Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
4 articles on this Page
Hide Articles List
4 articles on this Page
geheubic Cgniru.
News
Cite
Share
geheubic Cgniru. Nos SADWRN, lonawr 1ge9, 1901. (Oddi vjrih ein Gohebydd 17 eillchwl J. Can Carcharciu.—Y mae y son all an fod dau yn chwaneg o'r carchnrau yn Neheudir Cymru. i gael eu cau ar fyrder sef, carchar Caerfyrddni a cbarchar Aberhonddu. Cauwyd y carcbarau yn Hwlffordd ac Aberteifi yn y fiwyddyn 1878, a symmudwyd cynnifer o garcharorion -1g oedd ynddynt, i garchar Caerfyrddin ac^oddi ar hyny hyd yn awr, carchar Caerfyrddin sydd wedi gwasallaethu anghenion y tair sir ac fel y mae goreu y modd, y mae yn ddigon, ac yn fwy I na digon, i atfceb yr eisisu. Pa gyhyd o arnser y bu carchar Hwlffordd yn agored, nid pes genyf fodd i wybod ar y foment ond mi wn i garchar Aberteifi fod yn agored am 216 o flynyddoe id. Sefydlwyd y carchar cyntaf yu y dref—yr lien Siå!, fel ei gelwid-Yll 1662 ac agorwyd y car- I char newydd, neu y carchar d.weddaf, yn 1797. Gwerfch y contract oedd 2,660^. ond y mae yn ymddangos ddarfod talu swm da o extras. Rhyw ddwy flynedd cyn cau yr hen garchar yr oedd Dr. David Davies wedi cael ei bennodi yn swyddog meddygol iddo, a'r cyntaf o'r fath a bennodwyd erioed, am gyflog o 10p. y fiwyddyn. Ond dvua, nid yw caicharau Hwlffordd ac Abarfceifi erbyn hyn amgeu pethau yn perthyu i Gymru Fa ac yn ol pob argoelion, fe baid caicharau Aberhonddu a Chaerfyrddin a bod yn bethau yn psrthyn i Gymru Fydd-cauir y ddau yn faan gwneir i garchar Abertawe wasanaethu yn eu lie. Nid yw cyfartaledd y carcharorion yn N ghaerfyrddiu wedi bod, yn y blynyddoedd diweddaf, er ei fod yn gwasau- aethu y tair sir, yn fwy nag 20 ac y mae y swyddogion ynddo, a chyunneryd yr oil i'r cyfrif, yn 14-chwaneg nag un swyddog ar gyfer pub dau garcharor. Bvvriedir, trwy leihau y carcharau,"iaihau llawer o'r draul ar y wlad, ac y mas hyny yn befch aymunol iawn. Marwolaeth y Parch. Henry Jones, Pfald-y- brenin.—Wythuos i heddyw (dydd Sadwru), bu farw y Parch. Henry Jones; Ffald-y-brenin, ar ol bod yn llesg a chystuddiol am dymmor maith. Ordeiniwyd ef yn 1859, a bu yn wein- dog i'r eglwysi Annibynol yn Ffald-y-brenin ac Esgairdawe, ar derfyn gogleddot sir Gaer- fviddin, am ddeugain mlynedd, Rhaid ei fod yn ddyn da ac yn weiuidog ifyddlawn, gan iddo dreulio cynnifer o flynyddoadd yn weinidog i'r uu eglwysi. Yr oedd, o herwydd ei lesgedd a plJall ei iechyd, wedi rhoddi i fyny y weinidog- aeth er's tua deunaw mis cyn ei farwolaeth. Yr oeddwn yu ei adnabod er's mwy na pbymtheg mlynedd ar hugain, er na wrandewais mo bono erioed yn pt-egethu ac y mae yn fliu genyf fod yn analluog heddyw i roddi dim o fanvlion ei banes. Nid peth hawdd yw dyfod i wybod I pobpeth am bawb hyd yu ood o fewn terfynau Deheuair Cymru. Marwolaeth Mr. J. Bagnall Evans.—Ar dde- c liven yr wythnos derbyniwyd y uevrydd fod Mr. John Bagnall Evans, Nant-yr-eglwys, Llau- beuily. wedi marw y dydd Sadwrn blaenorol yn Hyeres, Deheubarth Ffraingc, lie yr aethai efe iddo tua thri mis yn ol mewn gobaith cael ad- feriad iechyd. Nid oedd un boueddwr yn ngoniewiubarik sir Gaerfyrddin yn fwy ei batch gan bawb na Mr. Bagnall Evans, Nant-yr- eghvys, canys yr cedd yn hyfrydwch ganddo i wasgar caredigrwydd, a chynnorthwyo pob dyn a fyddai mewn augen. Yr oedd yn ynad heddwch yusir Benfro a sir Gaerfyrddin, ac yn gadeirydd y faingc ynadol yn Llaubeudy. Yr oedd yn 64ain mlwydd oed pan fu farw. Gladdedigaeth y Parch. Rees Morgan, St. Chars,—Crybwyllais yr wythuos ddiweddaf am farwolaeth y Parch. R. Morgan, St. Clear,i claddwyd ei weddillion dydd Gwenei", wythuos i'r diweddaf, yn mynwent Bethlehem. Yr oedd nifer liiosog iawn o bobl ynghyd yn yr angladd, Gweinyddwyd yn y ty gan y Parch. W. G. Williams, Capel Mair ac yn y capil ac wrth y -c' bedd gan y Parchn. Cadfwlch Davies, Cadvun James, a W. C. Jenkins, Cydweli, Marwolmth Mrs. Thomas, Givynfe,—Dydd Sui ba farw Mrs. Thomas, gweddw y diweddar Barch. W. Thomas, Gwynfe, yn 60ain mlwydd oed. Claddwyd hi yn yr un bed a'i phriod, dydd lau. Merch ydoedd i'r divveddar Mr. Thomas