Baner ac Amserau Cymru

CYMRU.' o dan clygiaeth O. M. EDWARDS, K.A., Rhydychain" RHIFYN CTWHL; YDY.V Cymru cyntaf yr U gain. fed (laarif, ac yn Hawn o'r pethau rhagorol ag y mRe y goSygydd trylsn mor fedroa ar ea C IBGLU yngbyd. Dachrsair eyfaod Ow«n Glya- dwr. o Haa's Cymru, ¡';i.1.n Mr. Edwarda ei hila —ynddo ei hun yn fwy na gwsrth y rhifya. Dyddofoi d-os ben ydyw darllen hsaes as edrych ar wyuebao (aewn darianiaa) Cymra. esau'r Gavrlf: meava Mr*. Pefcars, y 281&, Ceridwen Pari! (r o es ger Pwllheli), Winnie Parry ( 8ione4'), Cranogwen Ba O na byddsi 'n haf o hya ), ae BIJUHCU (y ettbes, aw<;a?es 4Cip ar Audes ). I j&grifen- ydd y byr'»dolwg hwn said oes o ftswn y rhifyn ddim mwy awynol na pbscti^r penSret Redd- gplerfe, wedi ei dycu gan ei hen gyfaill o,.r Fiondsg, with y btntbreo, He y cyferfydd y Laslyn (aeu y Wynaut) a'r Golwyn,' ac ysgrif ddarilenadwy Carneddog, Un o Dywynogioiy Werin.' Yr oedd 'GVulfydd Prisiart" yn dywyaog yn ysefyr oren y galr. Ond rhaH ymatt>il o harwydd prinder gofod. Y mae y 'rhifyn dwbl' yn orlawn o bob math o annntbouthyn. Aniiwg yw fod Cymru yo dechr/.u ei ganrif ya gryfach a hogwach nag erioed. Boed ei Oi. fyw byth.

f Y TRAETHODYDD,' ctMt Ionawr. RUIFYN rhagorol yw rhifyncyatafyr Ugeinfa^ Ganrif o'r Traethoiydd, heiyd. Qaddefer i ni sylwi fod yr hen gyticeddai galluog hwn, sydd ar hyd y 55aia mlynedd diweddaf wedi gwneyd cymmaint i eangu, cryfhau, a dlwySlio meddwl Cymru, yn dangas taedd i ddirywio mcwn un cyfeiriad. Ba adeg pan oedd ertbyglau y Traethodydd yn safen o ran iaith i leaoriou Cymrn. Byddai yn chwith gewy-m i neb gymmeryd rhai erthyglau a welso-in yn ddi. weldar ynddo yn safon o gwbl yn yr ystyr hwn. A gawn ni gynRhori y Go). athl ymb. lawn i 'oJygn' cbwaneg ar rai o'r pethan a ollyugir gauddo trwy ei ddwyiaw ? Gwyddom y gall efe, os myn, wneyd y Traetho ydd y peth y dylai fod yn y cyfeiriad neiliau >1 hwn, yn gystal ag mewn cyfeiriadau eraili. Modd bynag, rhoddir y lie blaeasf yn y rhifyn hwn i erthyfei y Parch. John Mnghes, Liverpool, ar 'Dad. blygiad.' Y mae nodweddiou neillduol yr awdwr yn Jlawn yn yr ysgrif. Nid peth bychan oadd gallu ysgrifenu mor fyw ar bwngc mor gyffredin erbyn hyn. I'r hanesydd bydd ysgrif y Proffaswr Hugh Williams, Bala, as Hen Fynaehlogydd Cymru' yn nn ddyddorol. Gwaith y g&r cyIarwydd-yr expert-a geir yn hon. Gall Mr. T. A. Levi, Aberystwyth, wneyd gweli gwaith na chyfielthn, er mor dda y gwna efe hyny. A'i dad, y Parch. Thomas Lsvi, nid ydym yn gallit cydredag yn llawn, mai cyfleithu o'r Sassneg a wnaeth yr anfarwol Edtnwnd Ptys. Rhaid i ni gael cryn lawer chwaneg nag a gawn ganddo ef cyn y byddwn wedi ein feargyhoeddt. Y mab cylieithiad Mor- daf o Crossing the Bar Te-isvson vn bur dlws. Wrth gwra, nid oedd ond gwa!thr rhagorol i'w ddisgwyl oddi wrth y Proffesw r Witfcon Da vies, ar • Addysg weiuidogaethol yn Nghymru,' ac oddi with yr hen wroa galiuog o Fauceinion, y Dr. William James, ar el hot! bwngc,' Y Sacra- meaiau.' Yagrifena y Parch. D. Adams, o Liverpool, yn alSuog ar bwagc dyeithr i ddar- llenwyr Cyn:;reig- DcJuo!iL\etfl dybiedig fel dadl yn tfair Anwybyddeg.' Pwy o'n gwyr biarasf, ag es'obrSo Mr. Adorns, fuasai byth yn autu'io i r fath faes? Y mao'r 6 iNTodiariau,' ar y cyfan, yn dda—yn llawn gwel nag arfer.

