Baner ac Amserau Cymru

"¡; Y CYNNWYSfAD. Sysbysiadau 1,2 Nodion o'r 1 Drych' 2 Adolygiad y Wasg 2 Rhosllanerchrugog a'r Oylcboedd 2 Digwyddiadau. 3 Prif Erth yglan 4 I)amweiniati 4 Newyddion Cymreig 5 Tregaron 5 Caerdydd 5 Ttallwm ••• ••• ••• 5 Telegrams Arthur Llwyd 5 Wyddgrug 5 Bwrdeisdrefi Fflint 5 Gohebiaethau 6 Barddoniaeth ••• 6 Y Gyfraith 6 Genedigaethau 6 Y Brawdlysoedd. 7 Dinbych 8 Ebion o Nant Conwy 6 Llanymddyfri 8 Marehnadoedd 8 I

Yr wythnos hon y mae genym i hys- bysu fod yr argyfwng ar y ffyrdd haiarn wedi cymmeryd agwedd newydd. Cred- wu y bydd yn hawddach cael terfyn ar yr helynt mewn canlyniad i'r wedd new- ydd hon. Bydd yn hawdclach gan v cwmniau ystwytho, yr ydym yn dyialu, er mor gryf ac uchel y parhant i lefaru.

Yn Manchester, dydd Sadwrn, pen- derfynodd pump eraill o undebau gweith- wyr y llinellau i wneyd achos cyffredin a'r gymdeithas fawr—yr Amalgama- ted Society '—sydd wedi bod yn cario yr ymgyrch yn mlaen hyd yma. Am fod yr undebau hyn yn cynnwys y gyr- iedyddion, a'r tanwyr, yr arwyddwyr, a'r pwyntwyr, rhaid fod y frwydr wedi cryfhau yn ddirfawr yn erbyn y cwmni- au.

N eilld uol o arwyddocaol ydyw, fod cymdeithas y gyriedyddion wedi ymuno a'r gymdeithas fawr. Ysgrifenydd hon ydyw Mr. Fox. Nid oes ond ychydig amser er pan y penderfynodd yr undeb hwn i gadw ei hun yn glir oddi wrth yr holl helynt. Ond y mae pwyllgor seneddol Undebau y Crefftwyr wedi peri iddi ail feddwl uwch ben y sefyllfa.

Dichon fod un peth arall, hefyd, yn help i'r adystyriaeth hwn. Bu y cwm- niau yn ddigon ffol i wrthod i'r ysgrifen- ydd Fox gael dyfod ger eu bron hwy gyda'r ddirprwyaeth o yriedyddion a ddaethant atynt yr wythnos ddiweddaf.

Dydd Gwener (heddyw) y bydd Llyw- ydd y Bwrdd Masnach yn cael ei ym- gom gyda chyfarwyddwyr y cwmniau.

Ar hyn o bryd nid yw yn ymddangos fod arweinwyr y cwmniau yn gwecian dim oddi ar eu safle flaenorol. Tasg galed sydd gan Mr. Lloyd George o'i flaen. Os llwydda efe i gael Mr. Bell a'r cyfarwyddwyr ynghyd, hyd yn oed mewn ffordd anffurfiol, efe a wna or- chest, yn sicr; a bydd y cam cyntaf wedi ei gymmeryd tuag at ymheddych- j iad.

Dywedir y bydd Mr. George yn cael ei ymgom ag ysgrifenydd y dynion yn 0 mhen ychydig ddyddiau ar ol bod gyda'r cyf arwyddwyr.

Yn y cyfamser, ceir amryw gwmniau yn gwneyd eu parotoadau gogyfer a streic. Nid Cwmni y Midland ydyw yr unig un sydd yn darparu Hettyau i'r rhai a gymmerir i mewn ganddynt yn lie streicwyr, rhag i bicedwyr eu blino a'u drygu.

