Diffyndollaeth a Diwydrwydd. 3 t|1903-09-04|The Welsh Coast Pioneer and Review for North Cambria

Diffyndollaeth a Diwydrwydd.…

News

Cite

Share

Diffyndollaeth a Diwydrwydd. 3 t Y Fasnach Lo. I (GAN SYR CHARLES MCLAREN A.S.). ) NID ydyw yn debyg y bydd i'r fasnach lo byth J I Y gael ei handwyo gan gystadleuaeth a'r atglud- ] iada-u o iwiedydd tramor, end Lid ces unrhyw | fasnach mor ddibynol ar 1 wydcîiant cyffredinol 1 y dieymas, ac ar allu y treuliwr, gartref a thra- mor, i gymeryd ei chynyrchiadau. Gan na -1 ddaet'h y cwest wn o roddi tell ar lo tramor. (fyny erio:eid:, nid yw yn bos.ibl arocangyfrif t effaith tebygol diffyndoTlaeth ar y fasnach lo odd-ar brofiadi yn y -gcrphenol, neu odidiar yr 'hyn a .elwir yn. ami yn -saifbwynt Cobdem. Oed! ■ ar y cyfryw beth gan1 y 'fasnach, yn ffafxiol neu fel arall, fel ag. y bydd idkto ych- 1 wanegu neu leiihau y cynyrcb .a'r treuliau. Y mae cyfalaf a.ruthrol wedi ei s-uddo mewn1 gweithfeydidl glo yn y wladi hon, ac y mae niter anrhaeth'ol o ddyni-cn yilt gweithio- ynddynt. Y mae; y tryciyddl partner yn y fasnach-y dyn dderbynia y "royalty"-yn bet,h hynag ddicwydd; end :galla'i; unrhyw ymyraerch a i.-hvvr- arfe.rcl! masnach ytn y wlad hen olygu cclledion difrifol nid yn unig i b'erchen':g.'on y glofeydd,, ond; i'r glowyr, i'r saw! a ddarparent beirianau, etc., a.r gyfer glofeydd, i'r siopwr yn masinachciy yr .b:wn y gwaria y 'gweithw-yr u cyflogau, i'r bobl redrychen1 ar ol y cludo, sef y rheiiffyrdd, canatau a llongau, y rhai a cmll'eaj-t arian mawr trivvy gludo glo. l'an- byd y fas- nach yn dda a'.r prisiau yn uchel, ni ctdierbyn y perchen-og g;Ib ,ond! ychydig o gydfymdieimlad gan y cyhoedd, ac nid o-es, neb- weci aiwgrymu y ibj-did iddio e-f, o leiaf, en-ill dim trwy y cyf- newici a.'au "fiscal." Anghcfir yn ami, medd bynag, mai yr hyn oiygir wrth berchenog glo ydyw dosba.rt'b Huoscg o ddynion a gwiragisdd' y rhai ydynt wedi eu henilli'n. mewn "shares" yn nfoiwmpeiniau glo-, a'r xhai ydynt yn ddigon call i wrthed' tmrnyw -gyfrewicliadi Cu- sai y.n de-byg o fod er gwaeth. Gyda golwg ar broffidiau y fasn'ac'h, yr wyf er:s pum' mlyn- eddi ar hugain waci dal cysyMtiad ages lawn a gw,eifhr,ediiadau rhlai o'r cwmniaumwya.f yn y .fasnach lo, a gallaf ddywedydi, tra y mae proffit anddexchog i'w gaiel ambell dxo, ar gyfartaledd, ni cheir dims ddeg y oan-t; liai na hyn yn bur aml. Tebr cyflogau cia. i Lcwyr yn awr, pan y'styrir pris y glo. Ond nid o-es gwaith i'.w gael bob amser, ac ar hyn ü bryd, yn enwadig n yr 'haf, v, ;hyd:i,, o lovvj-r ,syddi yngwneud mwy -0 gyficg nag S'yrdd angenrheid-icl at eu cadw, er fcid yr amgylchiadau dan L-(a rai y gw-eitbient, yn llawn o beryglon ac anghysuxen. Y sawl 6y'n dal y "shares" a'r glowr ydynt y rhai dtdywiedy-d ieneu nage pan- gynyg-ix unrhyw gyf- newidia.d all beryglu eu llwyddiant pre&e.nol; a phan am, bob g-wecth swllt o 'lo, fod naw cainioCT wedli eu talu. am ei weithio., y mae y ".risk" fyddi raid i'r gweithwyr ei wynebu as nawidir dull presenol y fasnach-, yn fwy nag y maent yn debvgol o dderbyn. Ystyr Cyflogau Uwch. Cymhellir .f-od bwyd yn cael ei wn-eu-d. yn iwy drud tnwy dldi.ffynld■oillaet!h,, a dywediir wrth y gweithiwc o,s,,rh ydd,e,fe fwy am ei dorthac am ei gig, y derbynia gyflog uwch. Pe telid cyf- logauÜiwch heddyw yn. y glbfeyidd, >g(w;n-e:id! i ffwrdd yn hollol a phroffit y pe.r:c'hen::gion; ac 4ii fyddai yn bo!sifcl 'gwa-rio symiau. m-awricn yn ami ar beirianau a gnvelliantau yn y gtlofeydd, y rhai sydd yn angeniheidiol er sicrhau diyogel- wch i'r gweithwyr, a'r hyn befh sydd' hefyd yn rhodidi elvv mWWT i wei-thiwyr mewnha;,arn, Ar T- llaw ara.ll, ni fydd'ai i'r 'giowyr en ill dixn wrth g-ael ychwameg o gyflog, pe byddai ra.id^ idd;o dalu mwy am ei fwyd. Yn wir,—ac y mae y lleibad d:iweddar yn nghyflcgaui glcwyx Dur- ham yn. pwyjti. at hvn-e,fallai na dderbynia fwy o. gyflcg. Felly, ni allai wario cv-mailint ag o'r Lilaerr, a thrwy hyn achcsid dicdidtef i'w deulu yn ogystal a'g i'r crydd, y te-Hiwr a'r siopwr gyd.a:r hwin y deli a. Byddai effaiiib hyn yn cael