Ii? 'r '1 1 JBL €1lM¥^SSEH -,j 3 M AW I "VI-COCOA PUTS LIFE INTO HIS I MOVEMENTS." j Mr. F. C. PETERS, 13, Bath Every week I see in Lloyd's," and elsewhere, praises ot your magnificent Vi-Cocoa, and I now yield to an irresistible impulse to I magnificent Vi-Cocoa, and I now send you mine. "In my vocation as a canvasser and catalogue distributor, I am on my feet about nine hours per day, walking and climbing steps. It is very tiring and exhausting; and when I am completely run down, nearly dropping, nothing starts me so quickly in action again, makes life into my movements (generally my last spurt of the day's work) than a cheery hot cup of Dr. I my last spurt of the day's work) Tibbies' Vi-Cocoa. I have used it now very close on three years, and shall, I hope, continue to do so for many years. "To-day I am at Bromley, and am putting on the steam after a cup of my favourite." I I I' UNDOUBTED PURITY AND STREN GTH.'—Med ical Magazint. IN THE FRONT RANK OF REALLY VALUABLE FOODS.' Lancet, Favoured by the Homes and Hospitals of Great Britain, DAINTY SAMPLE TIN FREE TO ANY ADDRESS. jtj Lancet, tg Favoured by the Homes and Hospitals of Great Britain, § I DAINTY SAMPLE TIN FREE TO ANY ADDRESS. a I p 19sh I 0 (Address: Dr. Tibbies' Vi-Cocoa, Ltd., 60, Bunhill Row, London, E.C. j (Address: Dr. Tibbies' Vi-Cocoa, Ltd., 60, Bunhill Row, London, E.G. j j DAINTY SAMPLE FREE. • 1 m Rolm= Emomm

derbyr.iad i r weinidogaeth, &c. Pregethwyd gan y Parchn. Clement Ev^rs; William Williams; J. H. Owen; Edwin Williams, Trefecca a D. LI. Jones, Llandinam.

