Baner ac Amserau Cymru

TY Y CYFFREDIN. DYDD LLUN, Ebrill SOain.—Cymmerodd y Llefarydd'y gadair am chwarter i dri.

YR YSGOLION YN NGHTMRU. Mr. Birrel), mewn attebiad i gwestiwn gan Mr. Llewelyn Williams, a ddywedodd mai nifer y plant oedd wedi cael eu cofrestru am y flwyddyn ystadegol redd yn diweddu Gorphenaf 31ain yn Ysgolion y Cyngbor, yr Eglwys, Pab- yddion, Wesleyaid, Brytat aidd, ac yegolion an- enwadol eraill yn Nghymrn a sir Fynwv, oedd- yrit fel y canlyn :—Y Cynghor, 307 698 yr Eglwys, 92,480; Pabyddion, 14 138 Wesley- aid, 704 Brytanaidd ac ysgolion anenwadol eraii!, 6,277 Nifer yr yagolion gwahanol o dao brifathrawcn am y flwyddyn vstadegol oedd yn diwetidu Gorphenaf Slain, 1905, wedi eu dos- b-irthu fel eiddo y Cyngbor, yr Eglwys, y Pab. yddion, Wesleyaid, luddewon, Brytanaidd, ac y.egolion anenwadol eraill yn Nghymru a sir Fynwy, oeridynt fel y canlyn:—Cynghor, 1543; Eglwys, 850; Pabyddion, 80 Wesleyaidd, 3; Iuddewon, dim un Brytanaidd, ac ysgolion anenwadol eraill, 61.

Y GYLLIDEB. DIDDYMU Y DOLL AR LO. GOSTWNG Y TOLLAU AR DYBACCO A THE Wrth gyflwyno ei Gyllideb gyntaf i'r Ty dy- wedodd Mr. Aequith mai y gweddill ar weitbrediadau y flwyddvn ddiweddaf ydoedd 3,466,000p., ac yr oedd byn i fyned at dynu y ddyled i lawr, yr hon oedd wedi cynnyddu yn ddirfawr yn ystod y blynyddoedd diweddaf. Yn y flwyddyn bre- eennol gwneid amcangyfrif y byddai y gweddill yn 3,074 000p ac yr oedd yn trefnu i ranu y swro hwnw, trwy osod 500,000p. at dalu y ddyled 135,000p i gynnorthwyo rhanbarthau ysgolion anghenus 105,000p taag at newid y taliadau ar bargeli a anfonid trwy y Hythyrdy o 6 pwys i 11 pwys, a thuag at wella cyfleua- 11 y derau gwledig y itythyrdy, a lleihau y taliadau Bill postal orders l,000,000p. tuag at ddiddymu y doll ar 16 a 920,000p. tuag at ostwng ceiniog y pwys yn y doll ar d6. Dywedodd, befyd, y byddai i 2\c y pwys gael ei dynn o'r doll ar dybacco 'stripped.' Yr oedd y gostyngiadau hyn yn gadael 414.000p., yr hyn oedd efe yn ei gadw fel trysorfa wrth gefn ar gyfer amgylch- iadau ueillduol allai gymmeryd lie. Dywedodd nad oedd yn cael ei foddloni o gwbl gyda golwg ar dreth yr incwm, ond nid oedd yo bwriada cyflwrdd ft'r eireth hon eleni ond er clirio y ffordd tuag at weitbrediadau dyfodol, bwriadai bennoili pwyllgor cryf yn ddioed i wneyd ym- cbwiliad i'r cwestiwn pa fodd y oellid cario allan gynliun o raddfa a gwahaniaeth. Byddai i'r doll ar lo gael ei lwyr ddiddymu o'r laf o Dachwedd nesar, a goetyngid y doll ar de le.- hyny yw, o 6c. i 5c -o'r laf o Gorphenaf. Mr. BaPour, yr hwn oedd y cyntaf i siarad, a ddadganodd ei foddhâd ar waitb Mr. Aquitb yn dymuno gostwng y treuliau cenedlaethol, ond nid oedd yn credn fod yn bossibl gwneyd lleih^d mawr heb wneyd niwed i'r buddiannau ceoerilaethol. ce Mr. S T. Evans a ddadganodd ei foddhad ar ddiddymiad y doll ar 16, a'r gostyngiad yn y (loll ar r e. ac yr oedd yn teimlo yn hynod o laweii fod iniv. As-quitb yn meddu digon o wrol- deb i yrowneyd a'r cwestiwn o raddfa a gwa- haniaeth ynglyn a threth yr inewm. fg^Cymmerwyd rban yn mhellach yn y ddadl gan Mr Helme, Syr George Doughty, Mr. J. Walton, ao eraill. Mr. J. D. Rees a ddadjanodd ei lawenydd ar y gostvngiad yo y doll ar éê, a chyttuuai mai o'r braind y gellid disgwyl mwy o ostyngiad o dan yr amsjvlchiadau. Dylai yfwyr tO, a cbyn- nyrchwyr tê, dderbyn y geiniog yn ddiolchgar, a dad leu dros un arall, yr bon, yn wir, y gellid yo rhesyuaol iawn disgwyl am dani y flwyddyn nesaf. Mr. W. H Lever a siaradodd yn ftafr gwceyd graddfa mewn cyssylltiad a threth yr iocwm. Mr. Asqnith a eglurodd y byddai i'r drysorfa mewn rhauhaithau addysgawl anghenus dalu tri cb warter y swm fyddai yn angenrheidiol wedi codi treth o Is. 6c. y bunt. Cafodd penderfyniadau y Gyllideb, gyda'r eithriad o'r rhai oedd yn ymwneyd a'r doll ar d6, eu derbyn, a chododd y Ty yn fuan ar ol un- r- ddeg o'r gioch.