Davies, Berilan Dywyll, Llangathen a gwraig ragorol ar bub cyfrif. Damioain angeuol ar y ffordd haiarn- YlI ngorsaf Maenclochog, ar tfordd haiarn y Great Western, digwyddodd damwain alaethus nos Fercher. Tra yr oedd Mr. James Evans, Mountain, yn arncanu croesi i'r llinell i waered, tarawyd ef i lawr gan agerbeiriant cerbydies ar y llineil i fyny oedd yn dyfod i mewn i'r orsaf ar y pryd aoth olwyniou y peiriant dros y corph, gan ei ddryllio yn arswydus. Fe ddy- wedir ddarfod i frawd y trangeedg, rhyw bum m'yuedd yn ol, gael ei ladd agos yn yr un modd. N:d yw yr arnser yn mhell pan orfodir cael pont i groesi yn mhob gorsaf fIúrcld haiarn, ac y gwaherddir i deithwyr gardded ar draws y cledrau. J)ysgu Cynvracg yn Tsgolion Caerdydd.—Y mae Bwrdd Ysgol Caerdydd wedi penderfynu myuu llais y rhisui unwaith etto pa un a fynant ai ui fynant ddysgu Cymraeg i'w plant yn Ysgol ion y Bwrdd, Argraphir tua 5,000 o bapyrau i'w uanfon i'r teuluoedd a'r cwestiwn av y papur fydd—A ydych yu ewyllysio dysgu Cymraeg i'ch pleutyn chwi Ni fydd gan y xhieni ond atteb yu gaiarnhaol neu yn uacaol, yn 01 fel y byddo eu teimlad. Ni ddisgwylir gallu cwblhau y gwaith hyd tua diwedd y mis hwn. Bath fydd y canlyniad, y mae yn rhy anhawdd rhagwybod. Acldysg Gvefycldol yn ysgol ion Cvrra Rhondda. -Yn nghyfarfod Bwrdd Ysgol Cwm Rhondda, dydd LIuH, mabwysiadwyd cynnygiad y Parch. W. Morris, cadeirydd y bwrdd, fod gwers foesol itr ufudd-dod i rieni, dirwest, dyfalbarh;td, a chynnildab i'w rhoddi i'r plant yn y gwahanol ysgolion unwaith bob wythuos. Bsrnir nad yw y gwersi presennol mewn moesoldab a chrefydd yn ddigon effeithi01, o herwydd fod cynnifer o'r dysgyblion i>»uaiiigc nad ydynt yn cael ond y nesaf peth i ddim byfforddiant crefyddol ar yr aolvvydydd- gartref. Da y gwnelai llawer o Fyrddau Ysgol eraill symmud yn yr un cyfeir- iad, o blegid y mae miloedd o deuluoedd yn y parthau gweithfii >1 o Ddeheudir Cymru nad yw crefydd na moesoldab yn cael dim sylw ynddynt. Rhydcl y rhieni eu bryd yn mron yn gyfangwbl ar gael digon o gwrw. I/elynt y gwasanaeth crefyddol yn Nhlotty Abertawe.—Yn nghyfarfod Bwrdd Gwarcheid- I •waid Abertawe, dydd lau, lie yr oedd Dr. j Gomer Lewis yn y gadair, y Parch. J, Alban Davies, yn unol & rhybudd blaenorol a roddwyd ganddo, a gynnygiodd fod caplan yn cael ei bennodi i wasanaethu i anghenion ysbrydol y rhai sydd yn y tlotty. Dywedai fod anghenion ysbrydol y tlodion yn y ty yn cael ou hesgsuluso yu arswydus; ac"yr oedd hyny, meddai, yn gwneutbur y pennodiad a gynnygid ganddo yn angenrheidiol. Y cadeirydd a ddywedai ei fod mewn cydymdeimlad a Mr. Davies, ac yn ciedu y dylai clerigwyr a gweinidogion y dref wneu- tbur chwaneg yn y dyfodol nag o.)ddynt wedi ei wneuthur yn y gorphenol. Mr. Solomon a ofidiai fod dadl grefyddol yn cael ei chodi ar fin terfyn tymmor swyddogaeth y gwarchsidwaid presennol canys os pennodid caplan, rhaid fyddai iddo fod yn glerigwr; ac nid oedd tebygolrwydd y boddlonai yr Acghydffurfwyr i'r pennodiad. Dangosai y liyfr ddarfod cynnal gwasanaeth yn y ty yn ystod y fiwyddyn ddi- weddaf fel y canlyn Gan leygwyr Eglwysig, 13 o weithiau gan y clerigwyr, 3 o weithiau gan = liSygwyr Ymneillduol, 22 o weithiau gan weinidogiou Ymneillduol, 5 o weithiau—yr oil yn 43. Awgrymai y gellid cael gwelliant trwy alw sylw Cynjthor yr Egiwysi Ilhyddion at y mater. Mr. Hill a olygai y byddai pennodi caplan yn holiol groes i'r farn gyhoeddus. Mr. W. Williams, Wern, a awgrymai fod i'r ysgrifeu- ydd ddanfon at yr amrywiol weinidogiou yn y dref i ddymuno am eu cydweithrediad mewn gofalu am anghenion y tlodion yn y ty, a gofyn ganddynt ffurllo cylch. Mr. Llewelyn Davies a ddywedai y byddai yn sarhad ar weinidogion a uhlerigwyr i awgrymu y gornmeddeut roddi eu gwasanaeth heb gael eu talu am hyny. Syr John Llewelyn a ddywedodd y byddai gan fwyafrif Ymneilldiiwyr Abertawe wrthwynebiad cryf i ddefnyddio dim o'r trethi i dalu am was- anaeth clsrigwr o Eglwys Loegr a thybiai y byddai gan y gweinidogion Ymneillduol wrth- wynebiad i dderbyn tal am wasanaethu yu y tlotty. Ond yr oedd yn beth o bwys fod eneid- iau