ei d,,e,"ir.,Ilo yn fuan vn y gwahun-ol fas- nachau-, a gwneid) niwed i berchencgion a gwaitfawyr y ffactxiau eTgjc'i-au yn I;eice,ster a Northampton, y ffactriau diilladi ynSwyàd York, ac i ibawb sydidl yn delio mewn bwydydd. Yn cael eu giorfod'i gan leihad: y cyflcg, ,bydiC,a.i y pexson-au hyn yn sicr o gei-sio tyn-u eu treul- tau i lawff, trwy ddeinyxMio 11 ai o> lo tv. yr hyn a wn,ai petruau yn waeth byth ir g10 berc-h-en- ogicn. Ond 'iybiwn fed polisi y dorth ddrud yn cael -ei -aidiael o'r neilildul, -ac Jodi d:iffy,ndo:llau yn cael en rho-ddi aT y pc-than a elwir fel xbeti n "manufactuxed articles." Nidi wyf yn crybwyll am nwydda-u. aimrwdl, gan: ein bed yn deaJ:1 na feiddia y Llyw-odraeth dijim ymyryd a hwynt. Ond dryl d tcofio m'ai nwyddau iamrwd,, yni Yim- arferol, -ydyw1 y pethau a wneir yn ngwledydd tramor ac a anfonar i'r wlad hon, pan y mae y ryfr\ w ble,th, at wa.-ar.aeth niifer ro fasnachau. Y mae y "steel blooms," "billets," a "forg- angs" yn cael eu gwneutbur yn: fanwl Tin y gwledy^cld tramcn, end! i wneufhurwr "tin" plate," "manufactured steel," "electric ma- chinery," "machine tcicIs," a-c-vn i -benaf—llongau, nlid ydyw y pethau cywraiin- hyn end nwyddau amrwd (raw materials). Nid oecS fasnach yn y wlad! ar Iwyddliant, pa un y mae y fasnach lo yn dibynu yn fwy na. masnach haiarn a. stele1 yn y wlad hen, a phe bae rhYlwbeth yn digwydd achosi llai 0 weithio yn y gw-eithfeydd' 11 W, haiarn, a'r gweithfeydidi llonigau, bydtdai sfwm glo a ddefnyddid yn anrihaethol lai, ac elai y .] prisiau i lawtr yn mhob doisbarth glofaol. Cyd- syna.i bob glo-berchenog nad oes modd cadw y profrit.s i fyny, beth bvna,- ydyw1 cyflwr v fas- nachar y pryid, ond trwy anfon allan h;v,nv. o. lo all ei lofeydd rayjiyrchu. Felly, hyd yD., ,n'od' pe cadwai ei briisiau i fyny, trwy leihau oynyrch y glo:fa, bvdldlai i'w ibroffit-s ddiflanu- yn hollol. a ( gwyr bod dyn ymarferol fod v perc'he.niog.i-on glo yn arfer gweithio eu glofeyddi i'r dunell eith- ] af, hyd. yn nodi ar brisiau isel. yn hvtrach na j gyru dynion allan o waith, a chau y He i fyny. j Mewn g-airiau eraill, mae yn haws ac yn 'lai i risky -troi allan. gy.maiint o. lo ag a eMwch, a ( cbeisio 'ei wert'hu yn y farchnad agore'd aim y pris'au -go.reu i .sicrhau yr .order, na chieisio j cadw y prisiau i fyny trwy w'eithio 'd'au ddiwrnod £ yn yr wvthno.3 neu gclli eich dynioni, ,c Lleihad Cyflogau. c T Pa gwrs bynlag a gymerir, y cam nesaf a gynyg c ei bunan ydyw tyny d'eg y cant i. lawr yn nghy- c fl.cg.au y glowyr, ac felly ceiisio gwneud1 ychydig ( broifit ar eu traell hwy. Yn awr, dyma be a ddi:gw}"i.idai pe gorfodid ein .mel-inau "t'.rip.liaibe,"]: ein "engineering- shops." -an "shipyards^" i r gymeryd: nwydrlau tclrulacb, -pa ur,, bynag -a. 1,1 achos'wyd y prxsiau hyny -an a y roddid er cadw allan nwyddau o Germanv ,r rrliteK States, neu gan irodiadcy.ffredlinol yn a' inhris nwydldau, wed.i ei achosi gan y polisi, di vn cael ,eo ddilyn ga.n alwadau- am ychwaneg o a gyflog i'r dios,barth we;lthicl. Defnyddia (c shipyard fawr neu steelvvfcrks an.ferth rhwlg j a, ioo,ooo a 250,000 o dunelii o lo bob blwyddyn, ia ra mae y .swm o lo a didefnyddir mewn to-dd: 'pig ircn," a gwneuthur-ad. yr aneurif be :in-u ilen-t i wneudi ,i fyny llon^, yn anhawdd i'w iimcangyfrif. Ar hyn o bryd, y mae y cyflogau Tn y wlad hon yn y masnachau haiarn a steel ua dwbl yr hyn ydynt yn 'Belgium a Germ-am, ic y mae yn vvybyddus ygeHir adeila-du llong awr gan r,hat,ed yn Stettin ag ax yr afon Tyne leu'r afon. Clyde. Nid dyn-garw-r yn urvlg ydyw serchenogicin llongau, ac os gwelent eu ffordd ,n glir i gael llong am tua dwy fit o bunau yn rhatach ar y cyfandir nag yn y wlad hon, -naent yn sicr o gymeryd y llong: dram-or. Ar >vn o bryd', y m:ae: ein "sh-pyards" yn. abl ja-dfw'n'mlaen, er fed y cyflogau y.n uw-c'h, oher- vydd foi-d genym at ein dwylaw y nwydid'a,u rhat- if yn y byd a dywed y lleng-adeiiladiydd wrth- iTcli mae yr unig beth sydd. yn ei ofidio ydyw •. a ntonir y nwyicd-au "steel" i'w yard ar lai r Os, gwne.ir rhywbeth a a.chosa