddai gtailwad pellacli na. ehyfrifbldeb pellacln ar y dyn hwnw.' Yr oedd: moch yn cael eu porthi. yn y rhanbarth hwn ar y bwyd goreu yn boss.ibl, ond ndd oedd y peix-henogion yn cael niHvv am danynt nag a geid am foch wedi eu magu ar ysbwrial y trefydd. DiwedJdoddJ Mr. Owen trwy wa- hodd cwestiiynau. Mr. Joih'ii" Roberts," Bathlafarn 'Vedi halltu y baewn, ISUt. yr ydych chwd, yn myned i wneyd ii ffwrddl ag ef?' Attebodd Mr. Douglas trwy ddywevd fod cyilenwad y baewn mor fycha.n, fel y byddai i unrhyw faisnachdy baewn yn Liverpool ei gynMneryd. Byddai iddynt gael digon o bobl yn Imrod d gymmeryd y baewn. Mr. John Roberts:—' Beth lain y gost o gludo ar y ffordd Ihtaiam P Yr wyf yn ofni mad y cwmni fcwnw■ fydd yn cael yr Inifen.' Mr. T'egid Owen a attebodd ei fod yn credu y gellid dyfod' i delerau a chwmni y ffordd liaia.m gyca hyny.. Mr. Henry a dd.ywedbdd iddo gael ar cwin mawr o faewn oedd t4 a yn i Snhutliyn a'r cylch. Gyda. ciiefnogaeto y cylch lilwnw, nid oedd ef yn teiirdo y byddai yna uiirhyw aruhaws- der i gael gwerthiant ar y baewn. Mewn. atfcebiad i gwestiiwai ynghylch pris raanihuadpi y baewn, dywedodd Mr. Doug- las. y byddai i oruchwyliwr y ffaetri gael ei hysbysu o'r priiSioedd marohnadol yn ngwa- banol Tanau 101'1' kfeyrwas yn ddyddafol, trwy gyfnw'ng y telegraph ar telephon. GaHent I rorddio rhoddri yr un prisåall-a miwy— yn Rhutihyn ag a gpcd yn Birnnngham, a man- au eraill, o blegid ni byddai y gos1;. o glluidb i'w dynu allan. Mewn attebiad i Mr. Clough, dywediai Mr. Tegid Oweni eu bod yn ymdrechu at gael tir rihydd-ddaliadol i godi y ffaetri arno. Caedi sylwadau peHach gan Mr. C. W. Sandelite (Binet), a chyfedxiodd yutau at y fan,tads a. ddedllkd trwy y ffiactri. Syliwai fod llawer » fFermwyr yn csdw pump neu ddeg o foch; pa ham na hyddai ganddynt hanner cant-——- Mr. Isaac Roberts (Trefna-nt) -I Yn mha le y gwnewch eu cadlw?' Mr. S^and'ells:—•' Os nad ces genych, le i'w Ciaåw, bifid y landlordiadd yw Ihyny.' Mr. Isaac Robertr- \T,id oes ammheu- aeth am hyny-' (ohwertlhin). Mr. Sanidiells:—'Yna yr wyf yn gofidiio fod igenych landlordiaid mor wael' (chwer- thin). Wedi rihagor o ymdrafodaeth, dygwyd y oyfarfod! i derfyndad. Deallwn fod oyfarfod cyffelyb i'w, gyiuml yn Niiibycli, dydidi Mercher nesaf.