y tlodion yn cael gofalu am danynt yn gystal a'u cyrph. Ar y cyfan, yr oedd clerig- wyr a gweinidogion Abertawe wedi gwasau- aethu yn weddol o ffyddlawn am lawer o flyn- yddoedd o ba herwydd yr oedd yn appelio at Mr. Davies i dynu ei gynnygiad yn ol. Yntau a wnaeth hyny, gan egluro mai gwneuthur daioni oedd yn amcan ganddo ei ddwyn ger brou, a'i fod yu credu ddarfod gwneuthur lies yn yr ymdriniaeth. Bellach, y cwestiwn yw, Beth sydd i ddyfod o'r achos yn y dyfodol ? Gan na wasanaethwyd ond wyth o weithiau gan boll weinidogiou a chlerigwyr y dref cydrhyng- ddynt trwy gydol y fiwyddyn ddiweddaf, ychydig o sail sydd i obeithio y cynnyrcha awgrymiadau aelodau y bwrdd lawer o gyf- newidiad ynddynt hwy. Pe byddai tâl o ddim mwy na 2s. 6c. y tro am wasanaethu yn y tlotty, nid yw yn fwy nag a ellir gredu y byddai y bylchau i leygwyr i wasanaethu yn lied brin. Pa fodd bynag, gan fod gwrthwynebiad i dalu caplan, a hwnw, hefyd, yn wrthwynebiad cyfiawn, fe ddylai yr eglwysi rhyddion a chaethion weled fod y tlodion yn y tlotty yn cael pregethu yr efengyl iddynt. Difaterwch beïus yw yr holl achos or diffyg. Euteddjod Whitlancl.—Yn Ysgoldy y Bwrdd, yn Whitland, dydd lau, cynnaliwyd eisteddfod fechan lwyddiannus iawn, dan nawdd eglwys y Bedyddwyr yn nghapel Nazareth. Y ilywydd oedd y Parch. S. Jones, Ffynnon, a'r arweinydd oedd Mr. W. Scourfield, Whitland. Bairniad- wyd y gerddoriaeth gan y Parch. G. Bowen, Cdgerran, a'r llenyddiaeth a'r farddoniaeth gan Mr. B. T. Davies, Waengron. Cor Whitland fu yn llwyddiannus yn y brif gystadleuaetb. Ar y darn i leisiau gwrywaidd, dyfarnwyd cor Whitland a chor St. Clears yn gyfartal. Y mae genyf adgof malus am lawer eisteddfod yn Wbitland ac y mae yn dda genyf ddeall nad yw yr ysbryd ua'r doniau eisteddfodol yno yn prinhau dim. Anrhegti yr Henadur W. H. Morgan aH deulu. ,-Yn Neuadd Ddirwestol Penartb, nos lau, yr oedd nifer liiosog o Ryddfrydwyr Deheubarth M n-ganwg wedi ymgynnull ynghyd i anrhegu yr Heuadur W. II. Morgan a'i deulu, yn gydna- byddiaeth o'r ymdrech glodwiw a wnaed ganddo yn yr etholiad diweddaf i ennill y Eêld oddi ar yr aelod presennol. Y brif anrheg i'r gwr a'r wraig oedd epergne hardd wedi ei gosod i sefyll ar droed, a'r ysgrifen ganlynol arni Cyflwyn- wy 1 i'r Henadur Walter H. a Mrs. Morgau, gau Gymdeithas Ryddfrynig Deheubarth Morgauwg, yn gydnabyddiaeth o'u gwasanaeth yn etholiad cyflredinol 1900.' Yr oedd gweddill yr anrheg- ion yn gynnwysedig mewn shaving set arian i'r Henadur, manicure set arian i Mrs. Morgan, a gwahanol fachau arian i bob un o'r ddwy Miss Morgan. Diolchodd Mr. Morgan yn gynnes am yr anrhegion. Dywedodd na bu yr ymdrecb ddi- weddar yn un ofer, er iddi fod yn afiwyddiannns am y tro i ennill y sedd y waith nesaf y delo cyfleusdra bydd y Rhyddfrydwyr yn debyg o gyrhaedd eu hamcau. Y sefyll allan yn Ngldfei/dd Clydach Vale.— Y mae pethau yn argoeli dyfod i'r gwaethaf yn nglofeydd Clydach Vale, lie mae tua 3,000 o'r glowyr wedi attalg weithio oddi ar dydd Mawrth, wythuos i'r diweddaf, o herwydd, fel y dywed- ant hwy, nad oes digon o goed yn cael eu rhoddi iddynt yn mhob man i sicrhau diogelwch. Nos Wener cynnaliwyd cyfarfod mawr yn Neuadd Tonypaudy, lie y mabwysiadwyd penderfyniad i ddwyn allan yr offer, a phenuodwyd dirprwy- aeth i fyned at y llywodraethwr i ofyn caniatad i'r gweithwyr gael disgyn i'r pyllau i'r amcan hwnw a bod gweithio i beidio mor Ilwyr ag y byddo dichonadwy o'r diwrnod hwnw, ac na byddo i unrbyw gynnygiad arall i gael ei dder- byn. Y mae cais wedi cael ei wneuthur at y cyfarwyddwyr am dderbyn o honynt ddirprwy- aeth oddi wrth y gweithwyr eithr nid oes afcteb wedi ei gael oddi wrthynt amgen na'u bod hwy wedi rhoddi awdurdod llawn i Mr. Llewel- yn, y goruchwyliwr, i wneuthur fel y barno efe ddoetbaf. Gan i'r anfoddogion sefyll allan heb roddi rhybudd priodol, y mae y cyfarwyddwyr yn gommedd gwneuthur dim a hwy heb iddynt ddychwelyd at eu gwaith. Fe welir oddi wrth hyn fod rhywbeth j'w. ddywedyd ar bob tu a dïau mai y peth goreu fyddai ceisio cael gafael ar ben llwybr rheolaidd i ddwyn y cweryl i der- fyn iad.