g,cid;.ad /n nghost lla-f'ur a nwyddau yn y masnach-au aiacillog, bydd i bris y nwydd wedi ei crphen, pa mi bynag a'i peirian.au mwagloddawll i'r rra-nsvaal ydyw, a'i steel .rails i India ac Argen- l'iaa, a'i nwye'dau haiarn i China, a'i llongau ;,t sin gwasanaeth ein hunain, godi i'.r fath bris fe,l ag y bydd. ,i farchnadau South America, India, a China gael y ffafriaeth-yr exiau hir- ach a'r cyflogau llai yngwnend i fyny iddynt hwy am y gwahaniaeth yn eu. costau. A ydyw y -gw'sfit'hiwr Prydeinig yn barod i wyn'&bu yr agwedd hon ar bethau? Edrycb y cyfalafwr i boced y .gweit'hiwr am arian i wneud i fyny ei golledi.on; ac iOS, fel mae yn debygol-, y gwrthyd y gweithiwr wneud y colledicn hyn i iyny, caeir amryw o'r gweithfeydd o'r natur a gyfe-riais atynt,—taflir coke, slack, a -steam coal yn ol ar y farchnad, a. daw amser difrifol ar bawb sydd a fynont a'r fasnach lo. Hyd yn nod mewn nwyddau o wledydd; tramor, gallai yr agiwed-d hyn ar be than* filwrio yn y diweddyn erbyn y fasnach lo., oherwyrid, pe dai llongau yn ddrut- ac'h, b-vd-dai: y prisiau cludfo yn sicr o godi, a phe dig'wyddiai hyn ,effeithid yn ddirwg ar farch- nadoedd. y Mediterranean a'r Baltic. Ac yn a-chos y Baltic, deuai y fasnach yn ag'o.sach i gyrhaedd y glo-berchenogio-n yn. Westphalia a Bohemia, y rhai a alle-nt anfon: eu glo i unrhyw borthladd yn Germani, gan fod1 prisiau. cludo mor rad aT y rheiffyrdd y-no. G-allent wne-uthur hyn laID bris, fuasai yn rhtcdidi glo Lloegr dlan, anfantais fawr. Ar y llaw arall, pe lleiheir swm ein masnach dramorol, y mae yn sefyll i reswm y prynai y tramorwyr lai 0 lo genym. y Trefedigaethau a'r Fasnach. Pan gofir f-od u-nthyw gyfnewidiad fel yr aw- giiymir gan Mr Chamberlain wedli ei gynyggyda'r ,,y bwriad 0. wella ein trefedlgaethau, ac nid er rnwyrb, yn gy.ntaf peth, gwella ein 'gw.l'ad ein y In hunain, temptiir ni i ofyn pa beth a all y trefed- igaethau wneuthur er nuryr. y fasnach I,o, mewn at-daliad. Yr ate'b, wrth gwrs, ydywdim. Y mae glo o Awstralia ynbaradl yn cymeryd lie ein glo ni yn y "liners" yn y Dwyxain bellaf, a gwyr pawb fod cyfla:wnder o lo gw-erthfawr a hawdd ei gael yn Canada. Os cymerw.n y fas- nach lo a'r fasnach haiarn yn nghyd, d:an y oeir mae y gwrthwynebydd penaf i Loegr, yn y gan.rif nesaf, fydd, nid yr American neu y German-, ond' y Canadian, lie mae y mwn mwyaf a;rdiderchog ei ansawdd i'w gael mewn cyflawnder, a dligcn- edd o 10, fel .ag y gallent yno gy,iiyrch,u so,el vn gyfly-mach o lawer nag sydd bolsibI yn y wlad hon. Y mae rhaid i ni yma gael mavn pwr- pasol at wneuthur "steel" o wledydd tramor. Felly, nid ydyw yn de-bygol y byddai i'r trefed- igaethaiu at-dalu i ni yn. y dyfodol, am wneud aberth ar eu rhan yn awr. iiu-asem nid yn unig yn dioddef yn fwy ü achos1 cyd-ymgeisiad Germans a Belgians, ond byddai i'n plant gael y gofi-d o weledein bod: -wedli cyn-orth-wyo i godi masnach lo a steel hyyddianus yn Canada, yr hyn a olygai .cldinysitr hollcl i fasnachu haiarn yn y ,wl,ad hen, hyd yn nod pe clirid Germnai a iielgium o'r ffordd. Golygali hynyna wediyn, wrth. gwrs, godwm yn y fasnach lo a dei-mlid am genedlaethau. Dylid üofio hyn' yn wastadbl, cynys y mae y syniad mae yr United Stated fydd y genedil i gydymgeisio a ni er ein glanau ein hunain mewn glo a steel, yn ddi-sail, tra bydd ganddynt Canada yn agos iddynt, a gwell ag-weddau y-n'.c.. Ni.s gallaf ddy-chmygu am un dyn, a werthifawroga ei shares mewn glofeydd, syddganddo amhetfaeth o g-wbl yn nghylch pa beth a dd gwyddai i'w eiddo pe ymyrid a'r cynll un masnachol presenol, mewn unrhyw gyfeiriad. Y ma,e y cynllun hwn vn un tra chywrain a-c eiddil, ac wedi ei ftotoli yn ber- ffaith. Pe ymyrid1 a'r cydbwysedd, sydd wed.i ei ddwyn,o amgylch trwy, ddiwydrwydd. a. chall- dneb o leiaf tair cenhedilaeth o fasnachwyr, byddai i ganlyniadau ddigwydd, y rhai fyddent yn ddiinystxiol a'r rhai gyrhaeddent yn bell, ac y mae yn anhawdd dychmygu am unrhyw fas- nadh, braidd yn eit'hrio y fasnach gotwm, a deimlai y dinystr yn fwy yn ei effaith anunion- gyrch'.cl gartref, na'r fasnach lo. »