(,'WARENTIR VENO'S LIGHTNING COUGH CURE I WELLA ANWYD NEU BESWCH MEWN NOSON. Y MAE hanes Vena's Lightning Cough Cure yn rharna. tus dros ben. Mewn saith mlynedd y rnae y fjiddyainiaetu by od hon wedi DDill ei flfordd yn oiron i bob cartret yn Mhryduin Fawr a'r trt-feditiaethan. Gwerthir ya flynydrtoJ dros ddwy filiwo o boteiau o bono. Cymmeradwyir ei gan feddygon am ei fod y feddyginiaeth ddiogel f, bu af, a'r twyaf effeithiol a ellir ei gael at ANWYDWST CATARHH PESWCH BRONCHITIS ASTHMA YSGYFAINT GWAN CRWP PAS CRWP PAS Dyweo Aibelt Smith, MICS., M.S.B.S., Arialytial a Bacteriological Laboratory, 30, Sotheby Road, Highbury Park, Lend n, N.,yn et dystiolaetb ddadansoddol Yr wyf yn C.aT)fod fod Veno's Lightning Cough Cure yn gyfanaoddedig o eifenau pur, wedi eu cymmysgu ya ofaius, efiFeithiau pa rai fydd lllniaru llldiad, a rhwyddhau arllwysiad llysnafedd, lleddfu a syrubvu yr yalyfaint, a thrwy hyn eallangil nmb.. w. dor ad neu anaf i'r pibeilau gwynt ia h»«u. a tt.rwy hy y ihwyBtra y boenaachOBlr drwy v pfswcb parhaos -ydd hefyd yo achosi iludde»l Yn fy mam i y mae yn feddygioiaeth ftrdderehog, a geilir di-yun nrnl iel meddvgin- iacth ddioyet ac effelthiol mewn achosion o aaihvia. bronchitis, a phob anhwy der yr ysgyf aiiit, tuag t ba rai yr wyf yn ddibetrus yn ei gymmeradwyo. Gofyawch am Veno's Lightning Cough Cure, 2 Is lic., a 2s. 9c., gan ffe-yilwyr yu mtii,b IliiU.

IgCafodd-chwareu-ferch [actress] ieuatgc yn Llundain gymmunrodd o 7,000». o dan ewyllys dyn a laddwyd yn naeargryn San Francitco. -I-

NODION 0 GASTELL PFLINT. DIRWYNODD Cymdeithas Lenyddol Caersalem ei i thymmor i ben nos Fercher diweddaf, drwy gynoal swper. Daeth uifer dda ynghyd, a mwynhaodd pawb eo bunain yn ardderchog. Gwasanaethodd y chwiorydd a ganlyn wrth y byrddau :—Mrs. Burgess, Mrs. Thomas, Mrs. Pierce, Misses Williams, Thomas, Roberts, Hughes, a Jones a chafwyd anerchiadau gan y Parch. R. Griffith, J. C. Lloyd, J. C. Hughes, a H., Powell. Mae y gymdeithas wedi gwneyd gwaith da y gauaf diweidaf, drwy gynnyrcbo meddylwyr a siaradwyr yn mysg ei haelodas, magu yshryd darllen ac ymchwiliad. Dyna'r amcan mawr, ac fe Iwyddodd i raddau mawr. Y chwiorydd fuont ffyddlonaf, fel gyda phob peth braidd, a bwy sydd yu haeddu y llawryf y tymmor bwn. Undeb yr Eglwysi Rhyddion.-Cyfarfu aelod- au y pwyllgor newydd nos Fercher diweddaf, yn ysgoldy Seion, ac etholwyd a ganlyn yn awydd- ogion am y flwyddyn 1906 !—Llywydd. y Parcb. D. Edwards ts-lywyddion, y Mri. A. B. Lloyd a John Williams trysorydd, W. Rees Jones ysgrifenydd, J. Morris Ellis. Diolchwyd yn wresog i'r cyn-swyddogion am eu llafur a'u ffyddlondeb yn ystod ea awyddog. aeth. Galwyd sylw at y gynnadledd sydd i gael ei cbynnal yn Nhreflynnon yn Mai a phennod- wyd y Parch. J. D Williams a H. Powell yn gynnrychiolwyr. Pasiwyd hefyd ein bod, fel undeb, yn galw sylw y cynghrair at yr aogen sydd am gatecism i'r plant lleiaf, i ddysgu egwyddorion Ymneilldu- aeth. Awgrymwyd y buddioldeb hefyd o I newid pulpudau' yn achlysurol. Hefyd disgwylir i'r llywydd a'r ysgrifenydd dala ymweliad a. phob eglwys yn y cylch yn ystod y flwyddyn hon. Gobeithlu y Brvn-Cynnaliwyd cyfarfod am- rywiaethol yngtyn â.'r uchod nos Iau diweddaf, o dan lywyddiaeth Mr. J. C. Hughes, a Mrs. Fer- gusson yn cyfeilyddu, a'r eyfeillion a ganlyn yn cynnorthwyo gyda chaneuon ac adioddiadau, &c :-Mrs. Limb, Llanerchymedd Misses W. Roberts, Williams, S Jones, Annie Williams, y Felrn Mri. O. P. Hughes au Idwal Williams, y Felin. Cafwyd anerchiadau gan Mr. O. Hughes a'r Parch. R. Griffith a rhoddwyd detbot;ad o ganeuon, &c ar y Gramophone gan y Cyngbor- wr H. Powell. Mwynhaodd pawbeu hunain a diolchwyd vn gvnnes i'r cyfeillion am eu gwas- anseth.-Gohebydd.