1 MARWOLAETH IY PARCH. D.…
News
Cite
Share
MARWOLAETH I Y PARCH. D. M JENKINS, GYNT 0 LIVERPOOL. DRWG genym orfod cofnodi marwolaeth y Parch. D. M. Jenkins, gynt gweinidog yr eglwys Annibynol Gymreig yn Park Road, Liverpool, yr hyn a gymmerodd le boreu Sabbath diweddaf. Yr oedd Mr. Jenkins, er's amser fisoedd, bellach, wedi symmud o Liverpool, ac yr oedd yu gwneyd ei gartref gyda'i fab-yn nghyfraith a'i fercb, Mr. a Mrs, E. M. Davies, yn Diuorwic Street, Caernarfon. Yr oedd ei iechyd yn mhell o fod yn gryf er's blynyddoedd a ph an aeth Mrs. Davies i'w ystafell foreu Sabbath, gwelodd ei fod wedi marw yn ystod y nos. Yr oedd yn 63ain mlwydd oed. 1311 Mr. Jenkins yu weinidog yn y Drefnewydd, Penmaenmawr, Treforris (Saosnig), a Park Road, Liverpool— a bu yn gweinidogaetbn yn y He diweddaf am dair blynedd ar hngain. Cofnodir yn Manes yr Eglvjysi Annibynol iddo ddechreu ar ei weinidogaeth yn Park Road, Liverpool, fel olynydd i'r diweddar Barch. Noah Stephens, ar yr ail Sabbath o Hydref, 1876, ac i gyfarfod ei sefydliad gael ei gynnal y nos Fawrth dilynol, o dan lywyddiaeth y diweddar Barch. Dr. John Thomas ac yn mysg y rhai a gym- merasant ran yn y cyfarfod hwnw yr oedd y Parchn. W. Roberts, Great Mersey Street H. Jones, Birkenhead y Gohebydd (yr hwn oedd yn frawd-yn-nghyfraith i Mr. Jenkins), Dr. y Owen Thomas, ac eraill—ac y mae yr oil o'r personau uchod wedi ei ragflaenu. Bu yn gweinidogaethu gyda chymrneradwyaeth mawr yn y gwahanol leoedd a enwyd a bydd ei enw yn berarogl yn raysg aelodau a gwrandawyr yr eglwysi am lawer o flynyddoedd. Etholwyd ef i gadair Undeb yr Aunibynwyr Cymreig yn y fiwyddyn 1876 a thraddododd anerchiad rymus yn nghyfarfodydd yr U ndebagynnelid y flwyddyu hono yn Mhen-y-bont ar Ogwy, ar Y Pregethwr yn Ngoleuni Amgylchiadau Newyddion ein Csnedl.' Gadawodd bedwar o blant ei feibion oedd- ynt, y Parch. S. R. Jenkins, Merthyr Tydfil y Parch. W. G. Jenkins, Pout-y-pridd a Mr. John Jenkins, Pont-y-pridd.
GWALLQOFDY GOGLEDD GYMRU.
News
Cite
Share
GWALLQOFDY GOGLEDD GYMRU. CYFARFOD O'R PWYLLGOR YMWELIADOL. CYNNALIWYD cyfarfod ehwarterol o Bwyllgor Gwallgofdy Gogledd Cymru yn Llandudno pryd nawn dydd LIun. Llywyddid gin Mr. P. P. Pennant. Yr oedd yn bresenno!, hefyd :-Dr. Roger Hughes, Mr. P. E. Story, Mr. Harry Clegg, Dr. R. A. Pritchard, Conwy Mr. Morton Prit- chard, O&ergybi Mr, D~ Reea, Capel Mawr, M6a; Mr. R. E. Hughes, Dinbych Dr. Lloyd, Dinbych Mr. J. Jones Morris, Porthmadog Mr. A. O. Evans, Dinbych Dr. Griffith, Pwllheli Dr. Owen, M6a Mr. W. Parry, Dinbych, ynghyd a Mr. Barker, clarc, a Dr. Cox, yr arolygydd meddygol. Y ca.deirydd a sylwodd, cyn dechreu ar fusneg, heb iddo gyonyg unrhyw benderfyniad ffusfiol, ei fod yu teimlo yn sicr y byddai yn dadgan teimlad pawb oadd yn bresenaol wrth ddadgan eu gofid o herwydd sefyllfa anffafriol ieehycl y Fieahiaea, yr hon, yr oedd efe yn sicr eu bod oil yn gobeithio y cawsai ei hadfer i'w nesth a'i hiechyd. Hysbysid mai cost cadwraeth pob person gvvall- gof oedd yn y sefydliad, ar gyfartaledd, bob wythnos, ydoedd 9s. c. Gilwodd y cadeirydd sylw at adroddiadau y ddau gyfarfod olaf o Gynghor Sirol sir Gaernarfon mewn perthynas i am^ylaliiad&u y Gwallgofdy. Dymunai ef gyfeirio yn fwyaf uniongyrchol at adroddiad y cyfarfod am Gorphenaf diweddaf, yr hwn, y mae'n sier, oedd heb roddi darlun ffafriol o'r Gwallgofdy. Efa oedd y person olaf yn y byd i ammhou hawl y cynghor sirol i feirniadu y gweithredia.dau a gymmerodd le yn y Gwallgofdy. Gallai yn mron ddyweyd ei bod yn ddyledswydd ar y cynghor i wneyd hyny. Ar yr un pryd, yr oedd yn meddwl y dylid dangos barn a doethineb wrth wneyd hyn ac yr oedd efe yn mentro meddwl fod yr amser a gymmerwyd i wneyd hyn yn un anffodus iawn o blegid, fel yr oodd yn digwydd, yr oedd brawdlys Liverpool ar ddyfod yn mlaen, yn mha. un yr oedd cynghaws y di- waddar archadeiladydd yn eu herbyn hwy i gael ei ddwyn ger bron a byddai i feddwl y rheithwyr ag a