Penmaenmawr.

News

Cite

Share

Penmaenmawr. Cipdrem Eryr. "LYWAF yn dldamweiniol fod llawer a holt beth fydd gan frenin yr adar i ddweyd y tro nesaf. Teimlai rhai yn awyddiuisi iawn i wybod!, ac sraill yn ofni rhag na by-dido dadleriad -o'r hyn a adiawyd os na byd'db idS'wygiad. Ond- dyweclir fod diwygiad a diwygiadlau mawr yn bed., ond eu bod' y;n iofni nad ydyw yn idldiigon- i och-el cy- hoeddi enwau ac yn y bla-en1. Ond mor wired a fy modi wedi die.dh-.Vieu syllu. ac addaw a acidiaw- a,i,s ife gyflawnir yr addewidlion' 'Os na aSdalir i ddiwygio. CYiffierwch: yr aw'grymi ymaelto, (y nhan '.ddteiearolion, fel, sicrwydd diamheuol, etc. T'eithio, hofnan:, a. syllu, ie, clustfeinio sydd hwwddi iawn i'w wneud y dyddliau braf yma. Aletlhumgydia'rrha'i syddt yn dlysgu y ffordidl a'r mcdid goreu i ladd dynion- y dlyd'd- o'r blaen. Ychydig <0 bleser isyctd i mi gyda'r -chiware-u yma, a. phe y d(ywed!wn nadl oes- dim o amgen v :yfryw chwareu, ymylai hyn ar ynfydrwydd.gan aymaint sydid o >ba.ratoi ac ymarfer a'r nyn mewn. gwledlydid) eraill a pherygl o'u h'ymosod'- aidlau -arnom, a p'he na bydid'em- n-inan yn bared amdtdtiffyn bywydau, er colli rhai bywydau, pna byddaii y rhai byw oil yn' u'n'fryd u.'n'farn yn ,r,i,o, c-v wiilyldldl, am na. fuapem n-inau- wedli ym- irfer "digon o I,eiiaf i amddiiffyn- bywydlau a niedidlianau. Beth fyned' hyn, pe 'heb enill- tir l thixicgaethau, chwi welwcb y wers, dd'asar- tlion, a ni a dewn. Ymddy& didi y be-chgyn a'r -otiau cocbilcin, yn bur ddia ia-r y cvfanV'nI':r'hvd:a'r )eindefi.gion., yn ol, eich. dlull o edrydh ar eich yd. gig a gwaed. Ond! beth ydlynt o .ran hyny md yr tm1, a chwith-au a'r unrhyw gnawd, hefvd? ofiwch hyn- bob amser, ac na f-yddtweh slaf- idtdi i'ch unrhyw o dan unxhyw dte;fniadiaupwy lynag.; a mynwch gydlradid'o'lideb :>nd ar gyfr'f hagoriaeth giallu a thalientau 'n'aturiol a man- sision. Ychwneg ni dd'yw.edlwn air y pen' yma tro. hwn. Bu'm yn ihofran, rr Golygydd, dipyn yn agos t fy imhreswylfod, g-an: sy!fw.i a chlust-ymiwran- o llawer o didwnd'.wr syddi wedi bod v dyddi'au a,ethant heibic ynghylich ystafellned'd y meirch :e!ff:y.lau), parthed eu bodi yn iach iddynt hwy dyniion. Pasiodd y -cyt.hrwifl a gwnaed gwell- n-tau,, ondi isylwn na fu end bygwth yn uiiig &W gydta ystafelloedd y gwiarthe^, eu hawyru a'i glanweiithdlra, •gyda'r rai llaeth. Dyna fater .tei-lyngadh lawer o. sylw end. sydd hyd, e-t,o wedi cael, nemawr ddim cyf.newidiadiau., er fod1 y gyf- rait'h y,n glir ar y pwysigrwydid! gan fed 'cyma.'nt o bob oed' yn d'ibynu mor helaeth arno., a c.hy- rnai-nt y peryg o- gael a.fiechyd1 drwyddo. Dyma yn w,ir y gynhaJiaeth ac y ma,e haw-saf lled- aent1 afiechydic. n drwyddli; ac y mae yn syn' meddiwl gy.maint o- niweidlia'U. a ellir ei gario a'i ledaenu drwyddio, a synwn ni i .fyny yma, cyn lleied o sylw a. delir 1"1" trefniadau. yn .n-glyn a'r •gwartheg, eu tai, a'r liaeth-dai -\Iae vn e,,hq J gwir nad' yd'wyf fi na'm llu yn ei ar.fer, ond gwel-wn y perygl a'r peryglon i chiwi iddlaear- wy,r, ac eto nemawr i didi-m sylw swyddtogol yn calet ei wnend, o bono, nac wedi iddso .Q'dyfo:i o'r pwrs. Amser ha-wddi i'.w gymeryd! fu ei ce-ir ydyw yr amser prysur yma., a d'yma. yr .amsle'r y dylai y goruchwylwyr fed* yn bxysux yn ei wylio 'a'i gael yn ei bu-rdeb. Mae: hyn yn llawex pwys- i,cach yri awr na'r tai ,wlcq,ntheg gan eu bod' y n awr y,n misoedid yr haf, o dan- "open air treat- ment," ac yn cael o.'r llysiau a'r glaswellt a fynant, .ac yn gallu yn ol dedidtf ei naturiae-th feddiy^gi'niaet'hu eu hunain: yn. well na'r un medidiyg an.if.eiliaid, ac nadi,oes,,neimawr,ofal ond o':i gael fel y mae yn odl'od! o'r pwrs, gyd'a dwy- law ig-lan i'w dryn-u, a llestxi felly i'w ddal a'i gario- Mae y mater yma, yn siwr o fod. yn un piwysig iawn i chwi oil ac oil. Gwyliwch c-hiwi-th.au na chymerweb eich. temptio gan bris, oblegid mae yerygl mewilI yhadtlonrwydld i an- mibuxdeb gan yr hawlia pob pelth da ei wprth. Beth 'by.nag- ydyw hyny, er i fod llaswer i'w d'dtweydi a'i wella yn y cy.feiriacJa:u yma, "yrna ac acw." Y bwyd: ly.siau eto-. Dyma. ran o'ch cynbal- iaeth 'et'Ü ac y byddwii nina.u yn cyfranogi bono: gyda clhwi, ac y dlylid sylwl a gofalu am diano. G: t"alwch- xhag- anrah-u.redd ffrwythau, yn ne:;lldu!oi gan ei dhrudlaniaeth. Y mae llawer o fa,n,te,i,slio ar y nwydldlan yma y dyddia.u hyn. Er y sylwir fed y swydiclcgi.on ceidwadfol yn mynyebu, yn, fynych yn eu plitb i'w harolygu, neu didifyru, nis gallwn ni ynia, eto bendterfynu pa un a wnant o'r ddau er '-w:ired, eu pre-sienol- deb a'u hamldler. Felly mae yn wir fod pur- deb y ffrwythau a'dl Ilysiau yn bwysig iawn i'r corp;h dynol, ond; am danlc.m ni y grug a'r llys- iau- gwylltion:, y 'rhai syddl bur fel y die;iiont o'r ddiae-ar, y .cyfranogiwn ni yma fwyaf -ohonynt, c nad Oies angen feHy arolygwr nac arolygwyr nr- nyn-t. G.welwin fod s-wyddogion yn diwyn. ofn a phrydler ar lHaeithwyr a 11-ys'iauwyr, a da yw eu gwaith galll ddy.lanwadi -cydredlegtel erl iechyd a chysur eu cydfforddollom ams-erol ei by-wyd -'ra yn gwisgo cn-awd. Un pc.