EBION 0 NANT GONWY. Croesaw gwaei gafoddl Mr. Artliur Edward Hughes yn Mhenmaehno. Mae i oddtefgarweh dynol ei derfynau. Nid ydyw yn orchest yn y byd i mil allu codi ellylloii o'r fatth waethaf, end y gamp fwyaf ydyw eu gostwng. Diau fod y Parcihedig Ben Joiiies, erbyn hyn, yn dyfod i weled ei fod yti drygu ed hun yn nihlith aelodau ti eg'wys. Mae pob un sydd yn byw yn y plwyf yn o £ .el ei ystj'riedi XlI aelod o'r Eglwys Wladol. Mae y Barchedag Bern Jones wtdi ccdi i fyny i hawlio mai efe yiw pen, Haw, Crdon, a brenin y plwyf. Myn ef fynychu y i!y;otdd cofrestriadol, a bwrw a'llan y ihai n. d yw ef.yn credu y dylent gael eu pasdo Iol ethol- wyr. Mynt ef osod ei ihiuai ar yr c icdd- fainigc, i ymawdurdodi, a gorlywodra.ithu, a chynnhyrfu nwydlau. Ndd ydyw, c ii.an o hono, wedi, dyisgu pa. fodd', nid i lywodraethu dynolryw, ond ei hun. Mae ef, nid v'ni ui.ig yn tybio, ond yn credu fod ganddo haw i bwyo ,a phanu y neb a, fyno, l-hoi eluistan i hiwn a'r Hall. Nid yw hon yn.rheol sydd wedi dal ei, thir yn un gongl o'r byd, yn nihlith giwar nao aiiwar. Pan fydd y dyn gwyn wedi, troseddu yn erbyn yr Tndiaid, mor liuan lag y llwyddir i'w oddiweddyd, terir ymaith ei ben, blingdr ymaith ei goryn, a hoelir ef fel eadigofeb. Ar un adegj o gynmhwrf a. gwrthryfol, o heTlwydd sylwadau a wnaed i gynnhyrfu y bohl-sylwadau nad ellid eu cyfiawnhau— dywedbdd Gladlsitone: Tlheire is certainly a limit to the endurance of human, ¥Hv'ure,' neu, Mae yn 8icr derfyniad i oddefgarvvch dynoil.' Mae pob un sydd wedi sylwi a dar- llen, wedi. teithio, ac wedi, cael ymbrawf wrth sylwi ar hynt a ihelynt y byd', yn deall foldi yn rhal,di g'wylao a goeliel yn barhaus, nid I beth i'w yisgrdfenu a',i ddyweyd, ond, hefyd, beth d beiddiO. ed ysgrifenu a'i ddyweyd. Daeth Mr. Arthiur Edwiard Hugiheisi i Ben- Daeth Mr. Arthiur Edwiard Hugiheisi i Ben- machno, d'r Neuaâid Gynnull, nos V/on o.ir, yr 21ain o Ionawr. Y cadeirydd o^dd Mr. J. G. Evans. Yr oeddynt i ddecihreu ar ani- ser cyfleus i bobl ddyfod yno i'w wrandaw. Daeth yno yn nghwmni. y Parch. Ben J-rnes, ac eraill; ond pan igodoidd y cadeirydd 1 f:) ny i •ideehreu y oyfarfod, aeth yn gynnhwrf, a oliynnhwrf miawr fu hi. Gwneid pob matli o swn ac oemadau. Curid yr eisteddleoedd. U'dsid, chwlibanidi, a chroch-flefid. yn erwin. pob nuetihwyd a, chael t? i w olwch. Ian y bu raddi eli choesi hi, trwy ganol torf i (E i'vl nwydau godi i bwiyinit a. Kl—i'r f'1..¿ih bwynt fel y tueddjid llu o '• onynt i. roddi gweinyddiad anianyddol ar '"aith, n,idl amge-n y dyrnau a'r traed. Llamodd HuglwsI allan am ei fywyd. Bu ra.d i'r offeiriad', hefyd, ddiiaingc adref yn biysur. Dilynwyd ar ei ol, tymwyd llidiart v rleitihr ordy oddi ar ei baicihau, a cili.wa.lwyd y val yn garnedd. Nid ydyw cynnhyrfiadau Ifel hyn 1 n beth- au langhyffredin. Mae rhai yn cofioi lnyd yr j ennynwyd Hid! rhai o drigolion Llundain « gan ryw giwanni yn y isenedd. Gwrtihod es- tvn yr etliolfraint. Arwedniodd hyn iddynt ffyrndgo. Curv^yd llidiardau a rlieiliau Hyde Park yn gydw_astad &r llawr, a churwyd am- ryw o hedidlgeddwadd. Yr oedd. y isi a'r so.n. i Hughes ddy/vi eyd mai rh-ad dwl ac anwybodus oedd y cbwiarel- wyr. giwrn a, ydyw hyn yn wiiy or d beth- bynag,_ dyna, feili y mae yr Shanes.. Nid ydyw wahandaetli pa un ai, gwir ai ynte gau ydyw yr banes, yr oeldd y cyfeillion yn Ivlachno yn ei gredu. Cododd hyn y eel a'r brwdfrydedd i bwpit uchel iawn—mor uteliel fel y bu raid dddloi ei gwadnu am ei fy^wyd. • Ni waetih i Mr. Toddj, ei ftdii yn j v to na dadleu ei fod yru enwedigydd I Yr wyf yn cofio tad yr Arglwydd Pellrlhryn pre- sen.no!, pan yn dlyfod allan fel ingeisydd, nan v daeth Watkin Wiliiams, allan dios y Rhyddfrydwyr. yn sicrhau ei fod (f yn mieddu cbwarel fawr, tiroeddi, a meddiannau yn y ond am Wiatkin Wdlliams, •. fedd- } ai ef gymmaint o dir y sir a lam wad