fuasai yn gwrandaw yr achos hwnw yn sier o gael ei lenwi â. meddylddrychau o afreoleidd-dra o'r pwyllgor hwnw. Yr oedd efe yn meddwl y dylai rhai o'r mynegiadau hyn gael eu hegluro. Y cyhuddiad cyntaf ydoedd, fod y Gwallgofdy yn orlawn. Nid oedd un ammbeuaeth nad oedd y cynghorwyr sirol yn dyfynu o adroddiadau y Dirprwywyr ar Wallgofrwydd, yr hwn a gyhoedd- wyd ychydig dios flwyddyn yn ol. Yna aeth y cadeirydd yn mlaen i gyfeirio at yr hyn oedd y pwyllgor wadi ei woeyd er cyfarfod &'r gorlenwad, trwy sefydlu cangea yn Glanywern. Pwngc arall y aiaradwyd am dano ydoedd, y ciniaw. Yr oedd yna bwdin siwet, yr hwn a ddywedai v Dirprwy. wyr ar Wallgofrwydd oedd heb fod yn boblogaidd. Er y dyddiad hwnw, ac mewn ca.nlyniad i sylw y dirprwywyr, yr oedd yr ymborth wedi cael ei ail drefnu, am gosfc o 200p. yn y flwyddyn i'r treth- dalwyr; ac yr oedd hyny wedi cael ei wneyd lawer cyn i'r cynghor sirol gymmeryd gweithred- iad. Wedi cyfeirio ac rai cyhuddiadau eraill, dy- wedodd y cadeirydd ei fod wedi cael ei awgrymu yn Nghynghor Sirol sir Gaernarfoa fod yr aelodau o Ddinbych a'r gymmydogaeth yn rheoli busnes y seiydliad a bud yr aelodau o'r tu allan yn y lleiafrif bob amter. Fel mater o fFaith, yr oedd pobl Dinbych yn llawer mwy ymrauedig yn eu mysg eu hunain nag oedd y bobl o'r tu allan yn erbyn y rbai o'r tu mewn (chwerthin). Yr oedd llawer o'r hyn a ddywedwyd yn Nghynghor Sirol sir Gaernarfon wedi cael ei ddyweyd o dan gam- ddyfaliad. Yr oedd efe yn berffaith sicr mai y ffordd oreu i fyned yn mlaen yn foddhaol fyddai gweithio gyda'u gilydd, ac nid ymladd &'u gilydd (cymmeradwyaeth mawr). Mr. Story a'r Fferm. Dywedodd Dr. Lloyd y byddai yn dda ganddo gael galw sylw at fater a godai o dan rhif 14, ar y rhaglen, mewn perthynas i ddyledswyddau Pwyllgor y Fferm. 0.1 nad oedd egltirhad i fod, yr oedd pethau yn edrych yn dra afreolaidd. Yn y oyfrifon am v fiwyddyn, ymddangosai enw Mr. John Story, Coppy, fel un wedi cyflenwi y sefydl- iad gyda defaid, gwartheg, a maip. Yr oedd ef yn meddwl fod hyn yn gylfredin yn cael edrych arno fel peth tireolaidd, am fod Mr, Pryce Edward Story yn aelod o Bwyllgor y Gwallgofdy ac, mewn gwirionedd, yr unig aelod gweithredoi ar Bwyllgor y Fferm. Mr. P. E. Story Esgusodwch fi. Nid myfi ydyw yr unig aelod gweithredoi ar Bwyllgor y Fferm.' Dr. Lloyd:—'Nid oes ond dau aelod, yn bre- sennol, ar y pwyllgor.' Mr. Story :—' Y mae yna dri o aelodau yn awr ar y pwyllgor. Yr ydych yn myned ar gyfeiliorn, syr,' Dr. Lloyd .—' Yr ydych chwi, pa fodd bynag, yn aelod o Bwyllgor y Fferm ac y mae yn ffaith addefedig mai chwi ydyw tenant y Coppy.' Mr. Story :—' Y mae peth fel hyn yn ddychryn- 11yd o afreolaidd. Beth, dymunwn ofyn, sydd gan denantiaeth y Coppy i'w wneyd a'r pwyllgor hwn ?' Y cadeirydd :—' Y mae hwn yn fater, mi dybiaf, o ba. un y dylasid rhoddi rhybudd.' Dr. Lloyd:—'Ond, Mr. Cadeirydd, yr ydwyt yn dyfod ag yn ef mlaen o dan y penawd cyfrifon ar y rhaglen.' Mr. Stoiy: Yr ydwyf yn gwrthdystio yn erbyn hyn. Nid ydyw hyn ond cydfradwriaeth etholiadol fudr.' Mr. R. E. Hughes (Dinbych) Fel un o aelodau pwyllgor y fferm, tybiaf ydylid rhoddi rhybudd o'r mater hwn.' Dr. Lloyd: —'Y mae yn ffaith adnabyddus nad ydyw Mr. John Story yn byw yn fferm y Coppy; y mae yn byw mewn rhan hollol wa- hanol o'r dref yn Henllan Place. Mr. Pryce E. Story ydyw tenant y fferm. Ei enw ef sydd ar y troliau amaethyddol, a'i enw ef a ym- ddengys fel ennillwr gwobrwyon gyda gwartheg yn Smithfielrf Dinbych. Yr wyf o'r farn mai fy nyledswydd ydyw dwyn y mater hwn yn mlaen. Dygwyd ef i'n sylw, a gwelais yn nghyfrifon y fferm y manylion catilynol: Ionawr 20fed 1900, buwch, 1211.; Mawrth 14eg, tarw, S0p.; Mai 2il heifer, 20p.; Mehefin 2il, chwech o ddefaid, 18p.; Awst laf, dwy fuwch, 33f' Hydref 13eg, deg mammog, 21p.; Tach- wedd 29ain, heifer, 18p. 15s.; Ionawr 16eg, 1901, ugain c ddefaid, 28p.; 20 tynell, 8 cant. a. 3 chwarter o faip, 15p.