CYFARFOD C WARTEROL MALDWYN CYNNALIWYD y rchod yn Penygroea, ar nos Lnn y Pa,c a'r dydd Mawrth dilynol, Ebrill 1611z a'r I7eg. NOBLUU pregethwyd gan y Parch. T. Wynn Williams, Penarth, ar y pwogc a roddwyd iddo g"o yr eglwyø yn Penygtoes; Bef, 'Pertbynas gwybodaeth Ysgrytbyrol a chynnydd y bywyd Ysbrydol,' a oban y Parch. W. Roberts, Llan- idloes. Am ddeg o'r gloch dydd Mawrth cynnal- iwyd Y Gyrnadledd, o dan lywyddiaeth y Parch. J. E. Taomas, y cadelrydd am y ilwydd yn. Yr oedd yn bresennol, heb law y oadeirydd, J Parchn E J. Mason, y gwelnldow S. Robfarts Lianbrynmfitr W. Roberts, Lianidloes; Ifor lir ffibhs, JUlanf&Ir • T Wynn Williams, Pen arth W. L. Evans, Penybonb Fawr; R Deioiol Jones, Llanrbaiadr; J. C. Joiea, Llan. tyllin; E. Jones, Llansantifraid; a W. Harris, Amwythig. Pregethwyr Mri. R. Hughes, Llanfyllin, a E. W Jones, Llanrbaiadr. Blaeooriald-Mri. J Evins, a R, H. Lloyd, Penyboot fawr, a W. Owen, Penygroes. Dechrnuwyd trwy ddarllen a gweddio gan Mr. R, Hashes, Llanfyllin; ao w.di darllen a chsdarnhau cofnodion y cyfarfod chwarterol yn Milford Road, Drefoewydd, gaiwyd sylw at yr YmgyrchGenedlaethol,' a cbafwyd ad-odd iad gan yr ysgrifenydd, y Parch. Iflir Griffiths. Ein bod yo llawenbau fod yr eglwysi yn cym meryd 1 fyny mor galonog.y symmndiad o ffurfio Uytrgell perthynoi i'r Vegol dabbothol; rhai eglwysi wedi gwneyd yn rbagorul eisoes; a dymunir ar y thai sydd heb Bymtnud yn y mater wneyd hyny yn ddioed. fa. Y Gymmanfa. Ein bod yn dymuno cael cyfdiJIach am hanner awr wedi tiith, foreu dydd y gymmanfa, ond yn gadael i'r egtwy. yn Meifod bendsrfjou mater ygvfeilUcb, gwneyd v trefniadau angen- rheidiol. Antonir yr bysbysleni a'r cylch- lythyr allan yn brydlawn. Etholwyd Mr. Charles Benbow, Llanidloes, I fod yn gadeirydd am y flwyadyn ddyfodol. Yr Ystadegaeth. Diolcbodd yr ysgrifenydd am ffyddlondeb yskrifenyddion yr eglwyai yn anten y cyfrifon ystadeuol; ond tod rhat etto heb anfon, ac mai yr un pechadnriaid ydynt o flwyddyn I flwyddyn. Y Cymdeithas Oenhadol Yr oedd y Parch W. Roberts, Llanidloes, wedi rhoddi rbybudd ar y mater hwn; ac wedi datllen y ilythyr oddi wrth Bwyllgor Cenbadol Gogledd Cymru, a chael yohydig ymddtddan ar y mater, penderfynwyd ein bod yn cydsynio a'r caie, ae yn pennodi y Parchn J. C. Jones, Llan- fyllin, nen rhyw ral eraill a bennodlr ganddo, i ymwsled SK eglwysi y cyfundeb ar ran y Gymdeithas Gechadol, ac fod adroddlado'r vm j wellad &'r eglwysi i gael ei roddi i'r cyfundeb yn y gymmanfa o flwyddyn i flwyddyn. Eln bod yn d'1mooo am i'¡ adroddtad cenhad- ol Cymraeg gael ei gyh<»eddi mor gynn*r ag y bydd bossibl. ac tod yr ysgrifenydd i ddwyn y mater ger bron 'Pwyllgor Cenbadol Gogledd Cjmru Mesur A ddysg. That this Conference of the Welsh Congre- gatioi!ali-,tH of Montgomeryshire, assembled at Penygroes, April 17tb, 1906, expresses its cordial approval of the general principles em. bodied in the Government Education Bill, and tv note the sectarian vestiges still remaining in some of the clauses will be remedied In com mlttee, such as the four fifthB entrance facilities clause, and the absence of provision for the abolition of denominational tests in training colleges. It fnrthermore welcomes the proposed establishment of a National Council of Edu- cation for Wales.' Ein bod yn cymmeradseyo ya galonag y cals odd: wrth egJwvs Penybont Fawr am fenthyg arian o'r gronfa,' a hyny ar y telerau esoiwytbaf pcsslbl. Te^fynwy i y gynnadledd gan y Parch. W. L. Evans, Penybont Fawr Am ddau o'r giocn pregethwyd gau y Parchn. Ifor Griffiths, Llanfair, a J. U. Jones, Ll«n- fyllin. Am saffih o'r gloch pregethwyd gan y Parcbn. W Harris, Traliwm, ar y pwn^c, Penhynas gweddi 4 gwaitb,' a S Roberts. Lianbryntnair Cafwyd cyfarfod dymnnol odlaeth, ao y mat y gwelnidog a'r eglwys yn baeddn eu eanmawl yn fawr Bmy derbyniad croesawas a roddatarit i r cyfarfod chwarterol. Cyixinieragantletynile eu cyhrfod blynyddol. AphQ. ham na fedr eglwysi eraill yn y cyfundeb wneyd yr un peth? Da genym ddeall fod etn brawd leuangc mor llwyddlannus ac yn cael ei anwylo mor fawr'ryn nghylch ei welnldogaeth. I Llmfyllin. J. C. JONES, Ysg.