fit we r j pot.' Yr -oedd yr arglwydd presemiol yn | mblith y rharl. oeddynt yn enwi, nid m tnig hyny, ond efe oedd pen., llaw, a calon y rhai a geid yn ei, wthdo. A wiado hyn aed a hi, A igw'a,cTN't i:!r dia-Li-I go,(Ii. ] Yr oeddwn yn rW'ae.l, ac yn analluog i fyned i'w gyfarfosd! pan yniia, pan y cyfeiriai at ( yr hyn a, alwai, rmlewn iaith diingileraddd, yn gelwydd! y Faner,' sef, yn yr Ebion o Narst Gonjwy,' neu buaswn yn ei lorio, ac yn e.1 gystwyo yn e,rwlin, ate yn dangos iddo ei fod yn llawer rhy deuiancc i siarad; ac or ei fod yn gwybod p^ty oeldd yn eefyll tu 011 J iddo, bu yn hollol ana,lluog i ddallu y werin a'r miloedd gydia'i honiadau. | Nid wyf, ar un cyfrif, yiii cymmeradtwyo cynnhwrf yn Mhenmaehno. Gwell fuasai iddynt fyned heibio yn didistaw, yn dawel, i a cihofio am y gwynt ucliel yn rbwygo y oreigdau, y ddaeargryn, y tan, a'r lief dd's- taw, fain—yn y lief ddistaw, fain, yr oeddl yr holl effadtihi, north, Tiudd; a daiond. Gad- ewch i irui oil gyfeiUion, weathio yn dawalac cgniol, a bod yn well, a bod yn fwy gfwtar- aidd, os nad yn fwy Cristionogol. Niis gall- wn ennill neb wrth ei bamiu, ei bwnio, a-'i ddyrnu. Buom yn hynod liwy^didiiannus yn etholiad y cyfajill, Mr. William Joaiies, y tro hwn. Cawsom agos i ddau gant yn fwy o fwyafrif y tro hwn nag yn yr etholiad blaeiioroi, rhyws bedair blynedldi yn ol. Mate hyn yn syndod, pan ystyriom yr holl amgylchiadau. Ma.e yr ymgeisydd Ceiidwiadol yn dal fod yr ethioilwyr yn erbyn rhrddid barn a llafar —yn erbyn yr hen ddiareb, Rhydd i bob un ei fani, aci bob barn ei Hafar '—ein bod yn ddiffygiol mewn addlyisg. Ond dylai ddeaill ei, fod yn igaeitlh; i hualau a llyifetiji- eirian: Toriaeth. Piai fodd y mae ef yn gwaeddi ami ryddid, I tra yntau yn pleiddo Diffyndollaeth, yn pleidio caethiwed. Pan y cawn ef yn. sefylt i fyny dros, ac yn pleidio rliyddid yn ei holl arweddioii; yr adeg bono y bydd yn fwy na thebyg y cedr y werin, a'r miloedd yn bared i wrandaw ei gwvirion; omd ndldl rbyw lawer yn gynt! Pan oedd y trigolion yn gorwedd yn y ty- wyllwch, yr oedd y tdr-arglwyddi yn awdur- dodi, ceid pawb yn ysiwatio fel ysgyfarnog o flaen ci. NiÍd feilly y mae yn awr. Mae y bobl wedi kllyfod i ddeall mai Ihiwynt-hwy ¡ sydd yn gosod g we nil ar y tiroedd, ac nid y tiroedd sydd vn gosod gworth ar y bobl. Ni fuasai y tiÏr dda i ddim heb y bobl. Dyda.i y tir-arglwyddii ddeaH a chydnabod y bobl. Ni fuasai yr un arigjlwydd yn worth dim, oni bai y bobl; ac er hyny, y mae yr uchelwyr yn eu diystyru, yn eu dirmygu, ac yn efus euro oi dwll, ac o drofes.' Gorfoledd ofer ydyw yr Uílli a ddygir i sylw' ac ia gyhoeddir ar hyd a lied y tw'lad, fod yr etholwyr wedi newdd, ac yn awydduis am i allu arall ddyfod i deyrna.su. Nid ydyTV hyn yn codi ouldl OIdldi ar wendid masnach y bobl, o henvydd gwendid masnachol yn ei holl aiiweddioii yw awydldu am r'hyw feddvjr- indaeth—yr un fath a dyn claf, amood ydyiv ei feddyg yn ei wellhalu, yn dyheu am fyned at feddyg arall; ollld mewn naw o bob deg o eiighredfftiaU, yn lie adnewydidu, yn trengu. Yr un fath a phob crach-feddiyig, yn cyninihell, aCt yn cynnyg yr hiyn a elwi r paiiaor.a'—dim llai na, chyfferiau i wella pob afiechyd. Yr hyn a, gymimhelLir gan y crach-feddygon hyn, fel meddyglyn anffael- edig at bob afiechyd' ynglyn a inarweidd-dnai masnach, gwaith i'r dir-waitihi, ac adfywiad nuasnach, ydyw DiffyndoHaeth! Rhoddiwyd pob gallu ar waith i til- wrio yin erbyn i'r Rhyddfrydwyr gael cu seddau. Bu yr uchelwyr a'u JIu afr!fed allan yn gweiiiiiilo, yn egndol—yn cymmiliell ac yn lledaenui pob math o fygythion, ro yn awgirymu i'r rhai a geid yn ymddibynwyv gyda',u teuluoedd, eu bod hwy am wmey d ym.ait)h a'r 0i',1 yn eu -gwialsiaiiae,th, os dyg' 11 y Gyllideb bresennol i fod. Dyrna yr b '1 ystrywiau fu ar wadthi d achosi i'r Rhydd- frydwyr golli ooddall. Elis o",r Nant.