Y flwyddyn nesaf gofynir i'r Morlys I pa beth y bwriada efe ei wneyd a'r llong rhyfel Eenown.' Gwnaed hon yn addas i gludo Tywysog a Thywysoges Cymru, pan oeddynt hwy ar eu hym- weliad a'r India, dro yn ol; a byth er hyny pleser-long frenhinol ydyw hi wedi bod yn fwy na dim arall.

» Yn y dyddiau hyn gwneir hi yn barod i ddwyn Brenin a Brenhines Yspaen drosodd i'r wlad hon. Y Eadicaliaid a fynant wybod, pan ymgyferfydd y sen- edd, a ydyw hi i gael ei throi yn ei hoi i'r llynges, ai ynteu ei cliadw yn llong bleser i'r brenhinllys a wneir. Os y di- weddaf, yr ydym yn sicr y dywedir pethau chwerwori gan y Radicaliaid a'r :w. Toriaid. Ni phetrusa Eadicaliaid Ty y Cyffredin ddyweyd od oes gan y bobl fawr hyn eisieu myned am dro, mai ar eu cost eu hunain y dylent fyned, ac nid yn llongau y wladwriaeth.

Dadi y Toriaid fydd, y dyLi v M (Jr- lyi adeiladu llong rhyfel newydd, 0- yw y Eenown i gael ei throi yn un o'r pleser-longau brenhinol.

»■■■■■ 0 fewn y tri mis diweddaf bu farw pedair mil 0 bersonau o'r geri, neu y colera,' yn Ewssia.

Yr wythnos hon daeth Brenin a Bren- hines Norway am dro-ir wlad hon.

Gwrolwaith anarferol iawn a, wnaed gan swyddog o'r enw Conran, ar un o ryfel-longau Unol Dala,ethau yr Ameri- ca, ganol yr wythnos ddiweddaf. Elid trwy ymarferiadau mewn ergydio. Gwthiodd y swyddog ei ddau fys i mewn i hollt a wnaethid yn y fagnel, a thnvy hyny rhwystrodd i ffrwydrad gymmer- yd lie. Gwnaed ei ddau fys yn gan- dryll; ond collasai deg neu ddwsin o ddynion eu bywydau oni bae ei fod ef yn wron.

S!> Pan aiff y Brenin Edward i'w wib nesaf i For y Canoldir, bwriada dalu ymweliad a Victor Emmanuel, Brenin yr Eidal, yn Rhufain.

Yn mis Mawrth diweddaf, cafwyd ffermwr cyfoethog, o'r enw Klein, yr hwn oedd yn 6Bain mlwydd oed, yn farw ar y grisiau yn ei dy, yn Hirschberg, yn Silesia. Amlwg arno ydoedd mai wedi ei lofruddio yr oedd efe, trwy ei ddyrnu ar ei ben a rhyw bastwm trwm. Drwg- dybiwyd dyn ieuangc ugain mlwydd oed, o'r enw Bergmann, yr hwn oedd yn adnabyddus am ei fywyd penrhydd, ac a ddaethai drosodd i Hirschberg o Bres lau, y diwrnod hwnw.

Wedi ei gymmeryd i'r ddalfa cyfadd- efodd Bergmann mai efe gyflawnodd yr anfadwaith gyda. phocer haiarn, a ddyg- asai yn bwrpasol gydag ef. Arferai Klein yn wastad gadw swm mawr o arian yn ei ymyl, a gwyddai y llofrudd mileinig. Ond y tro hwn digwyddai nad oedd ganddo y nesaf peth i ddim; ac, am hyny, yn ofer, i'w amcan neill- duol ei hun, y cyflawnodd efe y llof- ruddiaeth.

Am fod sail i dybio ei bod hithau yn gyfranog yn yr erchylldra, cymmerwyd gwraig Bergmann i'r ddalfa gydag ef.