PONTYPRIDD1 HYBBTSIR marwolaeth Mr. H. Mille (Tafoavy), Pontypridd. Yr oedd yn aelod o deulu adua- byddus yn Llanidloes. Symmudodd Mr. Mills i Pontypridd tra yr oedd yn ddyn ieuangc, a chymmerodd ran flaenllaw yno fel cerddor. Y mae un o'i feibion, y Proffeswr W. H. Mills, yn America, ac y mae ei fercb, Madam Mills- Reyuolds, yn dra adnabyddus yn Neheudir Cymru fel cantores. Cyfansoddodd Mr. Mills ddarnau corawl ac unawdau poblogaidd.

G W RE CSA M. Y BLAID UNDEBOL. Nos Fawrth cynnallwyd cyfarfod o'r Undebwyr yn Ngwreosam, o dan lywyddiaeth Mr. Charles Murless. Wedi I Arglwydd Kenyon draddodi ansrehiad, yn eglnro amcacion y cyfarfoidiweddar yo Eaton Hal), oynnygiodd Mr. J. A. Chadwiok fod Mil o Undebwyr yn cael en ffnrfio if wrdeisdrof sonedd- ol Gwreosam; a bod pwyligor yn oael ei bennodi i gario y many lion allan. Oafodd y penderfynlad hwn ei getnogl gan Mr. J Price, cadelrydd Cymdeithas Geldwadol y Gweithwyr yn Ngwreosam, a'i attegu gan yr Anrhydeddns G. T Kenyon, yr ymgeisydd Un debol dros fwrdeisdreti Dinbych; Syr R. E Egerton, a Mr. S. G. Jarman, a'i gario yn unfryd ol. Cynnygiodd Mr. T. B. Taylor ar i gopl o'r pen derfyniad gael ei anfon i arweinwyr yr Undebwyr yn Ninbych, Rhuthyn, a Holt, yn eo gwabodd i gychwyn aymmudbd ar linellau oyffelyb, 01 ysfcyrid hyny yn ddymnnol. Mr. R. W Glascodine a gefnogodd y penderfyn iad a chafodd ei baeto. Pennodwyd pwyllgor o 60 i wneyd trefniadau er rhoddi y penderfyoiad mewn gweitbrediad.

CYFRAITH- AD-DALIAD. YN llys y m&n-ddyledion yn Mgwrecsam, dydd Mercher, ger bron Mr. Samuel Moss, A.S., a weithredai dros y Barnwr Syr Horatio Lloyd, yr hwn oedd ynafiach. Gwrandawyd cynghaws Sveddw o'r eii'.v Margaret Ann Thompson, Cefn ychan, ger Rhiwabon, yn erbyn Cwmni Glofa Wynnstay, am iawn o 150/?. Yr oedd y cwmni wedi talu 75*>. i'r llys. Mr. Downes Powell, dros yr appelyddes, a ddywedodd mai y pwynt ydoedd, pa un a ellid dyweyd fod perthynas yn dibynu yn hollol ar un oedd yn ennill braidd ddigjn o gyflog l fyw ei hun. Yr oedd mab yr appelyddes yn ddeu- naw mlwydd oed. Tra yn gweithio yn Nglofa Wynnstay, Chwefror 4ydd, cafodd pi gladdu yn fyw trwy gwyuap nenfwd. Priododd yr appel- yddes yn 1884, ond yr oedd ei gftr wedi ei gadael bedair blynedd ar ddeg yn ol; ac nid oedd wedi cyfranu cymmaint ag un geiniog er^ hyny tuag at et chynnal. Y bachgen a laddwyd yn unig oedd yn cynnal y ttf. 0 ganlyniad, yr oedd hi yn meddu hawl i ad-daliad llawn o 1500. Y barnwr. Ymddengys mai y cwestiwn ydyw, dibyniaeth hollol neu ranol.' Mr. Allen a ddadleuai nad oedd ond rhanol; a chftynai nad oedd yna un prawf fed y gwr wedi marw. Y barnwr a ddywedodd, os oedd y gftr wedi marw, y rhoddai ei ddyfarniad am y swm a hawlid; ond os nad ellid profi ei fod wedi marw, nac yn mha le yr oedd, byddai iddo ystyried yr achos yn mhellach yn y JJysnesat. Yn y cyf- amser, i alluogi y wraigi fyw, byddai iddo roddi archeb fod y swm o 75p. a dalwyd i'r Ilys yn asel ei estyn iddi.

MARWOLAETH MR. WILLIAM WILLIAMS, PRESW LF A, LLANRWST. ER nad oedd ond y newydd pruddaidd hwn i'w ddisgwyl, ett >, pan y daeth, y mae yn anhawdd sylweddoli fod y Crlstion cywir, ac o angen meidrwydd y boneddwr caredig uchod, wedi myned o ffordd yr boll ddaear at y Oftr yr oedd wedi rhoddi ei holl ofal arno er's I awer blwydd- YD. Ehedodd ei ysbryd ymaith nos Fercher, ooson y gyfeillach, a Her ganym iddo gyrhaedd adref i ddyweyd el brofiad yn y gyfeillach dragwyddol. Yr oedd Mr Williams yn 72ain mlwydd oed Cladciwyd prydnawn dydd Linn, yo mynwent Capel Seion. Yr Arglwydd a fvddo yn nerth i'w briod hawddgar i ddal y ddyrnod bon.