- cyfanswm o 195p. 15g. Y mae yr oil o'r pethau hyn wedi dyfod o fferm y Coppy, ac fe ddaeth y pethau diweddaf hyn yr wythnos ddiweddaf, Yr ydwyf vn syml yn gofyn am cglurhad.' Mr. Jones Morris (Caernarfon) Yr yd- wyf yn cymmeryd yn ganiataol fod hyn yn perthyn i Mr. Story, acnis gall fod ammbeu- aeth, debygwn i, fod y ffeithiitu fel yr adroddir hwy gan Dr. Lloyd. Felly, nid ydyw ond teg i Mr. Story, ac aelodau eraill pwyllgor y y 1-1 fferm, gael cyfle i roddi attebiadi'r hyn a ym- ddengys ar y wyneb fel masnachu gyda'r pwyllgor, yr hyn. ni a wyddom. sydd ang- hyfreithlawn. Nis gallwn, o bossibl, fyned i mewn i hyn heddyw, ond y mae yn fater ddylai ddyfod ger bron yn y cyfarfod nesaf.' Y cadeirydd —'Nid ydyw yn bossibl dadleu a phenderfynu y cwestiwn heddyw gan nad oes rhybudd wedi cael ei roddi. Nid oes gan Mr. Story gyfleusdra i roddi eglurhad.' Mr. Story :—' Buaswn yn barodi roddi eglur- had pe buasai y mater hwn wedi cael ei godi yn y modd priodol. ac i amcan priodol. Y mae wedi cael ei godi i'r dyben i'r gohebwyr gym- meryd sylw o hono, o fiaen etholiad y Cynghor Sir; ac v mae Dr. Lloyd yn diwyno eiddwylaw er mwyn cael cri yn ethoiiad y Cynghor Sir.' Mr. Elwy Williams (Itliyl): -1 Y mae yn y cyfrifon fod arian wedi ei talu i Mr. John Story. Y cwestiwn cyntaf ydyw, pa un a ydyw yr arian yn myned i Mr. Story, sydd yn aelod o'r pwyllgor—a ydyw ef yn masnachu gyda ni ac ar yr un pryd yn aelod o'r pwyll- gor? Yr ail gwe tlwn ydyw, a oes rhywbeth yn rlnvystr iddo wneyd hyn. Nid ydyw of, fel fy hunan ac eraill, yn cynnrychioli y sir. Tan- ysgrifiwr ydyw; ac nis gwn a ydyw o dan yr ungyfraith neu beidio ond gallaf ei gymmer- yd fel ffaith ei fod ef neu ei frawd wedi mas- nachu gyda ni i'r savih o 195p.' Dr. Lloyd:—c Yr hyn yr ydwyf fi yn ei ddyweyd ydyw fod y cyfrif yn enw J. Story, a'i fod cf yn byw mewn rhan arall o'r dref, 'ac nid yn fferm y Coppy.' Mr. Elwy Williams :—'Yr hen stori ydyw o ddyn yn masnachu yn enw ei fraAvd.' Mr. R. E. HughesBuasai yn dda genyf os gwna y cadeirydd ofyn i'r gohebwyr beidio cymmeryd hyn i Mr. A. 0. Evans:—'Ac yr ydAvyf finnau yn gwrthwynebu hyny.' Mr. Story Byddai i hji-ny dori y gyd- fradAvriaeth'i fyny.' Mr. R. E. Hughes.—-Y mae wedi cael ei godi i fyny ar adeg anhapus, ond nid wyf yn meddwl y dylid priodoli hyny i gri etholiadol. A ydyw yn deg a'r trethdahvyr i roddi hyn i laAvr.' Mr. Story '—' Esboniaf hyny ar unAvaith.' Mr. W. ParryYr ydwyf yn meddAvl fod hyn yn fater ag y dylem gael rhyw rybudd o hono.' Mr. Story Os ydych yn gofyn am ry- budd, paham y caniateir i'r dynion hyn ddyfod d'r mater yn mlaen' Mr. A. 0. Evans:—'Aelodau o Ddinbych, Mr. Story. Peidiwch a chyfeirio ataf fi' Mr. Story Chwi sydd wrth ei wraidd '—— Mr. A. O. Evans:—'Dylechgael eich attal i wneyd ensyniadau. Bydd genyf rywbetii i'w ddyweyd wrthych yn fuan.' Mr. Elwy Williams Y mae y pwngc ar y rilaglen fel iiiatei- o gyfi-if.' Dr. Lloyd • Yr ydwyf ynmaentumio fody mater Iiavu ar y rhaglen syr.' Mr. Story 4 Bydd i mi wrthod dyweyd dim o gwbl ar y mater. Caiff y boneddigion hyn gymmeryd eu cwrs eu hunain, a chael y fan- tais o hyny. Ni ddyAvectaf ddim.' Mr. A. O. Evans:—'Yr ydwyf yn meddwl fod hwn yn fater priodol i ddyfod ger bron. Nid oeddAvn yn gwybod, hyd ddydd Sadwrn, fod Mr. Story yn masnachu gyda phwyllgor y Gwallgofdt. Yr ydwyf fiyn meddwl yn ber- sonol, ei fod yn bethgAvaradwyddusiddo wneyd hyny, beth bynag fydd y pwyilgoryn ei feddwl, a gallaf ddyweyd fod un fuwch a werthwyd gan Mr. Story am 12p., Aved'imarAvynfuan Aved'yn.' Mr. Story —4 A oes gronyn o Avirionedd yn hyn?' Mr. A. 0. Evans :—'A fu yfuwchfanv, dyna y cwestiwn. Y mae y CAvestiAvn o farAvolaeth y fuwch yn cael ei wadn, ac yr ydAvyf yn gofyn ai byw ai marw ydyAV?' Mr. Jones Morris Buaswn yn gofyn i'r wasg beidio cymmeyd sylw o gwbl o hyn, oni bae am sylw y cadeirydd, ar y modd y mae gwaith y Gwallgofcl V yn cael ei gario yn mlaen. Darfu i mi, yn Nghynghor Sirol Caernarfon, wneyd rhyw sylwadau ar y cwestiwn. Yn aAvr, os ydyw yr hyn a glywsom heddyw yn ffaith, y mae yn myned i brofi fod yna beth sail am yr hyn a daywedAvyd ynghylch y modd y cerir yn mlaen waith y GAvallgofdy. Buasai yn ddrwg genyf wneyd y sylwadau hyny ond yn gydwybodol yr ydwyf o'r farn nad ydyw materion yn Ninbych yn cael eu cario alian yn deg.' Mr. Story :—' Y maent yn fwy teg nag yr ydych eliAvi yn meddAvl.' 