Fel yr oedd y Tywysog Eitel Fried- rick, mab Ymherawdwr yr Almaen, a'i wraig, yn dychwelyd i Berlin yn eu modur, y dydd o'r biaen, aeth y gyr- iedydd, yr hwn a yrai yn chwyrn, ar draws gweithiwr yn dychwelyd adref ar ei fisycl. Anafwyd y truan yn dost yn ei ben, a drylliwyd ei goes. Yn y fan attaliwyd y modur, a chan y tywysog a'r gyriedydd codwyd y dyn i'r cerbyd, i'w gymmeryd i'r meddygdy. agosaf, lie ny yr arhosodd y tywysog hyd nes yr ym- geleddwyd ef, ac yna cymmerodd ef i'w gartref. Ac nid dyma ddiwedd pennod y damweiniau ar y daith hon. Olew y modur a ballodd, a bu raid i'r tywysog a'r dywysoges aros ar y ffordd am awr, hyd nes y cafwyd cyflenwad adnew- yddol.

Cyrhaeddodd Mr. Winston Churchill, y Sul diweddaf, i Aden, yn Arabia, ar ei daith i'r drefedigaeth Brydeinig yn n nwyreinbarth Affrica.

Aeth modur yn rhwth yn erbyn coed- en yn agos i Nantes, yn Ffraingc, y Sul, a lladdwyd y perchenog yn y fan.

Disgwylia y Prifweinidog dalu ymwel- iad a Bristol ar ol rhoddi croesaw y Llywodraeth i Ymherawdwr yr Almaen. Bydd hyn tua chanol y mis nesaf.

Yn Abertawe, y Sabbath diweddaf, ) traddododd Syr John Gorst araeth neill- duol o dda i weithwyr y ffyrdd haiarn. Teimlai yn non am fod Mr. Lloyd George wedi penderfynu ceisio dwyn y pleidiau anghyttun ynghyd. Llonder mwy fyth 1 u iddo a fyddai gweled y wladwriaeth yn prynu yr oil o'n ffyrdd haiarn.

Y wlad o amgylch godreu mynydd tanllyd Etna, wythnos yn ol, a ysgub- wyd oil drosti gan ddryc-hin enbyd. Disgynai y gwlaw yn genllifoedd; ac yn gymmysg a'r gwlawogydd hyn yr oedd cawodydd trymion o genllusg. Y gw-,7 .t hefyd ydoedd aruthrol gryf, mor gryf nes diwreiddio coedydd enfawr. Ar y gwinllanoedd a'r perllanau, yn ogystal, gwnaethpwyd difrod annaele. Rhc"m helaeth o dreflan Catania ydynt dan ddwfr.

co Nos Sul, yn un o westta St. Peters- 10 merw burg, cymmerwyd Americanydd, a'i enw William English Walling, a'i wraig, a'i chwaer, i'r ddalfa. Ar ba gyhuddiad, ni wyddis. Yr ystafelloedd a feddian- nid ganddynt a chwiliwyd yn fanwl, a'u llyfrau a'u papyrau a attafaelwyd. Ymddengys fod Mr. Walling yn dra chyfarwydd a Rwssia, ac wedi ysgrifenu llawer am y wlad, yn enwedig am Ffin- land.. Yr ydys yn dyfalu mai rhywbeth yn yr ysgrifeniadau hyn sydd wedi digio yr awdurdodau.

Dywedir ei fod ef yn wr o gyfoeth mawr. Gall hyny droi yn gryn fantais iddo mewn gwlad fel Ewssia.

Y Sabbath y cynnelir yr etholiadau yn Belgium. Felty y Sabbath diwedd- af. Ennillodd y Ehyddfrydwyr a'r So- sialiaid fuddugoFiaethau mawrion.

Tra yr etholiad yn ei hanterth mewn treflan a'i henw Dirst, tynodd ymgeis- ydd Pabaidd, oedd wedi ei gythruddo yn fawr gan fltaeddiadau a hysiadau y bobl, ei lawddryll allan, a saethodd un dyn yn farw, gan anafu chwecli o rai eraill yn dost. Llywodraeth Canada a ymgynghora 1,1 Z, n yn awr a'r Llywodraeth Brydeinig yn nghylch cael gwell trefniadau ynglyn ag ymfudiaeth Japaniaid, Chineaid, ac Asiaid eraill, i Canada a'i thiriogaethau.