NI SIOMIR DINBYCH. Y MAE y modd rbeolaidi y mae achosion Ileol fel y canlyuol yn yinddangod yn ein colofnau, yn ddi-ddadl, yn a crwydd i ni yn Ninbych. Nid oes prin hed yn ein tref, nac yn un dref yn y sir, nad ydym IA edi ei chynnrychioli; ao yr ydym bob wythnos yn edrych yn mlaen am cbwaneg o brawt 1 eol, ao nid ydym yn csel ein siomi. Y mae yn galondid mawr i ni. Dywed Mrs Emma Hlis, eydd yn byw yn 13, Abrams's Lane (W indmil I Street), Diabyeh Am o ddeutn deuddeg mis yr oeddwn yn dioddef llawer oddi wrth anhwylder yr elwlen- au; yr oedd genyf boenau arswydas yn fy ngnefn a'r Iwynau, ac yn ami prin y gallwn ym- unlawni. Byddai cftr ofnadwy yn fy mhen, a byddwn yo blmygafn yn /il,llIl. ac ni byddai genyf ddim atohwaeth at fy mwyd. Er fy mod yn cymraeryd llawer o feddygin- iaethau gwahanol nid oeddwn yn gwel a dim hyd nes y cymmerais Belenau Doan at yr etw- lenau a'r cefn; a byth er pan wyf yn eu cym. meryd yr wyf yn teimlo fel dynes wahanol—y maent wedi gwnayd lies mawr iawn i mt, 8C nid oes g-nyf wrthwynebiad i'r hanes gael el gy- hoeddi, fel y gait eraill sydd yn dioddef fel yr oeddwn i wybod pa fodd y gallant gael es mwyth&d.' Y mae Doan's Backache Kidney Pills yn ddau swllt a naw ceiniog y blwch (chwe biweh am dr swllt-ar ddeg a naw ceiniog). I'w cael gan yr boll fferyllwyr a'r yeturieydd, neu yn rhid trwy y llythyrdf ar dderbyuiail y pr:s yn uniongyrchol oddi wrth Foster McClelrao a'i Gyf., 8, Wells Street, Oxfor(i Stieet. London. W. Gwnewcn yn sicr eth boi "ae yr un math o belemm g a gaiodd Mrs. Ellis,

Arifonwyd dyn yn Stoke i garchar am chwe mis, o blegid iddo adaeleibedwar plentyn mewn coedwig, lie yr oeddynt wedi bod am un noson. Llwyddwyd i osgoi streic bygythiedig yn y fasnaeh mewu cotwm yn sir Lancaster, trwy i'r meistri gyttuno i godiad o 5p y cant yn nghyflogau y nwyddwyr. Bu cwpl oedranus yn dathlu degfed flwydd a thrigain eu priodas yny t yn Laneham yn mha un yr oeddynt wedi bod yn trigiannu am j bum mlynedd a.thrigaiii. |

AI pttfried tin hunain yn gyfrifei tmwm «•» gMrtwyr yn y Uyfkyrau canlynd.

y GYMRAEG YN YR YSGOLION FOKBDDiaiON, Dyma fater sydd yn dyfod I sylw mawr y dyddlan hya, ae nid wyf yn meddwl nad jw barn j wlad ya fwy nnol gyda golwg arno nag odld unrhyw bwngo'; sef, yr angenrheldrwydd o ddysgu y Gymraeg yo yr ysgol ion dyddiol. Ond at hyn y dymuawn alw sylw ein hawdardodsu addysgawl; set, y prlodoldeb o fod y plant yn oael eu hyfforddi gan atbrawon a fyddont yn gwybod rhywbeth am rammadeg yr lalth. Heb hyn nid teg disgwyl I'r plant fyned dan arhollad yn y oyfryw. Ydwyf, to., UN o'B RHIBNI. r

TYSTEB MYNYDDWR. FOBEDDIGION, Na faddylied cyfeillion y mudlad nchod fod distaw. rwydd yn awgrymn nad can dim yn saiel el wneyd. Da genyf hysbysn fod y oledrao wedi eu gosod, a gorsaf- oedd wedi en henwt, a'r gerbydres yn berod I gyebwyn; a d'sgwyllr talth ddyddorol a brwdfrydlg. Nea, a gadael barddonlaeth o't naill duo y mae y boneddwr ieoango gallno;, Mr. J. Morgan Edwards, M A prif- atbraw Ylgol Strol Treffynnou, wedi ymgymmeryd & bod yn ysgrifenydd y madfad a'r boneddwr oaredig. Dr J. O. Jones. Llwyn Onn, Treffynnon, wedi el alw yn drysorydd. A gelllr anfon tanysgrlfiadan I un o'r ddau, a chydnabyddlr derbyniad nnrhyw a phob Iwm yn y FANER. Telynga Mynyddwr wneuthur o honom hyn Iddo. Nid mawredd y rh6dd, ond el rhif fydd yn siarad. Ydwyf, &a., EDMTGTDD. <

YR HEN ELISEUS COLE AR BENARGLWYDDIAETH DUW. FONEDDIOION, Mewn attebiad I Hen Galfin y mae geayf yehydlg o gopian o'r Uyfr uobod; sef,' arcraphiad 1839, gyda rbagymadrodd gan y Farohedlg John Elias. Ydwyf, &a.. Rhyl. Junes DOWELL.