0, Mr. Jones Morris :—' Nis gwn hyuy.' Mr. Story:—'Yr ydych yn gwneyd maeth ar y pwngc hwn, syr.' Mr. Jones Morris —' GAVII fy mod a buas- wn yn eilio syhvadau Mr. Hughes oni bae am syhvadau y cadeirydd ynghylch y modd y mae pethau yn cael eu cario yn mlaen.' Mr. Story ;i fi yn AvrtiiAvynebol \'id iddynt gael eu cylioeddi. Mr. A. O. Ev<j;ns:—' Yr ydwyf yn nil ofyn y cwestiwn i'r ysgrifenydd—-A ydyw y fn weh yn fyw nen yn farw ?' Ni rocidodd y clerc un attebiad. Mr. J. T. Roberts a, ddywedodd fod y cwest- iwn hwn Avedi codi yn deg oddi ar y rhaglen. Yr oedd efe wedi dyfod yno gyda'r disgwyliad o gnel golygfa,' ynghylch Cynghor Sirol Caer- narfon a rheoleiddiad y GAvallgofdy. Dyna pa ham y daeth ef ac eraill yno (llais, O !)' Yn wir, felly yr oedd; ond yn lie hyny, yr oedd y dcladl ynghylch yr hyn a gymmerodd le yn Ninbych. Mr. A, O. Evans :—' Y mae yn profi ein bod yn aAvyddus i wasanaethu or Ilesbaddiannan y eyhoecld Mr. Story Eicli burldiann HI eich hunain I Mr. A. O. Evans Buddiannau y cyhoedd, Mr. Story.' Dr. L oyd Btiasa-i yn dda genyf gael: gwybod ynghylch y maip. (Wrth y clerc) Gan DAvy y darfu i chwi eu gofyn ?' j Y clerc :—' Gan Mr. Story.' s Mr. J, T. Roberts:—'Er imvyn moesoldefe. cyhoeddus, os oes yna egkrrh'ld i'Av roddi, yr ydwyf yn gobeithio y bydd i Mr. Story ei roddi heddyw. Yr ydwyf wedi dyfod yma o bwrpas i amddiffyn Cynghor Sirol Caernarfon, gan fy mod yn meddwl ei fod i gael ymosod arno yn annheg.' Mr. Story Mewn attebiad i sylwadau Mr. J, T. Roberts Y cadeirydd Y mae psnderfyniad wedi cael j' ei gynnyg.' Mr. Story:—* Mewn attebiad i Mr. Roberts gallaf ddyweyd, po cawsai hyn ei ddwyn yn mlaen er mantais y sefydliad, a bod rhybudd priodol wedi ei roddi, myfi a fuasai y cyntaf i roddi un, rhyw eglurhad a allaswn. Ond gan fy mod yn gwybod beth oedd amcan y rhai a'i dygodd yn ndaen, a'r rhai oedd o'r tu ol i'r olygfa, wrth ei ddwyn ger bron, yr wyf yn gwrthod.' Mr. A. 0. Evans O dowch. Y mae ar y rhaglen Mr. Sfcorv :—4 Yr wyf yn gwrthod ei ddwyn yn mlaen i foddhau y bobt hyn yma heddyw.' Dr. Lloyd Y mae ar y rhaglen ac y mae genyf hawl i'w ddwyn yn mlaen.' Mr. A. O. Evans:—4 A oes genych unrhyw eglurhâd i'w roddi ? Rhoddwoh ef, os medrweh.' Y cadeirydd:—' Yr wyf yn meddwl fod Dr. Lloyd mewn trefn wrth ddwyn y mater yn mlaen (clywch, clywch).' Mr. A 0. Evaos :—' Ac y mae Mr, Story wedi cael rhybudd o'r mater.' Mr. Story:—'Naddo.' Dr. Lloyd' Do. Rhoddnis rybudd iddo wythnos yn ol fy mod am ei ddwyn yn mlaen.' Mr. Story :—' Nis gallaf gymmeryd unrhyw sylw osylwadau ar ddamwain a w!Ja Dr. Lloyd eu lluchio ataf fi yu heolydd Dinbych.' Dr. Lloyd: Heriodd ti i'w ddwyn yn mlaen a dywedodd, os na byddai i mi ei ddwyn yn mlaen y gwnai efe hyny ei hun.' Mr. J. T. Roberts:—' Yr wyf yn mentro gwneyd appel at Mr. Story i wneyd eglurhad, os oes ganddo unrhyw eglurhild i'w wneyd. Hwn yw fy nghyfarfod chwarterol olaf; ac y mae yn bossibl na. chaf gyfleusdra i fod yn breaennoi etto. Feliy, yr wyf yn gwneyd appel at Mr. Story i wneyd eglurh&d.' Mr. Story Nid wyf mewn sefyllfa i'w wneyd heddyw.' Mr. J. T. Roberts:—'Perhoddai Mr. Story eglurhM y II fyddai y parson cyntaf i gynnyg penderfyniad i ryddhau Mr. Story oddi wrth gyfrifoldeb yn y mater.' Mr. Story:—' Yr wyf yn dra diolchgar i Mr. Roberts; ond nid oes araat eisieu penderfyniad o'r fath.' « Mr. A. O. Evans :—' Byddai yn ddymunol iawn cael yr eglurhad hwn heddyw, gan y byddai y mwyaf tebyg o fod yr un cywir, a'r un gwirion- eddol.' Y cadeirydd :—5 Nid wyf yn meddwl fod hwn yna yn sylw priodol