BRYMBO. CYMDEITHAS POBL IEUAINGC Y TABERNACL. Nos Lun, Ion. Slain, traddodwyd darlith rr I Williams o'r Wern' i'r gymdeitnas uchod. gan y Parch. E Davies, Lodge. Cymmerwyd y gadair gan y Parch. E. K. Jones, vr hwn a grcesawai Mr. Davies fel darlithydd. Ad- waenent ef yn dda fel pregethwr, ac o her- wydd liyny disgwylient yn uchel oddi wrth.) fel darlithydd. Cawsom ddarlith ddyddorol ac adeiladol iawn ac yna cifwyd rhyddym- ddiddan ar yr hen srymmeriad ardderchog, pryd y cymmerwyd rhan gan y Mri. J. Ri- wirds, J. Williams, Griffith Jones, Thomas Williams, D. E. Rees, a Meredith Williams- aelodau o'r gymdeithas. Wedi diolch i'r darlithydd ac i'r cadeirydd, terfynwyd trwy weddi ac emyn.—GOHEBYDD.

GWRECSAM. Y LLYS TRWYDDEDOL RHANBARTHOL. Cynnaliwyd y llys hwn ddyid Mawrth, yn y Neuadd Sirol, Gwrecsam, o dan lywydd- iaeth Mr. Artbur E. Evans. Adroddodd y DirprwyBrif Gwmtabl Edward Jones fod yna 41 o dai trwyddedig llawn yn v rhanbarth, a 73 o dai cwrw. Yr oedd y boblogaeth yn 3.1,467 — cyfartaledd o 281 i bob trwydded. Yr oedd yna. 11 o glybiau wedi eu cofrestru o dan ddarpariadau Deddf Drwyddedol 1902, gyda chyfanrif yr aelodau yn 2,065-cynnydd o 321 ary flwydd. yn ddiweddaf. Yn ystod y flwyddyn cafodd 96 o bersonau eu cospi am feddwdod, 40 o ha rai oedd wedi bod yn feddw ar Sablothsii, Er y llys trwyddedol diweddaf yr oedd un tafarnwr, Joseph Jones, Butchers Arms, Talwrn, wedi ei ddirwyo i 10s. a'r costau, am werthu ewrw i ddyn meddw. Dywedodd y cadeirydd fod yr adroddiad yn foddhaol iawn. Dymunai yr ynadon longyf- alcn y tafarnwyr ar y modd yr oeddynt wedi cario eu ta i yn mlaen yn ystod y deuddeng mis diweddnf. Yr oedd rhif y rhai a gosp- wyd am feddwdod wedi lleihtu yn ddirfawr yn ystod y chwe' biynedd diweddaf, a hyder- ai y brddai mwy o leihad yn tstod y deudden^ mis nesaf. Bydd ii i'r holl drwyddedau gael eu caniatau, gyda'r eithriad o'r Butchers Arms, Talwrn, trwydded yr hon a ohirid am fis., Mr. R. C. Roberts (ar ran Uynghrair y Tafarnwyr) a ddiolchodd i'r ynadon am eu dadganisd caredig o'u barn. Nid oedd un achos o feddwdod wedi bod o flaen vnadon y sir na'r fwrdeisdref yn ystod yr etholiad di. weddaf.

Y mae wyth o longau rhyfel perthynol i lyw- odraethau tramor yn awr yn cael eu hadeil- adu mewn iardau preifat yn y wlad hon.

OS BYDD CYMRO WEDI CAEL AN. WYD, y mae yn ei wella gyjda BALSAM HAYMAN. Prisiau am Arian Parod, la. a. 28. 6c. I'w cael gan yr holl Fferyllwyr a'r Ystorfeydd. — v m*

Argrapbtwyd a Ohyhoeddwyd gat CMTM FAB (Cyt.). vn eu Hargi-aphdy. m Jfayf v Capel, Dinbych. dydd Sadwm Chwefror 5ed, 1910,