MRS. JONES, EGRYN, YN NGHASTELL-NEWYDD-EMLYN. FONEDDIOION. Yn y FANEB am Efcrill 25aln y mae llythyr gan un William Jones, Nantymoel Dywed hit. Jones fod Mrl. Jonea, Egryn, yn gywir pan y dywedodd mai gyd.'r nos y daeth yr lean i gyffyrddlad i'r wralg o Samaria wrth ffynnon Jacob. Ond dywedal y Parch. D. D Walters, yn y South Wales Daily News. mat canol dvdd ydoedd. Yn y Twentieth Century New Testament oelr fel y canlyn yn loan iv. 6 Jaoob'. spring was there, and Jesus, being t'red after bit journey, sat down besides the spring juat'as he was. It was then about mid day.' NI, gwu a ydyw Mr. Jones yn ei ddau lythyr yn tyblo et fod yn rhoddi rhyw gynnorthwy I Mrs. Jones. O. ydyw. y mae wedi cael byd i ryw Deatamentgwahanol i'r eiidom ni I ddadlen droati. Y mae yn gwrth- ddyweyd ei hun mewn amryw o fanan. Dywed fel hyn yn nechren ei ail lythyr' Oydceb- ydd pawb m*i yr amser laddewig a arferlr gan y tri efe' gylwr blaenaf. Yn Mat. xxvii. 46, Marc xv, 34, a Luc xxIII. 44. selr mat ar 01 y nawfed awr y oroesboeliwyd y- Gwaredwr. Os. fet y dywed Mr. Jones, mal yr amser Iuddewlg oedd gan y tri efengylwr, rhaid mai ar ol tri o'r gloch y prydnawn ydoodd. Ond dywed Mr. Jones fel hyn yn niwedd et lythyr: Ond yn loan xix. 14, y mae y peth yn gan mwy gwrthun, lie y dywedir 1 Pilat ddwyn allan yr Iesu, ac a eisteddodd ar yr orseddfalngo. A darpar-ftyl y Paac oedd hi, ao ynghylch y chweched a-r. hyny ydyw, ganol dydd, pan y gwyddls fod yr Ieso wedi ei groeahoelio orlan cyn hyny. Oydnebydd yr esbonwyr i gyd iddo gael oi groeshoelio tua saith nen wyth o'r gloch y boreu.' Ni. gwn 1 ba beth y mae Mr. Jones yn dyfod 4'r adnod loan xix, 14, 01 nad i wrth-ddywayd el hnn. Aroldyweydyradnoddywod fel hyn, pan y gwyddls fod yr Iesa wedi ei groeshoelio orian oyn hyny.' Yn fy Nhestament i csir hyn yn Ioan, xix. 17, 18; Ao efe, gan ddwyn el groes, a ddaeth lIe a elwid Lle y beriglog, ae a elwir yn Bebraeg Golgotha. Lie y croeshoeliaBant ef, a dan eraill gydag ef, un o bob tu. a'r Iesu yn y oanol.' Pa fodd, yn ol yr adnodan uchod, yr oedd wedi el groeshoelio er tua saith neu wyth y boreu. Dywed Mr. Jones fel hyn, Oydnebydd yr eabonwyr i gyd Iddo gael ei groeshoelio tua saith neu wyth o'r gloch y boreu.' Nifer fawr ydyw yr eabonwyr gyd, a fydd Mr. Jones mor garedlg ag enwt un neu ddau o'r esbonwyr i gyd Y mae yn amlwg mai tywyll lawn vdyw Mr. Jones yn hanes gwlad Canaan. Dywed 'Nad ydynt yn telthio o dan dywyniad haul crasboeth canol dvdd:' Oad dywed Dr. Thompson yn ei Land and the Book yn wahanol. Dywed Mr. Jones, hefyd. Rhaid el bod yn dywyll am bedwar o'r glooh y prydnawn.' Dealled Mr. Jones nad ydyw ydydd a'r nosyrnnhyd yn Ngwlad Canaan ag ydyw yn ein gwlad nl, am fod Gwlad Canaan yn nes i'r oyhydedd, ao felly y mae y nos a'r dydd yn debycsch i'w gtlydd nac yma. Ydwyf. &a., X. Y. Z.

PLA 0 LYGOD MAWR. YN nghyfarfod Bwrdd Gwarcheidwaid Eton, dydd Mawrth, dywedai y meistr ei fod yn gwneyd ei oreu i ddarostwng pli o lygod mawr. Yr oedd wedi derbyn awgrymiadau o bob rhan o'r deyrnas. Yr oedd wedi myned i Lundain i gyrchu Mongws yr oedd gwraig i archesgob wedi argymmhell iddo, ac a ddywedai fod un o honynt wedi clirio y palas; ond yr oedd gwr cyfarwydd wedi dyweyd wrtho ef y byddai y feddyginiaeth yn waeth na'r plâ, gan fod y Mongws yn anifail gwaed-sycheaig. Chwaneg- odd y meistr i dair o lygod mawr ymosod ar grwydryn yn ei gelly noson flaenorol, AC yr oedd wedi cael ei ddychrynu gymmaint fel nad oedd yn foddlawn i aros yno. Ymosodwyd ar wraig oedd yn rhjddi sugn i'w baban hefyd.

TWTfO I FYNY. DECHBEUA y wraig daclnso I fyny yn union- gyrchol wedi i'r gweddill o'r teuln fyned at en gorphwylioni ac yn gyffredin byddi yn cael ei chymmeryd i fyny gymmaint gan et gorchwyl fel yr anghofia ddarparu lunch iddi et bUD, ond & yn mlaen A'r gwaith hyd nesy bydol yn amser parotoi ymborth I'r tenlu erbyn ydenantadref. Dywed wrthi et bun y gall aros nee y daw y gweddill o'r teuln ya al; ac ynnaturiolbydd yn thy fllnedlg, erbyn hyny, i fwynhau y pryd bwyd, Y mae yn angenrheidiol eymmeryd rbyw luniaefcb ysgafn yn vatod y dydd; ac yn ol barn Meddyg y Brenin, Syr Francis Laking, bar a yn mh" un y ruse currants ytckdo yw yr byn ettyb Y dybaa oreu. Y mae yn ymburth p> rffaitb, thad, ysgafn, treuiladwy, ao yn cyn- nwy. yr holl e>fen^u sydd yn cynnal ao yn maethu y corph Gan ei fod mor flasns y niae 'bar a brltb' yr enllyn mwyaf cyfaddas i wraig yty. el twyh. rhwng prydiau, i a thrwy hyny attal lluddiantL i