-th arall ydyw y 11 add-dai, He y dli.nys- trir bywydau y creaduriaid' dires;wm.. Er eu hodl fel creaduxiaiid llawn mar resymol, -os nad yon. fwy felly n.a llawer o'r rhai a gyfrifir, yn .I eu hi,bcgaeth, yn rhai rhesymol, a gwyn fyd aa fuasai rhyw daia,r gael i'w gwneud y.n wir res- ymol, a hy.ny heib eu lladd, fel y gwneir a rhai. Ac y mae gofal y Cynghor Do sbarth yn hygwth yn alwr yn 011 a glywn, ac a welwn yn symud at wneud hyn. Hen fatar ydy.w :hwn ac sydld wedi cael llawer o sylw o dr;o i dro, a dtyma ad'gyfod.- iad1 iid'do e'to, bet'h bynag ddaw o hono. oy Os sylwir, dylaizael sylw eyffrediinol, ac nid1 sylwi a.manylu ar y lle'oedd! goreu. a'r ddaxpariaeth ere yn cael ei gwneud., er i raddau efallai ;n anmherffai'th. Yn. siwr i chwi, dylai pob lie ac y mae Had .ynddb gael sylw, er y -byd'd'ai Et'm teulu yn cael llawer mwy o fwyd oddeutu y lle- oedidi nad oelSI darpariaeth dref.nus, na chael -u cydnabod yn lleoe'dldi fally gan- yr anrhefnu v sydd -o'u dfdeiutu, a'r gweddillion cydmarc,! di- werth yn cael eu taflu allan ar wyneb yr hen ddla,earen,aninau yn, fyn-ych; yn eu hysglyfaetliu yma ac acw. Er eich mwyn chwi, fc-ctau'r- llawr, yr wyf yn diweyder i hyn gaethiv^o. arxiaf am ysglyfaeth yn .fynych fel. y gellwch ddeall. bydd i mi" sylwi ar a wneir, er y gall fod yn :lChos o anhawsder 1 ,gael wyd i fagu fy ng'hywicn yn y dyfodol. ond gwell .'genyf fod yn brin er gwneudl yr hyn sydd iawn., all round.; ac nid gwneud cig o un n'eu rai, a phiwdin- 0 un neu rai o'r UeilI. Ta-w- elaf ond i hyn gael ei wneud. Mae yn bur siwr gearyf mai rhywbeth digon annymunol yw lladd-idiai, o.nd y maent yn amlach, nac yr ydych yn meddwl, mi gred'.af, heb son am ladrf'-dai ) n nghalonau cymydogion at gymydogion,a chyf- eillictn mewn,, enwat ,,g'yfeiHion mewnbyd ac eg- lwys. Ond clywais am un cynghür -da iawn am ofalu m,wy ac ofni mwy ar y xhai a .ladld'ant yr ,enaid (yr wyf yn meddwl mai felly y dywed- wyd), na'r rhai a iaddamt y corph. Beth bynag mae hyny yn ei -fedidwl, chwi on sydd od;i tana-f a ddylach ei -ddeall, ca nad wyf fi felly. Ceir manyu, maes o law, ar y gweithrediadlau a'r moddl a'r .dull eu gwneir gydia'r oil o'r mater- ion y.ma. Yr ydym yn go.rfod talfyru, fel nyn, rhag my ned' yn r'hy faith a pheryglu eich.di- fla.su, er y credlwneich bod yn cael hlas ar bre- geth-wr mor -ddlarth a phreigerthan m'cr amserol, prydl y m.ae pregethau achymaint o honynt f e fel yn amalhau ac mor waeil ac henffas-ivvn a di- drefn, di-synwyr, a idiles, er gwir a-ddysg ac adeiladaeth, etc. Clywaiis wrth sefyll a syllu y dy-d'di o'r blaen, ymdidididanion hynod iawn yn Inghymydo;galeth "Cae Jack," lie y mae creig.wyr, canwyr, ny.od- wyr, a hen weuwr sanau yn preswylio., ac yn torsythu, fel pe Yoll ddysgedig. Barnwyr a llyw- odiraethwyr, bydd eu hymddiddanion yn Gym- raeg a Saes-n-eg yn siwr i chwi yn ddiydidlorol iawn i'w dd aril en y dyddiau nesaf yn hirnos y gauaf. Dygai yr ymiddidd'an y penawdau can- lynol i dldlechreu: "Jerimans "Ocw has baby;" "Mi know talk about mi," etc., etc. "Usiuriaeth a bradychu" i'w diweddfu. Byr fydd y sylwadau ar rai o'r penawdau, a nodwa ond eto cywir a llawn o wersi byw o ddynion- ach. Pan- yn fy gorphwy.sle yn nghesail y gm',g mewn, dirgelwch, rhnthrai y gwynt a'r corwynt yn anarfero! o gry, ne-s tei-mlo ei f c,61 fel, pe -1 n mynu b -d yn .frenln. ar yr holl .elfenau. Teim- laisdioster dlros fy nhanddaearolion. pan y clywn ei ruith-i-adau, nes ofn.i eu halnneddau, pan glywn y ceryg odiditanaf yn -cael eu hyrddio gandidlo, a swn tori cenghenau y coed, a',u di- wreiddiio-, a giO'fidi-w.n weled- diynion- a merched ar foreu Suliyncariü diefnydid tan yn dehyg 1 ranu'r ysbail ar ol rhyfel ac yn arbenig gweled mla;man yn. fam enefhtc-d yn fwy blaenll.aw ia neb arall wrth y gwaith. 0:9 gwelwn beth fel hyn eto, ymdreebwn ga,eleu h-amser fel rlhai fel,ly, a'u hoed, a'u ffurf, yn ol eu sefyll fa gyf- newidiol. Da ,chwi, ffordidolion, ymgroeswch mewn pryd rhag fy nhrafferthu eto. ERYR.