CYFARFOD BHYDDFKYDIG YN CROESOSWALLT. Nos Lua cynnaliwyd cyfarfod yn Croesoswallt, mewn cysaylltiad a'r Gvjndeithas Ryddfrydig. Llywyddid gan Mr. Ward Green, yr hwn a Ion sryfarchai y cyfarfod ar breSennoldeb Mr. Allan Bright a Mr. Alfred Bilson. Cynnygiodd Mr. Bilson y pendeifyniad canlyn. ol 'Fod y cyfarfod hwn o Ryddfrydwyrrhanbarth Croesoswalit yn dal yn gryf ei bod yn hanfodol i lwyddiant y bobl i'r egwyddorion Rhyddfrydig tfynu mewn achosion cartrefol a thramor ac yn annog yr holl Ryddfrydwyr trwy y rhanbarth i arfer pob ymdrech er trefnu eu plaid yn y fath fodd fel ag i roddi eu cefnogaeth unol ac effeithiol i'n harweinwyr yn y senedd.' Dywedodd y codai un ran fawr o'r pleser a ennillai wrth fyw yn y lie pleserns hwnw o'r c}fleusdra a gawsai i gydweithredu a'r Radical- iaid yn y rhanbarth er gwneyd Rhyddfrydiaeth yn drwyadl boblogaidd. O'i ran ei hun, byddai iddo wneyd ei oreu i'w hattal i fyned heibio i etholiad cyffredinol etto, yn y rhanbarth hwnw, heb gael ymladdfa wirioneddol. Gan droi at wleidyddiaeth gyffredinol, dywedodd y buasai y trafferthion Affricanaidd yn nwylaw rhywun heb law Mr. Chamberlain yn ca.el eu penderfynu heb ryfel; ond wedi i ryfel ddechreu, ao i'n tiriogaeth gael ei goresgyn, yr oedd yn rhaid i'r fuddugol- iaeth fod yn un lwyr, er sicrhau nad oedd dim o'r fath yn digwydd etto. Etco, yr oedd efe yn gweled bai ar y dull ffol yr oedd y rhyfel yn cael ei chario yn mlaen; ao, hefyd, ar yr ymgais fsiddgar a wnaed gan y blaid Dori'aidd i ecnill mautais wleidyddol o fuddiannau cyffredinol yn yr stholiad cytfredinol. Ni ddarfu i un Llywodr. aeth erioed suddo i'r fath raddau o gywilydd a di- raddiad. Dadleuai dros i'r pleidiau gyfarfod eu gilydd ar delerau teg. Yr oedd yn rhaid i ni gymmeryd gofal ca byddai peth eyffelyb yn oym- tneryd lie etto ac yr oedd efe yn dal yn gadarn mai yr unig ffordd i wneyd hyny ydoedd cael cyd- syniad, trwy rhyw foddion, y bobl oedd genym i'w llywodraethu. Ni ddarfu i Loegr erioed ddal pobl wynion i lawr trwy orthrech, oddi eithr ein b)d yn cyfrif yr Iwerddon. Ond ni byddai i ni gael cydsyniad y Bftriaid trwy losgi eu ffermydd a phoeni eu marched a'u plant. Nid oedd efe yn credu cyhuddiadau o greuloodeb yn erbyn ein milwyr; ond tybiai, ar yr un pryd, fod y grr- chymynioa wedi cael eu cario allan mewn modd rhy ddideimlad. Yr oedd yna duedd yn awr at gyfnewid hyny, ond nid oedd efe yn disgwyl llawer oddi wrth y weinyddiaeth newydd. Aeth yn mlaen, wedi hyny, i siarad am yr angenrheid- rwydd i g £ el diwygiadau trwyddedoi, blwVdd daliadau i bobl oedranue, tai i'r tlawd, a diwyg iad tirol. e Cefnogodd Mr. Bright J penderfyniad; a dy- wedodd y byddai gwleidyddiaeth yr Iwerddon yn 1 hwy m o gael lie blaenllaw yn y senedd hon. Aeth yn miaen ar ol hyny i gymmharu addewid on y Llywodraeth â'u cyfiawniadau. Cafodd y penderfvniad ei gario.

PRIFYSGOL GYM BIT. Y MAE Arglwydd Lywydd y Cynghor, yno yr ymarferiad o'r gall* eydd yn cael ei estyn iddo tan Slarter Prifysgol Cymrn, wedi pennodi Arglwydd Tredegar a Dr. Isambard Owen i fod yn aelodau dros en boss o Lys y Btifysgol, fel clynwyr i'r Parch. Brifathraw Edwards, yr hwn a fu farw yn mis Ebrill diweddaf, a'r diweddar Ardalydd Bute, Y mae Arglwydd Tredegar, fel llywydd Coleg C&erdydd, yn bresennol yn aelod o'r Llys yn rhinwedd ei awydd ond, bydd tymmor ei gwyddogaeth fel llywydd yn dyfod i derfyniad. Y mae pennodiad Dr. Owen yn creu sedd wag yn mysg yr aelodau a enwir gan y Goron am gyfnodau terfynol. Yr Arglwydd Farnwr Vaughan Williams ydyw yr unig aelod dros ei oes o'r tri a bennodwyd ar y dechreu.