19 KN1 BIG A BTHA V EVAKS—Ebrlll 27aln, prlod Mr. T. Hugbes Evans, Glyn Hoose, Nantglyo, ger Dinbjch, ar ferch- cyutafanedtg. PRIODASAU. DAVIES—PIOBKKTS Ebrill 7ed, yn y Capel Mawr (M. C.), Dinbych, gan y Parch. Evan Jones y gweinidog, yn nhresennoldeb Mr. Gwilym Parry, eofrestrydd, Mr. Isaac Da vies, Bodelllog, Dmbyoh, A Miss Ceslah Roberts,merch leuengat Mr. Jonathan Roberts, Tryfan Uchaf, Llansannau, DAVIBS—WILWAJIS—Ebrill 2laln, yn nghapel y Fron (M.O.), Dinbych, gan y Parch. J Tudao Williams, y gwelnidog, Mr. David Griffith Davies, Prion Baoh. Pantpystynog, & Miss Annie Willams, pedwaredd ferch y dlweddar Mr. David Williams, Dafarn Galed, Llaurbatedr-y ddau o ger Dlnbyeh. MARWOLAETHAU. DAVIEB-Ebrl11 25aln, yn 83ain mlwydd oed, Dorothy, gweddw Mr. John Davies, Llandyrnog. Oladdwyd hi yn mynwent Llandyrnog, ddydd Sadwm dl- weddaf. EDWAKDS—Ebrll 27aln, yn 38aln mlwydd oed. Mar' garet, anwyl briod Mr. Evan Edwards, Ty Brith, Bont Uchel, ger Rbutbyn (a meroh lenengaf y dl. weddar Mr. John Jones, Nillg, Gyffylllog). Bu yn orweddlag am o dddeutu saith wythnos a dioddef- odd el chystudd malth a thrwm yn hynod o dawel a dlrwgaach. Dygwyd hi I fyny ar aelwyd grefyddol o'i mebyd, a ba yn aelod tglwyalg gyda'r Methodist- iald ar byd ei hoes-I ddeohrea yn nghapel yr Etir- aethog, ac yn ystcd y deuddeng mlynedd diweddaf yn y Bont Uchel. Yr oedd el ehymmeriad par, a'i rhodiad dlfrycbenlyd, yn rh tddl yr airgraph ar fedd. yllau pawb a'l hadwaenai ei bod hi yn wraig wir grefyddol. El ffyddlondeb i foddion graa, a'l gwelth- garweh gyda'r aohos, ydoedd yn ddiderfyo. ac a fydd yn slor o berl chwttbdod a hlraeth ar ei hoi, a choll- ed ddirfawr. Gadawodd briod a thrl o blant, tri brawd, a thalr ohwaer, a chyfcb eang o berthynasau mewn dwfn alar ar ei hoi. Oymmer ei ohladdedlg- aeth le heddyw (dydd Mercher), yn mynwent Gyff. ylllog (dan y drefn newydd). Cychwynir oddi wrth y ty o ddeutu un o'r gloch yn y prydnawn. ELLIS-Ebrill 27ain, yn 81aln mlwydd oed, Margaret, gweddw Mr. Thoma. Ellis, Llwyn, Ltanthaladr, ger Dlnbyoh. Yr oedd yn aelod ffyddlawn o'r eglwys Aanlbynol yn L6n Swan er's llawer o flynyddoedd; ond o herwydd anhwylder ar ei haelodau-yr hyn oedd wedi el cbyfyngn 1'w thy yn mron yn hollol y saith mlynedd diweddaf-a phellder y ffordd, nid oedd yn galla dllyn y cyfarfodydd megys yn y blynyddoedd gynt; ond yr oedd yn parhau I deimlo dyddordeb mawr yn ngwelthrediadan y ty, ao are ddangoaai ysbryd hollol ymostyngol 1 ewyllys 61 Thad yn ystod holl dymmor el hafiechyd Pryd- nawn dydi Llan ymgynnollodd tyTfa liosog I heb- rwng el gweddllllon i fynwent eglwy. plwyf Llan. rhaladr. Gwelnyddwyd yn y ty ao yn y fynwent gan y Parch. James Charles. Gadawodd drl o feib- ion, dwy o ferohed, ac amryw ftyrion 110 yreBau ya eu dwfn alar am danl. EVANfi-Ebrill 26.113, yn 81aln mlwydd oed, Mrs. Jant Evans, Errlvtat Bach Uoha, Henllan, ger Dinbych. Cymmerodd el ebladdedlgaeth le dydd Linn, yn mynwent capel Saron. JONEB—Ebrill 25aln, yn 79aln mlwydd oed, yn Pen y Bryo Cottage, Henllan Street, Dinbych, Mr. Edward Jones (gynt o Penllyn). Yr oedd yr ymadawedlg yn dra adnabyddas yn y dref a'r gymmydogaeth, ao wedi bod, hyd yn ddiweddar, yn ngwasanaeth y gorphoraeth. Yr oedd yn aelod dlohlynaidd yn y Capel Mawr (M.O.), yn athraw ffyddlawn yn yr Ysgol Sabbothol, ao yn oael ei hoffi gan bawb at hadwaenai. Yr oedd ya weddw er's llawer o flyn. yddoedd. 10 yn byw eyda'l feroh a'l fab-yn-nghyf raitb (Mrs. m Mr. Evan OweD), lie y doibyntodd bob cysnr ao ymgeledd. Y mae yn aros I alaru ar ol tad caredlg ac anwyl, on mab a dwy ferch. Cymmerodd el gladdedlgaeth le yn Nantglyn, dydd Sadwrn dl., weddaf. MYDDLETON—Ebrill 24ain, yn 20aln mlwydd oed, yn 20 Beaoon'sfield St., Liverpool preswylfod Mr. J. Roberts-wedl oystndd byr ond oaled, John:Edward, trydydd mab Mr. T. Myddleton, Mlllward's Terrace, Stryt Henllan, Dlnbyoh (lithographer yn y swyddfa hon). Dygwyd ef I fyny yn yr alwedtgaeth o chwegnwyddwr; ac er's peth amser gwaaanaethai yn maelfa Mr. J. Newton, 276 Smlthdown Road Yr oedd yn r lenango nodedlg o hoffus; ao wedt 81 ddwyn I fyny yn eglwy. ao Yegol Sabbothol y Capel Mawr(M. C.). Chwith lawn. genym el dori 1 lawr fel hyn ya mlodan el ddyddlau a chydymdelmllr yo Wi rïenl, et frawd, a'i ohwaer, yn ea dwfn drallad. Oymmerodd el gladdedlgaeth le prydnawn dydd Lion, ya mynwent yr Eglwys Wen. Yr oedd y oorph wedi oael el diwyn adref o Liverpool dydd Ian. Daeth cynnulllad hynod o lloaog ynghyd—yn mysg pa rai yr oedd Uawer o leuengotyd. Cynnal- iwyd gwasanaeth byr wrth y ty, pryd y gwasanaeth- wyd gan v Parch. Evan Jones, Oapel Mawr, a'r Parch Robert Griffiths. Chapel Street. Wedi hyny gorymdelthlwyd yn drefnns tna'r gladdfa. O fiaen yr elor-gerbyd oerddal aelodau doabarth Mr. John 'Jones, gof, Vale Street, yn Yagol Sabbothol y Capel Mawr-r-o ba an yr oedd yr ymadawedlg wedi bod yn aelod oyn ymadael o'r dref. Gwaaanaethwyd fel bearers gan Mr. J. Roberts, Mr. H. T. Roberts, Mr. J. Davies, a Mr. Beaumont (gyda pha rai yr oedd yr ymadawedlg wedi bod yn llettya yn Liverpool). Yn yr eglwys ao wrth y bedd gwelnyddwyd gan y Parch. D. E. James, oorad. Canwyd on o hoff bencilllon yr ymadawedlg pa un yr oedd efe wedi el ohanu yehydig amser cyn marw :— Mae Iesa Grist o'n hoehr nl,' ar y d6n Hapas Awr.' Anfonwyd lllaws o floles" dyroh bardd gan aelodau y teuln a. chyfeilllon- Derbyniodd y tenia, hefyd. amryw lythyrau o gyd- ymdelmlad. Oymmerwyd gotal trefniadau y claddu gan Mr. R. Lloyd Jonea a Mr. T. R. Jones (Den- BOSS). Dymuna y tenia, drwy hyn, ddioloh I bawb am yr arwyddion o gydymdelmlad a charedlgrwydd a ddangoswyd tuag atynt yu eu trallod. Y mae y llythyrao yn rhy liosog i allu eu cydnabod yn ber- sonol. WILLIAMS Ebrill 29aln, yn 18eg mlwydd oed, Hannah Emily, merch lenengaf y dlweddar Mr. John Williams, Plfts Oapten. ger Dinbych. Cafodd gystndd maltb, yr hwn a ddloddefodd yn dawel a hynod o ddirwgnaoh. Yr oedd yn aelod o eglwys ao Yagol Sabbothol y Methodlstlald Calfinaidd ya Mheniel; a mawr oedd hoffder pawb o bonl. a'n paroh tuag all. Hanodd yn dawel yn yr Iesu, gan ikdael dan trawd. ao an ohwaer. mewn dwfn alar ar ei hoi. Cymmer ei bangladd le yfory (dydd Iau). yn mynwent oapel y Groes. Cyohwynir oddi wrth y ty am ddau o'r glooh yn y prydnawn.