Advertising

Straeon yr Aelwyd.

News

Cite

Share

Straeon yr Aelwyd. Troedigaeth Bil. TUA b-lwyddyin yn ol mi ath na foi o'r ardal acw i .fyny i Lundain. Nid myn'di yno am drip ne rwb-ath felly, ccb. chi, end ca'l He didaru o he:Sc. dy-n. llefritfh fel gwas,. 'R.ydw i yn meddiwl fed gyn-o fo gefndlar ne ddau o South Wale's yn Liundan yn yr un lein o fusnas, a mi gafodd1 'B: 1 le trwyddiy nhw. 'Ro.-e.cd acw sploit garw pen oedd'i'il ar .gych- wyn. Fuo'r creadur 'rioed yn bellach na Aber- gela am wii i o,'r blaen, a 'ro-ed,d-, pawb yn medd- wl i Ccd o yn cyrnud step go bwysig yn myn'd mor bell. Mi ro^'h yr hen Beti J.c.nes gynghcr iddio- fo 1 chwilio am le yn Ngh-olwyn ne Llanddulas ne rvvla felly yn gynta gael iddo fo anfar nefo bod oddicartra. Mi ddaru ni y bechgyn i a.yd benderfynu rho.id cychwyn iawn i Bil, iel y uydxia nhw. yn gneud pen- fydd soldiwr yn mynd i Affrica.. Y petit cynta' i neud oedd mynd o gwmpas- i ga^gla pres er mwyn prynu rhwbaith iddlo fo i g-ofio -am ,diana ill. Mi ath. Jo a finna o gwmpas yr ardal hef-o llyfr casglu, ac ar ol i ni ill dau gad'w hannar coron bob un am y'n traffarth 'roedel: 'na d!ri swllt a'r ddeg a thair ceiniog a dima yn spar. 'Galwyd Cyfarfod o'r bcis er mwyn: pender- fynu beth i brynu. 'Roedd 'na ugeinia, o gyn- ygion, and 'toedd y cyfarfod i gy.d. ddim, yn cyd- sj-nio a'r un o honyn nhw. 'Roedd na un yncynyg yn ddifr-Tol y'n bod ni yn prynu, set hardd ü biseri llefrith. Un arall isio cael watch aur a giard dda. Mi fa.swn 'am -byth yn en-wi ha-nar y petna gynygiwyd. Ma'n siwr fed gin pa.wb oedd yno. c" hanar -d.wsin 0 gynygion bob un, a 'toe-d-d 11 a neb yn ffafrio cynygiad' y Jladd. Wei, methu dwa.d i benderfyniad ddaru ni, nes y cynygi-odd un boi callach na'r cyffr-e.din y'n bod 111 yn gofyn i Bil el hunan, be fasa lo yn leicio gael. Gyrwyd un o'r bechgyn ar unwaith i chwilio am Bil, ac i ddeud wrtho fo fod gyno ni swm neillduo-1 wiedii hel, ac yn .gofyn .iddio If 0' en.wi rhyw beth fasa fo yn licio i ni brynu hefo'r pres. Yn fuan iawn mi ddoth y boi yn ol. ",AV.el, be ddeudodd o?" gofymedd lot o, hono ni ar unwaith. "Mi ddfeudodd wrtha i am ddeud wrtha chi 1 fod a. yn diolch yn fawr i .chi i gyd, ac os na fydd a yn ryw 'wahaniaetb gyno chi, y basa yn well gyno fo gael y pres i hunan na dlim byd arall." Wel, mi ddiaru ni edrach ar y'n gillydd, ond' ar ol tipyn o, gysidro, mi welaom fod! Bil yn hollol yn i le, a mi d'refnwyd fy modi i, yr ys- grifenydd, i gyflwyno y tri swllt a'r ddeg a thair a diroa yn ffurfiol i Bit. A 'roedld Bil yn falch o'i cael nhw hefyd. Mi roth y tair a dima a swllt atyn nhw i mi am ly nhraffarth. Sonis i ddim byd am hyn wrth v UeilI. 'Roeddi Bil i gychwyn am Lundian bora dydd Llun o Gol-wyn- Bay hefe'r tren wyth. Mi ddoth na lot garw i'r capal nos Sul glywad1 pobol y set fawr yn rboid cynghorion iddo ar i "ymadawiad o'n plith." 'Cieth'wr sal iawn oedd. yn dligwydd, bo-d yno, ond ima'n siwr i fed yn meddwl -gryn, dipyn o hono i hunan, wrth weld gimin o bobol wedi dwad i'r ca.pal. Wydidlafo d'diim am (Bil. Ella tas!wn i yn deud wrtha. chi yn union- sut un oedd Bil, y basa chi yn daHt yr lianas1 yn well. Er; fel y dydis i o'r blaen, na fuo Bil fawr ericed alan o'r plwy', pe'idiwcb a medldwl ma un dwl oedd o. 