ANGHYDWELEDIAD YNGHYLCH 1 EIDDO YN MON. YN Llys y MânddyJedfon yn Mangor, dydd Linn, ger bron Syr Horatio Lloyd, daeth eynghawa oedd wedi cael ei anfon o'r Uchel Lys yn mlaen i gael ei w ran daw. Yr erlynes ydoedd Miss Henrietta Wynne Jones, a'r diffynydd y Parch. J. Williams, Bryneiencyn. j Ymddangosai Mr. R. Dew dros yr erlynydd, a Mr: J. H. Rowland dros y diffynydd. Mr. Dew a ddywedodd fod yr erlynes yn berchenog nifer o dai a adeilidwyd mewn cae a aduabyddid with yr enw sCaa Coeh,' Bryn. siencyn, MÔn. Cynnwysai y rhai hyn dn311 dy, 2 a 3, Mount Pleasant. cyssylltiad S Rhif 2. fcelid llawr-rent (ground rent) gan Mrs. Role t1, Bodowy, Caarnarfon; cc mewn cyssyllt- iad & Rhit 3, pwngc y cynghaws hwn, talwyd llawr-rent i fyny i 1891 gan Arîandv Go^ledd a Deheudir Cymru, a dadleuid fod y llawr- rent wedi cael ei dilu ar 01 hyny gan y diffyn- ydd i oruchwylwyr yr erlynes, y Mii. Rice Roberts a Laurie, Llangefni. Cafodd yr eiddo c' osod ar y dechren ar brydles i John Thomas, n daeth wedi hynv, trwy drosglwyddiad, i ddwyJaw William Owen, yr hwn oedd wedi gadael y gweitbredoedd yn Ariandc Gogledd a Deheudir Cymru yn Nghaemarfon. Deallid fod y dlffyoydd wedi gwneyd tahad i'r bange, trwy ba un yr oedd wedi cael y gweithredoedd; ond mor bell ag yr oedd et ya deall nid oedd nn trosglwyddiad ffurfiol wedi cael ei wneyd iddo ef am y gweddill o'r tymmor, Caniata wyd y brydles gyntaf i John Thomas Mehefin 25ain, 1846, ac yr oedd dros dyrnmor bywyd Robert, Margaret, ac Ellen Thomas, oedran pa j 'at oeddyrst ar ddyddiad y brydles yn 17, 13, a 10 mlwydd oed. Darfu i'r tri o b^rsonau a gry bwyilwyd adaei y wiad hon lawer oflynydd- I oedd yn 01; acmor bell ag y cafwyd alian, y maent wedi bod yn tngiaanu yn America byth er hyny. Dadleuai yr erlynes nad cedd yea neb 0 honynt yn fyw yn awr a'i bod hi, caewa canlynlad i hynv, va rneddn bawl i'r eiddo. Rhoddwyd tystiolaeth o berthsnaa i dala y la wr-rent) gan Mr. John Parry, clerc 11J w- odraethol i'r Mri. Rice Roberts a Lacrie, yr hwn a ddywedodd fod y diffynydd wedi gwneyd ballad ar gyfrif Slawr-rent; a bod yna gryn lawer o ohabiaethan au ymvynghoriadau wedi cymmeryd lie cyn i'r gweithredladau hyn gael eu deehsea. Dy w».d vi tysb arall fod y personau yr oedd y bridles hon vreai c>iel eu sylfaenu arc! wedi gadael y wlad hon dros h-nner can mlynedd yu ol. Dangosodd Mr. Rowland gopi 0 newyddiadur Cymraeg, o ddyddiad y fiwyddyn ddiweddaf, yr hwn, efe a ddy wedai, oedd yn cynnwys cof- nodiad marwolaeth un o'r personau y cyfeir- iwyd atynt, yr hyn a gymmerodd le tra yr oedd yr anghydwelediad yn myned yn mlnen. Aeth yn mlaen i ddarlien fod Mr. R. O. Roberts, cyf- retthiwr, Caernarfon, wedi cael allan fod y tri pherson ya fyw yn 1894 yn America,- Dadleuai Mr. Rowland fod yna dybiaetb gref fod rhai o honynt yn fyw etto. Rhoddwyd tystiolaeth gan Mr. R. O.Roberts, yr hwa oedd yn gweithredn ar ran Mrs. Roberts, trwy ai bod yn maddu bu<!d ya nn o'r I tai hyn yn Brynsiencyn. Yr oeddynt wedi gwrthod rhoddi yr eiddo i fyny am tod g»n- ddynb reswm dros gredu fod y bobl a aeth i America yn fyw etfco. Yr oedd y tyst ar gyfeirio at iythyrau oeddefe wedi eu hj sgrifenu at y MrJ. Rice Roberts a Laurie, yn gyatal a ilvthyr o ymboiiad a arafonodd efe i America. Gwrthwynebodd Mr. Dew y cwrs hwn o ar holiad, am y rheswm y dylai copïau o'r llythyr- an a ysgrifenwyd gael eu dangos. Cafodd y gwrthwynebiad hwn ei ddal i fyny ac felly gohiriwyd yr achos, er i'r ysgrifau hyn I gael ea dwyn i'r Isys. I