Ail ddechreuodd Iuddewon Rournan- ia- ymfudo i America yr wytlmos hon, pryd yr ymadawodd dros ddau gant o'r wlad nad oes iddynt groesaw o'i mewn.

Yr wythnos ddiweddaf y daliwyd mwyaf o benwaig yn Yarmouth ar hyd y tymmor presennol. Bydd yn syn gan y darllenydd ddeall nad oedd nifer y penwaig a ddygwyd i mewn yn ystod y chwech neu y saith niwrnod hyn yn ddim llai nag un miliwn ar bymtheg a thrigain.

Yn rhanbarth Groznyi, yn Rwssia, y mae chwarel fawr o fynor wedi ei hagor; a rhoddir y gair iddi fod ei maen yn tra rhagori ar fynor chwarelau goreu yr Eidal.

Llosgodd dynes yn dost yn Brighton, yn ei gwely, nos Sadwrn; a bu farw yn fuan wedi ei dwyn i'r meddygcty. Yn yr ystafell agosaf ati, a thra yr oedd hi a'i gwely yn wenfflam, yr oedd ei gwr yn cysgu yn drwm.

Cyhuddwyd meddyg yn Llundain o beri i'w fodur gael ei yru yn rhy gy-f- lym. Pan ddywedodd efe mai brysio at ddyn oedd yn beryglus glaf yr oedd, dywedodd yr ustus nas gallai efe feddwl am ei ddirwyo, gan chwanegu, pe efe ei hun yn glaf, mai goreu po gyntaf a fyddai ganddo i'r meddyg ei gyrhaedd.

Geneth ieuangc, brydweddol, a an- fonwyd i garchar am flwyddyn a han- ner yn mrawdlys ddiweddaf Gorllewin Caint, am ladrata oriawr. Yn nghwrs ei phrawf dywednvyd iddi, beth amser yn ol, wisgo fel bachgen, a chael lie i weithio fel gwas fferm. Bu yn aredig 0 am fisoedd ar dyddyn yn swydd Hert- ford; hyny yw, hyd nes y gwybuwyd mai geneth oedd hi.

Nos Sadwrn pasiodd Cymdeithas Radicaliaid y brifddinas bende-rfyniad I i ddeisyf ar Ganghellydd y Trysorlys i beidio anghofio Blwydd-daliadau i Hen Bobl yn ei gyllideb nesaf. Credwn yn gryf y gofala Mr. Asquith am hyn mewn rhyw ffordd neu gilydd.

Mewn darlith a draddodwyd ganddo yn New York, dydd Sadwrn, dywedai Mr. Thomas Edison, y dyfeisydd byd- enwog, ei fod ef wedi perffeithio ei gyn- llun i ystorio try dan, er ei ddefnyddio at yru cerbydau. Dechreuodd weithio ar hyn bum' mlynedd yn ol, a bu un- waith neu ddwy o fewn megys dim i wneyd y darganfyddiad y mae efe yn awr yn teimlo yn sicr o hono.

Hyd yn hyn yr oedd y moddion tuag at ystorio y trydan yn y cerbydau yn cymmeryd cymmaint o le, a'r swm y gellid ei ystorio mor fychan, nes bod yn mron yn ddiddefnydd. Digon am daith fechan iawn y gellid ei gadw ynghyd. Mae y battery newydd,' medd efe, yn gryno, ac i bob dyben ymarferol yn ddiderfyn; a dwg y cerbyd modur o fewn cvrhaedd miloedd nad oeddynt o'r blaen yn gallu ei fforddio o gwbl.'

c Os yw y ddyfais newydd hon yn-bob- peth a ddywedir am dani gan ei dyfeis- ydd, gwneir chwyldroad trwyadl yn musnes y modurion. Os gellir cael y trydan yn rhad, diau y bydd iddo gael ei gymmhwyso at bob math o gerbydau. A olyga Mr. Edison wneyd i ffordd a gwasanaeth meirch, ond yn unig i'w marchogaeth? Ymddengys yn dra thebyg.