'Roedd .c. yn. un o'r b-oi.s smartia, ac er i fod, a, yn cael ed:ra,ch arno fel boi cref- yddol iawn ac un selog gyda'r achos, 'roeddi 'na lot o hono ni, oedid "in the know," yn gwybod i fod o yn llawn dyn dop o ddireidi a thricia. Welis i yr un 'rioecJ¡ .gwell, na fo am blanio y mwya' .ofnatsan,' a wedyn gncud gwynab hir a mynd i'r s-eiat. Mi fuo mi yn synu llawar gwaith sut ard:ro,3 creclid o yn imedru bod yn ddau-wynebog fel yna heb i bobol y capal gael allan y gwir. Ii. fydda'r hiaenor:aid i gyd yn i ganmol o yn arw Ifd bachgen da a rhinweddol, a mi lydda nina'r bogia yn meddwl gryn dipyn o bono ,r,o, and nid' aim yr un rhe-yma o gwbl. Wel, dynachi eidia go lew sut un oedd Bil Davis1. vVirth gwrs, 'to&dd' y blaenoriaid ddim am adal i fachgen da fel Bil fyn'd o'r ardal heb neud sylw yn y seiat, a dyna pa'm 'roedd 'na gimin wedi dwad yno- y noson hono.. Ar ol y bregath, yn y seiat, gofynod-d Tomos Ivans o,ed,di 'na r-wun. wedi aros ar ol. Mi 'drychodd' 0 gwmpas am funud a wedyn mi ddvdodd: "Wel, iffiia'n debvg nad oeis' Tasa fo wedi edrach yn fwy manwl, mi fasa we,di gwel'dl fiOdi 'na tua hanar dwsin ne cbwanag o rei hollol newydid wedi "aros a rol." 0 'Roeddwn i yn ista yn yr ochor, a 'roedd Bil hefo'i fam a'i chwaer yn un o'r seti blaena, a r-eiit Q. fy mlaen i. Mi fedrwni we¡l',či i wy-nab a yn iawn, 'a 'roedd- wn i yn i watchio fo ers- meityn. Yn mh-ell cyn i'd) hen Domos Ivans ddeud fod na "frawd ie-uanc perthynol i'r eglwys 'han yn bwriadu'n gadal ni am wlad bell," 'roeddi Bil yn edrach i lawr at i diraed a'i wynab o yn goch. Ar o.l i'r hen flaenor pe-n-wyn ddtend lie 'roedd' Bil yn bwriadu myn'd dyma fo yn galw ar Edward Diavis i roid gair. bach o gynghor iddb fo. Ed,wi-),rd Davis ydi'r hyn.a' yn yr ardal a-cw jest. a hen siort iawn ydi a hefyd'. Ma' pawb yn i licio fo, ond rbwng chi a fi a'r parad, fuo neb 'rioed yn fwy .diniwad na fo. Tydw i d,dim n meddiwl i fod o wedi bod ericed yn i fywyd yn meddwl na Ffair Lam'bod., a mae o yn bos-tio a. fuo fo, ,erioedi mewn tren. "'Roedd' me:dan i.e ddwy droed a ffon yn ddiigon da i nhad a nbaid a ma nhw yn ddi-gon- da i mir.a," meddia fa: bob amsar. vYel, mi gododd yr hen fachgen yn ngongol v set fawr, ac ar ol pesychiad ne ddau, -dylma co yn d'echra "Wil bach, 'rwy-t ti yn myn.d yn mh.ell iawn c wrth dy deulu a dy bobol. 'Rwyt ti vn mynd allan. i wynebu y 'byd m-awr cr.eulon, a,c i god'i dy babell yn mhlith -esitnoniaid. 'Rwyt ti yn mynd i le sy'n llawn o- d'emta'siynau a phe.ry,glon. 'Rwyt ti yn :mynd i'r Babylon fawr. Ond d'<o,lch,, i'r -Nefoedd '.rvèiw i yn teimlo yn berffaith dawal yn dy gylch; dL 'Rwyt ti wedi cael dy fagu ar aelwyd. crefyddol, a mai' 'na foroeddi 0 ddagra wedi i gyllwng ar dy gownt ti. 'Rwyt ti wedi d'angos yn blaen fod gin ti afal scwiid yn yr hen Wirionadd bendiig'edig, a mi wn ni 'llyngi bvth. Dos yn mlaen, Wil bach, fel v.r wyt ti wedi g-neudi yma. Pen- gyfa.rfyddi di v te;n- tasyna-, cefia am dy hen fam ffydidllon ar i glinia gartra. Cofia am yr 'hen seiada a'r hen gvfar- fodydd .s^wedidi lie y buost ti 'gemia, o weithia yn clwad yr hen emyna bendigedig yn cael i cenu. Pen fyddi di vn teimlo <dly hunan bron. ar gael ay orehfygu gin ddicbellion yr hen, fyd yma, cana lein ne ddwy o un o'r hen emyna. Mi ddwg hyny i dy gof di ar unwaith y capal —1 rm {JG!W' yma, a titha yn sefyll yn y fan yn w. dy fam, a ini gofi am dy dad. ,diu,wwls we.l1 d; gorwadd, mor agos. Phechl dl byth 0 g biatiwr fel yna, o- flae-n dy feddw-1. Q jjetha ■Mi d-deudoddf yr hen flaenor duwio ^iCjiaog- fel yna, a mi ydw i wedi rhoid yr ucnoi ;os i ddi-ill o. ni Pan oedd o yn dech-ra s;:arad, P'^ welwn V' chwaer Bil yn crio- ofnatsan. j j beicti0 'bod hi rei.t gal,ad arno- fynta. -bet}' paVjs to,ri i lawr. (5nd pen .soniedd E^?