Prepared under Medical Instruction. 1| RU- COCOAI Is DKLiCIOUS & REFRESHING. It ENRICHES I THE BLOOD and is THE ONLY COCOA H containing FERUUGINOUS ELEMENTS. Si Packed in Cd., 9d. and 1/6 tins. Of All Grocers. I FREE GIFT of Electro-Silver Jug I as an Advertisement. See Coupon inside tins fg FREE SAMPLES SENT TO ALL, M Ferru=Cocoa Manufact'g Co., Ltd., H 329 GOSWELL ROAD, LONDON, E.C. S

i,\ II ^Ibalggiab p Mimj. TEULU'R BWTHYN nsu, ddireidi r plentyn, dysgyblatth tad, ac oferedd dyn, gan R. R. EVANS. Liverpool. RUGU EVANS, Cambrian Printing Works. PAN yetsyriom nad ydyw awdwr y chwedl hon -Mr, R R. Evans—O:H« dwy flwydd ar hegain oed, yr ydym yn cydnabod yn rhwydd ei fod wedi gwneyd gwaith Thagûrol. Ysgrifeawyd hi, medd efe ei hun, gogyfer a cbyetadleaaetfa, heb un. bwrfad i'w chyhoeddi. Ar annogaeth daer rhai a'i daTlIcLa-ant yn yr ysgrif y cvhooddir hi. D irlieur hi gyda biils a dyddor. | deb gan lawer, yn ddmsj Y mae YUJuwaethu8, £ as yn dra darlienadwy. Medda yr awdwr | gryn allu i ddlsgrifio cymmeriadau, ac 3 adrodd I digwyddiadau. Ychydig ydyw nifer ein nofal- | au gwir Gyiorelg. Arn hyny yr ydym yn croesawn ban yn galoneg, lie yn Jlongyfarch Air. Evans ar ei ymddangoslad cyntat ya mvd Uenyddiaeth; o leiaf, yn y wedd hon. Na chaniatasd gwr ieaac^c mcrfedtas iVysgrifell fod yn segar ya y dyfedoi.

I ACHOS CHATHAM STREET: Amddijj-yniad y Parch. W. O. JoNiss. Y lIythyrau o eiddo Mr. Jones ei hun amryw benderfyniadau o eiddo eglwysi llythyrau per- sonau unigol, &c., a ymddangosodd yn y Cyrnro yn ystod yr w.yti;nosau diweddaf ydyw cyanwya y llyfryn destlus hwn. Bydd yn dda gan filoedd pleuhvyr Mr. Jones yn y wlsd ei gael; ac yn dda. hefyd gan liaws eraill ydynt megya yn eefyil yn ammhleidgar rhwng Mr. Jones a'r pwyllgor, ac, am hyny, yn awyddus am-weled ymohwiliad teg, diduedd, ac agored, yn cael ei wneyd, a'r gwirion- edd-pa beth bynag ydyw hwnw- yn cael ei ddadlenu. Vn y cysaylitiad hwn clywn lawer yn gofyn :-Beth am urddas y cyfnndeb ? Yr ydym yn sicr ein meddwl ein hunain mai gwneuthur cyfiawnder mur eglur a diammhwya fel nas gsll neb garuddeall Dau ammheu fydd 'urddas' penaf yr Hen (^orph yn y eyfwng presennol—troed mantol cyfiawnder i'r ochr a fYiH. Yn nheimlad preseunol y wlad ar Achos Chatham street,' disu y bydd galw mawr am yr 'Anidti.iflyniad' hwn. Chweeheiniogwerth boblogaidd a fydd, yr vdym yn dyfalu,

Y GENINEN am Ionawr. Rhifyn liawn o arnrywiaeth chwaethus ydyw CtninM ddectreu y gaudf. Nac esgeuluser « Y ganrif ddiweddaf a'i hynodion,' gan y Parch. David Griffith a 4 Bywyd yn y Parthau Gwledig, gan y Parch. H. Carnyw Williams, Ysgtifena Watcyn Wyn yn nodweddiadol ar ly Megurau Cymreig;' a hen chwarelwr (y Parch. W. Ryle Davies, Llundain) yr un modd ar Y Chwarelwyr.' Melus, hefyd, ydyw Nodion Coffadwriaethol' y Parch. William Jones, Treforris, am y diweddar Dr. Saunders. Mao yn y rhifyn wmbredd mawr o bethau craill-yn rhydd ac ar gfin-sydd yn ei wneyd yn un tra darllecadwy.

YMGAIS AT LOFRUDDIAETH A HUNANLAUDIAD YN NGHAEKDYDD. PRYDNAWN dydd Llun darfu i Yswisa, o'r enw Frank NQIISOII, gyflawni hunanladdiad, ar ol gwneyd yn.gais i lofruddio gwraig o'r enw Lar- sen, trwy si sriethu. Y maa gwraig y gwr yn Philadelphia, trwy el fod ef a'r wraig wedi cweryla. yngbylch yr Yswiss. Gorwedda Mra. Larsen yn yr ysbytty mewn cyflwr peryglus.