SUDDIAD AGERLONG 0 BELGIUM. COLLI 34 0 FYWYDAU. CYRHAEDDODD y newydd i Lundain dydd Llun am suddiad y Hong addysgol o Belgium, y Comte de Smedt de Naeyer, gyda cholled drom ar fywydau. Cychwyriodd y llestr o Antwerp, ar yr lleg o Ebrill, am Port Natal; ac yn chwanegolafc Iwyth o bethau cyffredinol, a chriw o bump ar hugain, yroedd ganddi ar ei bwrdd, yn ol gwefreb o Antwerp, tua deg ar hugain o gadysgolorion, y rhai oedd yn cael eu haddysg gan Lywodr- aeth Belgium ar gyfer llynges newydd y wlad hono. Codwyd chwech ar hugain o'r rhai oedd ar y bwrdd gan y Hong Dunkerque, yr hon a gyrhaeddodd I Dover nos Lun. Adroddai focf pedwar ar ddeg ar hugain o ddwylaw wedi cael eu colli, yn cynnwys cadben y llong, a'r swyddog oedd yn cymmeryd gofal y cid- ysgolorion. Beallir i'r llong addysgol ollwngdwfr, a suddo ger llaw Prawle Point, yn ystod yrystormdrom ddiweddar. Dywedir i'r llong fyned i lawr mor gvflym fel mai gydag anhawsder mawr y gwar- etlwyd nnrbpv fywydau.