|ra'rh:a felly, [I111 i fam o yn gweddio troisto fo a ph'et ?r £ 0edl fyrtsi.cddi allan i -grio dros y H,e- + ^.drvvnj i°a mo J)il y-n crio 0 r blaen. A rwsut j f ddim pidio crio- fel, ibabi, a pnen^. gg d-agra, mi welwn fod' bron bawb v anwydl trwm yn i pena nhw. Roec.. mh'0'5 cadacha pocad a chwyt'hu tirwyna ) eyfeiriad. Tra 'ro-edd! y blaenoriaid e-rill- at yn rhoid tipyn chwan-ag o gynghornc- jrejcbi» 'roedd Bil wedi rhoid i ben i lawr e 0 ar flae.n y set, a 'roed'.d i gorph o yn 3 0 deimlad.. -^ad Wei is. i le'ii byd 'roed a mwy a dei ■cael i ddangos nag yn y capal y a0&' Ar ol i'r hen Edward Davis wei^L°' wyn on adra i gyd, a 'roedd' gwynab Bit } calch, -ond ,0. gwmpas: i lygid o..(r.ilyd-d! a Ar ol i ni y bechgyn ddwad y} ef:oe^> dech-ra scwrsio, mi d'daethon ni-or j0^1 ,tlpy-fl 0 a 'roeddla ni braidd yn tueddu i n^u ^orL hiwyl am ben, Bil. 'R-oedd o yn gwel-d B-il, ysr un mwya' cyfrwys a d 1 fo hono ni., yn tc-ri i lawr fel yna fel hen wxaig. o i,^a iW: "O, dodge Bil oedd y cwbwl,' :m;^eUd ff*1 '"Mi wyddoch fel mae o- wedi 'bod- yn ° ■o'r blaenoxiaid a'r 'hen bobol am cap4 Cym-ud a.rno fod mor dduwiol a iny]1 oi> i bob cyfarfod., a'r munud daw o a'^a„ 'toes dim byd a.r v dd;aear na, neith o- r^1 "Os actio- oed'd o- heno, 'roedd 0 •dda, ddydia i," medldfa un arall. 1 Tg(j,_ "0, ma Bil yn 'born actor,' eioat "Ma gyno ni hwyl da, iawn ar g-era ,0.^anio bynag"' medda Jim, "a, Bil s}"' uli cwbwf Mi did!eudoddi i fod o am a- & iawn cyn mynd i ffwrddi, ,a, ma Idris i alw am dan,o, f.o ar ol 'swpar." "O, mi fydld JBil yn ddV-gon parodi 1 medda Ned1. ''Be- ydi'r hwydi J Mi ddeu'dodd Jim-a fina beth oecM arj^ fC'hlwafla, Itirilq a diry.beiltig -oiedla. W fydd^ hefo un 'o'r blaenoiriaid a -dyn aria treiulio nos Sul hefo fo bob1 amsar. 1 Ar ol i ni gael swpar, dyma J:ru cychwyn ar gartra Bil. T- vft&J '•Wyddoist <ti be, Idris," medlda J yli a "wa'th gin i -ddeud o na pheida^ ya ch'werthin, a:m fy mhen i, -os lici i ddim yn: meddwl y dyla. ni ofyn- 1 he-fo1 ni heno." 1 vd ia^J ^l'i wyddwn i ,be' oedd o yn fed'jest f ac i ddeud; y gwir *roed1dlwn 1 Jp iici°' un fath a. fo ond 'toeddwn i dd'.m y '0! fo, fedd'wl miciel i yn hen-ferQhiaidd, ■disi: 4 v& 11 "Paid a gyfooli, Jim. Paid a ferch." 'Roef A dyma ni yn cyrhaedd drws y J.- j3;3 ,te^8 wn i yn mynd i gnocio pen glywn iawn i lais Bil. e,s "First!" medidwn- i wrth Jiin. uivvcb> 11 Toe .dyma'r llais yn myn'd' yn' 'roedda ni yn clywad. bob gait-- ^$B1^1 :0 Ac er y'n .syndod, be oedd_ na s"j gweddio yn uchal. A 'roedd! :i lais jj fel pe. bai » yn wylo yr un pryd- 0 'rioed ddim byd mwy teimladwy- deud i fod o wedli bod yn byw I urus a rhagrithiol am flynyddoedd., yn dio-lcb i'w Dad Nefol am ddang 0 fai o'r diwadd. A 'roedd ,o- yn deU" J} fyw bywydl hollol wahanol o hyny ,roedd P Nid actio, oeddt Bil 'rwan. a;. &aj,cn j gair fel tasa fo yn dwad yn syth 0 > a fif1 j Heb ddeud dim gair mi d.roth .1" gia y ffwrdd1, ,a, phen oedda ni yn myn d glywson. swn hen: emyn yn cael 1 jjpi er t,ri, a. 'toedd llais Bil ddim yn cryn hyu! 17 Parhad or Tudole^

Welsh Newspapers

The Welsh Coast Pioneer and Review for North Cambria

6 articles on this Page