I Am y pellebyr diwifrau y mae gan yr un gwyddonydd hygIod y meddyIiau a'r gobeithion uchaf. Dywed nad ydyw Marconi ond yn brin wedi dechreu ar ei waifch. Bydd ei fuddugoliaethau yn y dyfodol yn llawer rhyieddach na'r rhai y mae efe wedi eu hennill. Er eng- hraifft, creda y bydd yr EidaIydd enw- og, cyn pen y deng mlynedd etto, yn abl i drosglwyddo mil o eiriau mewn mun- yd, Ond un peth sydd anghredadwy ganddo.

Nid yw Mr. Edison yn credu y deuir byth i allu telephonio,' neu siarad ar draws y Werydd.

11 Ychydig danau mwy dinystriol na'r un nos Sul diweddaf a fu 3m Manches- ter erioed. Torodd allan yn ystorfa y lirodyr Barbour, marsiandwyr yn Ay- toun Street. Er nad yw pen gorsaf y tan-ddiffoddwyr namyn ychydig latheni o'r lie, yr "oedd yr ystorfa fawr yn wen- fflam cyn iddynt gyrhaedd. Yr oil y gellid ei wneyd ydoedd, cadw y tan rhag. ymledu i'r ystorfaoedd a'r gwesttai cyfagos.

Ar v pryd disgynai gwlaw trwm. Trwy hyn, a chyflawnder 0 ddwfr yn y pibellau, yr oedd y tan-ddiffoddwyr yn abl i wneyd gwaith effeithiol ar yr elfen ddinystriol. Yr hyn a rwystrai lawer arnynt ydoedd gwynt cryf o'r de-orlle- win, gan ba un y cerid y fflamau megys tafodau hirion ar draws Piccadilly, a chanolbarth y ddinas. Yr oedd holl nertli y frigad ar lawn waith mewn en- bydrwydd mawr am oriau lawer.

Heol gul yn unig oedd rhwng y tan n a'r llysoedd heddgeidwadol. Mawr ydoedd perygl y rhai hyn. Ond cadwyd hwy, ac adeiladau eraill, rhag galanas; dim ond yr hyn a wnaeth 3' dwfr a'r gwres.

Nid pawb o'r rhai a goleddant ath- rawiaeth Y Wyddonieth Gymdeithas- ol sydd yn ffyddlawn i'w credo. Nid pawb, ysywaeth, hyd 3m oed o'r pen- aethiaid sydd f^lly. Ceir enghraifft o hyn yn Mrs. Augusta Stetson, yr hon a ystyrid fel y benaf yn mysg y gangen o'r frawdoliaeth yn New York. Di- gwyddodd afiechyd yn ei theulu, ac yn y fan hi a, alwodd y meddyg i mewn.

Teg, modd bynag, yw dyweyd fod 0, In t) Mrs. Eddy, yr hon a sylfaenodd y sect ryfedd, yn ddiweddar wedi cyhoeddi rheol yn caniatau i'r doctor gael ei ahv i mewn o dan amgylchiadau arbenig. Ond, o bawb, y gyntaf i gymmeryd mantais ar y rheol newydd ydyw Mrs. I Stetson, yr hon yr edrychir arni fel y debycaf o bawb i gael ei dewis i olynu 0 Mrs. Eddy fel arolygyddes yr urdd.

4- Ymdrochodd 112,000 yn llai o ber- sonau yn maddonau cyhoeddus Bir- mingham yr haf diweddaf, yr hyn a ol- yga fil o bunnau yn llai i drysorfa y ddinas.

a Chwareuir diabolo yn awr 0 fewn cynteddau y Fatican.

Yn ngharchar Grandenz, yn yr Al- maen cedwir bachgenyn 15eg mlwydd oed, o'r enw Paul Karkut, am ei fod yn gwrthod dadguddio enwau y rhai a'i cymmhellasant ef i droi oddi wrth Bro- testaniaeth at Babyddiaeth. Mae efe eisoes wedi dioddef pum' mis o garchar- iad am ei gyndynrwydd, fel yr ystyria yr awdurdodau." Protestant ydyw ei fam, ond ei dad yn Babydd. Gada- wyd ef yn ngofal ei fam, oii4 hi a lwyr esgeulusodd ei addysg grefyddol.