i'w wneyd.' Mr. A. O. Evans Ond, syr, nid oes genyf ddim o gwbl i'w wneyd a'r mater; ac etto, y mae Mr. Story wedi ensynio fy mod i with ei wraidd. Gwnaed adlewyrchiad &r aelodau lieol y pwyllgor ond os oes yna adlewyrchiad ar yr aelodau lleol, dylai fed ar yr ysgw/ddau priodol; ac yr wyi yn meddwl fod Dr. Lloyd i'w gymmeradwyo am ddwyn y mater ger bron,' Mr. Story 4 Sr wyf wedi rhoddi fy.rheswm, syr.' Mr. A. O. Evans Yr ydym yn ei gymmeryd fod eich attab yn ddim atteb.' Mr. Story Gellweh ei gymmeryd fel dim atteb.' Y cadeirydd :—' Gallwn el gymmeryd y bydd atteb Mr. Story o'n blaen ni cyn y pwyllgor nesaf.' Dr. Lloyd :—'Gallai na byddaf fi yma yr adeg hono, gan y gallai hwn fod y cyfarfod ehwarterol olaf i mi fad yn bresennol Mr. Story (gan gyfrynga) A ganiateir i'r dyn hwn fod ar ei draed tuag ugain o weithiau ?' Dr. Lloyd :—' Oud hwyrach na bydd i mi gael y rhagorfraint o ddwyn hyn ger bron etto, gan y gahai na byddaf yma ar oi yr etholiad.' Y cs-deirydd :—' Y mae yna gyfarfod o Bwyll- gor y Ty yn Chwefcor. Gellid y mwneyd âg ef yr adeg hono" Mr. Elwy Williarns.-I Y mae hwn yn fater pwysig. Y mae hwn yn fasnachu a'r pwyllgor ac os caniateir i un aelod wneyd byny, paham na cha,waai yr oil wneyd elw o hono. Os ydyw byn fel y mae Dr. Lloyd yn dyweyd, dylai Mr. Stery wneyd eglurhad; ond oa ydyw yn myned i'w waclu. wrth gwrs, fe d,lylai wneyd hyny. Carwn i'r mater gael ei drosglwyddo i bwyllgor ymchwil- iadol.' Y Cadeirydd.—'Trosglwyddwch ef i Bwyllgor nesaf y Ty.' Mr. A, O. Evans.—'Yr wyf yn gwrthwynebu idlo gael ei drosglwyddo i Bwyllgor y Ty, o blegid os bydd iddo gael ei gyfeirio felly, ni chlyw neb ddim am dano.' Mr. J, E. Roberts.—' Nid oes gan Bwyllgor y Tý un gallu i alw ar Mr. Story i ddyfod yno, a rhoddi egiurbad. Y mae y cyhuddiad, y mae yn amlwg, nid yn unig yn gyhuddiad uniongyrchol yn erbyn Mr. Story o fasnachu a'r pwyllgor, ond yr hyn sydd yn llawer gwaeth sef, ymgvmmeryd a'r ystryw o fasnachu trwy ei frawd a'r pwyllgor. Yn sicr, gall Mr. Story ddyweyd pa un a ydyw ei frawd yn masnachu droato ai peidio.' Mr. Story.—' Yr wyt wedi rhoddi fy attebiad ac md wyf yn myned i symmud oddi wrbho.' Mr. J. E. Roberts.—' Nid ydyw hyn yna yn un atteb.' Mr. Elwy Williams.—'Yr wyf yn cynnyg fod Pwyllgor y T £ yn gwneyd ymchwiliad i'r mater.' Dr. Wynne Griffith a gefnogodd. Dadleuodd Mr. J. E. Roberts, drachefo," nad oedd gan Bwyllgor y Ty hawl i wneyd ymchwil. iad i'r mater. Mr Elwy Williams. Trosglwydder ef i bwyllgor arbenig ynte.' Mr. A. O. EvaM:—' A ydyw hyn i gael el ddistewi yn Mhwyllgor v Ty, a chwaneg o ensyniadau i gael eu gwneyd yn erbyn aelodau Ileol o'r pwyllgor? Carwn wybod i bwy y maent i wneyd yr adrodd- iad.' Mr. Jones Morris a ofynodd pa un a oedd pwyllgor y fferm yn gyfrifol i bwyllgor y Tv, neu y cyfarfod ehwarterol. Y clerc :—'Y mae yr holl bwyllgorau yn gyfrifol i'r cyfarfod chwarterol.' Mr. A. O. Evans :—' N!d oes unrhyw adlewyrchiad yn cael ei datiu ar Mr. Hughes, nac unrhyw aelod arall o bwyllgor y tferm, oddi eithr Mr. Story ei hun. Os ydyw y mater i gael ei drosglwyddo i Bwyllgor y Ty, dylent hwy ddarparu adroddiad i'r cyfarfod ehwarterol.' Cynnygiodd Mr. Elwy Williams dracliefn fod y mater yn cael ei drosglwyddo i Bwyllgor y Ty, er iddo wneyd ymchwiliad i'r mater, a darpam adrodd- iad i'r cyfarfod nesaf. Cyttunwyd ar hyny.
Y TRirCHINEB YN DENTON.
News
Cite
Share
Y TRirCHINEB YN DENTON. AGORWYD y trengholiad ar gyrph y naw person aladdwydynyfantrwy y trychineb yn Denton ddydd Mercher, yn llys yr heddgeidwaid. Ac wedi i'r cyrph gael eu haduabod, gohiriwyd yr ymchwiliad hyd lona.wc SOaio. Yr oedd Mr. Richmond yn cynnrychioli y Swyddfa Gartrefol ac y mae efe, mewn cyssylltiad Sg arolygydd' ffrwydrion, i ddarparu adroddiad o eiddo y Llyw. odraeth. Bu farw un o'r cleifion oedd yn gorwedd yn Ysbytcy Manchester cos Fawrth, yr hyn o"nd yn gwneyd y peraocau a laddwyd yo 13. Y mae y tri arall yn gorwedd mewn cyflwr peryglus.