Diangodd y llangc bach oddi cartref, ac am hanner blwyddyn nis gwyddai ei < rieni yn mha 1& yr oedd efe. Daeth yn ei ol; ond, erbyn hyny, yr oedd efe wedi ei dderbyn i'r grefydd Babaidd.

Yr hyn y gofyna y newyddiaduron am dano ydyw, eglurhad ar y pa ham y carcharwyd y bachgen ar y fath gy- huddiad o gwbl; ac yn enwedig pa ham y cedwir ef mewn dalfa?

a Cymmerwyd dyn i'r ddalfa yn Ber- lin, "o ddeutu wythnos yn ol, ar y cy- huddiad o daflu rhyw sur llosg ar ddill- ad merched. Ar hyd yr wythnosau achwynai merched beunydd wrth yr heddgeidwaid fod eu dillad yn cael eu handwyo yn y modd hwn; ond, er cadw gwyliadwriaeth fanwl, methid a dyfod o hyd i'r dyhiryn. Nos Sadwrn daliwyd amryw weithiau am ddyfetha eiddo yn y modd neillduol hwn. Pan drodd yr awdurdodau i'w holi ef yn ei gell, y Sul diweddaf, eyfaddefodd y cyf an, gan ddywey^d nad oedd ganddo ef ddim help iddo ei hun; Teimlai fel pe bae rhywbeth o'r tu fewn yn ei orfodi i m-iieyd l'

Yr awdurdodau Bwsiaidd a wadant yn y modd mwyaf pendant eu bod hwy; yn ceisio am echwyn arianol mewn un- rhyw wlad dramor; a chwanegant nad oes dim yn yr amgylehiadau, ar hyn o bryd, yn gwneyd echwyn o unrhyw fath yn angenrheidiol.

Ond er mor bendant yw y gwadiad hwn, nid oes neb yn ei gredu; yn enw- edig y chwanegiad nad oes dim yn am- gylchiadau Ewssia, ar hyn o bryd, yn gwneyd eclmwn yn angenrheidiol. Ni bu ei hangen, mewn gwirionedd, erioed yn fwy. Ond, a oes rhyw wlad dramor a rydd echwyn iddi, sydd gwestiwn arall. Gall yr anhawsder, yn mron yr annnhossiblnvydd, i gael echwyn roddi eglurhad digonol ar wadiad Llywodraeth nad yw yn enwog am ei pharch i'r gwir- ionedd.

-0- Parotoi ei hun ar gyfer gwneyd cais am hawl i lywodraethu ei hamgylch- iadau cartrefol y mae Rhodesia, yn Ne- heubarth Affrica, yn y dyddiau hyn.

Yr ydys yn barod wedi cyfeirio at gred ddiysgog Mr. J. B. Robinson, un o I I berchenogion y mwngloddiau aur, yn nyfodol disglaer y Transvaal, o dan y trefniadau presennol. Mae genym un arall i'w chwanegu ato yn awr; ond, ein bod yn rhyfeddu mwy at syniad hwn o lawer na'r Hall. Ceid Mr. Robinson ar yr oehr iawn bob amser.

Ond gwr wedi troi yn hollol ydyw Mr. I Abe. Bailey, y rniliwm7dd, yr ydym yn cyfeirio ato yn avrr. Gwrthwynebwr cyndyn i bob syniadau Rhyddfrydig a fu efe ar byd ei oes. Ond y mae ffeithiau wedi ei orchfygu yntau. Ac fel dyn tegL nid ydyw yn petruso dad-

II Ar oror Ffinland, wythnos yn ol, dymchwelodd llong hwyliau, yn yr hon yr oedd y perchenog, a phedair ar hugain o ferched. Boddodd un ar hugain o'r merched. Y tair eraill a'r perchenog a waredwyd.